| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi |
၁၆၈. မနုသ္သမံသပဋိက္ခေပကထာ
168. Manussamaṃsapaṭikkhepakathā
၂၈၀. အထ ခော ဘဂဝာ ရာဇဂဟေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတ္ဝာ ယေန ဗာရာဏသီ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဗာရာဏသီ တဒဝသရိ။ တတ္ရ သုဒံ ဘဂဝာ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒာယေ။ တေန ခော ပန သမယေန ဗာရာဏသိယံ သုပ္ပိယော စ ဥပာသကော သုပ္ပိယာ စ ဥပာသိကာ ဥဘတောပသန္နာ ဟောန္တိ, ဒာယကာ, ကာရကာ, သင္ဃုပဋ္ဌာကာ။ အထ ခော သုပ္ပိယာ ဥပာသိကာ အာရာမံ ဂန္တ္ဝာ ဝိဟာရေန ဝိဟာရံ ပရိဝေဏေန ပရိဝေဏံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆတိ – ‘‘ကော, ဘန္တေ, ဂိလာနော, ကသ္သ ကိံ အာဟရိယတူ’’တိ? တေန ခော ပန သမယေန အညတရေန ဘိက္ခုနာ ဝိရေစနံ ပီတံ ဟောတိ။ အထ ခော သော ဘိက္ခု သုပ္ပိယံ ဥပာသိကံ ဧတဒဝောစ – ‘‘မယာ ခော, ဘဂိနိ, ဝိရေစနံ ပီတံ။ အတ္ထော မေ ပဋိစ္ဆာဒနီယေနာ’’တိ။ ‘‘သုဋ္ဌု, အယ္ယ, အာဟရိယိသ္သတီ’’တိ ဃရံ ဂန္တ္ဝာ အန္တေဝာသိံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ, ဘဏေ, ပဝတ္တမံသံ ဇာနာဟီ’’တိ။ ဧဝံ, အယ္ယေတိ ခော သော ပုရိသော သုပ္ပိယာယ ဥပာသိကာယ ပဋိသ္သုဏိတ္ဝာ ကေဝလကပ္ပံ ဗာရာဏသိံ အာဟိဏ္ဍန္တော န အဒ္ဒသ ပဝတ္တမံသံ။ အထ ခော သော ပုရိသော ယေန သုပ္ပိယာ ဥပာသိကာ တေနုပသင္ကမိ, ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သုပ္ပိယံ ဥပာသိကံ ဧတဒဝောစ – ‘‘နတ္ထယ္ယေ ပဝတ္တမံသံ။ မာဃာတော အဇ္ဇာ’’တိ။ အထ ခော သုပ္ပိယာယ ဥပာသိကာယ ဧတဒဟောသိ – ‘‘တသ္သ ခော ဂိလာနသ္သ ဘိက္ခုနော ပဋိစ္ဆာဒနီယံ အလဘန္တသ္သ အာဗာဓော ဝာ အဘိဝဍ္ဎိသ္သတိ, ကာလင္ကိရိယာ ဝာ ဘဝိသ္သတိ။ န ခော မေတံ ပတိရူပံ ယာဟံ ပဋိသ္သုဏိတ္ဝာ န ဟရာပေယ္ယ’’န္တိ။ ပောတ္ထနိကံ ဂဟေတ္ဝာ ဦရုမံသံ ဥက္ကန္တိတ္ဝာ ဒာသိယာ အဒာသိ – ‘‘ဟန္ဒ, ဇေ, ဣမံ မံသံ သမ္ပာဒေတ္ဝာ အမုကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခု ဂိလာနော, တသ္သ ဒဇ္ဇာဟိ။ ယော စ မံ ပုစ္ဆတိ, ‘ဂိလာနာ’တိ ပဋိဝေဒေဟီ’’တိ။ ဥတ္တရာသင္ဂေန ဦရုံ ဝေဌေတ္ဝာ ဩဝရကံ ပဝိသိတ္ဝာ မဉ္စကေ နိပဇ္ဇိ။ အထ ခော သုပ္ပိယော ဥပာသကော ဃရံ ဂန္တ္ဝာ ဒာသိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကဟံ သုပ္ပိယာ’’တိ? ‘‘ဧသာယ္ယ ဩဝရကေ နိပန္နာ’’တိ။ အထ ခော သုပ္ပိယော ဥပာသကော ယေန သုပ္ပိယာ ဥပာသိကာ တေနုပသင္ကမိ, ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သုပ္ပိယံ ဥပာသိကံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကိသ္သ နိပန္နာသီ’’တိ? ‘‘ဂိလာနာမ္ဟီ’’တိ။ ‘‘ကိံ တေ အာဗာဓော’’တိ? အထ ခော သုပ္ပိယာ ဥပာသိကာ သုပ္ပိယသ္သ ဥပာသကသ္သ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အထ ခော သုပ္ပိယော ဥပာသကော – အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော! အဗ္ဘုတံ ဝတ ဘော! ယာဝ သဒ္ဓာယံ သုပ္ပိယာ ပသန္နာ, ယတ္ရ ဟိ နာမ အတ္တနောပိ မံသာနိ ပရိစ္စတ္တာနိ! ကိမ္ပိမာယ 1 အညံ ကိဉ္စိ အဒေယ္ယံ ဘဝိသ္သတီတိ – ဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ, ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော သုပ္ပိယော ဥပာသကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဓိဝာသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ သ္ဝာတနာယ ဘတ္တံ, သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင္ဃေနာ’’တိ။ အဓိဝာသေသိ ဘဂဝာ တုဏ္ဟီဘာဝေန။ အထ ခော သုပ္ပိယော ဥပာသကော ဘဂဝတော အဓိဝာသနံ ဝိဒိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ အထ ခော သုပ္ပိယော ဥပာသကော တသ္သာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပဏီတံ ခာဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒာပေတ္ဝာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ – ‘‘ကာလော, ဘန္တေ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခော ဘဂဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ ယေန သုပ္ပိယသ္သ ဥပာသကသ္သ နိဝေသနံ တေနုပသင္ကမိ, ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ, သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင္ဃေန ။ အထ ခော သုပ္ပိယော ဥပာသကော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ, ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတံ ခော သုပ္ပိယံ ဥပာသကံ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကဟံ သုပ္ပိယာ’’တိ? ‘‘ဂိလာနာ ဘဂဝာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ ‘‘န ဘဂဝာ ဥသ္သဟတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာပိ အာနေထာ’’တိ။ အထ ခော သုပ္ပိယော ဥပာသကော သုပ္ပိယံ ဥပာသိကံ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ အာနေသိ။ တသ္သာ, သဟ ဒသ္သနေန ဘဂဝတော, တာဝ မဟာဝဏော ရုဠဟော အဟောသိ, သုစ္ဆဝိလောမဇာတော။ အထ ခော သုပ္ပိယော စ ဥပာသကော သုပ္ပိယာ စ ဥပာသိကာ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော! အဗ္ဘုတံ ဝတ ဘော! တထာဂတသ္သ မဟိဒ္ဓိကတာ မဟာနုဘာဝတာ, ယတ္ရ ဟိ နာမ သဟ ဒသ္သနေန ဘဂဝတော တာဝ မဟာဝဏော ရုဠဟော ဘဝိသ္သတိ, သုစ္ဆဝိလောမဇာတော’’တိ – ဟဋ္ဌာ ဥဒဂ္ဂာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင္ဃံ ပဏီတေန ခာဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတ္ဝာ သမ္ပဝာရေတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပာဏိံ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အထ ခော ဘဂဝာ သုပ္ပိယဉ္စ ဥပာသကံ သုပ္ပိယဉ္စ ဥပာသိကံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒသ္သေတ္ဝာ သမာဒပေတ္ဝာ သမုတ္တေဇေတ္ဝာ သမ္ပဟံသေတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။
280. Atha kho bhagavā rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā yena bārāṇasī tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena cārikaṃ caramāno yena bārāṇasī tadavasari. Tatra sudaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena kho pana samayena bārāṇasiyaṃ suppiyo ca upāsako suppiyā ca upāsikā ubhatopasannā honti, dāyakā, kārakā, saṅghupaṭṭhākā. Atha kho suppiyā upāsikā ārāmaṃ gantvā vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ upasaṅkamitvā bhikkhū pucchati – ‘‘ko, bhante, gilāno, kassa kiṃ āhariyatū’’ti? Tena kho pana samayena aññatarena bhikkhunā virecanaṃ pītaṃ hoti. Atha kho so bhikkhu suppiyaṃ upāsikaṃ etadavoca – ‘‘mayā kho, bhagini, virecanaṃ pītaṃ. Attho me paṭicchādanīyenā’’ti. ‘‘Suṭṭhu, ayya, āhariyissatī’’ti gharaṃ gantvā antevāsiṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe, pavattamaṃsaṃ jānāhī’’ti. Evaṃ, ayyeti kho so puriso suppiyāya upāsikāya paṭissuṇitvā kevalakappaṃ bārāṇasiṃ āhiṇḍanto na addasa pavattamaṃsaṃ. Atha kho so puriso yena suppiyā upāsikā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā suppiyaṃ upāsikaṃ etadavoca – ‘‘natthayye pavattamaṃsaṃ. Māghāto ajjā’’ti. Atha kho suppiyāya upāsikāya etadahosi – ‘‘tassa kho gilānassa bhikkhuno paṭicchādanīyaṃ alabhantassa ābādho vā abhivaḍḍhissati, kālaṅkiriyā vā bhavissati. Na kho metaṃ patirūpaṃ yāhaṃ paṭissuṇitvā na harāpeyya’’nti. Potthanikaṃ gahetvā ūrumaṃsaṃ ukkantitvā dāsiyā adāsi – ‘‘handa, je, imaṃ maṃsaṃ sampādetvā amukasmiṃ vihāre bhikkhu gilāno, tassa dajjāhi. Yo ca maṃ pucchati, ‘gilānā’ti paṭivedehī’’ti. Uttarāsaṅgena ūruṃ veṭhetvā ovarakaṃ pavisitvā mañcake nipajji. Atha kho suppiyo upāsako gharaṃ gantvā dāsiṃ pucchi – ‘‘kahaṃ suppiyā’’ti? ‘‘Esāyya ovarake nipannā’’ti. Atha kho suppiyo upāsako yena suppiyā upāsikā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā suppiyaṃ upāsikaṃ etadavoca – ‘‘kissa nipannāsī’’ti? ‘‘Gilānāmhī’’ti. ‘‘Kiṃ te ābādho’’ti? Atha kho suppiyā upāsikā suppiyassa upāsakassa etamatthaṃ ārocesi. Atha kho suppiyo upāsako – acchariyaṃ vata bho! Abbhutaṃ vata bho! Yāva saddhāyaṃ suppiyā pasannā, yatra hi nāma attanopi maṃsāni pariccattāni! Kimpimāya 2 aññaṃ kiñci adeyyaṃ bhavissatīti – haṭṭho udaggo yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho suppiyo upāsako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me, bhante, bhagavā svātanāya bhattaṃ, saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho suppiyo upāsako bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho suppiyo upāsako tassā rattiyā accayena paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bhante, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena suppiyassa upāsakassa nivesanaṃ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi, saddhiṃ bhikkhusaṅghena . Atha kho suppiyo upāsako yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho suppiyaṃ upāsakaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘kahaṃ suppiyā’’ti? ‘‘Gilānā bhagavā’’ti. ‘‘Tena hi āgacchatū’’ti. ‘‘Na bhagavā ussahatī’’ti. ‘‘Tena hi pariggahetvāpi ānethā’’ti. Atha kho suppiyo upāsako suppiyaṃ upāsikaṃ pariggahetvā ānesi. Tassā, saha dassanena bhagavato, tāva mahāvaṇo ruḷaho ahosi, succhavilomajāto. Atha kho suppiyo ca upāsako suppiyā ca upāsikā – ‘‘acchariyaṃ vata bho! Abbhutaṃ vata bho! Tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma saha dassanena bhagavato tāva mahāvaṇo ruḷaho bhavissati, succhavilomajāto’’ti – haṭṭhā udaggā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappetvā sampavāretvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ ekamantaṃ nisīdiṃsu. Atha kho bhagavā suppiyañca upāsakaṃ suppiyañca upāsikaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
