Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમાનવત્થુ-અટ્ઠકથા • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ૨. પુરિસવિમાનં

    2. Purisavimānaṃ

    ૫. મહારથવગ્ગો

    5. Mahārathavaggo

    ૧. મણ્ડૂકદેવપુત્તવિમાનવણ્ણના

    1. Maṇḍūkadevaputtavimānavaṇṇanā

    મહારથવગ્ગે કો મે વન્દતિ પાદાનીતિ મણ્ડૂકદેવપુત્તવિમાનં. તસ્સ કા ઉપ્પત્તિ? ભગવા ચમ્પાયં વિહરતિ ગગ્ગરાય પોક્ખરણિયા તીરે. સો પચ્ચૂસવેલાયં બુદ્ધાચિણ્ણં મહાકરુણાસમાપત્તિં સમાપજ્જિત્વા તતો વુટ્ઠાય વેનેય્યબન્ધવે સત્તે વોલોકેન્તો અદ્દસ ‘‘અજ્જ મયિ સાયન્હસમયે ધમ્મં દેસેન્તે એકો મણ્ડૂકો મમ સરે નિમિત્તં ગણ્હન્તો પરૂપક્કમેન મરિત્વા દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા મહતા દેવપરિવારેન મહાજનસ્સ પસ્સન્તસ્સેવ આગમિસ્સતિ, તત્થ બહૂનં ધમ્માભિસમયો ભવિસ્સતી’’તિ દિસ્વા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં ચમ્પાનગરં પિણ્ડાય પવિસિત્વા, ભિક્ખૂનં સુલભપિણ્ડપાતં કત્વા કતભત્તકિચ્ચો વિહારં પવિસિત્વા ભિક્ખૂસુ વત્તં દસ્સેત્વા, અત્તનો અત્તનો દિવાટ્ઠાનં ગતેસુ ગન્ધકુટિં પવિસિત્વા ફલસમાપત્તિસુખેન દિવસભાગં ખેપેત્વા, સાયન્હસમયે ચતૂસુ પરિસાસુ સન્નિપતિતાસુ સુરભિગન્ધકુટિતો નિક્ખમિત્વા તઙ્ખણાનુરૂપેન પાટિહારિયેન પોક્ખરણિતીરે ધમ્મસભામણ્ડપં પવિસિત્વા અલઙ્કતવરબુદ્ધાસને નિસિન્નો મનોસિલાતલે સીહનાદં નદન્તો અછમ્ભીતકેસરસીહો વિય અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં બ્રહ્મસ્સરં નિચ્છારેન્તો અચિન્તેય્યેન બુદ્ધાનુભાવેન અનુપમાય બુદ્ધલીલાય ધમ્મં દેસેતું આરભિ.

    Mahārathavagge ko me vandati pādānīti maṇḍūkadevaputtavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā campāyaṃ viharati gaggarāya pokkharaṇiyā tīre. So paccūsavelāyaṃ buddhāciṇṇaṃ mahākaruṇāsamāpattiṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya veneyyabandhave satte volokento addasa ‘‘ajja mayi sāyanhasamaye dhammaṃ desente eko maṇḍūko mama sare nimittaṃ gaṇhanto parūpakkamena maritvā devaloke nibbattitvā mahatā devaparivārena mahājanassa passantasseva āgamissati, tattha bahūnaṃ dhammābhisamayo bhavissatī’’ti disvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ campānagaraṃ piṇḍāya pavisitvā, bhikkhūnaṃ sulabhapiṇḍapātaṃ katvā katabhattakicco vihāraṃ pavisitvā bhikkhūsu vattaṃ dassetvā, attano attano divāṭṭhānaṃ gatesu gandhakuṭiṃ pavisitvā phalasamāpattisukhena divasabhāgaṃ khepetvā, sāyanhasamaye catūsu parisāsu sannipatitāsu surabhigandhakuṭito nikkhamitvā taṅkhaṇānurūpena pāṭihāriyena pokkharaṇitīre dhammasabhāmaṇḍapaṃ pavisitvā alaṅkatavarabuddhāsane nisinno manosilātale sīhanādaṃ nadanto achambhītakesarasīho viya aṭṭhaṅgasamannāgataṃ brahmassaraṃ nicchārento acinteyyena buddhānubhāvena anupamāya buddhalīlāya dhammaṃ desetuṃ ārabhi.

