| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळनिद्देस-अट्ठकथा • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
४. मेत्तगूमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना
4. Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
१८. चतुत्थे मेत्तगूसुत्ते – मञ्ञामि तं वेदगू भावितत्तन्ति ‘‘अयं वेदगू’’ति च ‘‘भावितत्तो’’ति च एवं तं मञ्ञामि।
18. Catutthe mettagūsutte – maññāmi taṃ vedagū bhāvitattanti ‘‘ayaṃ vedagū’’ti ca ‘‘bhāvitatto’’ti ca evaṃ taṃ maññāmi.
अपरित्तोति न अप्पो। महन्तोति न खुद्दको। गम्भीरोति न उत्तानो। अप्पमेय्योति मिनितुं न सक्कुणेय्यो। दुप्परियोगाळ्होति अवगाहितुं ओतरितुं दुक्खो। बहुरतनो सागरूपमोति बहूनं धम्मरतनानं आकरत्ता अनेकविधरतनसम्पन्नो महासमुद्दो विय बहुरतनो सागरसदिसो।
Aparittoti na appo. Mahantoti na khuddako. Gambhīroti na uttāno. Appameyyoti minituṃ na sakkuṇeyyo. Duppariyogāḷhoti avagāhituṃ otarituṃ dukkho. Bahuratano sāgarūpamoti bahūnaṃ dhammaratanānaṃ ākarattā anekavidharatanasampanno mahāsamuddo viya bahuratano sāgarasadiso.
न मङ्कु होतीति न विकुणितमुखो होति। अप्पतिट्ठितचित्तोति दोसवसेन न घनीभूतचित्तो। अलीनमनसोति न सङ्कुचितचित्तो। अब्यापन्नचेतसोति न पूतिचित्तो।
Na maṅku hotīti na vikuṇitamukho hoti. Appatiṭṭhitacittoti dosavasena na ghanībhūtacitto. Alīnamanasoti na saṅkucitacitto. Abyāpannacetasoti na pūticitto.
दिट्ठे दिट्ठमत्तोति चक्खुविसये रूपारम्मणे दिट्ठमत्तोयेव तं आरम्मणं भविस्सति, कत्ता वा कारेता वा नत्थि। यं चक्खुना दिट्ठं वण्णायतनमेव। सुतादीसुपि एसेव नयो। अपि च दिट्ठेति दस्सनयोगेन वण्णायतनं, सवनयोगेन सद्दायतनं, मुतयोगेन घानजिव्हाकायायतनानि दस्सेति। घानस्स गन्धायतनं, जिव्हाय रसायतनं, कायस्स पथवी तेजो वायूति फोट्ठब्बायतनं, विञ्ञातयोगेन धम्मायतनं दस्सेति। दिट्ठे अनूपयोति चक्खुविञ्ञाणेन दिट्ठे रागूपयविरहितो। अनपायोति कोधविरहितो अप्पटिघो । अनिस्सितोति तण्हाय अनल्लीनो। अप्पटिबद्धोति मानेन न बद्धो। विप्पमुत्तोति सब्बारम्मणतो मुत्तो। विसञ्ञुत्तोति किलेसेहि वियुत्तो हुत्वा ठितो।
Diṭṭhe diṭṭhamattoti cakkhuvisaye rūpārammaṇe diṭṭhamattoyeva taṃ ārammaṇaṃ bhavissati, kattā vā kāretā vā natthi. Yaṃ cakkhunā diṭṭhaṃ vaṇṇāyatanameva. Sutādīsupi eseva nayo. Api ca diṭṭheti dassanayogena vaṇṇāyatanaṃ, savanayogena saddāyatanaṃ, mutayogena ghānajivhākāyāyatanāni dasseti. Ghānassa gandhāyatanaṃ, jivhāya rasāyatanaṃ, kāyassa pathavī tejo vāyūti phoṭṭhabbāyatanaṃ, viññātayogena dhammāyatanaṃ dasseti. Diṭṭhe anūpayoti cakkhuviññāṇena diṭṭhe rāgūpayavirahito. Anapāyoti kodhavirahito appaṭigho . Anissitoti taṇhāya anallīno. Appaṭibaddhoti mānena na baddho. Vippamuttoti sabbārammaṇato mutto. Visaññuttoti kilesehi viyutto hutvā ṭhito.
संविज्जति भगवतो चक्खूति बुद्धस्स भगवतो पकतिमंसचक्खु उपलब्भति। पस्सतीति दक्खति ओलोकेति। चक्खुना रूपन्ति चक्खुविञ्ञाणेन रूपारम्मणं। छन्दरागोति तण्हाछन्दो।
Saṃvijjati bhagavato cakkhūti buddhassa bhagavato pakatimaṃsacakkhu upalabbhati. Passatīti dakkhati oloketi. Cakkhunā rūpanti cakkhuviññāṇena rūpārammaṇaṃ. Chandarāgoti taṇhāchando.
दन्तं नयन्ति समितिन्ति उय्यानकीळामण्डलादीसु हि महाजनमज्झं गच्छन्ता दन्तमेव गोणं वा दन्तं अस्साजानीयं वा याने योजेत्वा नयन्ति। राजाति तथारूपानेव ठानानि गच्छन्तो राजापि दन्तमेव अभिरुहति। मनुस्सेसूति मनुस्सेसुपि चतूहि अरियमग्गेहि दन्तो निब्बिसेवनोव सेट्ठो। योतिवाक्यन्ति एवरूपं अतिक्कम्मवचनं पुनप्पुनं वुच्चमानम्पि तितिक्खति नप्पतिप्फरति न विहञ्ञति, एवरूपो दन्तो सेट्ठोति अत्थो।
Dantaṃ nayanti samitinti uyyānakīḷāmaṇḍalādīsu hi mahājanamajjhaṃ gacchantā dantameva goṇaṃ vā dantaṃ assājānīyaṃ vā yāne yojetvā nayanti. Rājāti tathārūpāneva ṭhānāni gacchanto rājāpi dantameva abhiruhati. Manussesūti manussesupi catūhi ariyamaggehi danto nibbisevanova seṭṭho. Yotivākyanti evarūpaṃ atikkammavacanaṃ punappunaṃ vuccamānampi titikkhati nappatippharati na vihaññati, evarūpo danto seṭṭhoti attho.
अस्सतराति वळवाय गद्रभेन जाता। आजानीयाति यं अस्सदम्मसारथि कारणं कारेति, तस्स खिप्पं जाननसमत्था। सिन्धवाति सिन्धवरट्ठे जाता अस्सा। महानागाति कुञ्जरसङ्खाता महाहत्थिनो। अत्तदन्तोति एते अस्सतरा वा सिन्धवा वा कुञ्जरा वा दन्ताव, न अदन्ता। यो पन चतुमग्गसङ्खातेन अत्तनो दन्तताय अत्तदन्तो निब्बिसेवनो, अयं ततोपि वरं, सब्बेहिपि एतेहि उत्तरितरोति अत्थो।
Assatarāti vaḷavāya gadrabhena jātā. Ājānīyāti yaṃ assadammasārathi kāraṇaṃ kāreti, tassa khippaṃ jānanasamatthā. Sindhavāti sindhavaraṭṭhe jātā assā. Mahānāgāti kuñjarasaṅkhātā mahāhatthino. Attadantoti ete assatarā vā sindhavā vā kuñjarā vā dantāva, na adantā. Yo pana catumaggasaṅkhātena attano dantatāya attadanto nibbisevano, ayaṃ tatopi varaṃ, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.
न हि एतेहि यानेहीति यानि एतानि हत्थियानादीनि उत्तमयानानि, एतेहि यानेहि कोचि पुग्गलो सुपिनन्तेनपि अगतपुब्बत्ता ‘‘अगत’’न्ति सङ्खातं निब्बानदिसं तथा न गच्छेय्य। यथा पुब्बभागे इन्द्रियदमेन दन्तेन, अपरभागे अरियमग्गभावनाय सुदन्तेन दन्तो निब्बिसेवनो सप्पञ्ञो पुग्गलो तं अगतपुब्बं दिसं गच्छति, दन्तभूमिं पापुणाति, तस्मा अत्तदमनमेव वरतरन्ति अत्थो (ध॰ प॰ अट्ठ॰ २.३२२; महानि॰ अट्ठ॰ ९०)।
Na hi etehi yānehīti yāni etāni hatthiyānādīni uttamayānāni, etehi yānehi koci puggalo supinantenapi agatapubbattā ‘‘agata’’nti saṅkhātaṃ nibbānadisaṃ tathā na gaccheyya. Yathā pubbabhāge indriyadamena dantena, aparabhāge ariyamaggabhāvanāya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo taṃ agatapubbaṃ disaṃ gacchati, dantabhūmiṃ pāpuṇāti, tasmā attadamanameva varataranti attho (dha. pa. aṭṭha. 2.322; mahāni. aṭṭha. 90).
विधासु न विकम्पन्तीति नवविधमानकोट्ठासेसु न चलन्ति न वेधेन्ति। विप्पमुत्ता पुनब्भवाति कम्मकिलेसतो समुच्छेदविमुत्तिया सुट्ठु मुत्ता। दन्तभूमिं अनुप्पत्ताति अरहत्तफलं पापुणित्वा ठिता। ते लोके विजिताविनोति ते वुत्तप्पकारा खीणासवा सत्तलोके विजितविजया नाम (सं॰ नि॰ अट्ठ॰ २.३.७६; महानि॰ अट्ठ॰ ९०)।
Vidhāsu na vikampantīti navavidhamānakoṭṭhāsesu na calanti na vedhenti. Vippamuttā punabbhavāti kammakilesato samucchedavimuttiyā suṭṭhu muttā. Dantabhūmiṃ anuppattāti arahattaphalaṃ pāpuṇitvā ṭhitā. Te loke vijitāvinoti te vuttappakārā khīṇāsavā sattaloke vijitavijayā nāma (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.76; mahāni. aṭṭha. 90).
यस्सिन्द्रियानि भावितानीति यस्स खीणासवस्स सद्धादिपञ्चिन्द्रियानि अरहत्तफलं पापेत्वा वड्ढितानि। अज्झत्तञ्च बहिद्धा चाति चक्खादिअज्झत्तायतनानि च रूपादिबहिद्धायतनानि च निब्बिसेवनानि कतानि। सब्बलोकेति सकलतेधातुके लोके च। निब्बिज्झ इमं परञ्च लोकन्ति इमञ्च अत्तभावं परलोके च अत्तभावं अतिक्कमित्वा ठितो खीणासवो । कालं कङ्खति भावितो स दन्तोति सो खीणासवो चक्खादितो दन्तो वड्ढितचित्तो मरणकालं पत्थेति (सु॰ नि॰ अट्ठ॰ २.५२२; महानि॰ अट्ठ॰ ९०)।
Yassindriyāni bhāvitānīti yassa khīṇāsavassa saddhādipañcindriyāni arahattaphalaṃ pāpetvā vaḍḍhitāni. Ajjhattañca bahiddhā cāti cakkhādiajjhattāyatanāni ca rūpādibahiddhāyatanāni ca nibbisevanāni katāni. Sabbaloketi sakalatedhātuke loke ca. Nibbijjha imaṃ parañca lokanti imañca attabhāvaṃ paraloke ca attabhāvaṃ atikkamitvā ṭhito khīṇāsavo . Kālaṃ kaṅkhati bhāvito sa dantoti so khīṇāsavo cakkhādito danto vaḍḍhitacitto maraṇakālaṃ pattheti (su. ni. aṭṭha. 2.522; mahāni. aṭṭha. 90).
येसं धम्मानं आदितो समुदागमनं पञ्ञायतीति येसं खन्धादिधम्मानं उप्पत्ति पञ्ञायति। अत्थङ्गमतो निरोधोति अत्थङ्गमनवसेन तेसंयेव अभावो पञ्ञायति। कम्मसन्निस्सितो विपाकोति कुसलाकुसलकम्मनिस्सितो विपाको कम्मं अमुञ्चित्वा पवत्तनतो विपाकोपि कम्मसन्निस्सितोव नाम। नामसन्निस्सितं रूपन्ति सब्बरूपं नामं गहेत्वा पवत्तनतो नामसन्निस्सितं नाम जातं। जातिया अनुगतन्ति सब्बं कम्मादिकं जातिया अनुपविट्ठं। जराय अनुसटन्ति जराय पत्थटं। ब्याधिना अभिभूतन्ति ब्याधिदुक्खेन अभिमद्दितं। मरणेन अब्भाहतन्ति मच्चुना अभिहटं पहटं। अताणन्ति पुत्तादीहिपि तायनस्स अभावतो अतायनं अनारक्खं अलब्भणेय्यं खेमं वा। अलेणन्ति अल्लीयितुं निस्सयितुं अनरहं, अल्लीनानम्पि न लेणकिच्चकरणं। असरणन्ति निस्सितानं न भयहारकं, न भयविनासकं। असरणीभूतन्ति पुरे उप्पत्तिया अत्तनो अभावेनेव असरणं, उप्पत्तिसमकालमेव असरणभूतन्ति अत्थो।
Yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyatīti yesaṃ khandhādidhammānaṃ uppatti paññāyati. Atthaṅgamato nirodhoti atthaṅgamanavasena tesaṃyeva abhāvo paññāyati. Kammasannissito vipākoti kusalākusalakammanissito vipāko kammaṃ amuñcitvā pavattanato vipākopi kammasannissitova nāma. Nāmasannissitaṃ rūpanti sabbarūpaṃ nāmaṃ gahetvā pavattanato nāmasannissitaṃ nāma jātaṃ. Jātiyā anugatanti sabbaṃ kammādikaṃ jātiyā anupaviṭṭhaṃ. Jarāya anusaṭanti jarāya patthaṭaṃ. Byādhinā abhibhūtanti byādhidukkhena abhimadditaṃ. Maraṇena abbhāhatanti maccunā abhihaṭaṃ pahaṭaṃ. Atāṇanti puttādīhipi tāyanassa abhāvato atāyanaṃ anārakkhaṃ alabbhaṇeyyaṃ khemaṃ vā. Aleṇanti allīyituṃ nissayituṃ anarahaṃ, allīnānampi na leṇakiccakaraṇaṃ. Asaraṇanti nissitānaṃ na bhayahārakaṃ, na bhayavināsakaṃ. Asaraṇībhūtanti pure uppattiyā attano abhāveneva asaraṇaṃ, uppattisamakālameva asaraṇabhūtanti attho.
१९. अपुच्छसीति एत्थ अ-इति पदपूरणमत्ते निपातो, पुच्छसित्वेव अत्थो। पवक्खामि यथा पजानन्ति यथा पजानन्तो आचिक्खति, एवं आचिक्खिस्सामि। उपधिनिदाना पभवन्ति दुक्खाति तण्हादिउपधिनिदाना जातिआदिदुक्खविसेसा पभवन्ति।
19.Apucchasīti ettha a-iti padapūraṇamatte nipāto, pucchasitveva attho. Pavakkhāmi yathā pajānanti yathā pajānanto ācikkhati, evaṃ ācikkhissāmi. Upadhinidānā pabhavanti dukkhāti taṇhādiupadhinidānā jātiādidukkhavisesā pabhavanti.
तण्हूपधीति तण्हा एव तण्हूपधि। सस्सतुच्छेददिट्ठि एव दिट्ठूपधि। रागादिकिलेसा एव किलेसूपधि। पुञ्ञादिकम्मानि एव कम्मूपधि। तिविधदुच्चरितानियेव दुच्चरितूपधि। कबळीकारादयो आहारा एव आहारूपधि। दोसपटिघो एव पटिघूपधि। कम्मसमुट्ठाना कम्मेनेव गहिता पथवादयो चतस्सो धातुयोव चतस्सो उपादिन्नधातुयो उपधी। चक्खादिछअज्झत्तिकानि आयतनानि एव छ अज्झत्तिकानि आयतनानि उपधी। चक्खुविञ्ञाणादिछविञ्ञाणकायाव छ विञ्ञाणकाया उपधी। सब्बम्पि दुक्खं दुक्खमनट्ठेनाति सब्बतेभूमकं दुक्खं दुस्सहनट्ठेन उपधि।
Taṇhūpadhīti taṇhā eva taṇhūpadhi. Sassatucchedadiṭṭhi eva diṭṭhūpadhi. Rāgādikilesā eva kilesūpadhi. Puññādikammāni eva kammūpadhi. Tividhaduccaritāniyeva duccaritūpadhi. Kabaḷīkārādayo āhārā eva āhārūpadhi. Dosapaṭigho eva paṭighūpadhi. Kammasamuṭṭhānā kammeneva gahitā pathavādayo catasso dhātuyova catasso upādinnadhātuyo upadhī. Cakkhādichaajjhattikāni āyatanāni eva cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī. Cakkhuviññāṇādichaviññāṇakāyāva cha viññāṇakāyā upadhī. Sabbampi dukkhaṃ dukkhamanaṭṭhenāti sabbatebhūmakaṃ dukkhaṃ dussahanaṭṭhena upadhi.
२०. एवं उपधिनिदानतो पभवन्तेसु दुक्खेसु – यो वे अविद्वाति गाथा। तत्थ पजानन्ति सङ्खारे अनिच्चादिवसेन जानन्तो। दुक्खस्स जातिप्पभवानुपस्सीति वट्टदुक्खस्स जातिकारणं ‘‘उपधी’’ति अनुपस्सन्तो। इमिस्सा गाथाय निद्देसे वत्तब्बं नत्थि।
20. Evaṃ upadhinidānato pabhavantesu dukkhesu – yo ve avidvāti gāthā. Tattha pajānanti saṅkhāre aniccādivasena jānanto. Dukkhassa jātippabhavānupassīti vaṭṭadukkhassa jātikāraṇaṃ ‘‘upadhī’’ti anupassanto. Imissā gāthāya niddese vattabbaṃ natthi.
२१. सोकपरिद्दवञ्चाति सोकञ्च परिदेवञ्च। तथा हि ते विदितो एस धम्मोति यथा यथा सत्ता जानन्ति, तथा तथा ञापनवसेन विदितो एस तया धम्मोति।
21.Sokapariddavañcāti sokañca paridevañca. Tathā hi te vidito esa dhammoti yathā yathā sattā jānanti, tathā tathā ñāpanavasena vidito esa tayā dhammoti.
तत्थ तरन्तीति पठममग्गेन दिट्ठोघं तरन्ति। उत्तरन्तीति दुतियमग्गेन कामोघं तनुकरणवसेन उग्गन्त्वा तरन्ति। पतरन्तीति तमेव निरवसेसप्पहानवसेन ततियमग्गेन विसेसेन तरन्ति। समतिक्कमन्तीति भवोघअविज्जोघप्पहानवसेन चतुत्थमग्गेन सम्मा अतिक्कमन्ति। वीतिवत्तन्तीति फलं पापुणित्वा तिट्ठन्ति।
Tattha tarantīti paṭhamamaggena diṭṭhoghaṃ taranti. Uttarantīti dutiyamaggena kāmoghaṃ tanukaraṇavasena uggantvā taranti. Patarantīti tameva niravasesappahānavasena tatiyamaggena visesena taranti. Samatikkamantīti bhavoghaavijjoghappahānavasena catutthamaggena sammā atikkamanti. Vītivattantīti phalaṃ pāpuṇitvā tiṭṭhanti.
२२. कित्तयिस्सामि ते धम्मन्ति निब्बानधम्मं निब्बानगामिनिपटिपदाधम्मञ्च ते देसयिस्सामि। दिट्ठे धम्मेति दिट्ठेव दुक्खादिधम्मे, इमस्मिंयेव वा अत्तभावे। अनीतिहन्ति अत्तपच्चक्खं। यं विदित्वाति यं धम्मं ‘‘सब्बे सङ्खारा अनिच्चा’’तिआदिना (ध॰ प॰ २७७; थेरगा॰ ६७६; कथा॰ ७५३) नयेन सम्मसन्तो विदित्वा।
22.Kittayissāmi te dhammanti nibbānadhammaṃ nibbānagāminipaṭipadādhammañca te desayissāmi. Diṭṭhe dhammeti diṭṭheva dukkhādidhamme, imasmiṃyeva vā attabhāve. Anītihanti attapaccakkhaṃ. Yaṃ viditvāti yaṃ dhammaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; theragā. 676; kathā. 753) nayena sammasanto viditvā.
तत्थ आदिकल्याणन्ति हित्वापि अनुत्तरं विवेकसुखं धम्मं तव कित्तयिस्सामि, तञ्च खो अप्पं वा बहुं वा कित्तयन्तो आदिकल्याणादिप्पकारमेव कित्तयिस्सामि। आदिम्हि कल्याणं भद्दकं अनवज्जमेव कत्वा कित्तयिस्सामि । मज्झेपि। परियोसानेपि भद्दकं अनवज्जमेव कत्वा कित्तयिस्सामीति वुत्तं होति। यस्मिञ्हि भगवा एकगाथम्पि देसेसि, सा समन्तभद्दकत्ता धम्मस्स पठमपादेन आदिकल्याणा, दुतियततियपादेहि मज्झेकल्याणा, पच्छिमपादेन परियोसानकल्याणा। एकानुसन्धिकं सुत्तं निदानेन आदिकल्याणं, निगमनेन परियोसानकल्याणं, सेसेन मज्झेकल्याणं। नानानुसन्धिकं सुत्तं पठमानुसन्धिना आदिकल्याणं, पच्छिमेन परियोसानकल्याणं, सेसेहि मज्झेकल्याणं।
Tattha ādikalyāṇanti hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ tava kittayissāmi, tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā kittayanto ādikalyāṇādippakārameva kittayissāmi. Ādimhi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmi . Majjhepi. Pariyosānepi bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmīti vuttaṃ hoti. Yasmiñhi bhagavā ekagāthampi desesi, sā samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyapādehi majjhekalyāṇā, pacchimapādena pariyosānakalyāṇā. Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ. Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamānusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ.
अपि च सनिदानउप्पत्तित्ता आदिकल्याणं, वेनेय्यानं अनुरूपतो अत्थस्स अविपरीतताय च हेतुदाहरणयुत्ततो च मज्झेकल्याणं, सोतूनं सद्धापटिलाभजननेन निगमनेन च परियोसानकल्याणं।
Api ca sanidānauppattittā ādikalyāṇaṃ, veneyyānaṃ anurūpato atthassa aviparītatāya ca hetudāharaṇayuttato ca majjhekalyāṇaṃ, sotūnaṃ saddhāpaṭilābhajananena nigamanena ca pariyosānakalyāṇaṃ.
सकलो हि सासनधम्मो अत्तनो अत्थभूतेन सीलेन आदिकल्याणो, समथविपस्सनामग्गफलेहि मज्झेकल्याणो, निब्बानेन परियोसानकल्याणो। सीलसमाधीहि वा आदिकल्याणो, विपस्सनामग्गेहि मज्झेकल्याणो, फलनिब्बानेहि परियोसानकल्याणो। बुद्धसुबोधिताय वा आदिकल्याणो, धम्मसुधम्मताय मज्झेकल्याणो, सङ्घसुप्पटिपत्तिया परियोसानकल्याणो । तं सुत्वा तथत्ताय पटिपन्नेन अधिगन्तब्बाय अभिसम्बोधिया वा आदिकल्याणो, पच्चेकबोधिया मज्झेकल्याणो, सावकबोधिया परियोसानकल्याणो।
Sakalo hi sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo. Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo. Buddhasubodhitāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo . Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo.
सुय्यमानो चेस नीवरणविक्खम्भनतो भवनेनपि कल्याणमेव आवहतीति आदिकल्याणो, पटिपज्जियमानो समथविपस्सनासुखावहनतो पटिपत्तियापि कल्याणमेव आवहतीति मज्झेकल्याणो, तथापटिपन्नो (पारा॰ अट्ठ॰ १.१) च पटिपत्तिफले निट्ठिते तादिभावावहनतो पटिपत्तिफलेनपि कल्याणमेव आवहतीति परियोसानकल्याणोति।
Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato bhavanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi kalyāṇameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno (pārā. aṭṭha. 1.1) ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇoti.
यं पनेस भगवा धम्मं देसेन्तो सासनब्रह्मचरियं मग्गब्रह्मचरियञ्च पकासेति, नानानयेहि दीपेति। तं यथानुरूपं अत्थसम्पत्तिया सात्थं। ब्यञ्जनसम्पत्तिया सब्यञ्जनं। सङ्कासनपकासनविवरणविभजनउत्तानीकरणपञ्ञत्तिअत्थपदसमायोगतो सात्थं। अक्खरपदब्यञ्जनाकारनिरुत्तिनिद्देससम्पत्तिया सब्यञ्जनं। अत्थगम्भीरतापटिवेधगम्भीरताहि सात्थं । धम्मगम्भीरतादेसनागम्भीरताहि सब्यञ्जनं। अत्थपटिभानपटिसम्भिदाविसयतो सात्थं। धम्मनिरुत्तिपटिसम्भिदाविसयतो सब्यञ्जनं। पण्डितवेदनीयतो सरिक्खकजनप्पसादकन्ति सात्थं। सद्धेय्यतो लोकियजनप्पसादकन्ति सब्यञ्जनं। गम्भीराधिप्पायतो सात्थं। उत्तानपदतो सब्यञ्जनं। उपनेतब्बस्स अभावतो सकलपरिपुण्णभावेन केवलपरिपुण्णं। अपनेतब्बस्स अभावतो निद्दोसभावेन परिसुद्धं।
Yaṃ panesa bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti. Taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ. Byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ. Saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ. Akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ. Atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi sātthaṃ. Dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ. Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato sātthaṃ. Dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ. Paṇḍitavedanīyato sarikkhakajanappasādakanti sātthaṃ. Saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ. Gambhīrādhippāyato sātthaṃ. Uttānapadato sabyañjanaṃ. Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ. Apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ.
अपि च – पटिपत्तिया अधिगमब्यत्तितो सात्थं। परियत्तिया आगमब्यत्तितो सब्यञ्जनं। सीलादिपञ्चधम्मक्खन्धयुत्ततो केवलपरिपुण्णं। निरुपक्किलेसतो नित्थरणत्थाय पवत्तितो लोकामिसनिरपेक्खतो च परिसुद्धं। सिक्खत्तयपरिग्गहितत्ता ब्रह्मभूतेहि सेट्ठेहि चरितब्बतो, तेसञ्च चरियभावतो ब्रह्मचरियं (पारा॰ अट्ठ॰ १.१)।
Api ca – paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ. Pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ. Sīlādipañcadhammakkhandhayuttato kevalaparipuṇṇaṃ. Nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ. Sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato, tesañca cariyabhāvato brahmacariyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.1).
एवं परियत्तिधम्मं दस्सेत्वा इदानि लोकुत्तरधम्मं दस्सेतुं ‘‘चत्तारो सतिपट्ठाने’’ति आह। सत्ततिंसबोधिपक्खियधम्मे दस्सेत्वा निब्बत्तितलोकुत्तरं दस्सेतुं ‘‘निब्बानञ्चा’’ति आह। निब्बानगामिनिञ्च पटिपदन्ति पुब्बभागसीलसमाधिविपस्सनाधम्मञ्च कित्तयिस्सामि।
Evaṃ pariyattidhammaṃ dassetvā idāni lokuttaradhammaṃ dassetuṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’ti āha. Sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme dassetvā nibbattitalokuttaraṃ dassetuṃ ‘‘nibbānañcā’’ti āha. Nibbānagāminiñca paṭipadanti pubbabhāgasīlasamādhivipassanādhammañca kittayissāmi.
दुक्खे दिट्ठेति दुक्खसच्चे सरसलक्खणेन दिट्ठे दुक्खसच्चं पकासेस्सामि। समुदयादीसुपि एसेव नयो।
Dukkhe diṭṭheti dukkhasacce sarasalakkhaṇena diṭṭhe dukkhasaccaṃ pakāsessāmi. Samudayādīsupi eseva nayo.
२३. तञ्चाहं अभिनन्दामीति तं वुत्तप्पकारधम्मजोतकं तव वचनं अहं पत्थयामि। धम्ममुत्तमन्ति तञ्च धम्ममुत्तमं अभिनन्दामि।
23.Tañcāhaṃabhinandāmīti taṃ vuttappakāradhammajotakaṃ tava vacanaṃ ahaṃ patthayāmi. Dhammamuttamanti tañca dhammamuttamaṃ abhinandāmi.
तत्थ महतो तमोकायस्स पदालनन्ति महतो अविज्जारासिस्स छेदनं। अनिच्चलक्खणवसेन एसी। दुक्खलक्खणवसेन गवेसी। अनत्तलक्खणवसेन समन्ततो परियेसी। महतो विपल्लासस्स पभेदनन्ति महन्तस्स असुभे सुभन्तिआदिद्वादसविधस्स विपल्लासस्स भेदनं। महतो तण्हासल्लस्स अब्बहनन्ति महन्तस्स अन्तोतुदनट्ठेन तण्हाकण्टकस्स लुञ्चनं। दिट्ठिसङ्घाटस्स विनिवेठनन्ति दिट्ठियेव अब्बोच्छिन्नप्पवत्तितो सङ्घटितट्ठेन सङ्घाटो, तस्स दिट्ठिसङ्घाटस्स निवत्तनं। मानधजस्स पातनन्ति उस्सितट्ठेन उन्नतिलक्खणस्स मानद्धजस्स पातनं। अभिसङ्खारस्स वूपसमन्ति पुञ्ञादिअभिसङ्खारस्स उपसमनं। ओघस्स नित्थरणन्ति वट्टे ओसीदापनस्स कामोघादिओघस्स नित्थरणं निक्खमनं। भारस्स निक्खेपनन्ति रूपादिपञ्चक्खन्धभारस्स खिपनं छड्डनं। संसारवट्टस्स उपच्छेदन्ति खन्धादिपटिपाटिसंसारवट्टस्स हेतुनस्सनेन उच्छिज्जनं। सन्तापस्स निब्बापनन्ति किलेससन्तापस्स निब्बुतिं। परिळाहस्स पटिपस्सद्धन्ति किलेसपरिळाहस्स वूपसमं पटिपस्सम्भनं। धम्मधजस्स उस्सापनन्ति नवविधलोकुत्तरधम्मस्स उस्सापेत्वा ठपनं। परमत्थं अमतं निब्बानन्ति उत्तमट्ठेन परमत्थं। नत्थि एतस्स मरणसङ्खातं मतन्ति अमतं। किलेसविसपटिपक्खत्ता अगदन्तिपि अमतं। संसारदुक्खपटिपक्खभूतत्ता निब्बुतन्ति निब्बानं। नत्थेत्थ तण्हासङ्खातं वानन्तिपि निब्बानं।
Tattha mahato tamokāyassa padālananti mahato avijjārāsissa chedanaṃ. Aniccalakkhaṇavasena esī. Dukkhalakkhaṇavasena gavesī. Anattalakkhaṇavasena samantato pariyesī. Mahato vipallāsassa pabhedananti mahantassa asubhe subhantiādidvādasavidhassa vipallāsassa bhedanaṃ. Mahato taṇhāsallassa abbahananti mahantassa antotudanaṭṭhena taṇhākaṇṭakassa luñcanaṃ. Diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhananti diṭṭhiyeva abbocchinnappavattito saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭo, tassa diṭṭhisaṅghāṭassa nivattanaṃ. Mānadhajassa pātananti ussitaṭṭhena unnatilakkhaṇassa mānaddhajassa pātanaṃ. Abhisaṅkhārassa vūpasamanti puññādiabhisaṅkhārassa upasamanaṃ. Oghassa nittharaṇanti vaṭṭe osīdāpanassa kāmoghādioghassa nittharaṇaṃ nikkhamanaṃ. Bhārassa nikkhepananti rūpādipañcakkhandhabhārassa khipanaṃ chaḍḍanaṃ. Saṃsāravaṭṭassa upacchedanti khandhādipaṭipāṭisaṃsāravaṭṭassa hetunassanena ucchijjanaṃ. Santāpassa nibbāpananti kilesasantāpassa nibbutiṃ. Pariḷāhassa paṭipassaddhanti kilesapariḷāhassa vūpasamaṃ paṭipassambhanaṃ. Dhammadhajassa ussāpananti navavidhalokuttaradhammassa ussāpetvā ṭhapanaṃ. Paramatthaṃ amataṃ nibbānanti uttamaṭṭhena paramatthaṃ. Natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ. Kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ. Saṃsāradukkhapaṭipakkhabhūtattā nibbutanti nibbānaṃ. Natthettha taṇhāsaṅkhātaṃ vānantipi nibbānaṃ.
महेसक्खेहि सत्तेहीति महानुभावेहि सक्कादीहि सत्तेहि। परियेसितोति परियिट्ठो। कहं देवदेवोति देवानं अतिदेवो कुहिं। कहं नरासभोति उत्तमपुरिसो।
Mahesakkhehi sattehīti mahānubhāvehi sakkādīhi sattehi. Pariyesitoti pariyiṭṭho. Kahaṃ devadevoti devānaṃ atidevo kuhiṃ. Kahaṃ narāsabhoti uttamapuriso.
२४. उद्धं अधो तिरियञ्चापि मज्झेति एत्थ उद्धन्ति अनागतद्धा वुच्चति। अधोति अतीतद्धा। तिरियञ्चापि मज्झेति पच्चुप्पन्नद्धा। एतेसु नन्दिञ्च निवेसनञ्च, पनुज्ज विञ्ञाणन्ति एतेसु उद्धादीसु तण्हञ्च दिट्ठिनिवेसनञ्च अभिसङ्खारविञ्ञाणञ्च पनुदेहि। पनुदित्वा च भवे न तिट्ठेति एवं सन्ते दुविधेपि भवे न तिट्ठेय्य। एवं ताव पनुज्जसद्दस्स पनुदेहीति इमस्मिं अत्थविकप्पे सम्बन्धो। पनुदित्वाति एतस्मिं पन अत्थविकप्पे भवे न तिट्ठेति अयमेव सम्बन्धो। एतानि नन्दीनिवेसनविञ्ञाणानि पनुदित्वा दुविधेपि भवे न तिट्ठेय्याति।
24.Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti ettha uddhanti anāgataddhā vuccati. Adhoti atītaddhā. Tiriyañcāpi majjheti paccuppannaddhā. Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇanti etesu uddhādīsu taṇhañca diṭṭhinivesanañca abhisaṅkhāraviññāṇañca panudehi. Panuditvā ca bhave na tiṭṭheti evaṃ sante duvidhepi bhave na tiṭṭheyya. Evaṃ tāva panujjasaddassa panudehīti imasmiṃ atthavikappe sambandho. Panuditvāti etasmiṃ pana atthavikappe bhave na tiṭṭheti ayameva sambandho. Etāni nandīnivesanaviññāṇāni panuditvā duvidhepi bhave na tiṭṭheyyāti.
सहोकासवसेन देवलोको उद्धं। अपायलोको अधो। मनुस्सलोको मज्झे। तत्थ कुसला धम्माति अपायं मुञ्चित्वा उपरि पटिसन्धिदानतो कुसला धम्मा उद्धन्ति वुच्चन्ति। अकुसला धम्मा अपायेसु पटिसन्धिदानतो अधोति। तदुभयविमुत्तत्ता अब्याकता धम्मा तिरियञ्चापि मज्झेति वुच्चन्ति। सब्बोपरिवसेन अरूपधातु उद्धं। सब्बअधोवसेन कामधातु अधो। तदुभयन्तरवसेन रूपधातु मज्झे। कायचित्ताबाधखननवसेन सुखा वेदना उद्धं । दुक्खमनवसेन दुक्खा वेदना अधो। अदुक्खमसुखा वेदना मज्झे। अत्तभाववसेन परिच्छेदं दस्सेन्तो ‘‘उद्धन्ति उद्धं पादतला’’तिआदिमाह। तत्थ उद्धं पादतलाति पादतलतो उपरि। अधो केसमत्थकाति केसमत्थकतो अधो। मज्झेति द्विन्नं अन्तरं।
Sahokāsavasena devaloko uddhaṃ. Apāyaloko adho. Manussaloko majjhe. Tattha kusalā dhammāti apāyaṃ muñcitvā upari paṭisandhidānato kusalā dhammā uddhanti vuccanti. Akusalādhammā apāyesu paṭisandhidānato adhoti. Tadubhayavimuttattā abyākatā dhammā tiriyañcāpi majjheti vuccanti. Sabboparivasena arūpadhātu uddhaṃ. Sabbaadhovasena kāmadhātu adho. Tadubhayantaravasena rūpadhātu majjhe. Kāyacittābādhakhananavasena sukhā vedanā uddhaṃ . Dukkhamanavasena dukkhā vedanā adho. Adukkhamasukhā vedanā majjhe. Attabhāvavasena paricchedaṃ dassento ‘‘uddhanti uddhaṃ pādatalā’’tiādimāha. Tattha uddhaṃ pādatalāti pādatalato upari. Adho kesamatthakāti kesamatthakato adho. Majjheti dvinnaṃ antaraṃ.
पुञ्ञाभिसङ्खारसहगतं विञ्ञाणन्ति तेरसविधपुञ्ञाभिसङ्खारसम्पयुत्तं कम्मविञ्ञाणं। अपुञ्ञाभिसङ्खारसहगतं विञ्ञाणन्ति द्वादसविधअपुञ्ञाभिसङ्खारसम्पयुत्तं कम्मविञ्ञाणं। आनेञ्जाभिसङ्खारसहगतं विञ्ञाणन्ति चतुब्बिधं आनेञ्जाभिसङ्खारसहगतं कम्मविञ्ञाणं। नुज्जाति खिप। पनुज्जाति अतीव खिप। नुदाति लुञ्च। पनुदाति अतीव लुञ्च। पजहाति छड्डेहि। विनोदेहीति दूरं करोहि।
Puññābhisaṅkhārasahagataṃviññāṇanti terasavidhapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti dvādasavidhaapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti catubbidhaṃ āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ kammaviññāṇaṃ. Nujjāti khipa. Panujjāti atīva khipa. Nudāti luñca. Panudāti atīva luñca. Pajahāti chaḍḍehi. Vinodehīti dūraṃ karohi.
कम्मभवञ्चाति पुञ्ञाभिसङ्खारचेतनाव। पटिसन्धिकञ्च पुनब्भवन्ति पटिसन्धिया रूपादिपुनब्भवञ्च। पजहन्तो पठममग्गेन, विनोदेन्तो दुतियमग्गेन, ब्यन्ती करोन्तो ततियमग्गेन, अनभावं गमेन्तो चतुत्थमग्गेन। कम्मभवे न तिट्ठेय्याति पुञ्ञादिअभिसङ्खारे न तिट्ठेय्य।
Kammabhavañcāti puññābhisaṅkhāracetanāva. Paṭisandhikañca punabbhavanti paṭisandhiyā rūpādipunabbhavañca. Pajahanto paṭhamamaggena, vinodento dutiyamaggena, byantī karonto tatiyamaggena, anabhāvaṃ gamento catutthamaggena. Kammabhave na tiṭṭheyyāti puññādiabhisaṅkhāre na tiṭṭheyya.
२५. एतानि विनोदेत्वा भवे अतिट्ठन्तो एसो – एवं विहारीति गाथा। तत्थ इधेवाति इमस्मिंयेव सासने, इमस्मिंयेव वा अत्तभावे। इमिस्सा गाथाय निद्देसो उत्तानत्थोव।
25. Etāni vinodetvā bhave atiṭṭhanto eso – evaṃ vihārīti gāthā. Tattha idhevāti imasmiṃyeva sāsane, imasmiṃyeva vā attabhāve. Imissā gāthāya niddeso uttānatthova.
२६. सुकित्तितं गोतमनूपधीकन्ति एत्थ अनूपधीकन्ति निब्बानं, तं सन्धाय भगवन्तं आलपन्तो आह – ‘‘सुकित्तितं गोतमनूपधीक’’न्ति।
26.Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti ettha anūpadhīkanti nibbānaṃ, taṃ sandhāya bhagavantaṃ ālapanto āha – ‘‘sukittitaṃ gotamanūpadhīka’’nti.
निद्देसे किलेसा चाति उपतापनट्ठेन रागादयो किलेसा च रासट्ठेन विपाकभूता पञ्चक्खन्धा च कुसलादिअभिसङ्खारा चेतना च ‘‘उपधी’’ति वुच्चन्ति कथीयन्ति। उपधिप्पहानं तदङ्गप्पहानेन, उपधिवूपसमं विक्खम्भनप्पहानेन, उपधिपटिनिस्सग्गं समुच्छेदप्पहानेन उपधिपटिपस्सद्धं फलेनाति।
Niddese kilesā cāti upatāpanaṭṭhena rāgādayo kilesā ca rāsaṭṭhena vipākabhūtā pañcakkhandhā ca kusalādiabhisaṅkhārā cetanā ca ‘‘upadhī’’ti vuccanti kathīyanti. Upadhippahānaṃ tadaṅgappahānena, upadhivūpasamaṃ vikkhambhanappahānena, upadhipaṭinissaggaṃ samucchedappahānena upadhipaṭipassaddhaṃ phalenāti.
२७. न केवलं दुक्खमेव पहासि – ते चापीति गाथा। तत्थ अट्ठितन्ति सक्कच्चं, सदा वा। तं तं नमस्सामीति तस्मा तं नमस्सामि। समेच्चाति उपगन्त्वा। नागाति भगवन्तं आलपन्तो आह।
27. Na kevalaṃ dukkhameva pahāsi – te cāpīti gāthā. Tattha aṭṭhitanti sakkaccaṃ, sadā vā. Taṃ taṃ namassāmīti tasmā taṃ namassāmi. Sameccāti upagantvā. Nāgāti bhagavantaṃ ālapanto āha.
निद्देसे समेच्चाति जानित्वा, एकतो हुत्वा वा। अभिसमेच्चाति पटिविज्झित्वा। समागन्त्वाति सम्मुखा हुत्वा। अभिसमागन्त्वाति समीपं गन्त्वा। सम्मुखाति सम्मुखे। आगुं न करोतीति पापं न करोति।
Niddese sameccāti jānitvā, ekato hutvā vā. Abhisameccāti paṭivijjhitvā. Samāgantvāti sammukhā hutvā. Abhisamāgantvāti samīpaṃ gantvā. Sammukhāti sammukhe. Āguṃ na karotīti pāpaṃ na karoti.
२८. इदानि नं भगवा ‘‘अद्धा हि भगवा पहासि दुक्ख’’न्ति एवं तेन ब्राह्मणेन विदितोपि अत्तानं अनुपनेत्वाव पहीनदुक्खेन पुग्गलेन ओवदन्तो ‘‘यं ब्राह्मण’’न्ति गाथमाह। तस्सत्थो – यं तं अभिजानन्तो ‘‘अयं बाहितपापत्ता ब्राह्मणो, वेदेहि गतत्ता वेदगू, किञ्चनाभावा अकिञ्चनो, कामेसु च भवेसु च असत्तत्ता कामभवे असत्तो’’ति जञ्ञा जानेय्यासि। अद्धा हि सो ओघमिमं अतारि, तिण्णो च पारं अखिलो अकङ्खो।
28. Idāni naṃ bhagavā ‘‘addhā hi bhagavā pahāsi dukkha’’nti evaṃ tena brāhmaṇena viditopi attānaṃ anupanetvāva pahīnadukkhena puggalena ovadanto ‘‘yaṃ brāhmaṇa’’nti gāthamāha. Tassattho – yaṃ taṃ abhijānanto ‘‘ayaṃ bāhitapāpattā brāhmaṇo, vedehi gatattā vedagū, kiñcanābhāvā akiñcano, kāmesu ca bhavesu ca asattattā kāmabhave asatto’’ti jaññā jāneyyāsi. Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.
निद्देसे रागकिञ्चनन्ति रागपलिबोधं। दोसकिञ्चनन्तिआदिपि एसेव नयो। कामोघं तिण्णो अनागामिमग्गेन। भवोघं तिण्णो अरहत्तमग्गेन। दिट्ठोघं तिण्णो सोतापत्तिमग्गेन। अविज्जोघं तिण्णो अरहत्तमग्गेन। संसारपथं तिण्णो कुसलाकुसलकम्मप्पभेदेनाति। उत्तिण्णो पठममग्गेन। नित्तिण्णो दुतियमग्गेन। अतिक्कन्तो ततियमग्गेन। समतिक्कन्तो चतुत्थमग्गेन।वीतिवत्तो फलेन।
Niddese rāgakiñcananti rāgapalibodhaṃ. Dosakiñcanantiādipi eseva nayo. Kāmoghaṃ tiṇṇo anāgāmimaggena. Bhavoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Diṭṭhoghaṃ tiṇṇo sotāpattimaggena. Avijjoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Saṃsārapathaṃ tiṇṇo kusalākusalakammappabhedenāti. Uttiṇṇo paṭhamamaggena. Nittiṇṇo dutiyamaggena. Atikkanto tatiyamaggena. Samatikkanto catutthamaggena.Vītivatto phalena.
२९. किञ्च भिय्यो – विद्वा च योति गाथा। तत्थ इधाति इमस्मिं सासने, अत्तभावे वा। विसज्जाति वोसज्जित्वा।
29. Kiñca bhiyyo – vidvā ca yoti gāthā. Tattha idhāti imasmiṃ sāsane, attabhāve vā. Visajjāti vosajjitvā.
निद्देसे सज्जन्ति मुञ्चनं। विसज्जन्ति वोसज्जनं। सेसं सब्बत्थ पाकटमेव। एवं भगवा इदम्पि सुत्तं अरहत्तनिकूटेनेव देसेसि। देसनापरियोसाने च वुत्तसदिसो एव धम्माभिसमयो अहोसीति।
Niddese sajjanti muñcanaṃ. Visajjanti vosajjanaṃ. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva. Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ca vuttasadiso eva dhammābhisamayo ahosīti.
सद्धम्मप्पज्जोतिकाय चूळनिद्देस-अट्ठकथाय
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
मेत्तगूमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / चूळनिद्देसपाळि • Cūḷaniddesapāḷi
४. मेत्तगूमाणवपुच्छा • 4. Mettagūmāṇavapucchā
४. मेत्तगूमाणवपुच्छानिद्देसो • 4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso
