| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણિ-અટ્ઠકથા • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
કિરિયાબ્યાકતવણ્ણના
Kiriyābyākatavaṇṇanā
મનોધાતુચિત્તં
Manodhātucittaṃ
૫૬૬. ઇદાનિ કિરિયાબ્યાકતં ભાજેત્વા દસ્સેતું પુન કતમે ધમ્મા અબ્યાકતાતિઆદિ આરદ્ધં. તત્થ કિરિયાતિ કરણમત્તં. સબ્બેસુયેવ હિ કિરિયચિત્તેસુ યં જવનભાવં અપ્પત્તં તં વાતપુપ્ફં વિય. યં જવનભાવપ્પત્તં તં છિન્નમૂલકરુક્ખપુપ્ફં વિય અફલં હોતિ, તંતં કિચ્ચસાધનવસેન પવત્તત્તા પન કરણમત્તમેવ હોતિ. તસ્મા કિરિયાતિ વુત્તં. નેવકુસલાનાકુસલાતિઆદીસુ કુસલમૂલસઙ્ખાતસ્સ કુસલહેતુનો અભાવા ‘નેવકુસલા’; અકુસલમૂલસઙ્ખાતસ્સ અકુસલહેતુનો અભાવા ‘નેવઅકુસલા’; યોનિસોમનસિકારઅયોનિસોમનસિકારસઙ્ખાતાનમ્પિ કુસલાકુસલપચ્ચયાનં અભાવા ‘નેવકુસલાનાકુસલા’. કુસલાકુસલસઙ્ખાતસ્સ જનકહેતુનો અભાવા નેવકમ્મવિપાકા.
566. Idāni kiriyābyākataṃ bhājetvā dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha kiriyāti karaṇamattaṃ. Sabbesuyeva hi kiriyacittesu yaṃ javanabhāvaṃ appattaṃ taṃ vātapupphaṃ viya. Yaṃ javanabhāvappattaṃ taṃ chinnamūlakarukkhapupphaṃ viya aphalaṃ hoti, taṃtaṃ kiccasādhanavasena pavattattā pana karaṇamattameva hoti. Tasmā kiriyāti vuttaṃ. Nevakusalānākusalātiādīsu kusalamūlasaṅkhātassa kusalahetuno abhāvā ‘nevakusalā’; akusalamūlasaṅkhātassa akusalahetuno abhāvā ‘nevaakusalā’; yonisomanasikāraayonisomanasikārasaṅkhātānampi kusalākusalapaccayānaṃ abhāvā ‘nevakusalānākusalā’. Kusalākusalasaṅkhātassa janakahetuno abhāvā nevakammavipākā.
ઇધાપિ ચિત્તસ્સેકગ્ગતાનિદ્દેસે પવત્તિટ્ઠિતિમત્તમેવ લબ્ભતિ. દ્વે પઞ્ચવિઞ્ઞાણાનિ, તિસ્સો મનોધાતુયો, તિસ્સો મનોવિઞ્ઞાણધાતુયો, વિચિકિચ્છાસહગતન્તિ ઇમેસુ સત્તરસસુ ચિત્તેસુ દુબ્બલત્તા સણ્ઠિતિ અવટ્ઠિતિઆદીનિ ન લબ્ભન્તિ. સેસં સબ્બં વિપાકમનોધાતુનિદ્દેસે વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં, અઞ્ઞત્ર ઉપ્પત્તિટ્ઠાના. તઞ્હિ ચિત્તં પઞ્ચવિઞ્ઞાણાનન્તરં ઉપ્પજ્જતિ. ઇદં પન પઞ્ચદ્વારે વળઞ્જનકપ્પવત્તિકાલે સબ્બેસં પુરે ઉપ્પજ્જતિ. કથં? ચક્ખુદ્વારે તાવ ઇટ્ઠઇટ્ઠમજ્ઝત્તઅનિટ્ઠઅનિટ્ઠમજ્ઝત્તેસુ રૂપારમ્મણેસુ યેન કેનચિ પસાદે ઘટ્ટિતે તં આરમ્મણં ગહેત્વા આવજ્જનવસેન પુરેચારિકં હુત્વા ભવઙ્ગં આવટ્ટયમાનં ઉપ્પજ્જતિ. સોતદ્વારાદીસુપિ એસેવ નયોતિ.
Idhāpi cittassekaggatāniddese pavattiṭṭhitimattameva labbhati. Dve pañcaviññāṇāni, tisso manodhātuyo, tisso manoviññāṇadhātuyo, vicikicchāsahagatanti imesu sattarasasu cittesu dubbalattā saṇṭhiti avaṭṭhitiādīni na labbhanti. Sesaṃ sabbaṃ vipākamanodhātuniddese vuttanayeneva veditabbaṃ, aññatra uppattiṭṭhānā. Tañhi cittaṃ pañcaviññāṇānantaraṃ uppajjati. Idaṃ pana pañcadvāre vaḷañjanakappavattikāle sabbesaṃ pure uppajjati. Kathaṃ? Cakkhudvāre tāva iṭṭhaiṭṭhamajjhattaaniṭṭhaaniṭṭhamajjhattesu rūpārammaṇesu yena kenaci pasāde ghaṭṭite taṃ ārammaṇaṃ gahetvā āvajjanavasena purecārikaṃ hutvā bhavaṅgaṃ āvaṭṭayamānaṃ uppajjati. Sotadvārādīsupi eseva nayoti.
કિરિયમનોધાતુચિત્તં નિટ્ઠિતં.
Kiriyamanodhātucittaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / અભિધમ્મપિટક • Abhidhammapiṭaka / ધમ્મસઙ્ગણીપાળિ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / અહેતુકકિરિયાઅબ્યાકતં • Ahetukakiriyāabyākataṃ
ટીકા • Tīkā / અભિધમ્મપિટક (ટીકા) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ધમ્મસઙ્ગણી-મૂલટીકા • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / મનોધાતુચિત્તવણ્ણના • Manodhātucittavaṇṇanā