    તસ્મિઞ્ચ ખણે એકો મણ્ડૂકો પોક્ખરણિતો આગન્ત્વા ‘‘ધમ્મો એસો વુચ્ચતી’’તિ ધમ્મસઞ્ઞાય સરે નિમિત્તં ગણ્હન્તો પરિસપરિયન્તે નિપજ્જિ. અથેકો વચ્છપાલો તં પદેસં આગતો સત્થારં ધમ્મં દેસેન્તં પરિસઞ્ચ પરમેન ઉપસમેન ધમ્મં સુણન્તં દિસ્વા તગ્ગતમાનસો દણ્ડમોલુબ્ભ તિટ્ઠન્તો મણ્ડૂકં અનોલોકેત્વા તસ્સ સીસે સન્નિરુમ્ભિત્વા અટ્ઠાસિ. સો ધમ્મસઞ્ઞાય પસન્નચિત્તો તાવદેવ કાલં કત્વા તાવતિંસભવને દ્વાદસયોજનિકે કનકવિમાને નિબ્બત્તિત્વા સુત્તપ્પબુદ્ધો વિય તત્થ અચ્છરાસઙ્ઘપરિવુતં અત્તાનં દિસ્વા ‘‘કુતો નુ ખો ઇધ અહં નિબ્બત્તો’’તિ આવજ્જેન્તો પુરિમજાતિં દિસ્વા ‘‘અહમ્પિ નામ ઇધ ઉપ્પજ્જિં, ઈદિસઞ્ચ સમ્પત્તિં પટિલભિં, કિં નુ ખો કમ્મં અકાસિ’’ન્તિ ઉપધારેન્તો અઞ્ઞં ન અદ્દસ અઞ્ઞત્ર ભગવતો સરે નિમિત્તગ્ગાહા. સો તાવદેવ સહ વિમાનેન આગન્ત્વા વિમાનતો ઓતરિત્વા, મહાજનસ્સ પસ્સન્તસ્સેવ મહતા પરિવારેન મહન્તેન દિબ્બાનુભાવેન ઉપસઙ્કમિત્વા, ભગવતો પાદે સિરસા વન્દિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ નમસ્સમાનો અટ્ઠાસિ. અથ નં ભગવા જાનન્તોવ મહાજનસ્સ કમ્મફલં બુદ્ધાનુભાવઞ્ચ પચ્ચક્ખં કાતું –

    Tasmiñca khaṇe eko maṇḍūko pokkharaṇito āgantvā ‘‘dhammo eso vuccatī’’ti dhammasaññāya sare nimittaṃ gaṇhanto parisapariyante nipajji. Atheko vacchapālo taṃ padesaṃ āgato satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ parisañca paramena upasamena dhammaṃ suṇantaṃ disvā taggatamānaso daṇḍamolubbha tiṭṭhanto maṇḍūkaṃ anoloketvā tassa sīse sannirumbhitvā aṭṭhāsi. So dhammasaññāya pasannacitto tāvadeva kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane dvādasayojanike kanakavimāne nibbattitvā suttappabuddho viya tattha accharāsaṅghaparivutaṃ attānaṃ disvā ‘‘kuto nu kho idha ahaṃ nibbatto’’ti āvajjento purimajātiṃ disvā ‘‘ahampi nāma idha uppajjiṃ, īdisañca sampattiṃ paṭilabhiṃ, kiṃ nu kho kammaṃ akāsi’’nti upadhārento aññaṃ na addasa aññatra bhagavato sare nimittaggāhā. So tāvadeva saha vimānena āgantvā vimānato otaritvā, mahājanassa passantasseva mahatā parivārena mahantena dibbānubhāvena upasaṅkamitvā, bhagavato pāde sirasā vanditvā añjaliṃ paggayha namassamāno aṭṭhāsi. Atha naṃ bhagavā jānantova mahājanassa kammaphalaṃ buddhānubhāvañca paccakkhaṃ kātuṃ –

    ૮૫૭.

    857.

    ‘‘કો મે વન્દતિ પાદાનિ, ઇદ્ધિયા યસસા જલં;

    ‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;

    અભિક્કન્તેન વણ્ણેન, સબ્બા ઓભાસયં દિસા’’તિ. –

    Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. –

    પુચ્છિ. તત્થ કોતિ દેવનાગયક્ખમનુસ્સાદીસુ કો, કતમોતિ અત્થો. મેતિ મમ. પાદાનીતિ પાદે. ઇદ્ધિયાતિ ઇમાય ઈદિસાય દેવિદ્ધિયા. યસસાતિ ઇમિના ઈદિસેન પરિવારેન પરિચ્છેદેન ચ. જલન્તિ વિજ્જોતમાનો. અભિક્કન્તેનાતિ અતિવિય કન્તેન કમનીયેન સુન્દરેન. વણ્ણેનાતિ છવિવણ્ણેન, સરીરવણ્ણનિભાયાતિ અત્થો.

