Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચરિયાપિટક-અટ્ઠકથા • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā

    ૨. હત્થિનાગવગ્ગો

    2. Hatthināgavaggo

    ૧. માતુપોસકચરિયાવણ્ણના

    1. Mātuposakacariyāvaṇṇanā

    . દુતિયવગ્ગસ્સ પઠમે કુઞ્જરોતિ હત્થી. માતુપોસકોતિ અન્ધાય જરાજિણ્ણાય માતુયા પટિજગ્ગનકો. મહિયાતિ ભૂમિયં. ગુણેનાતિ સીલગુણેન, તદા મમ સદિસો નત્થિ.

    1. Dutiyavaggassa paṭhame kuñjaroti hatthī. Mātuposakoti andhāya jarājiṇṇāya mātuyā paṭijagganako. Mahiyāti bhūmiyaṃ. Guṇenāti sīlaguṇena, tadā mama sadiso natthi.

    બોધિસત્તો હિ તદા હિમવન્તપ્પદેસે હત્થિયોનિયં નિબ્બત્તિ. સો સબ્બસેતો અભિરૂપો લક્ખણસમ્પન્નો મહાહત્થી અનેકહત્થિસતસહસ્સપરિવારો અહોસિ. માતા પનસ્સ અન્ધા. સો મધુરફલાફલાનિ હત્થીનં હત્થેસુ દત્વા માતુ પેસેતિ. હત્થિનો તસ્સા અદત્વા સયં ખાદન્તિ. સો પરિગ્ગણ્હન્તો તં પવત્તિં ઞત્વા ‘‘યૂથં પહાય માતરમેવ પોસેસ્સામી’’તિ રત્તિભાગે અઞ્ઞેસં હત્થીનં અજાનન્તાનં માતરં ગહેત્વા ચણ્ડોરણપબ્બતપાદં ગન્ત્વા એકં નળિનિં ઉપનિસ્સાય ઠિતાય પબ્બતગુહાય માતરં ઠપેત્વા પોસેસિ.

    Bodhisatto hi tadā himavantappadese hatthiyoniyaṃ nibbatti. So sabbaseto abhirūpo lakkhaṇasampanno mahāhatthī anekahatthisatasahassaparivāro ahosi. Mātā panassa andhā. So madhuraphalāphalāni hatthīnaṃ hatthesu datvā mātu peseti. Hatthino tassā adatvā sayaṃ khādanti. So pariggaṇhanto taṃ pavattiṃ ñatvā ‘‘yūthaṃ pahāya mātarameva posessāmī’’ti rattibhāge aññesaṃ hatthīnaṃ ajānantānaṃ mātaraṃ gahetvā caṇḍoraṇapabbatapādaṃ gantvā ekaṃ naḷiniṃ upanissāya ṭhitāya pabbataguhāya mātaraṃ ṭhapetvā posesi.

    ૨-૩. પવને દિસ્વા વનચરોતિ એકો વનચરકો પુરિસો તસ્મિં મહાવને વિચરન્તો મં દિસ્વા. રઞ્ઞો મં પટિવેદયીતિ બારાણસિરઞ્ઞો મં આરોચેસિ.

    2-3.Pavane disvā vanacaroti eko vanacarako puriso tasmiṃ mahāvane vicaranto maṃ disvā. Rañño maṃ paṭivedayīti bārāṇasirañño maṃ ārocesi.

    સો હિ મગ્ગમૂળ્હો દિસં વવત્થપેતું અસક્કોન્તો મહન્તેન સદ્દેન પરિદેવિ. બોધિસત્તોપિ તસ્સ સદ્દં સુત્વા ‘‘અયં પુરિસો અનાથો, ન ખો પનેતં પતિરૂપં, યં એસ મયિ ઠિતે ઇધ વિનસ્સેય્યા’’તિ તસ્સ સન્તિકં ગન્ત્વા તં ભયેન પલાયન્તં દિસ્વા ‘‘અમ્ભો પુરિસ, નત્થિ તે મં નિસ્સાય ભયં, મા પલાયિ, કસ્મા ત્વં પરિદેવન્તો વિચરસી’’તિ પુચ્છિત્વા ‘‘સામિ, અહં મગ્ગમૂળ્હો અજ્જ મે સત્તમો દિવસો’’તિ વુત્તે ‘‘ભો પુરિસ, મા ભાયિ, અહં તં મનુસ્સપથે ઠપેસ્સામી’’તિ તં અત્તનો પિટ્ઠિયં નિસીદાપેત્વા અરઞ્ઞતો નીહરિત્વા નિવત્તિ. સોપિ પાપો ‘‘નગરં ગન્ત્વા રઞ્ઞો આરોચેસ્સામી’’તિ રુક્ખસઞ્ઞં પબ્બતસઞ્ઞઞ્ચ કરોન્તોવ નિક્ખમિત્વા બારાણસિં અગમાસિ. તસ્મિં કાલે રઞ્ઞો મઙ્ગલહત્થી મતો . સો પુરિસો રાજાનં ઉપસઙ્કમિત્વા મહાપુરિસસ્સ અત્તનો દિટ્ઠભાવં આરોચેસિ. તેન વુત્તં ‘‘તવાનુચ્છવો, મહારાજ, ગજો વસતિ કાનને’’તિઆદિ.

    So hi maggamūḷho disaṃ vavatthapetuṃ asakkonto mahantena saddena paridevi. Bodhisattopi tassa saddaṃ sutvā ‘‘ayaṃ puriso anātho, na kho panetaṃ patirūpaṃ, yaṃ esa mayi ṭhite idha vinasseyyā’’ti tassa santikaṃ gantvā taṃ bhayena palāyantaṃ disvā ‘‘ambho purisa, natthi te maṃ nissāya bhayaṃ, mā palāyi, kasmā tvaṃ paridevanto vicarasī’’ti pucchitvā ‘‘sāmi, ahaṃ maggamūḷho ajja me sattamo divaso’’ti vutte ‘‘bho purisa, mā bhāyi, ahaṃ taṃ manussapathe ṭhapessāmī’’ti taṃ attano piṭṭhiyaṃ nisīdāpetvā araññato nīharitvā nivatti. Sopi pāpo ‘‘nagaraṃ gantvā rañño ārocessāmī’’ti rukkhasaññaṃ pabbatasaññañca karontova nikkhamitvā bārāṇasiṃ agamāsi. Tasmiṃ kāle rañño maṅgalahatthī mato . So puriso rājānaṃ upasaṅkamitvā mahāpurisassa attano diṭṭhabhāvaṃ ārocesi. Tena vuttaṃ ‘‘tavānucchavo, mahārāja, gajo vasati kānane’’tiādi.

    તત્થ તવાનુચ્છવોતિ તવ ઓપવય્હં કાતું અનુચ્છવિકો યુત્તો. ન તસ્સ પરિક્ખાયત્થોતિ તસ્સ ગહણે ગમનુપચ્છેદનત્થં સમન્તતો ખણિતબ્બપરિક્ખાય વા કરેણુયા કણ્ણપુટેન અત્તાનં પટિચ્છાદેત્વા ખિત્તપાસરજ્જુયા બન્ધિતબ્બઆળકસઙ્ખાતઆલાનેન વા યત્થ પવિટ્ઠો કત્થચિ ગન્તું ન સક્કોતિ, તાદિસવઞ્ચનકાસુયા વા અત્થો પયોજનં નત્થિ. સહગહિતેતિ ગહણસમકાલં એવ. એહિતીતિ આગમિસ્સતિ.

    Tattha tavānucchavoti tava opavayhaṃ kātuṃ anucchaviko yutto. Na tassa parikkhāyatthoti tassa gahaṇe gamanupacchedanatthaṃ samantato khaṇitabbaparikkhāya vā kareṇuyā kaṇṇapuṭena attānaṃ paṭicchādetvā khittapāsarajjuyā bandhitabbaāḷakasaṅkhātaālānena vā yattha paviṭṭho katthaci gantuṃ na sakkoti, tādisavañcanakāsuyā vā attho payojanaṃ natthi. Sahagahiteti gahaṇasamakālaṃ eva. Ehitīti āgamissati.

    રાજા ઇમં મગ્ગદેસકં કત્વા અરઞ્ઞં ગન્ત્વા ‘‘ઇમિના વુત્તં હત્થિનાગં આનેહી’’તિ હત્થાચરિયં સહ પરિવારેન પેસેસિ. સો તેન સદ્ધિં ગન્ત્વા બોધિસત્તં નળિનિં પવિસિત્વા ગોચરં ગણ્હન્તં પસ્સિ. તેન વુત્તં –

    Rājā imaṃ maggadesakaṃ katvā araññaṃ gantvā ‘‘iminā vuttaṃ hatthināgaṃ ānehī’’ti hatthācariyaṃ saha parivārena pesesi. So tena saddhiṃ gantvā bodhisattaṃ naḷiniṃ pavisitvā gocaraṃ gaṇhantaṃ passi. Tena vuttaṃ –

    .

    4.

    ‘‘તસ્સ તં વચનં સુત્વા, રાજાપિ તુટ્ઠમાનસો;

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, rājāpi tuṭṭhamānaso;

    પેસેસિ હત્થિદમકં, છેકાચરિયં સુસિક્ખિતં.

    Pesesi hatthidamakaṃ, chekācariyaṃ susikkhitaṃ.

    .

    5.

    ‘‘ગન્ત્વા સો હત્થિદમકો, અદ્દસ પદુમસ્સરે;

    ‘‘Gantvā so hatthidamako, addasa padumassare;

    ભિસમુળાલં ઉદ્ધરન્તં, યાપનત્થાય માતુયા’’તિ.

    Bhisamuḷālaṃ uddharantaṃ, yāpanatthāya mātuyā’’ti.

    તત્થ છેકાચરિયન્તિ હત્થિબન્ધનાદિવિધિમ્હિ કુસલં હત્થાચરિયં. સુસિક્ખિતન્તિ હત્થીનં સિક્ખાપનવિજ્જાય નિટ્ઠઙ્ગમનેન સુટ્ઠુ સિક્ખિતં.

    Tattha chekācariyanti hatthibandhanādividhimhi kusalaṃ hatthācariyaṃ. Susikkhitanti hatthīnaṃ sikkhāpanavijjāya niṭṭhaṅgamanena suṭṭhu sikkhitaṃ.

    . વિઞ્ઞાય મે સીલગુણન્તિ ‘‘ભદ્દો અયં હત્થાજાનીયો ન મન્દો, ન ચણ્ડો, ન વોમિસ્સસીલો વા’’તિ મમ સીલગુણં જાનિત્વા. કથં? લક્ખણં ઉપધારયીતિ સુસિક્ખિતહત્થિસિપ્પત્તા મમ લક્ખણં સમન્તતો ઉપધારેસિ. તેન સો એહિ પુત્તાતિ વત્વાન, મમ સોણ્ડાય અગ્ગહિ.

    6.Viññāya me sīlaguṇanti ‘‘bhaddo ayaṃ hatthājānīyo na mando, na caṇḍo, na vomissasīlo vā’’ti mama sīlaguṇaṃ jānitvā. Kathaṃ? Lakkhaṇaṃupadhārayīti susikkhitahatthisippattā mama lakkhaṇaṃ samantato upadhāresi. Tena so ehi puttāti vatvāna, mama soṇḍāya aggahi.

    . બોધિસત્તો હત્થાચરિયં દિસ્વા – ‘‘ઇદં ભયં મય્હં એતસ્સ પુરિસસ્સ સન્તિકા ઉપ્પન્નં, અહં ખો પન મહાબલો હત્થિસહસ્સમ્પિ વિદ્ધંસેતું સમત્થો, પહોમિ કુજ્ઝિત્વા સરટ્ઠકં સેનાવાહનં નાસેતું, સચે પન કુજ્ઝિસ્સામિ, સીલં મે ભિજ્જિસ્સતિ, તસ્મા સત્તીહિ કોટ્ટિયમાનોપિ ન કુજ્ઝિસ્સામી’’તિ ચિત્તં અધિટ્ઠાય સીસં ઓનામેત્વા નિચ્ચલોવ અટ્ઠાસિ. તેનાહ ભગવા ‘‘યં મે તદા પાકતિકં, સરીરાનુગતં બલ’’ન્તિઆદિ.