အထ ခော ဘဂဝာ ဧတသ္မိံ နိဒာနေ ဧတသ္မိံ ပကရဏေ ဘိက္ခုသင္ဃံ သန္နိပာတာပေတ္ဝာ ဘိက္ခူ
Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā bhikkhū
ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘ကော, ဘိက္ခဝေ, သုပ္ပိယံ ဥပာသိကံ မံသံ ဝိညာပေသီ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဟံ ခော, ဘန္တေ, သုပ္ပိယံ ဥပာသိကံ မံသံ ဝိညာပေသိ’’န္တိ။ ‘‘အာဟရိယိတ္ထ ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘အာဟရိယိတ္ထ ဘဂဝာ’’တိ။ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိ တ္ဝံ ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘ပရိဘုဉ္ဇာမဟံ ဘဂဝာ’’တိ။ ‘‘ပဋိဝေက္ခိ တ္ဝံ ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘နာဟံ ဘဂဝာ ပဋိဝေက္ခိ’’န္တိ။ ဝိဂရဟိ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ။ပေ.။ ကထဉ္ဟိ နာမ တ္ဝံ, မောဃပုရိသ, အပ္ပဋိဝေက္ခိတ္ဝာ မံသံ ပရိဘုဉ္ဇိသ္သသိ။ မနုသ္သမံသံ ခော တယာ, မောဃပုရိသ, ပရိဘုတ္တံ။ နေတံ, မောဃပုရိသ, အပ္ပသန္နာနံ ဝာ ပသာဒာယ။ပေ.။ ဝိဂရဟိတ္ဝာ ဓမ္မိံ ကထံ ကတ္ဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘သန္တိ, ဘိက္ခဝေ, မနုသ္သာ သဒ္ဓာ ပသန္နာ, တေဟိ အတ္တနောပိ မံသာနိ ပရိစ္စတ္တာနိ။ န, ဘိက္ခဝေ, မနုသ္သမံသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယော ပရိဘုဉ္ဇေယ္ယ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယသ္သ။ န စ, ဘိက္ခဝေ, အပ္ပဋိဝေက္ခိတ္ဝာ မံသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယော ပရိဘုဉ္ဇေယ္ယ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ။
Paṭipucchi – ‘‘ko, bhikkhave, suppiyaṃ upāsikaṃ maṃsaṃ viññāpesī’’ti? Evaṃ vutte so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ahaṃ kho, bhante, suppiyaṃ upāsikaṃ maṃsaṃ viññāpesi’’nti. ‘‘Āhariyittha bhikkhū’’ti? ‘‘Āhariyittha bhagavā’’ti. ‘‘Paribhuñji tvaṃ bhikkhū’’ti? ‘‘Paribhuñjāmahaṃ bhagavā’’ti. ‘‘Paṭivekkhi tvaṃ bhikkhū’’ti? ‘‘Nāhaṃ bhagavā paṭivekkhi’’nti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, appaṭivekkhitvā maṃsaṃ paribhuñjissasi. Manussamaṃsaṃ kho tayā, moghapurisa, paribhuttaṃ. Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘santi, bhikkhave, manussā saddhā pasannā, tehi attanopi maṃsāni pariccattāni. Na, bhikkhave, manussamaṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ. Yo paribhuñjeyya, āpatti thullaccayassa. Na ca, bhikkhave, appaṭivekkhitvā maṃsaṃ paribhuñjitabbaṃ. Yo paribhuñjeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.
မနုသ္သမံသပဋိက္ခေပကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Manussamaṃsapaṭikkhepakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာ • Guḷādianujānanakathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ဂုဠာဒိအနုဇာနနကထာဝဏ္ဏနာ • Guḷādianujānanakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / မနုသ္သမံသပဋိက္ခေပကထာဝဏ္ဏနာ • Manussamaṃsapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၁၆၇. သတ္ထကမ္မပဋိက္ခေပကထာ • 167. Satthakammapaṭikkhepakathā