    Pucchi. Tattha koti devanāgayakkhamanussādīsu ko, katamoti attho. Meti mama. Pādānīti pāde. Iddhiyāti imāya īdisāya deviddhiyā. Yasasāti iminā īdisena parivārena paricchedena ca. Jalanti vijjotamāno. Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena sundarena. Vaṇṇenāti chavivaṇṇena, sarīravaṇṇanibhāyāti attho.

    અથ દેવપુત્તો અત્તનો પુરિમજાતિઆદિં આવિ કરોન્તો ઇમાહિ ગાથાહિ બ્યાકાસિ –

    Atha devaputto attano purimajātiādiṃ āvi karonto imāhi gāthāhi byākāsi –

    ૮૫૮.

    858.

    ‘‘મણ્ડૂકોહં પુરે આસિં, ઉદકે વારિગોચરો;

    ‘‘Maṇḍūkohaṃ pure āsiṃ, udake vārigocaro;

    તવ ધમ્મં સુણન્તસ્સ, અવધી વચ્છપાલકો.

    Tava dhammaṃ suṇantassa, avadhī vacchapālako.

    ૮૫૯.

    859.

    ‘‘મુહુત્તં ચિત્તપસાદસ્સ, ઇદ્ધિં પસ્સ યસઞ્ચ મે;

    ‘‘Muhuttaṃ cittapasādassa, iddhiṃ passa yasañca me;

    આનુભાવઞ્ચ મે પસ્સ, વણ્ણં પસ્સ જુતિઞ્ચ મે.

    Ānubhāvañca me passa, vaṇṇaṃ passa jutiñca me.

    ૮૬૦.

    860.

    ‘‘યે ચ તે દીઘમદ્ધાનં, ધમ્મં અસ્સોસું ગોતમ;

    ‘‘Ye ca te dīghamaddhānaṃ, dhammaṃ assosuṃ gotama;

    પત્તા તે અચલટ્ઠાનં, યત્થ ગન્ત્વા ન સોચરે’’તિ.

    Pattā te acalaṭṭhānaṃ, yattha gantvā na socare’’ti.

    ૮૫૮. તત્થ પુરેતિ પુરિમજાતિયં. ઉદકેતિ ઇદં તદા અત્તનો ઉપ્પત્તિટ્ઠાનદસ્સનં. ઉદકે મણ્ડૂકોતિ એતેન ઉદ્ધુમાયિકાદિકસ્સ થલે મણ્ડૂકસ્સ નિવત્તનં કતં હોતિ. ગાવો ચરન્તિ એત્થાતિ ગોચરો, ગોચરો વિયાતિ ગોચરો, ઘાસેસનટ્ઠાનં. વારિ ઉદકં ગોચરો એતસ્સાતિ વારિગોચરો . ઉદકચારીપિ હિ કોચિ કચ્છપાદિ અવારિગોચરોપિ હોતીતિ ‘‘વારિગોચરો’’તિ વિસેસેત્વા વુત્તં. તવ ધમ્મં સુણન્તસ્સાતિ બ્રહ્મસ્સરેન કરવીકરુતમઞ્જુના દેસેન્તસ્સ તવ ધમ્મં ‘‘ધમ્મો એસો વુચ્ચતી’’તિ સરે નિમિત્તગ્ગાહવસેન સુણન્તસ્સ, અનાદરે ચેતં સામિવચનં વેદિતબ્બં. અવધી વચ્છપાલકોતિ વચ્છે રક્ખન્તો ગોપાલદારકો મમ સમીપં આગન્ત્વા દણ્ડમોલુબ્ભિત્વા તિટ્ઠન્તો મમ સીસે દણ્ડં સન્નિરુમ્ભિત્વા મં મારેસિ.

    858. Tattha pureti purimajātiyaṃ. Udaketi idaṃ tadā attano uppattiṭṭhānadassanaṃ. Udake maṇḍūkoti etena uddhumāyikādikassa thale maṇḍūkassa nivattanaṃ kataṃ hoti. Gāvo caranti etthāti gocaro, gocaro viyāti gocaro, ghāsesanaṭṭhānaṃ. Vāri udakaṃ gocaro etassāti vārigocaro. Udakacārīpi hi koci kacchapādi avārigocaropi hotīti ‘‘vārigocaro’’ti visesetvā vuttaṃ. Tava dhammaṃ suṇantassāti brahmassarena karavīkarutamañjunā desentassa tava dhammaṃ ‘‘dhammo eso vuccatī’’ti sare nimittaggāhavasena suṇantassa, anādare cetaṃ sāmivacanaṃ veditabbaṃ. Avadhī vacchapālakoti vacche rakkhanto gopāladārako mama samīpaṃ āgantvā daṇḍamolubbhitvā tiṭṭhanto mama sīse daṇḍaṃ sannirumbhitvā maṃ māresi.

    ૮૫૯. મુહુત્તં ચિત્તપસાદસ્સાતિ તવ ધમ્મે મુહુત્તમત્તં ઉપ્પન્નસ્સ ચિત્તપસાદસ્સ હેતુભૂતસ્સ ઇદ્ધિન્તિ સમિદ્ધિં, દિબ્બવિભૂતિન્તિ અત્થો. યસન્તિ પરિવારં. આનુભાવન્તિ કામવણ્ણિતાદિદિબ્બાનુભાવં. વણ્ણન્તિ સરીરવણ્ણસમ્પત્તિં. જુતિન્તિ દ્વાદસયોજનાનિ ફરણસમત્થં પભાવિસેસં.

    859.Muhuttaṃ cittapasādassāti tava dhamme muhuttamattaṃ uppannassa cittapasādassa hetubhūtassa iddhinti samiddhiṃ, dibbavibhūtinti attho. Yasanti parivāraṃ. Ānubhāvanti kāmavaṇṇitādidibbānubhāvaṃ. Vaṇṇanti sarīravaṇṇasampattiṃ. Jutinti dvādasayojanāni pharaṇasamatthaṃ pabhāvisesaṃ.

    ૮૬૦. યેતિ યે સત્તા. ચ-સદ્દો બ્યતિરેકે. તેતિ તવ. દીઘમદ્ધાનન્તિ બહુવેલં. અસ્સોસુન્તિ સુણિંસુ. ગોતમાતિ ભગવન્તં ગોત્તેન આલપતિ. અચલટ્ઠાનન્તિ નિબ્બાનં. અયઞ્હેત્થ અત્થો – ગોતમ ભગવા અહં વિય ઇત્તરમેવ કાલં અસુણિત્વા યે પન કતપુઞ્ઞા ચિરં કાલં તવ ધમ્મં અસ્સોસું સોતું લભિંસુ, તે દીઘરત્તં સંસારબ્યસનાભિભૂતા ઇમે સત્તા યત્થ ગન્ત્વા ન સોચેય્યું, તં અસોકં સસ્સતભાવેન અચલં સન્તિપદં પત્તા એવ, ન તેસં તસ્સ પત્તિયા અન્તરાયોતિ.

    860.Yeti ye sattā. Ca-saddo byatireke. Teti tava. Dīghamaddhānanti bahuvelaṃ. Assosunti suṇiṃsu. Gotamāti bhagavantaṃ gottena ālapati. Acalaṭṭhānanti nibbānaṃ. Ayañhettha attho – gotama bhagavā ahaṃ viya ittarameva kālaṃ asuṇitvā ye pana katapuññā ciraṃ kālaṃ tava dhammaṃ assosuṃ sotuṃ labhiṃsu, te dīgharattaṃ saṃsārabyasanābhibhūtā ime sattā yattha gantvā na soceyyuṃ, taṃ asokaṃ sassatabhāvena acalaṃ santipadaṃ pattā eva, na tesaṃ tassa pattiyā antarāyoti.

    અથસ્સ ભગવા સમ્પત્તપરિસાય ચ ઉપનિસ્સયસમ્પત્તિં ઓલોકેત્વા વિત્થારેન ધમ્મં દેસેસિ. દેસનાપરિયોસાને સો દેવપુત્તો સોતાપત્તિફલે પતિટ્ઠહિ, ચતુરાસીતિયા પાણસહસ્સાનં ધમ્માભિસમયો અહોસિ. દેવપુત્તો ભગવન્તં વન્દિત્વા તિક્ખત્તું પદક્ખિણં કત્વા ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ અઞ્જલિં કત્વા સહ પરિવારેન દેવલોકમેવ ગતોતિ.

    Athassa bhagavā sampattaparisāya ca upanissayasampattiṃ oloketvā vitthārena dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne so devaputto sotāpattiphale patiṭṭhahi, caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Devaputto bhagavantaṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā bhikkhusaṅghassa ca añjaliṃ katvā saha parivārena devalokameva gatoti.

    મણ્ડૂકદેવપુત્તવિમાનવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Maṇḍūkadevaputtavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / વિમાનવત્થુપાળિ • Vimānavatthupāḷi / ૧. મણ્ડૂકદેવપુત્તવિમાનવત્થુ • 1. Maṇḍūkadevaputtavimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact