Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
Mātughātakādivatthukathāvaṇṇanā
၁၁၂. မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထူသု အပဝာဟနန္တိ အပဂမနံ, ပတိကရဏန္တိ အတ္ထော။ ယထာ သမာနဇာတိကသ္သ ဝိကောပနေ ကမ္မံ ဂရုတရံ, န တထာ ဝိဇာတိကသ္သာတိ အာဟ ‘‘မနုသ္သိတ္ထိဘူတာ’’တိ ။ ပုတ္တသမ္ဗန္ဓေန မာတုပိတုသမညာ , ဒတ္တကိတ္တိမာဒိဝသေနပိ ပုတ္တဝောဟာရော လောကေ ဒိသ္သတိ, သော စ ခော ပရိယာယတောတိ နိပ္ပရိယာယသိဒ္ဓတံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဇနိကာ မာတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ မနုသ္သတ္တဘာဝေ ဌိတသ္သေဝ ကုသလဓမ္မာနံ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝာပတ္တိ ယထာ တံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဗောဓိသတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယနိဗ္ဗတ္တိယံ, ဧဝံ မနုသ္သတ္တဘာဝေ ဌိတသ္သေဝ အကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝာပတ္တီတိ အာဟ ‘‘သယမ္ပိ မနုသ္သဇာတိကေနေဝာ’’တိ။ စုတိအနန္တရံ ဖလံ အနန္တရံ နာမ, တသ္မိံ အနန္တရေ နိယုတ္တံ, တံနိဗ္ဗတ္တနေန အနန္တရကရဏသီလံ, အနန္တရပယောဇနံ ဝာ အာနန္တရိယံ, တေန အာနန္တရိယေန မာတုဃာတကကမ္မေန။ ပိတုဃာတကေပိ ယေန မနုသ္သဘူတော ဇနကော ပိတာ သယမ္ပိ မနုသ္သဇာတိကေနေဝ သတာ သဉ္စိစ္စ ဇီဝိတာ ဝောရောပိတော, အယံ အာနန္တရိယေန ပိတုဃာတကကမ္မေန ပိတုဃာတကောတိအာဒိနာ သဗ္ဗံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ပိတုဃာတကေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။
112. Mātughātakādivatthūsu apavāhananti apagamanaṃ, patikaraṇanti attho. Yathā samānajātikassa vikopane kammaṃ garutaraṃ, na tathā vijātikassāti āha ‘‘manussitthibhūtā’’ti . Puttasambandhena mātupitusamaññā , dattakittimādivasenapi puttavohāro loke dissati, so ca kho pariyāyatoti nippariyāyasiddhataṃ dassetuṃ ‘‘janikā mātā’’ti vuttaṃ. Yathā manussattabhāve ṭhitasseva kusaladhammānaṃ tikkhavisadasūrabhāvāpatti yathā taṃ tiṇṇampi bodhisattānaṃ bodhittayanibbattiyaṃ, evaṃ manussattabhāve ṭhitasseva akusaladhammānampi tikkhavisadasūrabhāvāpattīti āha ‘‘sayampi manussajātikenevā’’ti. Cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ nāma, tasmiṃ anantare niyuttaṃ, taṃnibbattanena anantarakaraṇasīlaṃ, anantarapayojanaṃ vā ānantariyaṃ, tena ānantariyena mātughātakakammena. Pitughātakepi yena manussabhūto janako pitā sayampi manussajātikeneva satā sañcicca jīvitā voropito, ayaṃ ānantariyena pitughātakakammena pitughātakotiādinā sabbaṃ veditabbanti āha ‘‘pitughātakepi eseva nayo’’ti.
ပရိဝတ္တိတလိင္ဂမ္ပိ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၃.၁၂၈; အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၂၇၅; ဝိဘ. အဋ္ဌ. ၈၀၉) မာတရံ ပိတရံ ဝာ ဇီဝိတာ ဝောရောပေန္တသ္သ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိယေဝ။ သတိပိ ဟိ လိင္ဂပရိဝတ္တေ သော ဧဝ ဧကကမ္မနိဗ္ဗတ္တော ဘဝင္ဂပ္ပဗန္ဓော ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယပ္ပဗန္ဓော စ, နာညောတိ။ ယော ပန သယံ မနုသ္သော တိရစ္ဆာနဘူတံ မာတရံ ဝာ ပိတရံ ဝာ, သယံ ဝာ တိရစ္ဆာနဘူတော မနုသ္သဘူတံ, တိရစ္ဆာနဘူတောယေဝ ဝာ တိရစ္ဆာနဘူတံ ဇီဝိတာ ဝောရောပေတိ, တသ္သ ကမ္မံ အာနန္တရိယံ န ဟောတိ, ဘာရိယံ ပန ဟောတိ, အာနန္တရိယံ အာဟစ္စေဝ တိဋ္ဌတိ။ ဧဠကစတုက္ကံ သင္ဂာမစတုက္ကံ စောရစတုက္ကဉ္စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဧဠကံ မာရေမီ’’တိ အဘိသန္ဓိနာပိ ဟိ ဧဠကဋ္ဌာနေ ဌိတံ မနုသ္သော မနုသ္သဘူတံ မာတရံ ဝာ ပိတရံ ဝာ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ ဖုသတိ မရဏာဓိပ္ပာယေနေဝ အာနန္တရိယဝတ္ထုနော ဝိကောပိတတ္တာ။ ဧဠကာဘိသန္ဓိနာ ပန မာတာပိတိအအသန္ဓိနာ ဝာ ဧဠကံ မာရေန္တော အာနန္တရိယံ န ဖုသတိ အာနန္တရိယဝတ္ထုအဘာဝတော။ မာတာပိတိအဘိသန္ဓိနာ မာတာပိတရော မာရေန္တော ဖုသတေဝ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိမ္ပိ စတုက္ကဒ္ဝယေ။ ယထာ စ မာတာပိတူသု, ဧဝံ အရဟန္တေပိ ဧတာနိ စတုက္ကာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဟိ ပုရိမံ အဘိသန္ဓိစိတ္တံ အပ္ပမာဏံ, ဝဓကစိတ္တံ ပန တဒာရမ္မဏံ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယဉ္စ အာနန္တရိယာနာနန္တရဘာဝေ ပမာဏံ။ ကတာနန္တရိယကမ္မော စ ‘‘တသ္သ ကမ္မသ္သ ဝိပာကံ ပဋိဗာဟိသ္သာမီ’’တိ သကလစက္ကဝာဠံ မဟာစေတိယပ္ပမာဏေဟိ ကဉ္စနထူပေဟိ ပူရေတ္ဝာပိ သကလစက္ကဝာဠံ ပူရေတ္ဝာ နိသိန္နသ္သ ဘိက္ခုသင္ဃသ္သ မဟာဒာနံ ဒတ္ဝာပိ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော သင္ဃာဋိကဏ္ဏံ အမုဉ္စန္တော ဝိစရိတ္ဝာပိ ကာယသ္သ ဘေဒာ နိရယမေဝ ဥပပဇ္ဇတိ, ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ န လဘတိ။
Parivattitaliṅgampi (ma. ni. aṭṭha. 3.128; a. ni. aṭṭha. 1.1.275; vibha. aṭṭha. 809) mātaraṃ pitaraṃ vā jīvitā voropentassa ānantariyakammaṃ hotiyeva. Satipi hi liṅgaparivatte so eva ekakammanibbatto bhavaṅgappabandho jīvitindriyappabandho ca, nāññoti. Yo pana sayaṃ manusso tiracchānabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā, sayaṃ vā tiracchānabhūto manussabhūtaṃ, tiracchānabhūtoyeva vā tiracchānabhūtaṃ jīvitā voropeti, tassa kammaṃ ānantariyaṃ na hoti, bhāriyaṃ pana hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati. Eḷakacatukkaṃ saṅgāmacatukkaṃ coracatukkañcettha kathetabbaṃ. ‘‘Eḷakaṃ māremī’’ti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manusso manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati maraṇādhippāyeneva ānantariyavatthuno vikopitattā. Eḷakābhisandhinā pana mātāpitiaasandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati ānantariyavatthuabhāvato. Mātāpitiabhisandhinā mātāpitaro mārento phusateva. Esa nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yathā ca mātāpitūsu, evaṃ arahantepi etāni catukkāni veditabbāni. Sabbattha hi purimaṃ abhisandhicittaṃ appamāṇaṃ, vadhakacittaṃ pana tadārammaṇaṃ jīvitindriyañca ānantariyānānantarabhāve pamāṇaṃ. Katānantariyakammo ca ‘‘tassa kammassa vipākaṃ paṭibāhissāmī’’ti sakalacakkavāḷaṃ mahācetiyappamāṇehi kañcanathūpehi pūretvāpi sakalacakkavāḷaṃ pūretvā nisinnassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvāpi buddhassa bhagavato saṅghāṭikaṇṇaṃ amuñcanto vicaritvāpi kāyassa bhedā nirayameva upapajjati, pabbajjañca na labhati.
၁၁၅. ဣစ္ဆမာနန္တိ ဩဒာတဝတ္ထဝသနံ ဣစ္ဆမာနံ။ တေနေဝာဟ ‘‘ဂိဟိဘာဝေ သမ္ပဋိစ္ဆိတမတ္တေယေဝာ’’တိ။ သင္ဃဘေဒကကထာဝိတ္ထာရော ပရတော အာဝိ ဘဝိသ္သတိ။ စတုန္နံ ကမ္မာနန္တိ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ။ ဒုဋ္ဌစိတ္တေနာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဝဓကစိတ္တေနာ’’တိ။ ဝဓကစေတနာယ ဟိ ဒူသိတစိတ္တံ ဣဓ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ နာမ။ လောဟိတံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဧတ္ထ တထာဂတသ္သ အဘေဇ္ဇကာယတာယ ပရူပက္ကမေန စမ္မစ္ဆေဒံ ကတ္ဝာ လောဟိတပဂ္ဃရဏံ နာမ နတ္ထိ, သရီရသ္သ ပန အန္တောယေဝ ဧကသ္မိံ ဌာနေ လောဟိတံ သမောသရတိ, အာဃာတေန ပကုပ္ပမာနံ သဉ္စိတံ ဟောတိ။ ဒေဝဒတ္တေန ပဝိဒ္ဓသိလတော ဘိဇ္ဇိတ္ဝာ ဂတသက္ခလိကာပိ တထာဂတသ္သ ပာဒန္တံ ပဟရိ, ဖရသုနာ ပဟဋော ဝိယ ပာဒော အန္တောလောဟိတောယေဝ အဟောသိ။ ဇီဝကော ပန တထာဂတသ္သ ရုစိယာ သတ္ထကေန စမ္မံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ တမ္ဟာ ဌာနာ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ နီဟရိတ္ဝာ ဖာသုမကာသိ, တေနသ္သ ပုညကမ္မမေဝ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘ဇီဝကော ဝိယာ’’တိအာဒိ။
115.Icchamānanti odātavatthavasanaṃ icchamānaṃ. Tenevāha ‘‘gihibhāve sampaṭicchitamatteyevā’’ti. Saṅghabhedakakathāvitthāro parato āvi bhavissati. Catunnaṃ kammānanti apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ. Duṭṭhacittenāti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘vadhakacittenā’’ti. Vadhakacetanāya hi dūsitacittaṃ idha duṭṭhacittaṃ nāma. Lohitaṃ uppādetīti ettha tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena cammacchedaṃ katvā lohitapaggharaṇaṃ nāma natthi, sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃ ṭhāne lohitaṃ samosarati, āghātena pakuppamānaṃ sañcitaṃ hoti. Devadattena paviddhasilato bhijjitvā gatasakkhalikāpi tathāgatassa pādantaṃ pahari, pharasunā pahaṭo viya pādo antolohitoyeva ahosi. Jīvako pana tathāgatassa ruciyā satthakena cammaṃ chinditvā tamhā ṭhānā duṭṭhalohitaṃ nīharitvā phāsumakāsi, tenassa puññakammameva ahosi. Tenāha ‘‘jīvako viyā’’tiādi.
အထ ယေ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ စေတိယံ ဘိန္ဒန္တိ, ဗောဓိံ ဆိန္ဒန္တိ, ဓာတုမ္ဟိ ဥပက္ကမန္တိ, တေသံ ကိံ ဟောတီတိ? ဘာရိယံ ကမ္မံ ဟောတိ အာနန္တရိယသဒိသံ။ သဓာတုကံ ပန ထူပံ ဝာ ပဋိမံ ဝာ ဗာဓမာနံ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ တတ္ထ နိလီနာ သကုဏာ စေတိယေ ဝစ္စံ ပာတေန္တိ, ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော ဟိ သရီရစေတိယံ ဂရုတရံ။ စေတိယဝတ္ထုံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တေ ဗောဓိမူလေပိ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယာ ပန ဗောဓိသာခာ ဗောဓိဃရံ ဗာဓတိ, တံ ဂေဟရက္ခဏတ္ထံ ဆိန္ဒိတုံ န လဘတိ။ ဗောဓိအတ္ထဉ္ဟိ ဂေဟံ, န ဂေဟတ္ထာယ ဗောဓိ။ အာသနဃရေပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မိံ ပန အာသနဃရေ ဓာတု နိဟိတာ ဟောတိ, တသ္သ ရက္ခဏတ္ထာယ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗောဓိဇဂ္ဂနတ္ထံ ဩဇောဟရဏသာခံ ဝာ ပူတိဋ္ဌာနံ ဝာ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ, သတ္ထု ရူပကာယပဋိဇဂ္ဂနေ ဝိယ ပုညမ္ပိ ဟောတိ။
Atha ye parinibbute tathāgate cetiyaṃ bhindanti, bodhiṃ chindanti, dhātumhi upakkamanti, tesaṃ kiṃ hotīti? Bhāriyaṃ kammaṃ hoti ānantariyasadisaṃ. Sadhātukaṃ pana thūpaṃ vā paṭimaṃ vā bādhamānaṃ bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Sacepi tattha nilīnā sakuṇā cetiye vaccaṃ pātenti, chindituṃ vaṭṭatiyeva. Paribhogacetiyato hi sarīracetiyaṃ garutaraṃ. Cetiyavatthuṃ bhinditvā gacchante bodhimūlepi chinditvā harituṃ vaṭṭati. Yā pana bodhisākhā bodhigharaṃ bādhati, taṃ geharakkhaṇatthaṃ chindituṃ na labhati. Bodhiatthañhi gehaṃ, na gehatthāya bodhi. Āsanagharepi eseva nayo. Yasmiṃ pana āsanaghare dhātu nihitā hoti, tassa rakkhaṇatthāya bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Bodhijagganatthaṃ ojoharaṇasākhaṃ vā pūtiṭṭhānaṃ vā chindituṃ vaṭṭatiyeva, satthu rūpakāyapaṭijaggane viya puññampi hoti.
မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Mātughātakādivatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi
၅၀. မာတုဃာတကဝတ္ထု • 50. Mātughātakavatthu
၅၃. ဘိက္ခုနီဒူသကဝတ္ထု • 53. Bhikkhunīdūsakavatthu
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာ • Mātughātakādivatthukathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Mātughātakādivatthukathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / မာတုဃာတကာဒိကထာဝဏ္ဏနာ • Mātughātakādikathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၅၀. မာတုဃာတကာဒိဝတ္ထုကထာ • 50. Mātughātakādivatthukathā