| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੩. ਤਤਿਯવਗ੍ਗੋ
3. Tatiyavaggo
੧. ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Micchādiṭṭhikasuttavaṇṇanā
੭੦. ਤਤਿਯવਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਦਿਟ੍ਠਾ ਮਯਾਤਿ ਮਯਾ ਦਿਟ੍ਠਾ, ਮਮ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਚਕ੍ਖੂਹਿ ਦਿਟ੍ਠਾ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ વਿਦਿਤਾ। ਤੇਨ ਅਨੁਸ੍ਸવਾਦਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਅਯਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥੋ ਇਦਾਨੇવ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਤਿ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਾ। ਅਰਿਯਾਨਂ ਉਪવਾਦਕਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਗਿਹਿਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਨਮ੍ਪਿ ਗੁਣਪਰਿਧਂਸਨੇਨ ਅਭੂਤਬ੍ਭਕ੍ਖਾਨੇਨ ਉਪવਾਦਕਾ ਅਕ੍ਕੋਸਕਾ ਗਰਹਕਾ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾਤਿ વਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨਾ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਸ੍ਸਨਹੇਤੁ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਨਾਨਾવਿਧਕਮ੍ਮਾ ਯੇ ਚ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਮੂਲਕੇਸੁ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਸਮਾਦਪੇਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਚੀਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਅਰਿਯੂਪવਾਦਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਗਹਿਤਾਸੁ ਪੁਨવਚਨਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਨੇਸਂ। ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜੋ ਹਿ ਅਰਿਯੂਪવਾਦੋ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਸਦਿਸੋ। ਯਥਾਹ –
70. Tatiyavaggassa paṭhame diṭṭhā mayāti mayā diṭṭhā, mama samantacakkhunā dibbacakkhunā cāti dvīhipi cakkhūhi diṭṭhā paccakkhato viditā. Tena anussavādiṃ paṭikkhipati, ayañca attho idāneva pāḷiyaṃ āgamissati. Kāyaduccaritena samannāgatāti kāyaduccaritena samaṅgībhūtā. Ariyānaṃ upavādakāti buddhādīnaṃ ariyānaṃ antamaso gihisotāpannānampi guṇaparidhaṃsanena abhūtabbhakkhānena upavādakā akkosakā garahakā. Micchādiṭṭhikāti viparītadassanā. Micchādiṭṭhikammasamādānāti micchādassanahetu samādinnanānāvidhakammā ye ca, micchādiṭṭhimūlakesu kāyakammādīsu aññepi samādapenti. Ettha ca vacīmanoduccaritaggahaṇeneva ariyūpavādamicchādiṭṭhīsu gahitāsu punavacanaṃ mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ nesaṃ. Mahāsāvajjo hi ariyūpavādo ānantariyasadiso. Yathāha –
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਾਧੇਯ੍ਯ; ਏવਂਸਮ੍ਪਦਮਿਦਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, વਦਾਮਿ ਤਂ વਾਚਂ ਅਪ੍ਪਹਾਯ, ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਹਾਯ, ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਨਿਰਯੇ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੪੯)।
‘‘Seyyathāpi, sāriputta, bhikkhu sīlasampanno, samādhisampanno, paññāsampanno, diṭṭheva dhamme aññaṃ ārādheyya; evaṃsampadamidaṃ, sāriputta, vadāmi taṃ vācaṃ appahāya, taṃ cittaṃ appahāya, taṃ diṭṭhiṃ appaṭinissajjitvā yathābhataṃ nikkhitto evaṃ niraye’’ti (ma. ni. 1.149).
ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਤੋ ਚ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰਂ ਨਾਮ ਅਞ੍ਞਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਥਾਹ –
Micchādiṭṭhito ca mahāsāvajjataraṃ nāma aññaṃ natthi. Yathāha –
‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਂ ਏવਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰਂ ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਰਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਜ੍ਜਾਨੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੧੦)।
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ mahāsāvajjataraṃ yathayidaṃ, bhikkhave, micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhiparamāni, bhikkhave, vajjānī’’ti (a. ni. 1.310).
ਤਂ ਖੋ ਪਨਾਤਿਆਦਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭਾવਂ ਦਲ਼੍ਹਤਰਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਮ੍ਪਿ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Taṃkho panātiādi yathāvuttassa atthassa attapaccakkhabhāvaṃ daḷhataraṃ katvā dassetuṃ āraddhaṃ. Tampi suviññeyyameva.
ਗਾਥਾਸੁ ਮਿਚ੍ਛਾ ਮਨਂ ਪਣਿਧਾਯਾਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਠਪੇਤ੍વਾ। ਮਿਚ੍ਛਾ વਾਚਞ੍ਚ ਭਾਸਿਯਾਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾ ਮੁਸਾવਾਦਾਦਿવਸੇਨ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤ੍વਾ। ਮਿਚ੍ਛਾ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤ੍વਾਨਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿવਸੇਨ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤ੍વਾ। ਅਥ વਾ ਮਿਚ੍ਛਾ ਮਨਂ ਪਣਿਧਾਯਾਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਪਰੀਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ। ਸੇਸਪਦਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਤਥਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਚਰਣੇ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤੋਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰੇਸਞ੍ਚ ਹਿਤਾવਹੇਨ ਸੁਤੇਨ વਿਰਹਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪੁਞ੍ਞਕਰੋਤਿ ਤਤੋ ਏવ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਕੋવਿਦਤਾਯ ਕਿਬ੍ਬਿਸਕਾਰੀ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ। ਅਪ੍ਪਸ੍ਮਿਂ ਇਧ ਜੀવਿਤੇਤਿ ਇਧ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਜੀવਿਤੇ ਅਤਿਪਰਿਤ੍ਤੇ। ਤਥਾ ਚਾਹ ‘‘ਯੋ ਚਿਰਂ ਜੀવਤਿ, ਸੋ વਸ੍ਸਸਤਂ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਭਿਯ੍ਯੋ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੯੩; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੪੫), ‘‘ਅਪ੍ਪਮਾਯੁ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੪੫; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੦) ਚ। ਤਸ੍ਮਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਸੀਘਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਸਗ੍ਗੂਪਗੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਤਿਟ੍ਠੋ વਾ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤੋ ਅਪੁਞ੍ਞਕਰੋ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਨਿਰਯਂ ਸੋ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀਤਿ।
Gāthāsu micchā manaṃ paṇidhāyāti abhijjhādīnaṃ vasena cittaṃ ayoniso ṭhapetvā. Micchāvācañca bhāsiyāti micchā musāvādādivasena vācaṃ bhāsitvā. Micchā kammāni katvānāti pāṇātipātādivasena kāyakammāni katvā. Atha vā micchā manaṃ paṇidhāyāti micchādiṭṭhivasena cittaṃ viparītaṃ ṭhapetvā. Sesapadadvayepi eseva nayo. Idānissa tathā duccaritacaraṇe kāraṇaṃ dasseti appassutoti, attano paresañca hitāvahena sutena virahitoti attho. Apuññakaroti tato eva ariyadhammassa akovidatāya kibbisakārī pāpadhammo. Appasmiṃ idha jīviteti idha manussaloke jīvite atiparitte. Tathā cāha ‘‘yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.93; saṃ. ni. 1.145), ‘‘appamāyu manussāna’’nti (saṃ. ni. 1.145; mahāni. 10) ca. Tasmā bahussuto sappañño sīghaṃ puññāni katvā saggūpago nibbānapatiṭṭho vā hoti. Yo pana appassuto apuññakaro, kāyassa bhedā duppañño nirayaṃ so upapajjatīti.
ਪਠਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੧. ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Micchādiṭṭhikasuttaṃ
