Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā)

    ૧૦. મારતજ્જનીયસુત્તવણ્ણના

    10. Māratajjanīyasuttavaṇṇanā

    ૫૦૬. કોટ્ઠમનુપવિટ્ઠોતિ આસયો વચ્ચગુત્તટ્ઠાનતાય કોટ્ઠં, તસ્સ અબ્ભન્તરઞ્હેત્થ કોટ્ઠં. અનુરૂપો હુત્વા પવિટ્ઠો અનુપવિટ્ઠો. સુખુમઞ્હિ તદનુચ્છવિકં અત્તભાવં માપેત્વા અયં તત્થ પવિટ્ઠો. ગરુગરો વિયાતિ ગરુકગરુકો વિય. ઉ-કારસ્સ હિ ઓ-કારં કત્વા અયં નિદ્દેસો, અતિવિય ગરુકો મઞ્ઞેતિ અત્થો. ગરુગરુ વિય ઇચ્ચેવ વા પાઠો. માસભત્તં માસો ઉત્તરપદલોપેન, માસભત્તેન આચિતં પૂરિતં માસાચિતં મઞ્ઞે. તેનાહ ‘‘માસભત્તં ભુત્તસ્સ કુચ્છિ વિયા’’તિ. ઉત્તરપદલોપેન વિના અત્થં દસ્સેતું ‘‘માસપૂરિતપસિબ્બકો વિયા’’તિ વુત્તં. તિન્તમાસો વિયાતિ તિન્તમાસો પસિબ્બકો વિય. કિં નુ ખો એતં મમ કુચ્છિયં પુબ્બં ભારિકત્તં, કિં નુ ખો કથં નુ ખો જાતન્તિ અધિપ્પાયો? ઉપાયેનાતિ પથેન ઞાયેન. બ્યતિરેકતો પનસ્સ અનુપાયં દસ્સેતું ‘‘સચે પના’’તિઆદિ વુત્તં. અત્તાનમેવ વા સન્ધાય ‘‘મા તથાગતં વિહેસેસી’’તિ આહ. યથા હિ અરિયસઙ્ઘો ‘‘તથાગતં દેવમનુસ્સપૂજિતં, સઙ્ઘં નમસ્સામ સુવત્થિ હોતૂ’’તિઆદીસુ (ખુ॰ પા॰ ૬.૧૮; સુ॰ નિ॰ ૨૪૧) તથાગતોતિ વુચ્ચતિ, એવં તપ્પરિયાપન્ના અરિયપુગ્ગલા, યથા ચ પુરિમકા દુતિયઅગ્ગસાવકા કપ્પાનં સતસહસ્સાધિકં એકં અસઙ્ખ્યેય્યં પારમિયો પૂરેત્વા આગતા, અયમ્પિ મહાથેરો તથા આગતોતિ તથાગતોતિ. પતિઅગ્ગળેવ અટ્ઠાસીતિ અગ્ગળસ્સ બહિભાગે અટ્ઠાસિ.

    506.Koṭṭhamanupaviṭṭhoti āsayo vaccaguttaṭṭhānatāya koṭṭhaṃ, tassa abbhantarañhettha koṭṭhaṃ. Anurūpo hutvā paviṭṭho anupaviṭṭho. Sukhumañhi tadanucchavikaṃ attabhāvaṃ māpetvā ayaṃ tattha paviṭṭho. Garugaro viyāti garukagaruko viya. U-kārassa hi o-kāraṃ katvā ayaṃ niddeso, ativiya garuko maññeti attho. Garugaru viya icceva vā pāṭho. Māsabhattaṃ māso uttarapadalopena, māsabhattena ācitaṃ pūritaṃ māsācitaṃ maññe. Tenāha ‘‘māsabhattaṃ bhuttassa kucchi viyā’’ti. Uttarapadalopena vinā atthaṃ dassetuṃ ‘‘māsapūritapasibbako viyā’’ti vuttaṃ. Tintamāso viyāti tintamāso pasibbako viya. Kiṃ nu kho etaṃ mama kucchiyaṃ pubbaṃ bhārikattaṃ, kiṃ nu kho kathaṃ nu kho jātanti adhippāyo? Upāyenāti pathena ñāyena. Byatirekato panassa anupāyaṃ dassetuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ. Attānameva vā sandhāya ‘‘mā tathāgataṃ vihesesī’’ti āha. Yathā hi ariyasaṅgho ‘‘tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ, saṅghaṃ namassāma suvatthi hotū’’tiādīsu (khu. pā. 6.18; su. ni. 241) tathāgatoti vuccati, evaṃ tappariyāpannā ariyapuggalā, yathā ca purimakā dutiyaaggasāvakā kappānaṃ satasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ pāramiyo pūretvā āgatā, ayampi mahāthero tathā āgatoti tathāgatoti. Patiaggaḷeva aṭṭhāsīti aggaḷassa bahibhāge aṭṭhāsi.

    ૫૦૭. રુક્ખદેવતા નામ ચાતુમહારાજિકેસુ નિહીનો કાયો, તસ્મા નેસં મનુસ્સગન્ધો પરિચિતત્તા નાતિજેગુચ્છોતિ આહ ‘‘આકાસટ્ઠદેવતાન’’ન્તિ. આબાધં કરોતીતિ દુક્ખં જનેતિ. નાગરિકોતિ સુકુમારો. પરિચોક્ખોતિ સબ્બસો સુચિરૂપો. ઞાતિકોટિન્તિ ઞાતિભાગં. અનાદિમતિ હિ સંસારે ઞાતિભાગરહિતો નામ સત્તો કસ્સચિપિ નત્થીતિ અધિપ્પાયો. ઇદન્તિ ‘‘સો મે ત્વં ભાગિનેય્યો હોસી’’તિ ઇદં વચનં. પવેણિવસેનાતિ તદા મય્હં ભાગિનેય્યો હુત્વા ઇદાનિ મારટ્ઠાને ઠિતોતિ ઇમિસ્સા પવેણિયા વસેન વુત્તં. અઞ્ઞસ્સ વા વેસમં ધુરો વિધુરો. તેનાહ ‘‘અઞ્ઞેહિ સદ્ધિં અસદિસો’’તિ. અપ્પદુક્ખેનાતિ સુખેનેવ. પન્થાનં અવન્તિ ગચ્છન્તીતિ પથાવિનો. એત્તકેનાતિ એત્તાવતા ચિતકસન્નિસયેન. ઉદકલેણન્તિ ઉદકનિસ્સન્દનલેણં. સમાપત્તિતોતિ નિરોધસમાપત્તિતો. સમાપત્તિફલન્તિ નિરોધસમાપત્તિફલં.

    507. Rukkhadevatā nāma cātumahārājikesu nihīno kāyo, tasmā nesaṃ manussagandho paricitattā nātijegucchoti āha ‘‘ākāsaṭṭhadevatāna’’nti. Ābādhaṃ karotīti dukkhaṃ janeti. Nāgarikoti sukumāro. Paricokkhoti sabbaso sucirūpo. Ñātikoṭinti ñātibhāgaṃ. Anādimati hi saṃsāre ñātibhāgarahito nāma satto kassacipi natthīti adhippāyo. Idanti ‘‘so me tvaṃ bhāgineyyo hosī’’ti idaṃ vacanaṃ. Paveṇivasenāti tadā mayhaṃ bhāgineyyo hutvā idāni māraṭṭhāne ṭhitoti imissā paveṇiyā vasena vuttaṃ. Aññassa vā vesamaṃ dhuro vidhuro. Tenāha ‘‘aññehi saddhiṃ asadiso’’ti. Appadukkhenāti sukheneva. Panthānaṃ avanti gacchantīti pathāvino. Ettakenāti ettāvatā citakasannisayena. Udakaleṇanti udakanissandanaleṇaṃ. Samāpattitoti nirodhasamāpattito. Samāpattiphalanti nirodhasamāpattiphalaṃ.

    ૫૦૮. દસહિ અક્કોસવત્થૂહીતિ દસહિપિ અક્કોસવત્થૂહિ, તતો કિઞ્ચિ અહાપેન્તા. પરિભાસથાતિ ગરહથ. ઘટ્ટેથાતિ અનૂનાહિ કથાહિ ઇમેસુ ઓવિજ્ઝથ. દુક્ખાપેથાતિ ચિત્તે દુક્ખં જનેથ. એતેસન્તિ તેસં ભિક્ખૂનં તુમ્હાકં અક્કોસનાદીહિ ભિક્ખૂનં કિલેસુપ્પત્તિયા. તેનેત્થ દૂસી મારો ઓતારં લભતિ નામાતિ અધિપ્પાયો. ઉપટ્ઠાતબ્બં ઇભં અરહન્તીતિ ઇબ્ભા, હત્થિભણ્ડકા, હીનજીવિકતાય હેતે ઇબ્ભા વિયાતિ ઇબ્ભા, તે પન સદુતિયકવસેન ‘‘ગહપતિકા’’તિ વુત્તા. કણ્હાતિ કણ્હાભિજાતિકા. પાદતો જાતત્તા પાદાનં અપચ્ચા. આલસિયજાતાતિ કસિવણિજ્જાદિકમ્મસ્સ અકરણેન સઞ્જાતાલસિયા. ગૂથનિદ્ધમનપનાળીતિ વચ્ચકૂપતો ગૂથસ્સ નિક્ખમપદેસો.

    508.Dasahi akkosavatthūhīti dasahipi akkosavatthūhi, tato kiñci ahāpentā. Paribhāsathāti garahatha. Ghaṭṭethāti anūnāhi kathāhi imesu ovijjhatha. Dukkhāpethāti citte dukkhaṃ janetha. Etesanti tesaṃ bhikkhūnaṃ tumhākaṃ akkosanādīhi bhikkhūnaṃ kilesuppattiyā. Tenettha dūsī māro otāraṃ labhati nāmāti adhippāyo. Upaṭṭhātabbaṃ ibhaṃ arahantīti ibbhā, hatthibhaṇḍakā, hīnajīvikatāya hete ibbhā viyāti ibbhā, te pana sadutiyakavasena ‘‘gahapatikā’’ti vuttā. Kaṇhāti kaṇhābhijātikā. Pādato jātattā pādānaṃ apaccā. Ālasiyajātāti kasivaṇijjādikammassa akaraṇena sañjātālasiyā. Gūthaniddhamanapanāḷīti vaccakūpato gūthassa nikkhamapadeso.

    મનુસ્સાનં અકુસલં ન ભવેય્ય તેસં તાદિસાય અભિસન્ધિયા અભાવતો. આવેસકસ્સ આનુભાવેન આવિટ્ઠસ્સ ચિત્તસન્તતિ વિપરિવત્તતીતિ વુત્તોવાયમત્થો. વિસભાગવત્થુન્તિ ભિક્ખૂનં સન્તિકે ઇત્થિરૂપં, ભિક્ખુનીનં સન્તિકે પુરિસરૂપન્તિ ઈદિસં, અઞ્ઞં વા પબ્બજિતાનં અસારુપ્પં વિસભાગવત્થું. વિપ્પટિસારારમ્મણન્તિ પસ્સન્તાનં વિપ્પટિસારસ્સ પચ્ચયં. લેપયટ્ઠિન્તિ લેપલિત્તં વાકુરયટ્ઠિં.

    Manussānaṃ akusalaṃ na bhaveyya tesaṃ tādisāya abhisandhiyā abhāvato. Āvesakassa ānubhāvena āviṭṭhassa cittasantati viparivattatīti vuttovāyamattho. Visabhāgavatthunti bhikkhūnaṃ santike itthirūpaṃ, bhikkhunīnaṃ santike purisarūpanti īdisaṃ, aññaṃ vā pabbajitānaṃ asāruppaṃ visabhāgavatthuṃ. Vippaṭisārārammaṇanti passantānaṃ vippaṭisārassa paccayaṃ. Lepayaṭṭhinti lepalittaṃ vākurayaṭṭhiṃ.

    ૫૧૦. સોમનસ્સવસેનાતિ ગેહસ્સિતસોમનસ્સવસેન. અઞ્ઞથત્તન્તિ ઉપ્પિલાવિતત્તં. પુરિમનયેનેવાતિ ‘‘સચે મારો મનુસ્સાનં સરીરે અધિમુચ્ચિત્વા’’તિઆદિના પુબ્બે વુત્તનયેન. યદિ મારોવ તથા કરેય્ય, મનુસ્સાનં કુસલં ન ભવેય્ય, મારસ્સેવ ભવેય્ય, સરીરે પન અનધિમુચ્ચિત્વા તાદિસં પસાદનીયં પસાદવત્થું દસ્સેસિ. તેનાહ ‘‘યથા હી’’તિઆદિ.

    510.Somanassavasenāti gehassitasomanassavasena. Aññathattanti uppilāvitattaṃ. Purimanayenevāti ‘‘sace māro manussānaṃ sarīre adhimuccitvā’’tiādinā pubbe vuttanayena. Yadi mārova tathā kareyya, manussānaṃ kusalaṃ na bhaveyya, mārasseva bhaveyya, sarīre pana anadhimuccitvā tādisaṃ pasādanīyaṃ pasādavatthuṃ dassesi. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi.

    ૫૧૧. અસુભસઞ્ઞાપરિચિતેનાતિ સકલં કાયં અસુભન્તિ પવત્તાય સઞ્ઞાય સહગતજ્ઝાનં અસુભસઞ્ઞા, તેન પરિચિતેન પરિભાવિતેન. ચેતસા ચિત્તેન. બહુલન્તિ અભિણ્હં. વિહરતોતિ વિહરન્તસ્સ, અસુભસમાપત્તિબહુલસ્સાતિ અત્થો. પતિલીયતીતિ સઙ્કુચતિ તત્થ પટિકૂલતાય સણ્ઠિતત્તા. પતિકુટતીતિ અપસક્કતિ. પતિવત્તતીતિ નિવત્તતિ. તતો એવ ન સમ્પસારિયતિ. રસતણ્હાયાતિ મધુરાદિરસવિસયાય તણ્હાય.

    511.Asubhasaññāparicitenāti sakalaṃ kāyaṃ asubhanti pavattāya saññāya sahagatajjhānaṃ asubhasaññā, tena paricitena paribhāvitena. Cetasā cittena. Bahulanti abhiṇhaṃ. Viharatoti viharantassa, asubhasamāpattibahulassāti attho. Patilīyatīti saṅkucati tattha paṭikūlatāya saṇṭhitattā. Patikuṭatīti apasakkati. Pativattatīti nivattati. Tato eva na sampasāriyati. Rasataṇhāyāti madhurādirasavisayāya taṇhāya.

    સબ્બલોકે અનભિરતિસઞ્ઞાતિ તીસુપિ ભવેસુ અરુચ્ચનવસેન પવત્તા વિપસ્સનાભાવના. નિબ્બિદાનુપસ્સના હેસા. લોકચિત્રેસૂતિ હત્થિઅસ્સરથપાસાદકૂટાગારાદિભેદેસુ ચેવ આરામરામણેય્યકાદિભેદેસુ ચ લોકે ચિત્તવિચિત્તેસુ. રાગસન્તાનિ વૂપસન્તરાગાનિ. દોસમોહસન્તાનીતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. ઇમેસં એવં કમ્મટ્ઠાનગ્ગહણં સબ્બેસં સપ્પાયભાવતો.

    Sabbaloke anabhiratisaññāti tīsupi bhavesu aruccanavasena pavattā vipassanābhāvanā. Nibbidānupassanā hesā. Lokacitresūti hatthiassarathapāsādakūṭāgārādibhedesu ceva ārāmarāmaṇeyyakādibhedesu ca loke cittavicittesu. Rāgasantāni vūpasantarāgāni. Dosamohasantānīti etthāpi eseva nayo. Imesaṃ evaṃ kammaṭṭhānaggahaṇaṃ sabbesaṃ sappāyabhāvato.

    ૫૧૨. સક્ખરં ગહેત્વાતિ સક્ખરાસીસેન તત્તકં ભિન્નપાસાણમુટ્ઠિન્તિ આહ ‘‘અન્તોમુટ્ઠિયં તિટ્ઠનપમાણં પાસાણ’’ન્તિ. મુટ્ઠિપરિયાપન્નન્તિ અત્થો. અયઞ્હિ પાસાણસ્સ હેટ્ઠિમકોટિ. હત્થિનાગોતિ મહાહત્થી. મહન્તપરિયાયો નાગ-સદ્દોતિ કેચિ. અહિનાગાદિતો વા વિસેસનત્થં હત્થિનાગોતિ વુત્તં. સકલસરીરેનેવ નિવત્તિત્વા અપલોકેસીતિ વુત્તમત્થં વિવરિતું ‘‘યથા હી’’તિઆદિ વુત્તં. ન વાયન્તિ એત્થ વા-સદ્દો અવધારણત્થોતિ આહ ‘‘નેવ પમાણં અઞ્ઞાસી’’તિ. સહાપલોકનાયાતિ ચ વચનતોતિ ઇમિના વચનેન ઇમં વચનમત્તં ગહેત્વાતિ અધિપ્પાયો. ઉળારેતિ ઉળારગુણે. ભગવન્તઞ્હિ ઠપેત્વા નત્થિ તદા સદેવકે લોકે તાદિસો ગુણવિસેસયુત્તોતિ.

    512.Sakkharaṃgahetvāti sakkharāsīsena tattakaṃ bhinnapāsāṇamuṭṭhinti āha ‘‘antomuṭṭhiyaṃ tiṭṭhanapamāṇaṃ pāsāṇa’’nti. Muṭṭhipariyāpannanti attho. Ayañhi pāsāṇassa heṭṭhimakoṭi. Hatthināgoti mahāhatthī. Mahantapariyāyo nāga-saddoti keci. Ahināgādito vā visesanatthaṃ hatthināgoti vuttaṃ. Sakalasarīreneva nivattitvā apalokesīti vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Na vāyanti ettha -saddo avadhāraṇatthoti āha ‘‘neva pamāṇaṃ aññāsī’’ti. Sahāpalokanāyāti ca vacanatoti iminā vacanena imaṃ vacanamattaṃ gahetvāti adhippāyo. Uḷāreti uḷāraguṇe. Bhagavantañhi ṭhapetvā natthi tadā sadevake loke tādiso guṇavisesayuttoti.

    વિસું વિસું પચ્ચત્તવેદનિયો અયસૂલેન સદ્ધિં ભૂતાનિ છ ફસ્સાયતનાનિ એતસ્સાતિ છ ફસ્સાયતનં, દુક્ખં. તં એત્થ અત્થીતિ છ ફસ્સાયતનિકો, નિરયો. તેનાહ ‘‘છસુ ફસ્સા…પે॰… પચ્ચયો’’તિ. સમાહનતીતિ સમાહતો, અનેકસતભેદો સઙ્કુસમાહતો એત્થ અત્થીતિ સઙ્કુસમાહતો, નિરયો. વિસેસપચ્ચયતાય વેદનાય ઠિતોતિ વેદનિયો, કારણાકારકેન વિના પચ્ચત્તં સયમેવ વેદનિયોતિ પચ્ચત્તવેદનિયો. અયસૂલેન સદ્ધિં અયસૂલન્તિ પાદપદેસતો પટ્ઠાય નિરન્તરં અભિહનનવસેન આગતેન પણ્ણાસાય જનેહિ ગહિતેન અયસૂલેન સહ સીસપદેસતો પટ્ઠાય આગતં. અયસૂલભાવસામઞ્ઞેન ચેતં એકવચનં, સતમત્તાનિ પતિતાનિ સૂલાનિ. ઇમિના તે ઠાનેન ચિન્તેત્વાતિ નિસ્સિતવોહારેન નિસ્સયં વદતિ. એવં વુત્તન્તિ ‘‘તદા જાનેય્યાસિ વસ્સસહસ્સં મે નિરયે પચ્ચમાનસ્સા’’તિ એવં વુત્તં. વુટ્ઠાનિમન્તિ વુટ્ઠાને ભવં, અન્તિમન્તિ અત્થો. તેનાહ ‘‘વિપાકવુટ્ઠાનવેદન’’ન્તિ, વિપાકસ્સ પરિયોસાનં વેદનન્તિ અત્થો. દુક્ખતરા હોતિ પદીપસ્સ વિજ્ઝાયનક્ખણે મહન્તભાવો વિય.

    Visuṃ visuṃ paccattavedaniyo ayasūlena saddhiṃ bhūtāni cha phassāyatanāni etassāti cha phassāyatanaṃ, dukkhaṃ. Taṃ ettha atthīti cha phassāyataniko, nirayo. Tenāha ‘‘chasu phassā…pe… paccayo’’ti. Samāhanatīti samāhato, anekasatabhedo saṅkusamāhato ettha atthīti saṅkusamāhato, nirayo. Visesapaccayatāya vedanāya ṭhitoti vedaniyo, kāraṇākārakena vinā paccattaṃ sayameva vedaniyoti paccattavedaniyo. Ayasūlena saddhiṃ ayasūlanti pādapadesato paṭṭhāya nirantaraṃ abhihananavasena āgatena paṇṇāsāya janehi gahitena ayasūlena saha sīsapadesato paṭṭhāya āgataṃ. Ayasūlabhāvasāmaññena cetaṃ ekavacanaṃ, satamattāni patitāni sūlāni. Iminā te ṭhānena cintetvāti nissitavohārena nissayaṃ vadati. Evaṃ vuttanti ‘‘tadā jāneyyāsi vassasahassaṃ me niraye paccamānassā’’ti evaṃ vuttaṃ. Vuṭṭhānimanti vuṭṭhāne bhavaṃ, antimanti attho. Tenāha ‘‘vipākavuṭṭhānavedana’’nti, vipākassa pariyosānaṃ vedananti attho. Dukkhatarā hoti padīpassa vijjhāyanakkhaṇe mahantabhāvo viya.

    ૫૧૩. ઘટ્ટયિત્વા પોથેત્વા. પાટિયેક્કવેદનાજનકાતિ પચ્ચેકં મહાદુક્ખસમુપ્પાદકા. અયતો અપગતો નિરયો, સો દેવદૂતસુત્તેન (મ॰ નિ॰ ૩.૨૬૧) દીપેતબ્બો. અત્થવણ્ણના પનસ્સ પરતો સયમેવ આગમિસ્સતિ. ઇમં પન અતીતવત્થું આહરિત્વા અત્તનો ઞાણાનુભાવદીપનમુખેન મારં સન્તજ્જેન્તો મહાથેરો ‘‘યો એતમભિજાનાતી’’તિ ગાથમાહ. તસ્સત્થો – યો મહાભિઞ્ઞો એતં કમ્મં કમ્મફલઞ્ચ હત્થતલે ઠપિતં આમલકં વિય અભિમુખં કત્વા પચ્ચક્ખતો જાનાતિ. સબ્બસો ભિન્નકિલેસતાય ભિક્ખુ સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ અગ્ગસાવકો, તાદિસં ઉળારગુણં આસજ્જ ઘટ્ટયિત્વા એકન્તકાળકેહિ પાપધમ્મેહિ સમન્નાગતત્તા કણ્હ માર આયતિં મહાદુક્ખં વિન્દિસ્સસિ.

    513.Ghaṭṭayitvā pothetvā. Pāṭiyekkavedanājanakāti paccekaṃ mahādukkhasamuppādakā. Ayato apagato nirayo, so devadūtasuttena (ma. ni. 3.261) dīpetabbo. Atthavaṇṇanā panassa parato sayameva āgamissati. Imaṃ pana atītavatthuṃ āharitvā attano ñāṇānubhāvadīpanamukhena māraṃ santajjento mahāthero ‘‘yoetamabhijānātī’’ti gāthamāha. Tassattho – yo mahābhiñño etaṃ kammaṃ kammaphalañca hatthatale ṭhapitaṃ āmalakaṃ viya abhimukhaṃ katvā paccakkhato jānāti. Sabbaso bhinnakilesatāya bhikkhu sammāsambuddhassa aggasāvako, tādisaṃ uḷāraguṇaṃ āsajja ghaṭṭayitvā ekantakāḷakehi pāpadhammehi samannāgatattā kaṇha māra āyatiṃ mahādukkhaṃ vindissasi.

    ઉદકં વત્થું કત્વાતિ તત્થ નિબ્બત્તનકસત્તાનં સાધારણકમ્મફલેન મહાસમુદ્દઉદકમેવ અધિટ્ઠાનં કત્વા. તથા હિ તાનિ કપ્પટ્ઠિતિકાનિ હોન્તિ. તેનાહ ‘‘કપ્પટ્ઠાયિનો’’તિ. તેસન્તિ વિમાનાનં. એતં યથાવુત્તવિમાનવત્થું તાસં અચ્છરાનં સમ્પત્તિં, તસ્સ ચ કારણં અત્તપચ્ચક્ખં કત્વા જાનાતિ. પાદઙ્ગુટ્ઠેન કમ્પયીતિ પુબ્બારામે વિસાખાય મહાઉપાસિકાય કારિતં સહસ્સગબ્ભપટિમણ્ડિતમહાપાસાદં અત્તનો પાદઙ્ગુટ્ઠેન કમ્પેસિ. તેનાહ ‘‘ઇદં પાસાદકમ્પનસુત્તેન દીપેતબ્બ’’ન્તિ. ઇદન્તિ ‘‘યો વેજયન્ત’’ન્તિ ઇમિસ્સા ગાથાય અત્થજાતં ચૂળતણ્હાસઙ્ખયવિમુત્તિસુત્તેનેવ (મ॰ નિ॰ ૧.૩૯૩) દીપેતબ્બં.

    Udakaṃ vatthuṃ katvāti tattha nibbattanakasattānaṃ sādhāraṇakammaphalena mahāsamuddaudakameva adhiṭṭhānaṃ katvā. Tathā hi tāni kappaṭṭhitikāni honti. Tenāha ‘‘kappaṭṭhāyino’’ti. Tesanti vimānānaṃ. Etaṃ yathāvuttavimānavatthuṃ tāsaṃ accharānaṃ sampattiṃ, tassa ca kāraṇaṃ attapaccakkhaṃ katvā jānāti. Pādaṅguṭṭhena kampayīti pubbārāme visākhāya mahāupāsikāya kāritaṃ sahassagabbhapaṭimaṇḍitamahāpāsādaṃ attano pādaṅguṭṭhena kampesi. Tenāha ‘‘idaṃ pāsādakampanasuttena dīpetabba’’nti. Idanti ‘‘yo vejayanta’’nti imissā gāthāya atthajātaṃ cūḷataṇhāsaṅkhayavimuttisutteneva (ma. ni. 1.393) dīpetabbaṃ.

    તસ્સ બ્રહ્મગણસ્સ તથાચિન્તનસમનન્તરમેવ તસ્મિં બ્રહ્મલોકે સુધમ્મં બ્રહ્મસભં ગન્ત્વા. તેપીતિ મહામોગ્ગલ્લાનાદયો. પચ્ચેકં દિસાસૂતિ મહામોગ્ગલ્લાનત્થેરો પુરત્થિમદિસાયં, મહાકસ્સપત્થેરો દક્ખિણદિસાયં, મહાકપ્પિનત્થેરો પચ્છિમદિસાયં, અનુરુદ્ધત્થેરો ઉત્તરદિસાયન્તિ એવં ચત્તારો થેરા બ્રહ્મપરિસમત્થકે મજ્ઝે નિસિન્નસ્સ ભગવતો સમન્તતો ચતુદ્દિસા નિસીદિંસુ. ગાથા વુત્તાતિ ‘‘યો બ્રહ્મં પરિપુચ્છતી’’તિ ગાથા વુત્તા. અઞ્ઞતરબ્રહ્મસુત્તેનાતિ – ‘‘તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરસ્સ બ્રહ્મુનો એવરૂપં પાપકં દિટ્ઠિગતં ઉપ્પન્નં હોતી’’તિઆદિના (સં॰ નિ॰ ૧.૧૭૬) મહાવગ્ગે આગતેન અઞ્ઞતરબ્રહ્મસુત્તેન.

    Tassa brahmagaṇassa tathācintanasamanantarameva tasmiṃ brahmaloke sudhammaṃ brahmasabhaṃ gantvā. Tepīti mahāmoggallānādayo. Paccekaṃ disāsūti mahāmoggallānatthero puratthimadisāyaṃ, mahākassapatthero dakkhiṇadisāyaṃ, mahākappinatthero pacchimadisāyaṃ, anuruddhatthero uttaradisāyanti evaṃ cattāro therā brahmaparisamatthake majjhe nisinnassa bhagavato samantato catuddisā nisīdiṃsu. Gāthā vuttāti ‘‘yo brahmaṃ paripucchatī’’ti gāthā vuttā. Aññatarabrahmasuttenāti – ‘‘tena kho pana samayena aññatarassa brahmuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā (saṃ. ni. 1.176) mahāvagge āgatena aññatarabrahmasuttena.

    ઝાનવિમોક્ખેન ફુસીતિ ઝાનવિમોક્ખસન્નિસ્સયેન અભિઞ્ઞાઞાણેન ફસ્સયિ. વનન્તિ જમ્બુદીપં અફસ્સયીતિ સમ્બન્ધો. જમ્બુદીપો હિ વનબહુલતાય ઇધ ‘‘વન’’ન્તિ વુત્તો. તેનાહ ‘‘જમ્બુસણ્ડસ્સ ઇસ્સરો’’તિ. પુબ્બવિદેહાનં દીપન્તિ પુબ્બવિદેહવાસીનં દીપં, પુબ્બવિદેહદીપન્તિ અત્થો. ભૂમિસયા નરા નામ અપરગોયાનકા ઉત્તરકુરુકા ચ. યસ્મા તે ગેહપરિગ્ગહાભાવતો ભૂમિયંયેવ સયન્તિ, ન પાસાદાદીસુ. પટિલભીતિ ઉપ્પાદેસિ. એતં આસં મા અકાસીતિ એસા યથા પુબ્બે દૂસિમારસ્સ, એવં તુય્હં આસા દીઘરત્તં અનત્થાવહા, તસ્મા એદિસં આસં મા અકાસીતિ મારસ્સ ઓવાદં અદાસિ. સેસં સબ્બત્થ સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

    Jhānavimokkhena phusīti jhānavimokkhasannissayena abhiññāñāṇena phassayi. Vananti jambudīpaṃ aphassayīti sambandho. Jambudīpo hi vanabahulatāya idha ‘‘vana’’nti vutto. Tenāha ‘‘jambusaṇḍassa issaro’’ti. Pubbavidehānaṃ dīpanti pubbavidehavāsīnaṃ dīpaṃ, pubbavidehadīpanti attho. Bhūmisayā narā nāma aparagoyānakā uttarakurukā ca. Yasmā te gehapariggahābhāvato bhūmiyaṃyeva sayanti, na pāsādādīsu. Paṭilabhīti uppādesi. Etaṃ āsaṃ mā akāsīti esā yathā pubbe dūsimārassa, evaṃ tuyhaṃ āsā dīgharattaṃ anatthāvahā, tasmā edisaṃ āsaṃ mā akāsīti mārassa ovādaṃ adāsi. Sesaṃ sabbattha suviññeyyameva.

    પપઞ્ચસૂદનિયા મજ્ઝિમનિકાયટ્ઠકથાય

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    મારતજ્જનીયસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.

    Māratajjanīyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.

    નિટ્ઠિતા ચ ચૂળયમકવગ્ગવણ્ણના.

    Niṭṭhitā ca cūḷayamakavaggavaṇṇanā.

    મૂલપણ્ણાસટીકા સમત્તા.

    Mūlapaṇṇāsaṭīkā samattā.

    દુતિયો ભાગો નિટ્ઠિતો.

    Dutiyo bhāgo niṭṭhito.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૧૦. મારતજ્જનીયસુત્તં • 10. Māratajjanīyasuttaṃ

    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. મારતજ્જનીયસુત્તવણ્ણના • 10. Māratajjanīyasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact