Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમાનવત્થુ-અટ્ઠકથા • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
૪. મઞ્જિટ્ઠકવગ્ગો
4. Mañjiṭṭhakavaggo
૧. મઞ્જિટ્ઠકવિમાનવણ્ણના
1. Mañjiṭṭhakavimānavaṇṇanā
મઞ્જિટ્ઠકવગ્ગે મઞ્જિટ્ઠકે વિમાનસ્મિન્તિ મઞ્જિટ્ઠકવિમાનં. તસ્સ કા ઉપ્પત્તિ? ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને. તત્થ અઞ્ઞતરો ઉપાસકો ભગવન્તં નિમન્તેત્વા અનન્તરવિમાને વુત્તનયેનેવ મણ્ડપં સજ્જેત્વા તત્થ નિસિન્નં સત્થારં પૂજેત્વા દાનં દેતિ. તેન ચ સમયેન અઞ્ઞતરા કુલદાસી અન્ધવને સુપુપ્ફિતં સાલરુક્ખં દિસ્વા તત્થ પુપ્ફાનિ ગહેત્વા હીરેહિ આવુણિત્વા વટંસકે કત્વા પુન બહૂનિ મુત્તપુપ્ફાનિ અગ્ગપુપ્ફાનિ ચ ગહેત્વા નગરં પવિટ્ઠા. તસ્મિં મણ્ડપે યુગન્ધરપબ્બતકુચ્છિં ઓભાસયમાનં બાલસૂરિયં વિય છબ્બણ્ણબુદ્ધરંસિયો વિસ્સજ્જેત્વા નિસિન્નં, ભગવન્તં દિસ્વા પસન્નચિત્તા તેહિ પુપ્ફેહિ પૂજેન્તી વટંસકાનિ આસનસ્સ સમન્તતો ઠપેત્વા ઇતરાનિ ચ પુપ્ફાનિ ઓકિરિત્વા સક્કચ્ચં વન્દિત્વા તિક્ખત્તું પદક્ખિણં કત્વા અગમાસિ. સા અપરભાગે કાલં કત્વા તાવતિંસભવને નિબ્બત્તિ, તત્થ તસ્સા રત્તફલિકમયં વિમાનં, તસ્સ ચ પુરતો સુવણ્ણવાલુકાસન્થતભૂમિભાગં મહન્તં સાલવનં પાતુરહોસિ. સા યદા વિમાનતો નિક્ખમિત્વા સાલવનં પવિસતિ, તદા સાલસાખા ઓનમિત્વા તસ્સા ઉપરિ કુસુમાનિ ઓકિરન્તિ. તં આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો હેટ્ઠા વુત્તનયેન ઉપગન્ત્વા ઇમાહિ ગાથાહિ કતકમ્મં પુચ્છિ –
Mañjiṭṭhakavagge mañjiṭṭhake vimānasminti mañjiṭṭhakavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tattha aññataro upāsako bhagavantaṃ nimantetvā anantaravimāne vuttanayeneva maṇḍapaṃ sajjetvā tattha nisinnaṃ satthāraṃ pūjetvā dānaṃ deti. Tena ca samayena aññatarā kuladāsī andhavane supupphitaṃ sālarukkhaṃ disvā tattha pupphāni gahetvā hīrehi āvuṇitvā vaṭaṃsake katvā puna bahūni muttapupphāni aggapupphāni ca gahetvā nagaraṃ paviṭṭhā. Tasmiṃ maṇḍape yugandharapabbatakucchiṃ obhāsayamānaṃ bālasūriyaṃ viya chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjetvā nisinnaṃ, bhagavantaṃ disvā pasannacittā tehi pupphehi pūjentī vaṭaṃsakāni āsanassa samantato ṭhapetvā itarāni ca pupphāni okiritvā sakkaccaṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā agamāsi. Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbatti, tattha tassā rattaphalikamayaṃ vimānaṃ, tassa ca purato suvaṇṇavālukāsanthatabhūmibhāgaṃ mahantaṃ sālavanaṃ pāturahosi. Sā yadā vimānato nikkhamitvā sālavanaṃ pavisati, tadā sālasākhā onamitvā tassā upari kusumāni okiranti. Taṃ āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayena upagantvā imāhi gāthāhi katakammaṃ pucchi –
૬૮૯.
