Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā

    മനോകമ്മദ്വാരകഥാവണ്ണനാ

    Manokammadvārakathāvaṇṇanā

    ‘‘സബ്ബായപി കായവചീവിഞ്ഞത്തിയാ കായവചീദ്വാരഭാവോ വിയ സബ്ബസ്സപി ചിത്തസ്സ മനോദ്വാരഭാവോ സമ്ഭവതീ’’തി ദസ്സനത്ഥം അട്ഠകഥായം ‘‘അയം നാമ മനോ മനോദ്വാരം ന ഹോതീതി ന വത്തബ്ബോ’’തി വത്വാ തംദ്വാരവന്തധമ്മദസ്സനത്ഥം ‘‘അയം നാമ ചേതനാ’’തിആദി വുത്തന്തി ആഹ ‘‘യസ്സ ദ്വാരം മനോ, തം ദസ്സനത്ഥം വുത്ത’’ന്തി. യഥാ പന തിവിധചതുബ്ബിധകായവചീകമ്മാനം ദ്വാരഭാവതോ കായകമ്മദ്വാരവചീകമ്മദ്വാരാനി വുത്താനി, ഏവം മനോകമ്മന്തി വുത്തഅഭിജ്ഝാദീനം ദ്വാരഭാവതോ വട്ടഹേതുഭൂതലോകിയകുസലാകുസലസമ്പയുത്തമനോ ഏവ മനോകമ്മദ്വാരന്തി സന്നിട്ഠാനം കതന്തി ദട്ഠബ്ബം. ചേതനായ അത്തനോ കിച്ചം ആരദ്ധായ സമ്പയുത്താപി തം തം സകിച്ചം ആരഭന്തീതി സാ നേ സകിച്ചേ പവത്തേതി നാമ, തഥാ പവത്തേന്തീ ച സമ്പയുത്തേ ഏകസ്മിം ആരമ്മണേ അവിപ്പകിണ്ണേ കരോതി ബ്യാപാരേതി ചാതി വുച്ചതി, തഥാ സമ്പയുത്താനം യഥാവുത്തം അവിപ്പകിണ്ണകരണം സമ്പിണ്ഡനം ആയൂഹനം ബ്യാപാരാപാദനം ബ്യാപാരണം ചേതയനന്തി ആയൂഹനചേതയനാനം നാനത്തം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഫസ്സാദിധമ്മേഹീ’’തിആദിമാഹ. തഥാകരണന്തി യഥാ ഫസ്സാദയോ സകസകകിച്ചേ പസുതാ ഭവന്തി, തഥാ കരണം. തേനേവ യഥാവുത്തേന അവിപ്പകിണ്ണബ്യാപാരണാകാരേന സമ്പയുത്താനം കരണം പവത്തനന്തി ദട്ഠബ്ബം. കമ്മക്ഖയകരത്താതി കമ്മക്ഖയകരമനസ്സ കമ്മദ്വാരഭാവോ ന യുജ്ജതീതി അധിപ്പായോ. യതോ ‘‘കമ്മപഥകഥാ ലോകിയാ ഏവാ’’തി വദന്തി.

    ‘‘Sabbāyapi kāyavacīviññattiyā kāyavacīdvārabhāvo viya sabbassapi cittassa manodvārabhāvo sambhavatī’’ti dassanatthaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayaṃ nāma mano manodvāraṃ na hotīti na vattabbo’’ti vatvā taṃdvāravantadhammadassanatthaṃ ‘‘ayaṃ nāma cetanā’’tiādi vuttanti āha ‘‘yassa dvāraṃ mano, taṃ dassanatthaṃ vutta’’nti. Yathā pana tividhacatubbidhakāyavacīkammānaṃ dvārabhāvato kāyakammadvāravacīkammadvārāni vuttāni, evaṃ manokammanti vuttaabhijjhādīnaṃ dvārabhāvato vaṭṭahetubhūtalokiyakusalākusalasampayuttamano eva manokammadvāranti sanniṭṭhānaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Cetanāya attano kiccaṃ āraddhāya sampayuttāpi taṃ taṃ sakiccaṃ ārabhantīti sā ne sakicce pavatteti nāma, tathā pavattentī ca sampayutte ekasmiṃ ārammaṇe avippakiṇṇe karoti byāpāreti cāti vuccati, tathā sampayuttānaṃ yathāvuttaṃ avippakiṇṇakaraṇaṃ sampiṇḍanaṃ āyūhanaṃ byāpārāpādanaṃ byāpāraṇaṃ cetayananti āyūhanacetayanānaṃ nānattaṃ dassento ‘‘phassādidhammehī’’tiādimāha. Tathākaraṇanti yathā phassādayo sakasakakicce pasutā bhavanti, tathā karaṇaṃ. Teneva yathāvuttena avippakiṇṇabyāpāraṇākārena sampayuttānaṃ karaṇaṃ pavattananti daṭṭhabbaṃ. Kammakkhayakarattāti kammakkhayakaramanassa kammadvārabhāvo na yujjatīti adhippāyo. Yato ‘‘kammapathakathā lokiyā evā’’ti vadanti.

    മനോകമ്മദ്വാരകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Manokammadvārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / മനോകമ്മദ്വാരകഥാവണ്ണനാ • Manokammadvārakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact