Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
માતિકાવણ્ણના
Mātikāvaṇṇanā
(ખ-જ) ઇદાનિ ‘‘સમાતિક’’ન્તિ વુત્તત્તા માતિકાપદાનિ તાવ ઉદ્દિસિતું ‘‘પારાજિકા ચ ચત્તારો’’તિઆદિ આરદ્ધં. એત્થાહ – તીસુ સિક્ખાસુ અધિસીલસિક્ખાવ કસ્મા પઠમં વુત્તાતિ? સબ્બસિક્ખાનં મૂલભૂતત્તા. ‘‘સીલે પતિટ્ઠાય નરો સપઞ્ઞો, ચિત્તં પઞ્ઞઞ્ચ ભાવય’’ન્તિ (સં॰ નિ॰ ૧.૨૩; પેટકો॰ ૨૨; મિ॰ પ॰ ૨.૧.૯) હિ વુત્તં. તત્રાપિ મહાસાવજ્જત્તા મૂલચ્છેજ્જવસેન પવત્તનતો સબ્બપઠમં જાનિતબ્બાતિ પારાજિકાવ પઠમં વુત્તાતિ વેદિતબ્બં. માતિકાપદાનં પન અત્થો તસ્સ તસ્સ માતિકાપદસ્સ નિદ્દેસવસેનેવ વિઞ્ઞાયતીતિ ન ઇધ વિસું દસ્સયિસ્સામ. અવિઞ્ઞાયમાનં પન તત્થ તત્થેવ પકાસયિસ્સામ.
(Kha-ja) idāni ‘‘samātika’’nti vuttattā mātikāpadāni tāva uddisituṃ ‘‘pārājikā ca cattāro’’tiādi āraddhaṃ. Etthāha – tīsu sikkhāsu adhisīlasikkhāva kasmā paṭhamaṃ vuttāti? Sabbasikkhānaṃ mūlabhūtattā. ‘‘Sīle patiṭṭhāya naro sapañño, cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9) hi vuttaṃ. Tatrāpi mahāsāvajjattā mūlacchejjavasena pavattanato sabbapaṭhamaṃ jānitabbāti pārājikāva paṭhamaṃ vuttāti veditabbaṃ. Mātikāpadānaṃ pana attho tassa tassa mātikāpadassa niddesavaseneva viññāyatīti na idha visuṃ dassayissāma. Aviññāyamānaṃ pana tattha tattheva pakāsayissāma.
ઇદાનિ ઉદ્દિટ્ઠપદાનુક્કમેન નિદ્દેસં આરભન્તો ‘‘પારાજિકા ચ ચત્તારો’’તિ પઠમં માતિકાપદં ઉદ્ધરિ. એવમુપરિપિ. ઇદાનિ પારાજિકાયો ઉદ્દિસિત્વા ઉદ્દિટ્ઠપદાનુક્કમેન નિદ્દેસં આરભન્તો ‘‘ગરુકા નવા’’તિ દુતિયં પદં ઉદ્ધરીતિઆદિના યથાયોગં વત્તબ્બં. તત્થ સિક્ખાપદં અતિક્કમિત્વા આપત્તિં આપન્ના પુગ્ગલા તાય પરાજયન્તીતિ પરાજિયા. તેયેવ પારાજિકા ઉપસગ્ગસ્સ વુદ્ધિં કત્વા ય-કારસ્સ ક-કારકરણેન. તે પન ગણનપરિચ્છેદવસેન ચત્તારોતિ અત્થો.
Idāni uddiṭṭhapadānukkamena niddesaṃ ārabhanto ‘‘pārājikā ca cattāro’’ti paṭhamaṃ mātikāpadaṃ uddhari. Evamuparipi. Idāni pārājikāyo uddisitvā uddiṭṭhapadānukkamena niddesaṃ ārabhanto ‘‘garukā navā’’ti dutiyaṃ padaṃ uddharītiādinā yathāyogaṃ vattabbaṃ. Tattha sikkhāpadaṃ atikkamitvā āpattiṃ āpannā puggalā tāya parājayantīti parājiyā. Teyeva pārājikā upasaggassa vuddhiṃ katvā ya-kārassa ka-kārakaraṇena. Te pana gaṇanaparicchedavasena cattāroti attho.