| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೫. ಮಾರಧೀತುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
5. Māradhītusuttavaṇṇanā
೧೬೧. ಚಿನ್ತೇಸೀತಿ ಸೋಕವಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಿ। ಗಣಿಕಾರಹತ್ಥಿನಿಯೋತಿ ದೀಪಕಕರೇಣುಯೋ। ಏಕಸತಂ ಏಕಸತನ್ತಿ ಏಕಸತಂ ಏಕಸತಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸತಂ ಸತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕೇಕಂ ಸತಂ ಸತಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ಕುಮಾರಿವಣ್ಣಸತನ್ತಿ ಕುಮಾರಿತ್ಥೀನಂ ಅತ್ತಭಾವಾನಂ ಸತಂ। ತಾ ಕಿರ ಪಠಮಂ ಕಞ್ಞಾರೂಪೇನ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ಅನುಪಗತಪುಪ್ಫಾನಞ್ಹಿ ಸಮಞ್ಞಾ ಕಞ್ಞಾತಿ। ಪುನ ಯಥಾವುತ್ತಕುಮಾರಿರೂಪೇನ ಉಪಗತಪುಪ್ಫಾ ಹಿ ಕುಮಾರೀ। ಪುನ ವಧುಕಾರೂಪೇನ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅವಿಜಾತವಣ್ಣಸತ’’ನ್ತಿ । ತತಿಯವಾರೇ ಯುವತಿರೂಪೇನ। ವಿಜಾತಾ ಹಿ ಇತ್ಥೀ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತಮಜ್ಝಿಮವಯಾ ಯುವತೀ। ಏತ್ತಾವತಾ ಬಾಲಾ ತರುಣೀ ಪೋರೀತಿ ತಿವಿಧಾಸು ಇತ್ಥೀಸು ಪುರಿಮಾ ದ್ವೇ ದಸ್ಸಿತಾ, ಪರಿಯೋಸಾನವಾರೇಸು ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾನಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿಯೋವ ರುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ತೇನ ಮನುಸ್ಸರೂಪೇನ ತಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸುಂ।
161.Cintesīti sokavasiko hutvā cintayi. Gaṇikārahatthiniyoti dīpakakareṇuyo. Ekasataṃ ekasatanti ekasataṃ ekasataṃ paccekaṃ sataṃ satanti attho. Tenāha ‘‘ekekaṃ sataṃ sataṃ katvā’’ti. Kumārivaṇṇasatanti kumāritthīnaṃ attabhāvānaṃ sataṃ. Tā kira paṭhamaṃ kaññārūpena attānaṃ dassesuṃ. Anupagatapupphānañhi samaññā kaññāti. Puna yathāvuttakumārirūpena upagatapupphā hi kumārī. Puna vadhukārūpena. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘avijātavaṇṇasata’’nti . Tatiyavāre yuvatirūpena. Vijātā hi itthī anatikkantamajjhimavayā yuvatī. Ettāvatā bālā taruṇī porīti tividhāsu itthīsu purimā dve dassitā, pariyosānavāresu manussajātikānaṃ manussitthiyova ruccantīti tena manussarūpena tā attānaṃ dassesuṃ.
ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪತ್ತಿನ್ತಿ ಏಕನ್ತತೋ ಹಿತಾನುಪ್ಪತ್ತಿಂ। ಹದಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿನ್ತಿ ಪರಮಚಿತ್ತುಪಸಮಂ। ಕಿಲೇಸಸೇನನ್ತಿ ಕಾಮಗುಣಸಙ್ಖಾತಂ ಪಠಮಂ ಕಿಲೇಸಸೇನಂ। ಸಾ ಹಿ ಕಿಲೇಸಸೇನಾ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾತಸಭಾವಾಪಿ ಪಟಿಪತ್ಥಯಮಾನಾ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬಇಚ್ಛಿತಬ್ಬರೂಪಭಾವತೋ ಪಿಯರೂಪಸಾತರೂಪಾ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ। ಏಕೋ ಅಹಂ ಝಾಯನ್ತೋತಿ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಕಿಲೇಸಸಙ್ಗಣಿಕಾಯ ಚ ಅಭಾವತೋ ಏಕೋ ಅಸಹಾಯೋ ಅಹಂ ಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ನಿಜ್ಝಾಯನ್ತೋ। ಅನುಬುಜ್ಝಿನ್ತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಬುಜ್ಝಿಂ ಪಟಿಬುಜ್ಝಿಂ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತವಿವೇಕಸುಖಸಮಧಿಗಮನಿಮಿತ್ತಂ। ಅಕರಣೇನಾತಿ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಸ್ಸ ಅಕರಣೇನ। ಸಕ್ಖೀತಿ ಸಕ್ಖಿಭಾವೋ।
Atthassa pattinti ekantato hitānuppattiṃ. Hadayassa santinti paramacittupasamaṃ. Kilesasenanti kāmaguṇasaṅkhātaṃ paṭhamaṃ kilesasenaṃ. Sā hi kilesasenā accharāsaṅghātasabhāvāpi paṭipatthayamānā piyāyitabbaicchitabbarūpabhāvato piyarūpasātarūpā nāma attano kiccavasena. Eko ahaṃ jhāyantoti gaṇasaṅgaṇikāya kilesasaṅgaṇikāya ca abhāvato eko asahāyo ahaṃ lakkhaṇūpanijjhānena nijjhāyanto. Anubujjhinti anukkamena maggapaṭipāṭiyā bujjhiṃ paṭibujjhiṃ. Tasmāti yathāvuttavivekasukhasamadhigamanimittaṃ. Akaraṇenāti mittasanthavassa akaraṇena. Sakkhīti sakkhibhāvo.
ಕತಮೇನ ವಿಹಾರೇನಾತಿ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಕತಮೇನ ವಿಹಾರೇನ। ಇಧ ದುತಿಯಪದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಗಾಥಾವಣ್ಣನಾಯಮೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಮನ್ತೇನ ‘‘ತಂ ಪುಗ್ಗಲ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಮುಖಾ ಠಿತಮ್ಪಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅಸಮ್ಮುಖಾ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ವದತಿ, ಕಥಂ ತ್ವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Katamenavihārenāti jhānasamāpattīnaṃ katamena vihārena. Idha dutiyapadassa attho vissajjanagāthāvaṇṇanāyameva āvi bhavissati. Anāmantena ‘‘taṃ puggala’’nti sammukhā ṭhitampi bhagavantaṃ asammukhā viya katvā vadati, kathaṃ tvanti attho.
‘‘ಅವಿತಕ್ಕಝಾಯೀ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಅಯಮೇವೇತ್ಥ ಕಾಯಪಸ್ಸದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇನ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಕಾಯಸ್ಸ ಪಸ್ಸದ್ಧತ್ತಾ ಪಸ್ಸದ್ಧಕಾಯೋ’’ತಿ। ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾದಿಕೇ ಕಮ್ಮಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇ। ಕಾಮಾಲಯಾದೀನಂ ಅಭಾವತೋ ಅನಾಲಯೋ। ನ ಸರತೀತಿ ನ ಸವತಿ। ರಾಗವಸೇನ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಸಂಸಾರಮನುಸವನ್ತಿ। ನ ಥಿನೋತಿ ನ ಥಿನಮಿದ್ಧಚಿತ್ತೋ। ಮೋಹವಸೇನ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ। ದಿಯಡ್ಢಕಿಲೇಸಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೇ (ವಿಭ॰ ೮೪೨, ೯೭೬) ಆಗತೇಸು ಅಟ್ಠಸು ಕಿಲೇಸಸತೇಸು ಅಟ್ಠಸತಂ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಪಞ್ಞಾಸಾಧಿಕಂ ಸತಂ ಕಿಲೇಸಾ, ತೇ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩೧) ಆಗತಾಹಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠೀಹಿ ಸಹ ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಾಧಿಕಂ ಸತ್ತಸತಂ ಹೋತಿ; ತಾ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಾನುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ದಿಗುಣಿತಾ ದಿಯಡ್ಢಕಿಲೇಸಸಹಸ್ಸಂ ದಸಾಧಿಕಂ ಹೋತಿ; ತಂ ಅಪ್ಪಕಂ ಪನ ಊನಮಧಿಕಂ ವಾ ಗಣನುಪಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ದಿಯಡ್ಢಕಿಲೇಸಸಹಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇತರೇಸಂ ಅತೀತಾದಿಭಾವಾಮಸನತೋ ಅಗ್ಗಹಣಂ ಪಹಾನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಅಭಿಧಮ್ಮಟೀಕಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅನುಟೀ॰ ನಿದಾನಕಥಾವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಠಮಪದೇನಾತಿ ‘‘ನ ಕುಪ್ಪತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪದೇನ। ದುತಿಯೇನಾತಿ ‘‘ನ ಸರತೀ’’ತಿ ಪದೇನ। ತತಿಯೇನಾತಿ ‘‘ನ ಥಿನೋ’’ತಿ ಪದೇನ। ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇನ ಖೀಣಾಸವತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಅನವಸೇಸತೋ ನೀವರಣಾನಂ ಅಚ್ಚನ್ತಪ್ಪಹಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ।
‘‘Avitakkajhāyī’’ti vakkhamānattā ayamevettha kāyapassaddhi veditabbāti āha ‘‘catutthajjhānena assāsapassāsakāyassa passaddhattā passaddhakāyo’’ti. Puññābhisaṅkhārādike kammābhisaṅkhāre. Kāmālayādīnaṃ abhāvato anālayo. Na saratīti na savati. Rāgavasena hi sattā saṃsāramanusavanti. Na thinoti na thinamiddhacitto. Mohavasena hi sattā thinamiddhaṃ āpajjantīti. Diyaḍḍhakilesasahassanti khuddakavatthuvibhaṅge (vibha. 842, 976) āgatesu aṭṭhasu kilesasatesu aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritāni apanetvā sesā paññāsādhikaṃ sataṃ kilesā, te brahmajāle (dī. ni. 1.31) āgatāhi dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīhi saha pañcapaññāsādhikaṃ sattasataṃ hoti; tā ca uppannānuppannabhāvena diguṇitā diyaḍḍhakilesasahassaṃ dasādhikaṃ hoti; taṃ appakaṃ pana ūnamadhikaṃ vā gaṇanupagaṃ na hotīti ‘‘diyaḍḍhakilesasahassa’’nti vuttaṃ. Itaresaṃ atītādibhāvāmasanato aggahaṇaṃ pahānassa adhippetattā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana abhidhammaṭīkāyaṃ (dha. sa. anuṭī. nidānakathāvaṇṇanā) vuttanayena veditabbo. Paṭhamapadenāti ‘‘na kuppatī’’ti iminā padena. Dutiyenāti ‘‘na saratī’’ti padena. Tatiyenāti ‘‘na thino’’ti padena. Nīvaraṇappahānena khīṇāsavataṃ dasseti, anavasesato nīvaraṇānaṃ accantappahānaṃ adhippetaṃ.
ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕಕಿಲೇಸೋಘಂ ತಿಣ್ಣೋತಿ ಛನ್ನಂ ದ್ವಾರಾನಂ ವಸೇನ ಪವತ್ತನಕಿಲೇಸೋಘಂ ತರಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ಕಾಮೋಘದಿಟ್ಠೋಘಭವೋಘಟ್ಠಕಿಲೇಸಭಾವತೋ ‘‘ಪಞ್ಚೋಘಗ್ಗಹಣೇನ ವಾ ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ಆಹ। ರೂಪರಾಗಾದಯೋ ವಿಸೇಸತೋ ನ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಛಟ್ಠಗ್ಗಹಣೇನ ಪಞ್ಚುದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ।
Pañcadvārikakilesoghaṃ tiṇṇoti channaṃ dvārānaṃ vasena pavattanakilesoghaṃ taritvā ṭhito. Kāmoghadiṭṭhoghabhavoghaṭṭhakilesabhāvato ‘‘pañcoghaggahaṇena vā pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni veditabbānī’’ti āha. Rūparāgādayo visesato na pañcadvārikāti vuttaṃ ‘‘chaṭṭhaggahaṇena pañcuddhambhāgiyāni veditabbānī’’ti.
ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಚ್ಚುರಾಜಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ’’ತಿ ಆಹ। ನಯಮಾನಾನನ್ತಿ ಅನಾದರೇ ಸಾಮಿವಚನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಯಮಾನೇಸೂ’’ತಿ।
Maccurājassāti sambandhe sāmivacananti dassento ‘‘maccurājassa hatthato’’ti āha. Nayamānānanti anādare sāmivacananti katvā vuttaṃ ‘‘nayamānesū’’ti.
ಊಹಚ್ಚಾತಿ ಬುದ್ಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ। ‘‘ಇದಮವೋಚಾ’’ತಿ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ಏತೇನ ಸಂಯುತ್ತೇಸು ಅಯಂ ನಿಗಮನಪಾಳಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ಅನಾಗತನಯತ್ತಾ ಪನ ಕೇಸುಚಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ನ ಲಿಖೀಯತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ದದ್ದಲ್ಲಮಾನಾತಿ ಜಜ್ಜಕಾರಸ್ಸ ಹಿ ದದ್ದಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿದ್ದೇಸೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅತಿವಿಯ ಜಲಮಾನಾ’’ತಿ। ನೀಹರೀತಿ ತಾಸಂ ಕಾಯವಚೀವಿಕಾರಂ ನ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ತಿಣಾಯಪಿ ಅಮಞ್ಞಮಾನೋವ ಅನಪೇಕ್ಖೇನೇವ ನೀಹರಿ। ಫಲತೋ ಭಟ್ಠನ್ತಿ ಫಲಸಿಪಾಟಿಕತೋ ಭಟ್ಠಂ। ಕುಣ್ಡತಿಣಾದಿಗಚ್ಛತೂಲಂ ಪೋಟಕಿತೂಲಂ।
Ūhaccāti buddhaṃ nissāya. ‘‘Idamavocā’’ti desanaṃ niṭṭhāpetvāti etena saṃyuttesu ayaṃ nigamanapāḷi, heṭṭhā anāgatanayattā pana kesuci potthakesu na likhīyatīti dasseti. Daddallamānāti jajjakārassa hi daddakāraṃ katvā niddeso. Tenāha ‘‘ativiya jalamānā’’ti. Nīharīti tāsaṃ kāyavacīvikāraṃ na manasikaronto tiṇāyapi amaññamānova anapekkheneva nīhari. Phalato bhaṭṭhanti phalasipāṭikato bhaṭṭhaṃ. Kuṇḍatiṇādigacchatūlaṃ poṭakitūlaṃ.
ಮಾರಧೀತುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Māradhītusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ತತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಸಾರತ್ಥಪ್ಪಕಾಸಿನಿಯಾ ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ
Sāratthappakāsiniyā saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
ಮಾರಸಂಯುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Mārasaṃyuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೫. ಮಾರಧೀತುಸುತ್ತಂ • 5. Māradhītusuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೫. ಮಾರಧೀತುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Māradhītusuttavaṇṇanā