689.
‘‘મઞ્જિટ્ઠકે વિમાનસ્મિં, સોણ્ણવાલુકસન્થતે;
‘‘Mañjiṭṭhake vimānasmiṃ, soṇṇavālukasanthate;
પઞ્ચઙ્ગિકેન તૂરિયેન, રમસિ સુપ્પવાદિતે.
Pañcaṅgikena tūriyena, ramasi suppavādite.
૬૯૦.
690.
‘‘તમ્હા વિમાના ઓરુય્હ, નિમ્મિતા રતનામયા;
‘‘Tamhā vimānā oruyha, nimmitā ratanāmayā;
ઓગાહસિ સાલવનં, પુપ્ફિતં સબ્બકાલિકં.
Ogāhasi sālavanaṃ, pupphitaṃ sabbakālikaṃ.
૬૯૧.
691.
‘‘યસ્સ યસ્સેવ સાલસ્સ, મૂલે તિટ્ઠસિ દેવતે;
‘‘Yassa yasseva sālassa, mūle tiṭṭhasi devate;
સો સો મુઞ્ચતિ પુપ્ફાનિ, ઓનમિત્વા દુમુત્તમો.
So so muñcati pupphāni, onamitvā dumuttamo.
૬૯૨.
692.
‘‘વાતેરિતં સાલવનં, આધુતં દિજસેવિતં;
‘‘Vāteritaṃ sālavanaṃ, ādhutaṃ dijasevitaṃ;
વાતિ ગન્ધો દિસા સબ્બા, રુક્ખો મઞ્જૂસકો યથા.
Vāti gandho disā sabbā, rukkho mañjūsako yathā.
૬૯૩.
693.
‘‘ઘાયસે તં સુચિગન્ધં, રૂપં પસ્સસિ અમાનુસં;
‘‘Ghāyase taṃ sucigandhaṃ, rūpaṃ passasi amānusaṃ;
દેવતે પુચ્છિતાચિક્ખ, કિસ્સ કમ્મસ્સિદં ફલ’’ન્તિ.
Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.
૬૮૯. તત્થ મઞ્જિટ્ઠકે વિમાનસ્મિન્તિ રત્તફલિકમયે વિમાને. સિન્દુવારકણવીરમકુલસદિસવણ્ણઞ્હિ ‘‘મઞ્જિટ્ઠક’’ન્તિ વુચ્ચતિ. સોણ્ણવાલુકસન્થતેતિ સમન્તતો વિપ્પકિણ્ણાહિ સુવણ્ણવાલુકાહિ સન્થતભૂમિભાગે. રમસિ સુપ્પવાદિતેતિ સુટ્ઠુ પવાદિતેન પઞ્ચઙ્ગિકેન તૂરિયેન અભિરમસિ.
689. Tattha mañjiṭṭhake vimānasminti rattaphalikamaye vimāne. Sinduvārakaṇavīramakulasadisavaṇṇañhi ‘‘mañjiṭṭhaka’’nti vuccati. Soṇṇavālukasanthateti samantato vippakiṇṇāhi suvaṇṇavālukāhi santhatabhūmibhāge. Ramasi suppavāditeti suṭṭhu pavāditena pañcaṅgikena tūriyena abhiramasi.
૬૯૦. નિમિત્તા રતનામયાતિ તવ સુચરિતસિપ્પિના અભિનિમ્મિતા રતનમયા વિમાના. ઓગાહસીતિ પવિસસિ. સબ્બકાલિકન્તિ સબ્બકાલે સુખં સબ્બઉતુસપ્પાયં, સબ્બકાલે પુપ્ફનકં વા.
690.Nimittāratanāmayāti tava sucaritasippinā abhinimmitā ratanamayā vimānā. Ogāhasīti pavisasi. Sabbakālikanti sabbakāle sukhaṃ sabbautusappāyaṃ, sabbakāle pupphanakaṃ vā.
૬૯૨. વાતેરિતન્તિ યથા પુપ્ફાનિ ઓકિરન્તિ, એવં વાતેન ઈરિતં ચલિતં. આધુતન્તિ મન્દેન માલુતેન સણિકસણિકં વિધૂપયમાનં. દિજસેવિતન્તિ મયૂરકોકિલાદિસકુણસઙ્ઘેહિ ઉપસેવિતં.
692.Vāteritanti yathā pupphāni okiranti, evaṃ vātena īritaṃ calitaṃ. Ādhutanti mandena mālutena saṇikasaṇikaṃ vidhūpayamānaṃ. Dijasevitanti mayūrakokilādisakuṇasaṅghehi upasevitaṃ.
એવં થેરેન પુટ્ઠા સા દેવતા ઇમાહિ ગાથાહિ બ્યાકાસિ –
Evaṃ therena puṭṭhā sā devatā imāhi gāthāhi byākāsi –
૬૯૪.
694.
‘‘અહં મનુસ્સેસુ મનુસ્સભૂતા, દાસી અયિરકુલે અહું;
‘‘Ahaṃ manussesu manussabhūtā, dāsī ayirakule ahuṃ;
બુદ્ધં નિસિન્નં દિસ્વાન, સાલપુપ્ફેહિ ઓકિરિં.
Buddhaṃ nisinnaṃ disvāna, sālapupphehi okiriṃ.
૬૯૫.
695.
‘‘વટંસકઞ્ચ સુકતં, સાલપુપ્ફમયં અહં;
‘‘Vaṭaṃsakañca sukataṃ, sālapupphamayaṃ ahaṃ;
બુદ્ધસ્સ ઉપનામેસિં, પસન્ના સેહિ પાણિભિ.
Buddhassa upanāmesiṃ, pasannā sehi pāṇibhi.
૬૯૬.
696.
‘‘તાહં કમ્મં કરિત્વાન, કુસલં બુદ્ધવણ્ણિતં;
‘‘Tāhaṃ kammaṃ karitvāna, kusalaṃ buddhavaṇṇitaṃ;
અપેતસોકા સુખિતા, સમ્પમોદામનામયા’’તિ.
Apetasokā sukhitā, sampamodāmanāmayā’’ti.
૬૯૪-૫. તત્થ અયિરકુલેતિ અય્યકુલે, સામિકગેહેતિ અત્થો. અહુન્તિ અહોસિં. ઓકિરિન્તિ પુપ્ફેહિ વિપ્પકિરિં. ઉપનામેસિન્તિ પૂજાવસેન ઉપનામેસિં. સેસં વુત્તનયમેવ.
694-5. Tattha ayirakuleti ayyakule, sāmikageheti attho. Ahunti ahosiṃ. Okirinti pupphehi vippakiriṃ. Upanāmesinti pūjāvasena upanāmesiṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
અથાયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો સપરિવારાય તસ્સા દેવતાય ધમ્મં દેસેત્વા મનુસ્સલોકં આગન્ત્વા ભગવતો તમત્થં નિવેદેસિ. ભગવા તં અટ્ઠુપ્પત્તિં કત્વા સમ્પત્તમહાજનસ્સ ધમ્મં દેસેસિ. દેસના સદેવકસ્સ લોકસ્સ સાત્થિકા અહોસીતિ.
Athāyasmā mahāmoggallāno saparivārāya tassā devatāya dhammaṃ desetvā manussalokaṃ āgantvā bhagavato tamatthaṃ nivedesi. Bhagavā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattamahājanassa dhammaṃ desesi. Desanā sadevakassa lokassa sātthikā ahosīti.
મઞ્જિટ્ઠકવિમાનવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Mañjiṭṭhakavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / વિમાનવત્થુપાળિ • Vimānavatthupāḷi / ૧. મઞ્જિટ્ઠકવિમાનવત્થુ • 1. Mañjiṭṭhakavimānavatthu