    7. Bodhisatto hatthācariyaṃ disvā – ‘‘idaṃ bhayaṃ mayhaṃ etassa purisassa santikā uppannaṃ, ahaṃ kho pana mahābalo hatthisahassampi viddhaṃsetuṃ samattho, pahomi kujjhitvā saraṭṭhakaṃ senāvāhanaṃ nāsetuṃ, sace pana kujjhissāmi, sīlaṃ me bhijjissati, tasmā sattīhi koṭṭiyamānopi na kujjhissāmī’’ti cittaṃ adhiṭṭhāya sīsaṃ onāmetvā niccalova aṭṭhāsi. Tenāha bhagavā ‘‘yaṃ me tadā pākatikaṃ, sarīrānugataṃ bala’’ntiādi.

    તત્થ પાકતિકન્તિ સભાવસિદ્ધં. સરીરાનુગતન્તિ સરીરમેવ અનુગતં કાયબલં, ન ઉપાયકુસલતાસઙ્ખાતઞાણાનુગતન્તિ અધિપ્પાયો. અજ્જ નાગસહસ્સાનન્તિ અજ્જકાલે અનેકેસં હત્થિસહસ્સાનં સમુદિતાનં. બલેન સમસાદિસન્તિ તેસં સરીરબલેન સમસમમેવ હુત્વા સદિસં, ન ઉપમામત્તેન. મઙ્ગલહત્થિકુલે હિ તદા બોધિસત્તો ઉપ્પન્નોતિ.

    Tattha pākatikanti sabhāvasiddhaṃ. Sarīrānugatanti sarīrameva anugataṃ kāyabalaṃ, na upāyakusalatāsaṅkhātañāṇānugatanti adhippāyo. Ajja nāgasahassānanti ajjakāle anekesaṃ hatthisahassānaṃ samuditānaṃ. Balena samasādisanti tesaṃ sarīrabalena samasamameva hutvā sadisaṃ, na upamāmattena. Maṅgalahatthikule hi tadā bodhisatto uppannoti.

    . યદિહં તેસં પકુપ્પેય્યન્તિ મં ગહણાય ઉપગતાનં તેસં અહં યદિ કુજ્ઝેય્યં, તેસં જીવિતમદ્દને પટિબલો ભવેય્યં. ન કેવલં તેસઞ્ઞેવ, અથ ખો યાવ રજ્જમ્પિ માનુસન્તિ યતો રજ્જતો તેસં આગતાનં મનુસ્સાનં સબ્બમ્પિ રજ્જં પોથેત્વા ચુણ્ણવિચુણ્ણં કરેય્યં.

    8.Yadihaṃ tesaṃ pakuppeyyanti maṃ gahaṇāya upagatānaṃ tesaṃ ahaṃ yadi kujjheyyaṃ, tesaṃ jīvitamaddane paṭibalo bhaveyyaṃ. Na kevalaṃ tesaññeva, atha kho yāva rajjampi mānusanti yato rajjato tesaṃ āgatānaṃ manussānaṃ sabbampi rajjaṃ pothetvā cuṇṇavicuṇṇaṃ kareyyaṃ.

    . અપિ ચાહં સીલરક્ખાયાતિ એવં સમત્થોપિ ચ અહં અત્તનિ પતિટ્ઠિતાય સીલરક્ખાય સીલગુત્તિયા ગુત્તો બન્ધો વિય. ન કરોમિ ચિત્તે અઞ્ઞથત્તન્તિ તસ્સ સીલસ્સ અઞ્ઞથત્તભૂતં તેસં સત્તાનં પોથનાદિવિધિં મય્હં ચિત્તે ન કરોમિ, તત્થ ચિત્તમ્પિ ન ઉપ્પાદેમિ. પક્ખિપન્તં મમાળકેતિ આલાનત્થમ્ભે પક્ખિપન્તં, ‘‘દિસ્વાપી’’તિ વચનસેસો. કસ્માતિ ચે, સીલપારમિપૂરિયા ઈદિસેસુ ઠાનેસુ સીલં અખણ્ડેન્તસ્સ મે નચિરસ્સેવ સીલપારમી પરિપૂરેસ્સતીતિ સીલપારમિપરિપૂરણત્થં તસ્સ અઞ્ઞથત્તં ચિત્તે ન કરોમીતિ યોજના.

    9.Api cāhaṃ sīlarakkhāyāti evaṃ samatthopi ca ahaṃ attani patiṭṭhitāya sīlarakkhāya sīlaguttiyā gutto bandho viya. Na karomi citte aññathattanti tassa sīlassa aññathattabhūtaṃ tesaṃ sattānaṃ pothanādividhiṃ mayhaṃ citte na karomi, tattha cittampi na uppādemi. Pakkhipantaṃ mamāḷaketi ālānatthambhe pakkhipantaṃ, ‘‘disvāpī’’ti vacanaseso. Kasmāti ce, sīlapāramipūriyā īdisesu ṭhānesu sīlaṃ akhaṇḍentassa me nacirasseva sīlapāramī paripūressatīti sīlapāramiparipūraṇatthaṃ tassa aññathattaṃ citte na karomīti yojanā.

    ૧૦. ‘‘યદિ તે મ’’ન્તિ ગાથાયપિ સીલરક્ખાય દળ્હં કત્વા સીલસ્સ અધિટ્ઠિતભાવમેવ દસ્સેતિ. તત્થ કોટ્ટેય્યુન્તિ ભિન્દેય્યું. સીલખણ્ડભયા મમાતિ મમ સીલસ્સ ખણ્ડનભયેન.

    10.‘‘Yadi te ma’’nti gāthāyapi sīlarakkhāya daḷhaṃ katvā sīlassa adhiṭṭhitabhāvameva dasseti. Tattha koṭṭeyyunti bhindeyyuṃ. Sīlakhaṇḍabhayā mamāti mama sīlassa khaṇḍanabhayena.

    એવં પન ચિન્તેત્વા બોધિસત્તે નિચ્ચલે ઠિતે હત્થાચરિયો પદુમસરં ઓતરિત્વા તસ્સ લક્ખણસમ્પત્તિં દિસ્વા ‘‘એહિ પુત્તા’’તિ રજતદામસદિસાય સોણ્ડાય ગહેત્વા સત્તમે દિવસે બારાણસિં પાપુણિ. સો અન્તરામગ્ગે વત્તમાનોવ રઞ્ઞો સાસનં પેસેસિ. રાજા નગરં અલઙ્કારાપેસિ. હત્થાચરિયો બોધિસત્તં કતગન્ધપરિભણ્ડં અલઙ્કતપટિયત્તં હત્થિસાલં નેત્વા વિચિત્રસાણિયા પરિક્ખિપાપેત્વા રઞ્ઞો આરોચેસિ. રાજા નાનગ્ગરસભોજનં આદાય ગન્ત્વા બોધિસત્તસ્સ દાપેસિ. સો ‘‘માતરં વિના ગોચરં ન ગણ્હિસ્સામી’’તિ પિણ્ડં ન ગણ્હિ. યાચિતોપિ અગ્ગહેત્વા –

    Evaṃ pana cintetvā bodhisatte niccale ṭhite hatthācariyo padumasaraṃ otaritvā tassa lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘ehi puttā’’ti rajatadāmasadisāya soṇḍāya gahetvā sattame divase bārāṇasiṃ pāpuṇi. So antarāmagge vattamānova rañño sāsanaṃ pesesi. Rājā nagaraṃ alaṅkārāpesi. Hatthācariyo bodhisattaṃ katagandhaparibhaṇḍaṃ alaṅkatapaṭiyattaṃ hatthisālaṃ netvā vicitrasāṇiyā parikkhipāpetvā rañño ārocesi. Rājā nānaggarasabhojanaṃ ādāya gantvā bodhisattassa dāpesi. So ‘‘mātaraṃ vinā gocaraṃ na gaṇhissāmī’’ti piṇḍaṃ na gaṇhi. Yācitopi aggahetvā –

    ‘‘સા નૂનસા કપણિકા, અન્ધા અપરિણાયિકા;

    ‘‘Sā nūnasā kapaṇikā, andhā apariṇāyikā;

    ખાણું પાદેન ઘટ્ટેતિ, ગિરિં ચણ્ડોરણં પતી’’તિ. –

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti. –

    આહ. તં સુત્વા રાજા –

    Āha. Taṃ sutvā rājā –

    ‘‘કા નુ તે સા મહાનાગ, અન્ધા અપરિણાયિકા;

    ‘‘Kā nu te sā mahānāga, andhā apariṇāyikā;

    ખાણું પાદેન ઘટ્ટેતિ, ગિરિં ચણ્ડોરણં પતી’’તિ. – પુચ્છિત્વા –

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti. – pucchitvā –

    ‘‘માતા મે સા મહારાજ, અન્ધા અપરિણાયિકા;

    ‘‘Mātā me sā mahārāja, andhā apariṇāyikā;

    ખાણું પાદેન ઘટ્ટેતિ, ગિરિં ચણ્ડોરણં પતી’’તિ. –

    Khāṇuṃ pādena ghaṭṭeti, giriṃ caṇḍoraṇaṃ patī’’ti. –

    વુત્તે અજ્જ સત્તમો દિવસો ‘‘માતા મે ગોચરં ન લભિત્થા’’તિ વદતો ઇમસ્સ ગોચરં અગણ્હન્તસ્સ. તસ્મા –

    Vutte ajja sattamo divaso ‘‘mātā me gocaraṃ na labhitthā’’ti vadato imassa gocaraṃ agaṇhantassa. Tasmā –

    ‘‘મુઞ્ચથેતં મહાનાગં, યોયં ભરતિ માતરં;

    ‘‘Muñcathetaṃ mahānāgaṃ, yoyaṃ bharati mātaraṃ;

    સમેતુ માતરા નાગો, સહ સબ્બેહિ ઞાતિભી’’તિ. – વત્વા મુઞ્ચાપેસિ –

    Sametu mātarā nāgo, saha sabbehi ñātibhī’’ti. – vatvā muñcāpesi –

    ‘‘મુત્તો ચ બન્ધના નાગો, મુત્તદામાય કુઞ્જરો;

    ‘‘Mutto ca bandhanā nāgo, muttadāmāya kuñjaro;

    મુહુત્તં અસ્સાસયિત્વા, અગમા યેન પબ્બતો’’તિ.

    Muhuttaṃ assāsayitvā, agamā yena pabbato’’ti.

    તત્થ કપણિકાતિ વરાકા. ખાણું પાદેન ઘટ્ટેતીતિ અન્ધતાય પુત્તવિયોગદુક્ખેન ચ પરિદેવમાના તત્થ તત્થ રુક્ખકળિઙ્ગરે પાદેન ઘટ્ટેતિ. ચણ્ડોરણં પતીતિ ચણ્ડોરણપબ્બતાભિમુખી, તસ્મિં પબ્બતપાદે પરિબ્ભમમાનાતિ અત્થો. અગમા યેન પબ્બતોતિ સો હત્થિનાગો બન્ધના મુત્તો થોકં વિસ્સમિત્વા રઞ્ઞો દસરાજધમ્મગાથાહિ ધમ્મં દેસેત્વા ‘‘અપ્પમત્તો હોહિ, મહારાજા’’તિ ઓવાદં દત્વા મહાજનેન ગન્ધમાલાદીહિ પૂજિયમાનો નગરા નિક્ખમિત્વા તદહેવ માતરા સમાગન્ત્વા સબ્બં પવત્તિં આચિક્ખિ. સા તુટ્ઠમાનસા –

    Tattha kapaṇikāti varākā. Khāṇuṃ pādena ghaṭṭetīti andhatāya puttaviyogadukkhena ca paridevamānā tattha tattha rukkhakaḷiṅgare pādena ghaṭṭeti. Caṇḍoraṇaṃ patīti caṇḍoraṇapabbatābhimukhī, tasmiṃ pabbatapāde paribbhamamānāti attho. Agamā yena pabbatoti so hatthināgo bandhanā mutto thokaṃ vissamitvā rañño dasarājadhammagāthāhi dhammaṃ desetvā ‘‘appamatto hohi, mahārājā’’ti ovādaṃ datvā mahājanena gandhamālādīhi pūjiyamāno nagarā nikkhamitvā tadaheva mātarā samāgantvā sabbaṃ pavattiṃ ācikkhi. Sā tuṭṭhamānasā –

    ‘‘ચિરં જીવતુ સો રાજા, કાસીનં રટ્ઠવડ્ઢનો;

    ‘‘Ciraṃ jīvatu so rājā, kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;

    યો મે પુત્તં પમોચેસિ, સદા વુદ્ધાપચાયિક’’ન્તિ. (જા॰ ૧.૧૧.૧૨) –

    Yo me puttaṃ pamocesi, sadā vuddhāpacāyika’’nti. (jā. 1.11.12) –

    રઞ્ઞો અનુમોદનં અકાસિ. રાજા બોધિસત્તસ્સ ગુણે પસીદિત્વા નળિનિયા અવિદૂરે ગામં માપેત્વા બોધિસત્તસ્સ માતુ ચસ્સ નિબદ્ધં વત્તં પટ્ઠપેસિ . અપરભાગે બોધિસત્તો માતરિ મતાય તસ્સા સરીરપરિહારં કત્વા કુરણ્ડકઅસ્સમપદં નામ ગતો. તસ્મિં પન ઠાને હિમવન્તતો ઓતરિત્વા પઞ્ચસતા ઇસયો વસિંસુ. તં વત્તં તેસં દત્વા રાજા બોધિસત્તસ્સ સમાનરૂપં સિલાપટિમં કારેત્વા મહાસક્કારં પવત્તેસિ. જમ્બુદીપવાસિનો અનુસંવચ્છરં સન્નિપતિત્વા હત્થિમહં નામ કરિંસુ.

    Rañño anumodanaṃ akāsi. Rājā bodhisattassa guṇe pasīditvā naḷiniyā avidūre gāmaṃ māpetvā bodhisattassa mātu cassa nibaddhaṃ vattaṃ paṭṭhapesi . Aparabhāge bodhisatto mātari matāya tassā sarīraparihāraṃ katvā kuraṇḍakaassamapadaṃ nāma gato. Tasmiṃ pana ṭhāne himavantato otaritvā pañcasatā isayo vasiṃsu. Taṃ vattaṃ tesaṃ datvā rājā bodhisattassa samānarūpaṃ silāpaṭimaṃ kāretvā mahāsakkāraṃ pavattesi. Jambudīpavāsino anusaṃvaccharaṃ sannipatitvā hatthimahaṃ nāma kariṃsu.

    તદા રાજા આનન્દો અહોસિ, હત્થિની મહામાયા, વનચરકો દેવદત્તો, માતુપોસકહત્થિનાગો લોકનાથો.

    Tadā rājā ānando ahosi, hatthinī mahāmāyā, vanacarako devadatto, mātuposakahatthināgo lokanātho.

    ઇધાપિ દાનપારમિઆદયો યથારહં નિદ્ધારેતબ્બા. સીલપારમી પન અતિસયવતીતિ સા એવ દેસનં આસ્ન્ળહા. તથા તિરચ્છાનયોનિયં ઉપ્પન્નોપિ બ્રહ્મપુબ્બદેવપુબ્બાચરિયઆહુનેય્યાદિભાવેન સબ્બઞ્ઞુબુદ્ધેનપિ પસત્થભાવાનુરૂપં માતુયા ગરુચિત્તં ઉપટ્ઠપેત્વા ‘‘માતા નામેસા પુત્તસ્સ બહૂપકારા, તસ્મા માતુપટ્ઠાનં નામ પણ્ડિતેન પઞ્ઞત્ત’’ન્તિ મનસિ કત્વા અનેકેસં હત્થિસહસ્સાનં ઇસ્સરાધિપતિ મહાનુભાવો યૂથપતિ હુત્વા તેહિ અનુવત્તિયમાનો એકકવિહારે અન્તરાયં અગણેત્વા યૂથં પહાય એકકો હુત્વા ઉપકારિખેત્તં પૂજેસ્સામીતિ માતુપોસનં, મગ્ગમૂળ્હપુરિસં દિસ્વા અનુકમ્પાય તં ગહેત્વા મનુસ્સગોચરસમ્પાપનં, તેન ચ કતાપરાધસહનં , હત્થાચરિયપ્પમુખાનં અત્તાનં બન્ધિતું આગતપુરિસાનં સમત્થોપિ સમાનો સન્તાસનમત્તેનપિ તેસં પીળના ભવિસ્સતિ, મય્હઞ્ચ સીલસ્સ ખણ્ડાદિભાવોતિ તથા અકત્વા સુદન્તેન ઓપવય્હો વિય સુખેનેવ ગહણૂપગમનં, માતરં વિના ન કઞ્ચિ અજ્ઝોહરિસ્સામીતિ સત્તાહમ્પિ અનાહારતા, ઇમિનાપાહં બન્ધાપિતોતિ ચિત્તં અનુપ્પાદેત્વા રાજાનં મેત્તાય ફરણં, તસ્સ ચ નાનાનયેહિ ધમ્મદેસનાતિ એવમાદયો ઇધ મહાપુરિસસ્સ ગુણાનુભાવા વિભાવેતબ્બા. તેન વુત્તં – ‘‘એવં અચ્છરિયા એતે, અબ્ભુતા ચ મહેસિનો…પે॰… ધમ્મસ્સ અનુધમ્મતો’’તિ.

    Idhāpi dānapāramiādayo yathārahaṃ niddhāretabbā. Sīlapāramī pana atisayavatīti sā eva desanaṃ āsnḷahā. Tathā tiracchānayoniyaṃ uppannopi brahmapubbadevapubbācariyaāhuneyyādibhāvena sabbaññubuddhenapi pasatthabhāvānurūpaṃ mātuyā garucittaṃ upaṭṭhapetvā ‘‘mātā nāmesā puttassa bahūpakārā, tasmā mātupaṭṭhānaṃ nāma paṇḍitena paññatta’’nti manasi katvā anekesaṃ hatthisahassānaṃ issarādhipati mahānubhāvo yūthapati hutvā tehi anuvattiyamāno ekakavihāre antarāyaṃ agaṇetvā yūthaṃ pahāya ekako hutvā upakārikhettaṃ pūjessāmīti mātuposanaṃ, maggamūḷhapurisaṃ disvā anukampāya taṃ gahetvā manussagocarasampāpanaṃ, tena ca katāparādhasahanaṃ , hatthācariyappamukhānaṃ attānaṃ bandhituṃ āgatapurisānaṃ samatthopi samāno santāsanamattenapi tesaṃ pīḷanā bhavissati, mayhañca sīlassa khaṇḍādibhāvoti tathā akatvā sudantena opavayho viya sukheneva gahaṇūpagamanaṃ, mātaraṃ vinā na kañci ajjhoharissāmīti sattāhampi anāhāratā, imināpāhaṃ bandhāpitoti cittaṃ anuppādetvā rājānaṃ mettāya pharaṇaṃ, tassa ca nānānayehi dhammadesanāti evamādayo idha mahāpurisassa guṇānubhāvā vibhāvetabbā. Tena vuttaṃ – ‘‘evaṃ acchariyā ete, abbhutā ca mahesino…pe… dhammassa anudhammato’’ti.

    માતુપોસકચરિયાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Mātuposakacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ચરિયાપિટકપાળિ • Cariyāpiṭakapāḷi / ૧. માતુપોસકચરિયા • 1. Mātuposakacariyā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact