Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೬. ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
6. Meghiyattheragāthāvaṇṇanā
ಅನುಸಾಸಿ ಮಹಾವೀರೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಕುಸಲಬೀಜಾನಿ ರೋಪೇನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ವಿಪಸ್ಸೀ ಭಗವಾ ಬುದ್ಧಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಮಾಗಮ್ಮ ಆಯುಸಙ್ಖಾರಂ ಓಸ್ಸಜ್ಜಿ। ತೇನ ಪಥವೀಕಮ್ಪಾದೀಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಮಹಾಜನೋ ಭೀತತಸಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಮಹಾರಾಜಾ ತಮತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತ್ವಾ ಸಮಸ್ಸಾಸೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ತತ್ಥಾಯಂ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಸಞ್ಜಾತಗಾರವಬಹುಮಾನೋ ಉಳಾರಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಾಕಿಯರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಮೇಘಿಯೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ಭಗವತಿ ಜಾಲಿಕಾಯಂ ವಿಹರನ್ತೇ ಕಿಮಿಕಾಲಾಯ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ರಮಣೀಯಂ ಅಮ್ಬವನಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ವಿಹರಿತುಕಾಮೋ ದ್ವೇ ವಾರೇ ಭಗವತಾ ವಾರೇತ್ವಾ ತತಿಯವಾರಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ಖಜ್ಜಮಾನೋ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಿಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ‘‘ಅಪರಿಪಕ್ಕಾಯ, ಮೇಘಿಯ, ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಪಾಕಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಉದಾ॰ ೩೧) ಓವಾದಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೨.೫೭-೬೫) –
Anusāsimahāvīroti āyasmato meghiyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave kusalabījāni ropento ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ pāpuṇi. Tasmiñca samaye vipassī bhagavā buddhakiccassa pariyosānamāgamma āyusaṅkhāraṃ ossajji. Tena pathavīkampādīsu uppannesu mahājano bhītatasito ahosi. Atha naṃ vessavaṇo mahārājā tamatthaṃ vibhāvetvā samassāsesi. Taṃ sutvā mahājano saṃvegappatto ahosi. Tatthāyaṃ kulaputto buddhānubhāvaṃ sutvā satthari sañjātagāravabahumāno uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbatti, tassa meghiyoti nāmaṃ ahosi. So vayappatto satthu santike pabbajitvā bhagavantaṃ upaṭṭhahanto bhagavati jālikāyaṃ viharante kimikālāya nadiyā tīre ramaṇīyaṃ ambavanaṃ disvā tattha viharitukāmo dve vāre bhagavatā vāretvā tatiyavāraṃ vissajjito tattha gantvā micchāvitakkamakkhikāhi khajjamāno cittasamādhiṃ alabhitvā satthu santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesi. Athassa bhagavā ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā pañca dhammā paripākāya saṃvattantī’’tiādinā (udā. 31) ovādaṃ adāsi. So tasmiṃ ovāde ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.57-65) –
‘‘ಯದಾ ವಿಪಸ್ಸೀ ಲೋಕಗ್ಗೋ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರಮೋಸ್ಸಜಿ।
‘‘Yadā vipassī lokaggo, āyusaṅkhāramossaji;
ಪಥವೀ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿತ್ಥ, ಮೇದನೀ ಜಲಮೇಖಲಾ॥
Pathavī sampakampittha, medanī jalamekhalā.
‘‘ಓತತಂ ವಿತತಂ ಮಯ್ಹಂ, ಸುವಿಚಿತ್ತವಟಂಸಕಂ।
‘‘Otataṃ vitataṃ mayhaṃ, suvicittavaṭaṃsakaṃ;
ಭವನಮ್ಪಿ ಪಕಮ್ಪಿತ್ಥ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆಯುಸಙ್ಖಯೇ॥
Bhavanampi pakampittha, buddhassa āyusaṅkhaye.
‘‘ತಾಸೋ ಮಯ್ಹಂ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೋ, ಭವನೇ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪಿತೇ।
‘‘Tāso mayhaṃ samuppanno, bhavane sampakampite;
ಉಪ್ಪಾದೋ ನು ಕಿಮತ್ಥಾಯ, ಆಲೋಕೋ ವಿಪುಲೋ ಅಹು॥
Uppādo nu kimatthāya, āloko vipulo ahu.
‘‘ವೇಸ್ಸವಣೋ ಇಧಾಗಮ್ಮ, ನಿಬ್ಬಾಪೇಸಿ ಮಹಾಜನಂ।
‘‘Vessavaṇo idhāgamma, nibbāpesi mahājanaṃ;
ಪಾಣಭೂತೇ ಭಯಂ ನತ್ಥಿ, ಏಕಗ್ಗಾ ಹೋಥ ಸಂವುತಾ॥
Pāṇabhūte bhayaṃ natthi, ekaggā hotha saṃvutā.
‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧೋ ಅಹೋ ಧಮ್ಮೋ, ಅಹೋ ನೋ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಪದಾ।
‘‘Aho buddho aho dhammo, aho no satthu sampadā;
ಯಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಮ್ಹಿ, ಪಥವೀ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪತಿ॥
Yasmiṃ uppajjamānamhi, pathavī sampakampati.
‘‘ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ, ಕಪ್ಪಂ ಸಗ್ಗಮ್ಹಿ ಮೋದಹಂ।
‘‘Buddhānubhāvaṃ kittetvā, kappaṃ saggamhi modahaṃ;
ಅವಸೇಸೇಸು ಕಪ್ಪೇಸು, ಕುಸಲಂ ಚರಿತಂ ಮಯಾ॥
Avasesesu kappesu, kusalaṃ caritaṃ mayā.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಸಞ್ಞಮಲಭಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ saññamalabhiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಸಞ್ಞಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhasaññāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಇತೋ ಚುದ್ದಸಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ರಾಜಾ ಆಸಿಂ ಪತಾಪವಾ।
‘‘Ito cuddasakappamhi, rājā āsiṃ patāpavā;
ಸಮಿತೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲೋ॥
Samito nāma nāmena, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖಾ ಓವಾದಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾ ಅರಹತ್ತಂ ಅಧಿಗತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā satthu sammukhā ovādaṃ labhitvā ‘‘mayā arahattaṃ adhigata’’nti aññaṃ byākaronto –
೬೬.
66.
‘‘ಅನುಸಾಸಿ ಮಹಾವೀರೋ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗೂ।
‘‘Anusāsi mahāvīro, sabbadhammāna pāragū;
ತಸ್ಸಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾನ, ವಿಹಾಸಿಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಸತೋ।
Tassāhaṃ dhammaṃ sutvāna, vihāsiṃ santike sato;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥ – ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಅನುಸಾಸೀತಿ ‘‘ಅಪರಿಪಕ್ಕಾಯ, ಮೇಘಿಯ, ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಪಾಕಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಓವದಿ ಅನುಸಿಟ್ಠಿಂ ಅದಾಸಿ। ಮಹಾವೀರೋತಿ ಮಹಾವಿಕ್ಕನ್ತೋ, ವೀರಿಯಪಾರಮಿಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತವೀರಿಯಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಚತುಬ್ಬಿಧಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಮಹಾವೀರಿಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗೂತಿ ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಚ ಞೇಯ್ಯಧಮ್ಮಾನಂ ಪಾರಂ ಪರಿಯನ್ತಂ ಞಾಣಗಮನೇನ ಗತೋ ಅಧಿಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗೂ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಾ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ಪಾರಭೂತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಯಮ್ಭೂಞಾಣೇನ ಗತೋ ಅಧಿಗತೋತಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗೂ। ತಸ್ಸಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾನಾತಿ ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಮುಕ್ಕಂಸಿಕಂ ತಂ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿತ್ವಾ। ವಿಹಾಸಿಂ ಸನ್ತಿಕೇತಿ ಅಮ್ಬವನೇ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕೇಹಿ ಉಪದ್ದುತೋ ಚಾಲಿಕಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸಮೀಪೇಯೇವ ವಿಹಾಸಿಂ। ಸತೋತಿ ಸತಿಮಾ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಯ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಹನ್ತಿ ಇದಂ ಯಥಾ ‘‘ಅನುಸಾಸೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ‘‘ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮಯಾ’’ತಿ ಪರಿಣಾಮೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತಂ ವಿಜ್ಜಾತ್ತಯಾನುಪ್ಪತ್ತಿಮೇವ ಸತ್ಥು ಓವಾದಪಟಿಕರಣಭಾವದಸ್ಸನೇನ ಪರಿಯಾಯನ್ತರೇನ ಪಕಾಸೇತಿ। ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದಿಪರಿಪೂರಣಮೇವ ಹಿ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಕಾರಿತಾ।
Tattha anusāsīti ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā pañca dhammā paripākāya saṃvattantī’’tiādinā ovadi anusiṭṭhiṃ adāsi. Mahāvīroti mahāvikkanto, vīriyapāramipāripūriyā caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānena anaññasādhāraṇacatubbidhasammappadhānasampattiyā ca mahāvīriyoti attho. Sabbadhammāna pāragūti sabbesañca ñeyyadhammānaṃ pāraṃ pariyantaṃ ñāṇagamanena gato adhigatoti sabbadhammāna pāragū, sabbaññūti attho. Sabbesaṃ vā saṅkhatadhammānaṃ pārabhūtaṃ nibbānaṃ sayambhūñāṇena gato adhigatoti sabbadhammāna pāragū. Tassāhaṃ dhammaṃ sutvānāti tassa buddhassa bhagavato sāmukkaṃsikaṃ taṃ catusaccadhammaṃ suṇitvā. Vihāsiṃ santiketi ambavane micchāvitakkehi upadduto cālikā vihāraṃ gantvā satthu samīpeyeva vihāsiṃ. Satoti satimā, samathavipassanābhāvanāya appamattoti attho. Ahanti idaṃ yathā ‘‘anusāsī’’ti ettha ‘‘ma’’nti evaṃ ‘‘vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti ettha ‘‘mayā’’ti pariṇāmetabbaṃ. ‘‘Kataṃ buddhassa sāsana’’nti ca iminā yathāvuttaṃ vijjāttayānuppattimeva satthu ovādapaṭikaraṇabhāvadassanena pariyāyantarena pakāseti. Sīlakkhandhādiparipūraṇameva hi satthu sāsanakāritā.
ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Meghiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೬. ಮೇಘಿಯತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 6. Meghiyattheragāthā