Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ೫. ಮಾತಙ್ಗಪುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ

    5. Mātaṅgaputtattheragāthāvaṇṇanā

    ಅತಿಸೀತನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮಾತಙ್ಗಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಹಿಮವನ್ತಸಮೀಪೇ ಮಹತೋ ಜಾತಸ್ಸರಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಮಹತಿ ನಾಗಭವನೇ ಮಹಾನುಭಾವೋ ನಾಗರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ನಾಗಭವನತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಅತ್ತನೋ ಸೀಸಮಣಿನಾ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಮಾತಙ್ಗಸ್ಸ ನಾಮ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಮಾತಙ್ಗಪುತ್ತೋತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಸೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಅಲಸಜಾತಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಅಕರೋನ್ತೋ ಞಾತಕೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಗರಹಿತೋ ‘‘ಸುಖಜೀವಿನೋ ಇಮೇ ಸಮಣಾ ಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಸುಖಜೀವಿತಂ ಆಕಙ್ಖನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕತಪರಿಚಯೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಇದ್ಧಿಮನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಇದ್ಧಿಬಲಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಾವನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೪೮.೮-೨೯) –

    Atisītanti āyasmato mātaṅgaputtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle himavantasamīpe mahato jātassarassa heṭṭhā mahati nāgabhavane mahānubhāvo nāgarājā hutvā nibbatto ekadivasaṃ nāgabhavanato nikkhamitvā vicaranto satthāraṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso attano sīsamaṇinā pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe mātaṅgassa nāma kuṭumbikassa putto hutvā nibbatto mātaṅgaputtotveva paññāyittha. So viññutaṃ patto alasajātiko hutvā kiñci kammaṃ akaronto ñātakehi aññehi ca garahito ‘‘sukhajīvino ime samaṇā sakyaputtiyā’’ti sukhajīvitaṃ ākaṅkhanto bhikkhūhi kataparicayo hutvā satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā aññe bhikkhū iddhimante disvā iddhibalaṃ patthetvā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā bhāvanaṃ anuyuñjanto chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.8-29) –

    ‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ನಾಮ ಜಿನೋ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗೂ।

    ‘‘Padumuttaro nāma jino, sabbadhammāna pāragū;

    ವಿವೇಕಕಾಮೋ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಗಚ್ಛತೇ ಅನಿಲಞ್ಜಸೇ॥

    Vivekakāmo sambuddho, gacchate anilañjase.

    ‘‘ಅವಿದೂರೇ ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸ, ಮಹಾಜಾತಸ್ಸರೋ ಅಹು।

    ‘‘Avidūre himavantassa, mahājātassaro ahu;

    ತತ್ಥ ಮೇ ಭವನಂ ಆಸಿ, ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಸಂಯುತಂ॥

    Tattha me bhavanaṃ āsi, puññakammena saṃyutaṃ.

    ‘‘ಭವನಾ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಅದ್ದಸಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ।

    ‘‘Bhavanā abhinikkhamma, addasaṃ lokanāyakaṃ;

    ಇನ್ದೀವರಂವ ಜಲಿತಂ, ಆದಿತ್ತಂವ ಹುತಾಸನಂ॥

    Indīvaraṃva jalitaṃ, ādittaṃva hutāsanaṃ.

    ‘‘ವಿಚಿನಂ ನದ್ದಸಂ ಪುಪ್ಫಂ, ಪೂಜಯಿಸ್ಸನ್ತಿ ನಾಯಕಂ।

    ‘‘Vicinaṃ naddasaṃ pupphaṃ, pūjayissanti nāyakaṃ;

    ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ಅವನ್ದಿಂ ಸತ್ಥುನೋ ಅಹಂ॥

    Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, avandiṃ satthuno ahaṃ.

    ‘‘ಮಮ ಸೀಸೇ ಮಣಿಂ ಗಯ್ಹ, ಪೂಜಯಿಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ।

    ‘‘Mama sīse maṇiṃ gayha, pūjayiṃ lokanāyakaṃ;

    ಇಮಾಯ ಮಣಿಪೂಜಾಯ, ವಿಪಾಕೋ ಹೋತು ಭದ್ದಕೋ॥

    Imāya maṇipūjāya, vipāko hotu bhaddako.

    ‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ಲೋಕವಿದೂ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ।

    ‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;

    ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಠಿತೋ ಸತ್ಥಾ, ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಥ॥

    Antalikkhe ṭhito satthā, imaṃ gāthaṃ abhāsatha.

    ‘‘ಸೋ ತೇ ಇಜ್ಝತು ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಲಭಸ್ಸು ವಿಪುಲಂ ಸುಖಂ।

    ‘‘So te ijjhatu saṅkappo, labhassu vipulaṃ sukhaṃ;

    ಇಮಾಯ ಮಣಿಪೂಜಾಯ, ಅನುಭೋಹಿ ಮಹಾಯಸಂ॥

    Imāya maṇipūjāya, anubhohi mahāyasaṃ.

    ‘‘ಇದಂ ವತ್ವಾನ ಭಗವಾ, ಜಲಜುತ್ತಮನಾಮಕೋ।

    ‘‘Idaṃ vatvāna bhagavā, jalajuttamanāmako;

    ಅಗಮಾಸಿ ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠೋ, ಯತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಣೀಹಿತಂ॥

    Agamāsi buddhaseṭṭho, yattha cittaṃ paṇīhitaṃ.

    ‘‘ಸಟ್ಠಿಕಪ್ಪಾನಿ ದೇವಿನ್ದೋ, ದೇವರಜ್ಜಮಕಾರಯಿಂ।

    ‘‘Saṭṭhikappāni devindo, devarajjamakārayiṃ;

    ಅನೇಕಸತಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಅಹೋಸಹಂ॥

    Anekasatakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಸರನ್ತಸ್ಸ, ದೇವಭೂತಸ್ಸ ಮೇ ಸತೋ।

    ‘‘Pubbakammaṃ sarantassa, devabhūtassa me sato;

    ಮಣಿ ನಿಬ್ಬತ್ತತೇ ಮಯ್ಹಂ, ಆಲೋಕಕರಣೋ ಮಮಂ॥

    Maṇi nibbattate mayhaṃ, ālokakaraṇo mamaṃ.

    ‘‘ಛಳಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ , ನಾರಿಯೋ ಮೇ ಪರಿಗ್ಗಹಾ।

    ‘‘Chaḷasītisahassāni , nāriyo me pariggahā;

    ವಿಚಿತ್ತವತ್ಥಾಭರಣಾ, ಆಮುಕ್ಕಮಣಿಕುಣ್ಡಲಾ॥

    Vicittavatthābharaṇā, āmukkamaṇikuṇḍalā.

    ‘‘ಅಳಾರಪಮ್ಹಾ ಹಸುಲಾ, ಸುಸಞ್ಞಾ ತನುಮಜ್ಝಿಮಾ।

    ‘‘Aḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;

    ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ ಮಂ ನಿಚ್ಚಂ, ಮಣಿಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥

    Parivārenti maṃ niccaṃ, maṇipūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ಸೋಣ್ಣಮಯಾ ಮಣಿಮಯಾ, ಲೋಹಿತಙ್ಕಮಯಾ ತಥಾ।

    ‘‘Soṇṇamayā maṇimayā, lohitaṅkamayā tathā;

    ಭಣ್ಡಾ ಮೇ ಸುಕತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಯದಿಚ್ಛಸಿ ಪಿಳನ್ಧನಾ॥

    Bhaṇḍā me sukatā honti, yadicchasi piḷandhanā.

    ‘‘ಕೂಟಾಗಾರಾ ಗಹಾ ರಮ್ಮಾ, ಸಯನಞ್ಚ ಮಹಾರಹಂ।

    ‘‘Kūṭāgārā gahā rammā, sayanañca mahārahaṃ;

    ಮಮ ಸಙ್ಕಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯ, ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ಯದಿಚ್ಛಕಂ॥

    Mama saṅkappamaññāya, nibbattanti yadicchakaṃ.

    ‘‘ಲಾಭಾ ತೇಸಂ ಸುಲದ್ಧಞ್ಚ, ಯೇ ಲಭನ್ತಿ ಉಪಸ್ಸುತಿಂ।

    ‘‘Lābhā tesaṃ suladdhañca, ye labhanti upassutiṃ;

    ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ, ಓಸಧಂ ಸಬ್ಬಪಾಣಿನಂ॥

    Puññakkhettaṃ manussānaṃ, osadhaṃ sabbapāṇinaṃ.

    ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಸುಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಯೋಹಂ ಅದಕ್ಖಿ ನಾಯಕಂ।

    ‘‘Mayhampi sukataṃ kammaṃ, yohaṃ adakkhi nāyakaṃ;

    ವಿನಿಪಾತಾ ಪಮುತ್ತೋಮ್ಹಿ, ಪತ್ತೋಮ್ಹಿ ಅಚಲಂ ಪದಂ॥

    Vinipātā pamuttomhi, pattomhi acalaṃ padaṃ.

    ‘‘ಯಂ ಯಂ ಯೋನೂಪಪಜ್ಜಾಮಿ, ದೇವತ್ತಂ ಅಥ ಮಾನುಸಂ।

    ‘‘Yaṃ yaṃ yonūpapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;

    ದಿವಸಞ್ಚೇವ ರತ್ತಿಞ್ಚ, ಆಲೋಕೋ ಹೋತಿ ಮೇ ಸದಾ॥

    Divasañceva rattiñca, āloko hoti me sadā.

    ‘‘ತಾಯೇವ ಮಣಿಪೂಜಾಯ, ಅನುಭೋತ್ವಾನ ಸಮ್ಪದಾ।

    ‘‘Tāyeva maṇipūjāya, anubhotvāna sampadā;

    ಞಾಣಾಲೋಕೋ ಮಯಾ ದಿಟ್ಠೋ, ಪತ್ತೋಮ್ಹಿ ಅಚಲಂ ಪದಂ॥

    Ñāṇāloko mayā diṭṭho, pattomhi acalaṃ padaṃ.

    ‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಮಣಿಂ ಅಭಿಪೂಜಯಿಂ।

    ‘‘Satasahassito kappe, yaṃ maṇiṃ abhipūjayiṃ;

    ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಮಣಿಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥

    Duggatiṃ nābhijānāmi, maṇipūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ಕೋಸಜ್ಜಂ ಗರಹನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಚ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಂ ಕಿತ್ತೇನ್ತೋ –

    Chaḷabhiñño pana hutvā puggalādhiṭṭhānavasena kosajjaṃ garahanto attano ca vīriyārambhaṃ kittento –

    ೨೩೧.

    231.

    ‘‘ಅತಿಸೀತಂ ಅತಿಉಣ್ಹಂ, ಅತಿಸಾಯಮಿದಂ ಅಹು।

    ‘‘Atisītaṃ atiuṇhaṃ, atisāyamidaṃ ahu;

    ಇತಿ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮನ್ತೇ, ಖಣಾ ಅಚ್ಚೇನ್ತಿ ಮಾಣವೇ॥

    Iti vissaṭṭhakammante, khaṇā accenti māṇave.

    ೨೩೨.

    232.

    ‘‘ಯೋ ಚ ಸೀತಞ್ಚ ಉಣ್ಹಞ್ಚ, ತಿಣಾ ಭಿಯ್ಯೋ ನ ಮಞ್ಞತಿ।

    ‘‘Yo ca sītañca uṇhañca, tiṇā bhiyyo na maññati;

    ಕರಂ ಪುರಿಸಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಸೋ ಸುಖಾ ನ ವಿಹಾಯತಿ॥

    Karaṃ purisakiccāni, so sukhā na vihāyati.

    ೨೩೩.

    233.

    ‘‘ದಬ್ಬಂ ಕುಸಂ ಪೋಟಕಿಲಂ, ಉಸೀರಂ ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜಂ।

    ‘‘Dabbaṃ kusaṃ poṭakilaṃ, usīraṃ muñjapabbajaṃ;

    ಉರಸಾ ಪನುದಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿವೇಕಮನುಬ್ರೂಹಯ’’ನ್ತಿ॥ – ಗಾಥಾತ್ತಯಮಾಹ।

    Urasā panudissāmi, vivekamanubrūhaya’’nti. – gāthāttayamāha;

    ತತ್ಥ ಅತಿಸೀತನ್ತಿ ಹಿಮಪಾತವದ್ದಲಾದಿನಾ ಅತಿವಿಯ ಸೀತಂ, ಇದಂ ಅಹೂತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅತಿಉಣ್ಹನ್ತಿ ಧಮ್ಮಪರಿತಾಪಾದಿನಾ ಅತಿವಿಯ ಉಣ್ಹಂ, ಉಭಯೇನಪಿ ಉತುವಸೇನ ಕೋಸಜ್ಜವತ್ಥುಮಾಹ। ಅತಿಸಾಯನ್ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ಪರಿಣತಿಯಾ ಅತಿಸಾಯಂ, ಸಾಯಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಚೇತ್ಥ ಪಾತೋಪಿ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ , ತದುಭಯೇನ ಕಾಲವಸೇನ ಕೋಸಜ್ಜವತ್ಥುಮಾಹ। ಇತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪಕಾರೇನ। ಏತೇನ ‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೮೦; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೩೪) ವುತ್ತಂ ಕೋಸಜ್ಜವತ್ಥುಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮನ್ತೇತಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಯೋಗಕಮ್ಮನ್ತೇ। ಖಣಾತಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಾದಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಸ್ಸ ಓಕಾಸಾ। ಅಚ್ಚೇನ್ತೀತಿ ಅತಿಕ್ಕಮನ್ತಿ। ಮಾಣವೇತಿ ಸತ್ತೇ। ತಿಣಾ ಭಿಯ್ಯೋ ನ ಮಞ್ಞತೀತಿ ತಿಣತೋ ಉಪರಿ ನ ಮಞ್ಞತಿ, ತಿಣಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞತಿ, ಸೀತುಣ್ಹಾನಿ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ। ಕರನ್ತಿ ಕರೋನ್ತೋ। ಪುರಿಸಕಿಚ್ಚಾನೀತಿ ವೀರಪುರಿಸೇನ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಅತ್ತಹಿತಪರಹಿತಾನಿ। ಸುಖಾತಿ ಸುಖತೋ, ನಿಬ್ಬಾನಸುಖತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತತಿಯಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋಯೇವ।

    Tattha atisītanti himapātavaddalādinā ativiya sītaṃ, idaṃ ahūti ānetvā sambandho. Atiuṇhanti dhammaparitāpādinā ativiya uṇhaṃ, ubhayenapi utuvasena kosajjavatthumāha. Atisāyanti divasassa pariṇatiyā atisāyaṃ, sāyaggahaṇeneva cettha pātopi saṅgayhati , tadubhayena kālavasena kosajjavatthumāha. Itīti iminā pakārena. Etena ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhunā kammaṃ kattabbaṃ hotī’’tiādinā (a. ni. 8.80; dī. ni. 3.334) vuttaṃ kosajjavatthuṃ saṅgaṇhāti. Vissaṭṭhakammanteti pariccattayogakammante. Khaṇāti buddhuppādādayo brahmacariyavāsassa okāsā. Accentīti atikkamanti. Māṇaveti satte. Tiṇā bhiyyo na maññatīti tiṇato upari na maññati, tiṇaṃ viya maññati, sītuṇhāni abhibhavitvā attanā kattabbaṃ karoti. Karanti karonto. Purisakiccānīti vīrapurisena kattabbāni attahitaparahitāni. Sukhāti sukhato, nibbānasukhatoti adhippāyo. Tatiyagāthāya attho heṭṭhā vuttoyeva.

    ಮಾತಙ್ಗಪುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Mātaṅgaputtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೫. ಮಾತಙ್ಗಪುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 5. Mātaṅgaputtattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact