| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೯. ಮಾನಕಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
9. Mānakāmasuttavaṇṇanā
೯. ಸೇಯ್ಯಾದಿಭೇದಂ ಮಾನಂ ಅಪ್ಪಹಾಯ ತಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ವಿಚರನ್ತೋ ಕಾಮೇನ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮಾನಂ ಕಾಮೇನ್ತಸ್ಸ ಇಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ದಮತಿ ಚಿತ್ತಂ ಏತೇನಾತಿ ದಮೋ, ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾದಿಕೋ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಿಕೋ ದಮೋ। ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ದಮೇತೀತಿ ದಮೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ। ಕಿಲೇಸೇ ದಮೇತಿ ಪಜಹತೀತಿ ದಮೋ, ಪಞ್ಞಾ। ಉಪವಸನವಸೇನ ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಂ ದಮೇತೀತಿ ದಮೋ, ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ। ಕೋಧೂಪನಾಹಮಕ್ಖಮಾನಾದಿಕೇ ದಮೇತಿ ವಿನೇತೀತಿ ದಮೋ, ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿ। ತೇನೇವಾತಿ ‘‘ದಮೋ’’ತಿ ಸಮಾಧಿಪಕ್ಖಿಕಧಮ್ಮಾನಂ ಏವ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ । ‘‘ನ ಮೋನಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚ ಪಾಠೋ। ಅಸಮಾಹಿತಸ್ಸಾತಿ ಸಮಾಧಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ ಜೋತಿತೋ।
9. Seyyādibhedaṃ mānaṃ appahāya taṃ paggayha vicaranto kāmento nāma hotīti āha ‘‘mānaṃ kāmentassa icchantassā’’ti. Damati cittaṃ etenāti damo, satisambojjhaṅgādiko samādhipakkhiko damo. Manacchaṭṭhāni indriyāni dametīti damo, indriyasaṃvaro. Kilese dameti pajahatīti damo, paññā. Upavasanavasena kāyakammādiṃ dametīti damo, uposathakammaṃ. Kodhūpanāhamakkhamānādike dameti vinetīti damo, adhivāsanakhanti. Tenevāti ‘‘damo’’ti samādhipakkhikadhammānaṃ eva adhippetattā . ‘‘Na monaṃ atthī’’ti ca pāṭho. Asamāhitassāti samādhipaṭikkhepo jotito.
ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯಸ್ಸ ಪಾರತರಣಸ್ಸ ವುಚ್ಚಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಮೋನನ್ತಿ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ತತೋ ಅಞ್ಞೇನ ತಂ ಸಮ್ಭವತಿ। ಜಾನಾತಿ ಅಸಮ್ಮೋಹಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಚ್ಚು ಧೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯಂ, ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ಮರಣಧಮ್ಮತ್ತಾ। ತಸ್ಸೇವಾತಿ ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯಸ್ಸೇವ। ಪಾರಂ ಪರತೀರಭೂತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತರೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ತರಣಂ ನಾಮ ಅರಿಯಮಗ್ಗಬ್ಯಾಪಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿವಿಜ್ಝೇಯ್ಯ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪಟಿವೇಧತರಣಂ ನಾಮ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ನ ತರೇಯ್ಯ ನ ಪಟಿವಿಜ್ಝೇಯ್ಯ ನ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ ವಾ’’ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಪಾಠೋ ಯುತ್ತೋ। ಅಞ್ಞಥಾ ‘‘ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯ। ಏಕೋ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋತಿ ಏಕಾಕೀ ಹುತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Maccudheyyassa pārataraṇassa vuccamānattā ‘‘monanti catumaggañāṇa’’nti vuttaṃ. Na hi tato aññena taṃ sambhavati. Jānāti asammohapaṭivedhavasena paṭivijjhatīti attho. Maccu dhīyati etthāti maccudheyyaṃ, khandhapañcakaṃ maraṇadhammattā. Tassevāti maccudheyyasseva. Pāraṃ paratīrabhūtaṃ nibbānaṃ. Tareyyāti ettha taraṇaṃ nāma ariyamaggabyāpāroti āha ‘‘paṭivijjheyya pāpuṇeyyā’’ti. Tathā hi vakkhati ‘‘paṭivedhataraṇaṃ nāma vutta’’nti. ‘‘Na tareyya na paṭivijjheyya na pāpuṇeyya vā’’ti ayamettha pāṭho yutto. Aññathā ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādivacanaṃ virujjheyya. Eko araññe viharantoti ekākī hutvā araññe viharantoti attho.
ಕಾಮಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗೇಹಿಪಿ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಮಾನಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ಲಬ್ಭತಿ। ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನೇವ ಪನ ತಸ್ಸ ಅನವಸೇಸತೋ ಪಹಾನನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ನವವಿಧಮಾನಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿಪುಬ್ಬಕೋ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾಸಮಾಧೀಹೀ’’ತಿ, ನ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿಮತ್ತೇನ ಸಮಾಧಿಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಚ್ಚೇಕಂ ವಾಕ್ಯಪರಿಸಮಾಪನಸ್ಸ ಅಯುಜ್ಜನತೋ। ನ ಹಿ ಅಪ್ಪನಂ ಅಪ್ಪತ್ತಂ ಲೋಕುತ್ತರಜ್ಝಾನಂ ಅತ್ಥಿ। ‘‘ಸುಚೇತಸೋ’’ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಞಾಣಸಹಿತತಾಯ ಲಕ್ಖಣವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸುಚೇತಸೋತಿ ಏತ್ಥ ಚಿತ್ತೇನ ಪಞ್ಞಾ ದಸ್ಸಿತಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಬ್ಬಧಿ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಭವಾದೀಸು ವಿಸಂಸಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಸಬ್ಬಸೋ ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ವಿಸಂಯುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇಸು ಖನ್ಧಾಯತನಾದೀಸು ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ’’ತಿ। ಪರಿಞ್ಞಾಪಟಿವೇಧೋ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಪಟಿವೇಧೇನ ವಿನಾ ನತ್ಥೀತಿ ಆಹ ‘‘ತೇಭೂಮಕ…ಪೇ॰… ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ।
Kāmaṃ heṭṭhimamaggehipi ekaccassa mānassa pahānaṃ labbhati. Aggamaggeneva pana tassa anavasesato pahānanti āha – ‘‘arahattamaggena navavidhamānaṃ pajahitvā’’ti. Upacārasamādhipubbako appanāsamādhīti vuttaṃ ‘‘upacārappanāsamādhīhī’’ti, na upacārasamādhimattena samādhimattaṃ sandhāya paccekaṃ vākyaparisamāpanassa ayujjanato. Na hi appanaṃ appattaṃ lokuttarajjhānaṃ atthi. ‘‘Sucetaso’’ti cittassa ñāṇasahitatāya lakkhaṇavacananti āha ‘‘ñāṇasampayuttatāyā’’tiādi. Tathā hi vakkhati ‘‘sucetasoti ettha cittena paññā dassitā’’ti. ‘‘Sabbadhi vippamutto’’ti sabbesu bhavādīsu visaṃsaṭṭhacitto sabbaso khandhādīhi visaṃyutto hotīti vuttaṃ ‘‘sabbesu khandhāyatanādīsu vippamutto hutvā’’ti. Pariññāpaṭivedho sacchikiriyapaṭivedhena vinā natthīti āha ‘‘tebhūmaka…pe… vutta’’nti.
ಮಾನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದುಚ್ಚರಿತಚರಣತೋ ಮಾನೋ ನಾಮಾಯಂ ಸೀಲಭೇದನೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಮಾನಸ್ಸ ಸೀಲಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ। ಇಮಿನಾ ಪಟಿಪಕ್ಖಪ್ಪಹಾನಕಿತ್ತನೇನ। ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾ ಸರೂಪತೋ ಏವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏತ್ಥ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ಸು-ಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸಿತಚಿತ್ತೇನ। ತಸ್ಮಾತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ। ಇಮಿನಾತಿ ‘‘ಸುಚೇತಸೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪದೇನ। ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾತಿ ಸೀಲಾದೀನಿಪಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾನಿ। ಸಮ್ಭವೇ ಬ್ಯಭಿಚಾರೇ ಚ ವಿಸೇಸನವಿಸೇಸಿತಬ್ಬತಾತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಧಿಸೀಲಞ್ಚ ನಾಮ ಸೀಲೇ ಸತಿ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ತದುಭಯಂ ವಿಭಾಗೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪಠಮನಯೋ ಸಙ್ಕರವಸೇನ ಪವತ್ತೋತಿ ಅಸಙ್ಕರವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ದುತಿಯನಯೋ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಸಮಾಪನ್ನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಾದಕಭಾವಂ ಅನುಪಗತಾಪಿ ತದತ್ಥಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಾದಿವಸೇನ ಸಮಾಪನ್ನಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಪುರಿಮನಯತೋ ವಿಸೇಸೋ। ಅಧಿಪಞ್ಞಾಯ ಪನೇತ್ಥ ಪುರಿಮನಯತೋ ವಿಸೇಸೋ ನತ್ಥೀತಿ ಸಾ ಅನುದ್ಧಟಾ। ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾತಿ ಪರಿಯಾಯತೋ ಸರೂಪತೋ ಚ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ। ಸಕಲಸಾಸನನ್ತಿ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಕಥಿತತ್ತಾ ಏವ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಗಹಂ ಸಕಲಸಾಸನಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತೀತಿ।
Mānaṃ nissāya duccaritacaraṇato māno nāmāyaṃ sīlabhedano. Tasmāti mānassa sīlapaṭipakkhabhāvato. Iminā paṭipakkhappahānakittanena. Adhicittasikkhā kathitā sarūpato evāti adhippāyo. Ettha cittenāti su-saddena visesitacittena. Tasmāti paññāya dassitattā. Imināti ‘‘sucetaso’’ti iminā padena. Adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhāti sīlādīnipi visesetvā vuttāni. Sambhave byabhicāre ca visesanavisesitabbatāti taṃ dassento ‘‘adhisīlañca nāma sīle sati hotī’’tiādiṃ vatvā tadubhayaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ. Paṭhamanayo saṅkaravasena pavattoti asaṅkaravasena dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādinā dutiyanayo vutto. ‘‘Samāpannā’’ti etthāpi ‘‘nibbānaṃ patthayantenā’’ti ānetvā sambandho. Vipassanāya pādakabhāvaṃ anupagatāpi tadatthaṃ nibbattanādivasena samāpannāti ayamattho purimanayato viseso. Adhipaññāya panettha purimanayato viseso natthīti sā anuddhaṭā. Samodhānetvāti pariyāyato sarūpato ca saṅgahetvā. Sakalasāsananti tissannaṃ kathitattā eva sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ kathitaṃ hotīti.
ಮಾನಕಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mānakāmasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೯. ಮಾನಕಾಮಸುತ್ತಂ • 9. Mānakāmasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೯. ಮಾನಕಾಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Mānakāmasuttavaṇṇanā
