Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चरियापिटक-अट्ठकथा • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā

    २. हत्थिनागवग्गो

    2. Hatthināgavaggo

    १. मातुपोसकचरियावण्णना

    1. Mātuposakacariyāvaṇṇanā

    . दुतियवग्गस्स पठमे कुञ्‍जरोति हत्थी। मातुपोसकोति अन्धाय जराजिण्णाय मातुया पटिजग्गनको। महियाति भूमियं। गुणेनाति सीलगुणेन, तदा मम सदिसो नत्थि।

    1. Dutiyavaggassa paṭhame kuñjaroti hatthī. Mātuposakoti andhāya jarājiṇṇāya mātuyā paṭijagganako. Mahiyāti bhūmiyaṃ. Guṇenāti sīlaguṇena, tadā mama sadiso natthi.

    बोधिसत्तो हि तदा हिमवन्तप्पदेसे हत्थियोनियं निब्बत्ति। सो सब्बसेतो अभिरूपो लक्खणसम्पन्‍नो महाहत्थी अनेकहत्थिसतसहस्सपरिवारो अहोसि। माता पनस्स अन्धा। सो मधुरफलाफलानि हत्थीनं हत्थेसु दत्वा मातु पेसेति। हत्थिनो तस्सा अदत्वा सयं खादन्ति। सो परिग्गण्हन्तो तं पवत्तिं ञत्वा ‘‘यूथं पहाय मातरमेव पोसेस्सामी’’ति रत्तिभागे अञ्‍ञेसं हत्थीनं अजानन्तानं मातरं गहेत्वा चण्डोरणपब्बतपादं गन्त्वा एकं नळिनिं उपनिस्साय ठिताय पब्बतगुहाय मातरं ठपेत्वा पोसेसि।

    Bodhisatto hi tadā himavantappadese hatthiyoniyaṃ nibbatti. So sabbaseto abhirūpo lakkhaṇasampanno mahāhatthī anekahatthisatasahassaparivāro ahosi. Mātā panassa andhā. So madhuraphalāphalāni hatthīnaṃ hatthesu datvā mātu peseti. Hatthino tassā adatvā sayaṃ khādanti. So pariggaṇhanto taṃ pavattiṃ ñatvā ‘‘yūthaṃ pahāya mātarameva posessāmī’’ti rattibhāge aññesaṃ hatthīnaṃ ajānantānaṃ mātaraṃ gahetvā caṇḍoraṇapabbatapādaṃ gantvā ekaṃ naḷiniṃ upanissāya ṭhitāya pabbataguhāya mātaraṃ ṭhapetvā posesi.

    २-३. पवने दिस्वा वनचरोति एको वनचरको पुरिसो तस्मिं महावने विचरन्तो मं दिस्वा। रञ्‍ञो मं पटिवेदयीति बाराणसिरञ्‍ञो मं आरोचेसि।

    2-3.Pavane disvā vanacaroti eko vanacarako puriso tasmiṃ mahāvane vicaranto maṃ disvā. Rañño maṃ paṭivedayīti bārāṇasirañño maṃ ārocesi.

    सो हि मग्गमूळ्हो दिसं ववत्थपेतुं असक्‍कोन्तो महन्तेन सद्देन परिदेवि। बोधिसत्तोपि तस्स सद्दं सुत्वा ‘‘अयं पुरिसो अनाथो, न खो पनेतं पतिरूपं, यं एस मयि ठिते इध विनस्सेय्या’’ति तस्स सन्तिकं गन्त्वा तं भयेन पलायन्तं दिस्वा ‘‘अम्भो पुरिस, नत्थि ते मं निस्साय भयं, मा पलायि, कस्मा त्वं परिदेवन्तो विचरसी’’ति पुच्छित्वा ‘‘सामि, अहं मग्गमूळ्हो अज्‍ज मे सत्तमो दिवसो’’ति वुत्ते ‘‘भो पुरिस, मा भायि, अहं तं मनुस्सपथे ठपेस्सामी’’ति तं अत्तनो पिट्ठियं निसीदापेत्वा अरञ्‍ञतो नीहरित्वा निवत्ति। सोपि पापो ‘‘नगरं गन्त्वा रञ्‍ञो आरोचेस्सामी’’ति रुक्खसञ्‍ञं पब्बतसञ्‍ञञ्‍च करोन्तोव निक्खमित्वा बाराणसिं अगमासि। तस्मिं काले रञ्‍ञो मङ्गलहत्थी मतो । सो पुरिसो राजानं उपसङ्कमित्वा महापुरिसस्स अत्तनो दिट्ठभावं आरोचेसि। तेन वुत्तं ‘‘तवानुच्छवो, महाराज, गजो वसति कानने’’तिआदि।

    So hi maggamūḷho disaṃ vavatthapetuṃ asakkonto mahantena saddena paridevi. Bodhisattopi tassa saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ puriso anātho, na kho panetaṃ patirūpaṃ, yaṃ esa mayi ṭhite idha vinasseyyā’’ti tassa santikaṃ gantvā taṃ bhayena palāyantaṃ disvā ‘‘ambho purisa, natthi te maṃ nissāya bhayaṃ, mā palāyi, kasmā tvaṃ paridevanto vicarasī’’ti pucchitvā ‘‘sāmi, ahaṃ maggamūḷho ajja me sattamo divaso’’ti vutte ‘‘bho purisa, mā bhāyi, ahaṃ taṃ manussapathe ṭhapessāmī’’ti taṃ attano piṭṭhiyaṃ nisīdāpetvā araññato nīharitvā nivatti. Sopi pāpo ‘‘nagaraṃ gantvā rañño ārocessāmī’’ti rukkhasaññaṃ pabbatasaññañca karontova nikkhamitvā bārāṇasiṃ agamāsi. Tasmiṃ kāle rañño maṅgalahatthī mato . So puriso rājānaṃ upasaṅkamitvā mahāpurisassa attano diṭṭhabhāvaṃ ārocesi. Tena vuttaṃ ‘‘tavānucchavo, mahārāja, gajo vasati kānane’’tiādi.

    तत्थ तवानुच्छवोति तव ओपवय्हं कातुं अनुच्छविको युत्तो। न तस्स परिक्खायत्थोति तस्स गहणे गमनुपच्छेदनत्थं समन्ततो खणितब्बपरिक्खाय वा करेणुया कण्णपुटेन अत्तानं पटिच्छादेत्वा खित्तपासरज्‍जुया बन्धितब्बआळकसङ्खातआलानेन वा यत्थ पविट्ठो कत्थचि गन्तुं न सक्‍कोति, तादिसवञ्‍चनकासुया वा अत्थो पयोजनं नत्थि। सहगहितेति गहणसमकालं एव। एहितीति आगमिस्सति।

    Tattha tavānucchavoti tava opavayhaṃ kātuṃ anucchaviko yutto. Na tassa parikkhāyatthoti tassa gahaṇe gamanupacchedanatthaṃ samantato khaṇitabbaparikkhāya vā kareṇuyā kaṇṇapuṭena attānaṃ paṭicchādetvā khittapāsarajjuyā bandhitabbaāḷakasaṅkhātaālānena vā yattha paviṭṭho katthaci gantuṃ na sakkoti, tādisavañcanakāsuyā vā attho payojanaṃ natthi. Sahagahiteti gahaṇasamakālaṃ eva. Ehitīti āgamissati.

    राजा इमं मग्गदेसकं कत्वा अरञ्‍ञं गन्त्वा ‘‘इमिना वुत्तं हत्थिनागं आनेही’’ति हत्थाचरियं सह परिवारेन पेसेसि। सो तेन सद्धिं गन्त्वा बोधिसत्तं नळिनिं पविसित्वा गोचरं गण्हन्तं पस्सि। तेन वुत्तं –

    Rājā imaṃ maggadesakaṃ katvā araññaṃ gantvā ‘‘iminā vuttaṃ hatthināgaṃ ānehī’’ti hatthācariyaṃ saha parivārena pesesi. So tena saddhiṃ gantvā bodhisattaṃ naḷiniṃ pavisitvā gocaraṃ gaṇhantaṃ passi. Tena vuttaṃ –

    .

    4.

    ‘‘तस्स तं वचनं सुत्वा, राजापि तुट्ठमानसो।

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, rājāpi tuṭṭhamānaso;

    पेसेसि हत्थिदमकं, छेकाचरियं सुसिक्खितं॥

    Pesesi hatthidamakaṃ, chekācariyaṃ susikkhitaṃ.

    .

    5.

    ‘‘गन्त्वा सो हत्थिदमको, अद्दस पदुमस्सरे।

    ‘‘Gantvā so hatthidamako, addasa padumassare;

    भिसमुळालं उद्धरन्तं, यापनत्थाय मातुया’’ति॥

    Bhisamuḷālaṃ uddharantaṃ, yāpanatthāya mātuyā’’ti.

    तत्थ छेकाचरियन्ति हत्थिबन्धनादिविधिम्हि कुसलं हत्थाचरियं। सुसिक्खितन्ति हत्थीनं सिक्खापनविज्‍जाय निट्ठङ्गमनेन सुट्ठु सिक्खितं।

    Tattha chekācariyanti hatthibandhanādividhimhi kusalaṃ hatthācariyaṃ. Susikkhitanti hatthīnaṃ sikkhāpanavijjāya niṭṭhaṅgamanena suṭṭhu sikkhitaṃ.

    . विञ्‍ञाय मे सीलगुणन्ति ‘‘भद्दो अयं हत्थाजानीयो न मन्दो, न चण्डो, न वोमिस्ससीलो वा’’ति मम सीलगुणं जानित्वा। कथं? लक्खणं उपधारयीति सुसिक्खितहत्थिसिप्पत्ता मम लक्खणं समन्ततो उपधारेसि। तेन सो एहि पुत्ताति वत्वान, मम सोण्डाय अग्गहि

    6.Viññāya me sīlaguṇanti ‘‘bhaddo ayaṃ hatthājānīyo na mando, na caṇḍo, na vomissasīlo vā’’ti mama sīlaguṇaṃ jānitvā. Kathaṃ? Lakkhaṇaṃupadhārayīti susikkhitahatthisippattā mama lakkhaṇaṃ samantato upadhāresi. Tena so ehi puttāti vatvāna, mama soṇḍāya aggahi.

    . बोधिसत्तो हत्थाचरियं दिस्वा – ‘‘इदं भयं मय्हं एतस्स पुरिसस्स सन्तिका उप्पन्‍नं, अहं खो पन महाबलो हत्थिसहस्सम्पि विद्धंसेतुं समत्थो, पहोमि कुज्झित्वा सरट्ठकं सेनावाहनं नासेतुं, सचे पन कुज्झिस्सामि, सीलं मे भिज्‍जिस्सति, तस्मा सत्तीहि कोट्टियमानोपि न कुज्झिस्सामी’’ति चित्तं अधिट्ठाय सीसं ओनामेत्वा निच्‍चलोव अट्ठासि। तेनाह भगवा ‘‘यं मे तदा पाकतिकं, सरीरानुगतं बल’’न्तिआदि।

    7. Bodhisatto hatthācariyaṃ disvā – ‘‘idaṃ bhayaṃ mayhaṃ etassa purisassa santikā uppannaṃ, ahaṃ kho pana mahābalo hatthisahassampi viddhaṃsetuṃ samattho, pahomi kujjhitvā saraṭṭhakaṃ senāvāhanaṃ nāsetuṃ, sace pana kujjhissāmi, sīlaṃ me bhijjissati, tasmā sattīhi koṭṭiyamānopi na kujjhissāmī’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya sīsaṃ onāmetvā niccalova aṭṭhāsi. Tenāha bhagavā ‘‘yaṃ me tadā pākatikaṃ, sarīrānugataṃ bala’’ntiādi.

    तत्थ पाकतिकन्ति सभावसिद्धं। सरीरानुगतन्ति सरीरमेव अनुगतं कायबलं, न उपायकुसलतासङ्खातञाणानुगतन्ति अधिप्पायो। अज्‍ज नागसहस्सानन्ति अज्‍जकाले अनेकेसं हत्थिसहस्सानं समुदितानं। बलेन समसादिसन्ति तेसं सरीरबलेन समसममेव हुत्वा सदिसं, न उपमामत्तेन। मङ्गलहत्थिकुले हि तदा बोधिसत्तो उप्पन्‍नोति।

    Tattha pākatikanti sabhāvasiddhaṃ. Sarīrānugatanti sarīrameva anugataṃ kāyabalaṃ, na upāyakusalatāsaṅkhātañāṇānugatanti adhippāyo. Ajja nāgasahassānanti ajjakāle anekesaṃ hatthisahassānaṃ samuditānaṃ. Balena samasādisanti tesaṃ sarīrabalena samasamameva hutvā sadisaṃ, na upamāmattena. Maṅgalahatthikule hi tadā bodhisatto uppannoti.

    . यदिहं तेसं पकुप्पेय्यन्ति मं गहणाय उपगतानं तेसं अहं यदि कुज्झेय्यं, तेसं जीवितमद्दने पटिबलो भवेय्यं। न केवलं तेसञ्‍ञेव, अथ खो याव रज्‍जम्पि मानुसन्ति यतो रज्‍जतो तेसं आगतानं मनुस्सानं सब्बम्पि रज्‍जं पोथेत्वा चुण्णविचुण्णं करेय्यं।

    8.Yadihaṃ tesaṃ pakuppeyyanti maṃ gahaṇāya upagatānaṃ tesaṃ ahaṃ yadi kujjheyyaṃ, tesaṃ jīvitamaddane paṭibalo bhaveyyaṃ. Na kevalaṃ tesaññeva, atha kho yāva rajjampi mānusanti yato rajjato tesaṃ āgatānaṃ manussānaṃ sabbampi rajjaṃ pothetvā cuṇṇavicuṇṇaṃ kareyyaṃ.

    . अपि चाहं सीलरक्खायाति एवं समत्थोपि च अहं अत्तनि पतिट्ठिताय सीलरक्खाय सीलगुत्तिया गुत्तो बन्धो विय। न करोमि चित्ते अञ्‍ञथत्तन्ति तस्स सीलस्स अञ्‍ञथत्तभूतं तेसं सत्तानं पोथनादिविधिं मय्हं चित्ते न करोमि, तत्थ चित्तम्पि न उप्पादेमि। पक्खिपन्तं ममाळकेति आलानत्थम्भे पक्खिपन्तं, ‘‘दिस्वापी’’ति वचनसेसो। कस्माति चे, सीलपारमिपूरिया ईदिसेसु ठानेसु सीलं अखण्डेन्तस्स मे नचिरस्सेव सीलपारमी परिपूरेस्सतीति सीलपारमिपरिपूरणत्थं तस्स अञ्‍ञथत्तं चित्ते न करोमीति योजना।

    9.Api cāhaṃ sīlarakkhāyāti evaṃ samatthopi ca ahaṃ attani patiṭṭhitāya sīlarakkhāya sīlaguttiyā gutto bandho viya. Na karomi citte aññathattanti tassa sīlassa aññathattabhūtaṃ tesaṃ sattānaṃ pothanādividhiṃ mayhaṃ citte na karomi, tattha cittampi na uppādemi. Pakkhipantaṃ mamāḷaketi ālānatthambhe pakkhipantaṃ, ‘‘disvāpī’’ti vacanaseso. Kasmāti ce, sīlapāramipūriyā īdisesu ṭhānesu sīlaṃ akhaṇḍentassa me nacirasseva sīlapāramī paripūressatīti sīlapāramiparipūraṇatthaṃ tassa aññathattaṃ citte na karomīti yojanā.

    १०. ‘‘यदि ते म’’न्ति गाथायपि सीलरक्खाय दळ्हं कत्वा सीलस्स अधिट्ठितभावमेव दस्सेति। तत्थ कोट्टेय्युन्ति भिन्देय्युं। सीलखण्डभया ममाति मम सीलस्स खण्डनभयेन।

    10.‘‘Yadi te ma’’nti gāthāyapi sīlarakkhāya daḷhaṃ katvā sīlassa adhiṭṭhitabhāvameva dasseti. Tattha koṭṭeyyunti bhindeyyuṃ. Sīlakhaṇḍabhayā mamāti mama sīlassa khaṇḍanabhayena.

    एवं पन चिन्तेत्वा बोधिसत्ते निच्‍चले ठिते हत्थाचरियो पदुमसरं ओतरित्वा तस्स लक्खणसम्पत्तिं दिस्वा ‘‘एहि पुत्ता’’ति रजतदामसदिसाय सोण्डाय गहेत्वा सत्तमे दिवसे बाराणसिं पापुणि। सो अन्तरामग्गे वत्तमानोव रञ्‍ञो सासनं पेसेसि। राजा नगरं अलङ्कारापेसि। हत्थाचरियो बोधिसत्तं कतगन्धपरिभण्डं अलङ्कतपटियत्तं हत्थिसालं नेत्वा विचित्रसाणिया परिक्खिपापेत्वा रञ्‍ञो आरोचेसि। राजा नानग्गरसभोजनं आदाय गन्त्वा बोधिसत्तस्स दापेसि। सो ‘‘मातरं विना गोचरं न गण्हिस्सामी’’ति पिण्डं न गण्हि। याचितोपि अग्गहेत्वा –

    Evaṃ pana cintetvā bodhisatte niccale ṭhite hatthācariyo padumasaraṃ otaritvā tassa lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘ehi puttā’’ti rajatadāmasadisāya soṇḍāya gahetvā sattame divase bārāṇasiṃ pāpuṇi. So antarāmagge vattamānova rañño sāsanaṃ pesesi. Rājā nagaraṃ alaṅkārāpesi. Hatthācariyo bodhisattaṃ katagandhaparibhaṇḍaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ hatthisālaṃ netvā vicitrasāṇiyā parikkhipāpetvā rañño ārocesi. Rājā nānaggarasabhojanaṃ ādāya gantvā bodhisattassa dāpesi. So ‘‘mātaraṃ vinā gocaraṃ na gaṇhissāmī’’ti piṇḍaṃ na gaṇhi. Yācitopi aggahetvā –

    ‘‘सा नूनसा कपणिका, अन्धा अपरिणायिका।

    ‘‘Sā nūnasā kapaṇikā, andhā apariṇāyikā;

    खाणुं पादेन घट्टेति, गिरिं चण्डोरणं पती’’ति॥ –

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti. –

    आह। तं सुत्वा राजा –

    Āha. Taṃ sutvā rājā –

    ‘‘का नु ते सा महानाग, अन्धा अपरिणायिका।

    ‘‘Kā nu te sā mahānāga, andhā apariṇāyikā;

    खाणुं पादेन घट्टेति, गिरिं चण्डोरणं पती’’ति॥ – पुच्छित्वा –

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti. – pucchitvā –

    ‘‘माता मे सा महाराज, अन्धा अपरिणायिका।

    ‘‘Mātā me sā mahārāja, andhā apariṇāyikā;

    खाणुं पादेन घट्टेति, गिरिं चण्डोरणं पती’’ति॥ –

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti. –

    वुत्ते अज्‍ज सत्तमो दिवसो ‘‘माता मे गोचरं न लभित्था’’ति वदतो इमस्स गोचरं अगण्हन्तस्स। तस्मा –

    Vutte ajja sattamo divaso ‘‘mātā me gocaraṃ na labhitthā’’ti vadato imassa gocaraṃ agaṇhantassa. Tasmā –

    ‘‘मुञ्‍चथेतं महानागं, योयं भरति मातरं।

    ‘‘Muñcathetaṃ mahānāgaṃ, yoyaṃ bharati mātaraṃ;

    समेतु मातरा नागो, सह सब्बेहि ञातिभी’’ति॥ – वत्वा मुञ्‍चापेसि –

    Sametu mātarā nāgo, saha sabbehi ñātibhī’’ti. – vatvā muñcāpesi –

    ‘‘मुत्तो च बन्धना नागो, मुत्तदामाय कुञ्‍जरो।

    ‘‘Mutto ca bandhanā nāgo, muttadāmāya kuñjaro;

    मुहुत्तं अस्सासयित्वा, अगमा येन पब्बतो’’ति॥

    Muhuttaṃ assāsayitvā, agamā yena pabbato’’ti.

    तत्थ कपणिकाति वराका। खाणुं पादेन घट्टेतीति अन्धताय पुत्तवियोगदुक्खेन च परिदेवमाना तत्थ तत्थ रुक्खकळिङ्गरे पादेन घट्टेति। चण्डोरणं पतीति चण्डोरणपब्बताभिमुखी, तस्मिं पब्बतपादे परिब्भममानाति अत्थो। अगमा येन पब्बतोति सो हत्थिनागो बन्धना मुत्तो थोकं विस्समित्वा रञ्‍ञो दसराजधम्मगाथाहि धम्मं देसेत्वा ‘‘अप्पमत्तो होहि, महाराजा’’ति ओवादं दत्वा महाजनेन गन्धमालादीहि पूजियमानो नगरा निक्खमित्वा तदहेव मातरा समागन्त्वा सब्बं पवत्तिं आचिक्खि। सा तुट्ठमानसा –

    Tattha kapaṇikāti varākā. Khāṇuṃ pādena ghaṭṭetīti andhatāya puttaviyogadukkhena ca paridevamānā tattha tattha rukkhakaḷiṅgare pādena ghaṭṭeti. Caṇḍoraṇaṃ patīti caṇḍoraṇapabbatābhimukhī, tasmiṃ pabbatapāde paribbhamamānāti attho. Agamā yena pabbatoti so hatthināgo bandhanā mutto thokaṃ vissamitvā rañño dasarājadhammagāthāhi dhammaṃ desetvā ‘‘appamatto hohi, mahārājā’’ti ovādaṃ datvā mahājanena gandhamālādīhi pūjiyamāno nagarā nikkhamitvā tadaheva mātarā samāgantvā sabbaṃ pavattiṃ ācikkhi. Sā tuṭṭhamānasā –

    ‘‘चिरं जीवतु सो राजा, कासीनं रट्ठवड्ढनो।

    ‘‘Ciraṃ jīvatu so rājā, kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;

    यो मे पुत्तं पमोचेसि, सदा वुद्धापचायिक’’न्ति॥ (जा॰ १.११.१२) –

    Yo me puttaṃ pamocesi, sadā vuddhāpacāyika’’nti. (jā. 1.11.12) –

    रञ्‍ञो अनुमोदनं अकासि। राजा बोधिसत्तस्स गुणे पसीदित्वा नळिनिया अविदूरे गामं मापेत्वा बोधिसत्तस्स मातु चस्स निबद्धं वत्तं पट्ठपेसि । अपरभागे बोधिसत्तो मातरि मताय तस्सा सरीरपरिहारं कत्वा कुरण्डकअस्समपदं नाम गतो। तस्मिं पन ठाने हिमवन्ततो ओतरित्वा पञ्‍चसता इसयो वसिंसु। तं वत्तं तेसं दत्वा राजा बोधिसत्तस्स समानरूपं सिलापटिमं कारेत्वा महासक्‍कारं पवत्तेसि। जम्बुदीपवासिनो अनुसंवच्छरं सन्‍निपतित्वा हत्थिमहं नाम करिंसु।

    Rañño anumodanaṃ akāsi. Rājā bodhisattassa guṇe pasīditvā naḷiniyā avidūre gāmaṃ māpetvā bodhisattassa mātu cassa nibaddhaṃ vattaṃ paṭṭhapesi . Aparabhāge bodhisatto mātari matāya tassā sarīraparihāraṃ katvā kuraṇḍakaassamapadaṃ nāma gato. Tasmiṃ pana ṭhāne himavantato otaritvā pañcasatā isayo vasiṃsu. Taṃ vattaṃ tesaṃ datvā rājā bodhisattassa samānarūpaṃ silāpaṭimaṃ kāretvā mahāsakkāraṃ pavattesi. Jambudīpavāsino anusaṃvaccharaṃ sannipatitvā hatthimahaṃ nāma kariṃsu.

    तदा राजा आनन्दो अहोसि, हत्थिनी महामाया, वनचरको देवदत्तो, मातुपोसकहत्थिनागो लोकनाथो।

    Tadā rājā ānando ahosi, hatthinī mahāmāyā, vanacarako devadatto, mātuposakahatthināgo lokanātho.

    इधापि दानपारमिआदयो यथारहं निद्धारेतब्बा। सीलपारमी पन अतिसयवतीति सा एव देसनं आस्न्ळहा। तथा तिरच्छानयोनियं उप्पन्‍नोपि ब्रह्मपुब्बदेवपुब्बाचरियआहुनेय्यादिभावेन सब्बञ्‍ञुबुद्धेनपि पसत्थभावानुरूपं मातुया गरुचित्तं उपट्ठपेत्वा ‘‘माता नामेसा पुत्तस्स बहूपकारा, तस्मा मातुपट्ठानं नाम पण्डितेन पञ्‍ञत्त’’न्ति मनसि कत्वा अनेकेसं हत्थिसहस्सानं इस्सराधिपति महानुभावो यूथपति हुत्वा तेहि अनुवत्तियमानो एककविहारे अन्तरायं अगणेत्वा यूथं पहाय एकको हुत्वा उपकारिखेत्तं पूजेस्सामीति मातुपोसनं, मग्गमूळ्हपुरिसं दिस्वा अनुकम्पाय तं गहेत्वा मनुस्सगोचरसम्पापनं, तेन च कतापराधसहनं , हत्थाचरियप्पमुखानं अत्तानं बन्धितुं आगतपुरिसानं समत्थोपि समानो सन्तासनमत्तेनपि तेसं पीळना भविस्सति, मय्हञ्‍च सीलस्स खण्डादिभावोति तथा अकत्वा सुदन्तेन ओपवय्हो विय सुखेनेव गहणूपगमनं, मातरं विना न कञ्‍चि अज्झोहरिस्सामीति सत्ताहम्पि अनाहारता, इमिनापाहं बन्धापितोति चित्तं अनुप्पादेत्वा राजानं मेत्ताय फरणं, तस्स च नानानयेहि धम्मदेसनाति एवमादयो इध महापुरिसस्स गुणानुभावा विभावेतब्बा। तेन वुत्तं – ‘‘एवं अच्छरिया एते, अब्भुता च महेसिनो…पे॰… धम्मस्स अनुधम्मतो’’ति।

    Idhāpi dānapāramiādayo yathārahaṃ niddhāretabbā. Sīlapāramī pana atisayavatīti sā eva desanaṃ āsnḷahā. Tathā tiracchānayoniyaṃ uppannopi brahmapubbadevapubbācariyaāhuneyyādibhāvena sabbaññubuddhenapi pasatthabhāvānurūpaṃ mātuyā garucittaṃ upaṭṭhapetvā ‘‘mātā nāmesā puttassa bahūpakārā, tasmā mātupaṭṭhānaṃ nāma paṇḍitena paññatta’’nti manasi katvā anekesaṃ hatthisahassānaṃ issarādhipati mahānubhāvo yūthapati hutvā tehi anuvattiyamāno ekakavihāre antarāyaṃ agaṇetvā yūthaṃ pahāya ekako hutvā upakārikhettaṃ pūjessāmīti mātuposanaṃ, maggamūḷhapurisaṃ disvā anukampāya taṃ gahetvā manussagocarasampāpanaṃ, tena ca katāparādhasahanaṃ , hatthācariyappamukhānaṃ attānaṃ bandhituṃ āgatapurisānaṃ samatthopi samāno santāsanamattenapi tesaṃ pīḷanā bhavissati, mayhañca sīlassa khaṇḍādibhāvoti tathā akatvā sudantena opavayho viya sukheneva gahaṇūpagamanaṃ, mātaraṃ vinā na kañci ajjhoharissāmīti sattāhampi anāhāratā, imināpāhaṃ bandhāpitoti cittaṃ anuppādetvā rājānaṃ mettāya pharaṇaṃ, tassa ca nānānayehi dhammadesanāti evamādayo idha mahāpurisassa guṇānubhāvā vibhāvetabbā. Tena vuttaṃ – ‘‘evaṃ acchariyā ete, abbhutā ca mahesino…pe… dhammassa anudhammato’’ti.

    मातुपोसकचरियावण्णना निट्ठिता।

    Mātuposakacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / चरियापिटकपाळि • Cariyāpiṭakapāḷi / १. मातुपोसकचरिया • 1. Mātuposakacariyā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact