Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೪. ಮೋಘರಾಜತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
4. Mogharājattheragāthāvaṇṇanā
ಛವಿಪಾಪಕ ಚಿತ್ತಭದ್ದಕಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮೋಘರಾಜತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಠಾನನ್ತರಂ ಆಕಙ್ಖನ್ತೋ ಪಣಿಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವಿಜ್ಜಾಸಿಪ್ಪೇಸು ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಗತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಾಣವೇ ವಿಜ್ಜಾಸಿಪ್ಪಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅತ್ಥದಸ್ಸಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಿರಸಿ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಯಾವತಾ ರೂಪಿನೋ ಸತ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಛಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿತ್ವಾ ಭಾಜನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಧುಂ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಮಧುಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ।
Chavipāpakacittabhaddakāti āyasmato mogharājattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tattha tattha bhave puññāni karonto atthadassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato brāhmaṇamāṇave vijjāsippāni sikkhāpento ekadivasaṃ atthadassiṃ bhagavantaṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ katvā ‘‘yāvatā rūpino sattā’’tiādinā chahi gāthāhi abhitthavitvā bhājanaṃ pūretvā madhuṃ upanāmesi. Satthā madhuṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ akāsi.
ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕಟ್ಠವಾಹನಸ್ಸ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಹುತ್ವಾ ತೇನ ಸತ್ಥು ಆನಯನತ್ಥಂ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸೇನ ಪೇಸಿತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಮೋಘರಾಜಾತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ಬಾವರೀಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹಿತಸಿಪ್ಪೋ ಸಂವೇಗಜಾತೋ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತಾಪಸಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಅಜಿತಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸಿತೋ ತೇಸಂ ಪನ್ನರಸಮೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೪.೬೪-೮೩) –
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle kaṭṭhavāhanassa nāma rañño amacco hutvā tena satthu ānayanatthaṃ purisasahassena pesito satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ katvā tato cuto ekaṃ buddhantaraṃ sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā mogharājāti laddhanāmo bāvarībrāhmaṇassa santike uggahitasippo saṃvegajāto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tāpasasahassaparivāro ajitādīhi saddhiṃ satthu santikaṃ pesito tesaṃ pannarasamo hutvā pañhe pucchitvā pañhavissajjanapariyosāne arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.4.64-83) –
‘‘ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ತು ಭಗವಾ, ಸಯಮ್ಭೂ ಅಪರಾಜಿತೋ।
‘‘Atthadassī tu bhagavā, sayambhū aparājito;
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿಬ್ಯೂಳ್ಹೋ, ರಥಿಯಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಥ॥
Bhikkhusaṅghaparibyūḷho, rathiyaṃ paṭipajjatha.
‘‘ಸಿಸ್ಸೇಹಿ ಸಮ್ಪರಿವುತೋ, ಘರಮ್ಹಾ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮಿಂ।
‘‘Sissehi samparivuto, gharamhā abhinikkhamiṃ;
ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾನಹಂ ತತ್ಥ, ಅದ್ದಸಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥
Nikkhamitvānahaṃ tattha, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ಅಭಿವಾದಿಯ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಸಿರೇ ಕತ್ವಾನ ಅಞ್ಜಲಿಂ।
‘‘Abhivādiya sambuddhaṃ, sire katvāna añjaliṃ;
ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತ್ವಾ, ಸನ್ಥವಿಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥
Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, santhaviṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ಯಾವತಾ ರೂಪಿನೋ ಸತ್ತಾ, ಅರೂಪೀ ವಾ ಅಸಞ್ಞಿನೋ।
‘‘Yāvatā rūpino sattā, arūpī vā asaññino;
ಸಬ್ಬೇ ತೇ ತವ ಞಾಣಮ್ಹಿ, ಅನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ ಸಮೋಗಧಾ॥
Sabbe te tava ñāṇamhi, anto honti samogadhā.
‘‘ಸುಖುಮಚ್ಛಿಕಜಾಲೇನ, ಉದಕಂ ಯೋ ಪರಿಕ್ಖಿಪೇ।
‘‘Sukhumacchikajālena, udakaṃ yo parikkhipe;
ಯೇ ಕೇಚಿ ಉದಕೇ ಪಾಣಾ, ಅನ್ತೋಜಾಲೇ ಭವನ್ತಿ ತೇ॥
Ye keci udake pāṇā, antojāle bhavanti te.
‘‘ಯೇಸಞ್ಚ ಚೇತನಾ ಅತ್ಥಿ, ರೂಪಿನೋ ಚ ಅರೂಪಿನೋ।
‘‘Yesañca cetanā atthi, rūpino ca arūpino;
ಸಬ್ಬೇ ತೇ ತವ ಞಾಣಮ್ಹಿ, ಅನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ ಸಮೋಗಧಾ॥
Sabbe te tava ñāṇamhi, anto honti samogadhā.
‘‘ಸಮುದ್ಧರಸಿಮಂ ಲೋಕಂ, ಅನ್ಧಕಾರಸಮಾಕುಲಂ।
‘‘Samuddharasimaṃ lokaṃ, andhakārasamākulaṃ;
ತವ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿತ್ವಾನ, ಕಙ್ಖಾಸೋತಂ ತರನ್ತಿ ತೇ॥
Tava dhammaṃ suṇitvāna, kaṅkhāsotaṃ taranti te.
‘‘ಅವಿಜ್ಜಾನಿವುತೇ ಲೋಕೇ, ಅನ್ಧಕಾರೇನ ಓತ್ಥಟೇ।
‘‘Avijjānivute loke, andhakārena otthaṭe;
ತವ ಞಾಣಮ್ಹಿ ಜೋತನ್ತೇ, ಅನ್ಧಕಾರಾ ಪಧಂಸಿತಾ॥
Tava ñāṇamhi jotante, andhakārā padhaṃsitā.
‘‘ತುವಂ ಚಕ್ಖೂಸಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ಮಹಾತಮಪನೂದನೋ।
‘‘Tuvaṃ cakkhūsi sabbesaṃ, mahātamapanūdano;
ತವ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಿತ್ವಾನ, ನಿಬ್ಬಾಯತಿ ಬಹುಜ್ಜನೋ॥
Tava dhammaṃ suṇitvāna, nibbāyati bahujjano.
‘‘ಪುಟಕಂ ಪೂರಯಿತ್ವಾನ, ಮಧುಖುದ್ದಮನೇಳಕಂ।
‘‘Puṭakaṃ pūrayitvāna, madhukhuddamaneḷakaṃ;
ಉಭೋ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಗ್ಗಯ್ಹ, ಉಪನೇಸಿಂ ಮಹೇಸಿನೋ॥
Ubho hatthehi paggayha, upanesiṃ mahesino.
‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿ ಮಹಾವೀರೋ, ಸಹತ್ಥೇನ ಮಹಾ ಇಸಿ।
‘‘Paṭiggaṇhi mahāvīro, sahatthena mahā isi;
ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ವೇಹಾಸಂ ನಭಮುಗ್ಗಮಿ॥
Bhuñjitvā tañca sabbaññū, vehāsaṃ nabhamuggami.
‘‘ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಠಿತೋ ಸತ್ಥಾ, ಅತ್ಥದಸ್ಸೀ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Antalikkhe ṭhito satthā, atthadassī narāsabho;
ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇನ್ತೋ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
Mama cittaṃ pasādento, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ಯೇನಿದಂ ಥವಿತಂ ಞಾಣಂ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠೋ ಚ ಥೋಮಿತೋ।
‘‘Yenidaṃ thavitaṃ ñāṇaṃ, buddhaseṭṭho ca thomito;
ತೇನ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ, ದುಗ್ಗತಿಂ ಸೋ ನ ಗಚ್ಛತಿ॥
Tena cittappasādena, duggatiṃ so na gacchati.
‘‘ಚತುದ್ದಸಞ್ಚ ಖತ್ತುಂ ಸೋ, ದೇವರಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Catuddasañca khattuṃ so, devarajjaṃ karissati;
ಪಥಬ್ಯಾ ರಜ್ಜಂ ಅಟ್ಠಸತಂ, ವಸುಧಂ ಆವಸಿಸ್ಸತಿ॥
Pathabyā rajjaṃ aṭṭhasataṃ, vasudhaṃ āvasissati.
‘‘ಪಞ್ಚೇವ ಸತಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Pañceva satakkhattuñca, cakkavattī bhavissati;
ಪದೇಸರಜ್ಜಂ ಅಸಙ್ಖೇಯ್ಯಂ, ಮಹಿಯಾ ಕಾರಯಿಸ್ಸತಿ॥
Padesarajjaṃ asaṅkheyyaṃ, mahiyā kārayissati.
‘‘ಅಜ್ಝಾಯಕೋ ಮನ್ತಧರೋ, ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನ ಪಾರಗೂ।
‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
ಗೋತಮಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸತಿ॥
Gotamassa bhagavato, sāsane pabbajissati.
‘‘ಗಮ್ಭೀರಂ ನಿಪುಣಂ ಅತ್ಥಂ, ಞಾಣೇನ ವಿಚಿನಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Gambhīraṃ nipuṇaṃ atthaṃ, ñāṇena vicinissati;
ಮೋಘರಾಜಾತಿ ನಾಮೇನ, ಹೇಸ್ಸತಿ ಸತ್ಥು ಸಾವಕೋ॥
Mogharājāti nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘ತೀಹಿ ವಿಜ್ಜಾಹಿ ಸಮ್ಪನ್ನಂ, ಕತಕಿಚ್ಚಮನಾಸವಂ।
‘‘Tīhi vijjāhi sampannaṃ, katakiccamanāsavaṃ;
ಗೋತಮೋ ಸತ್ಥವಾಹಗ್ಗೋ, ಏತದಗ್ಗೇ ಠಪೇಸ್ಸತಿ॥
Gotamo satthavāhaggo, etadagge ṭhapessati.
‘‘ಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಕಂ ಯೋಗಂ, ಛೇತ್ವಾನ ಭವಬನ್ಧನಂ।
‘‘Hitvā mānusakaṃ yogaṃ, chetvāna bhavabandhanaṃ;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯ, ವಿಹರಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಲೂಖಂ ಸುತ್ತಲೂಖಂ ರಜನಲೂಖನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇನ ತಿವಿಧೇನಪಿ ಲೂಖೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಧಾರೇಸಿ। ತೇನ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಲೂಖಚೀವರಧರಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಪರಿಹಾರಸ್ಸ ಅಕರಣತೋ ಥೇರಸ್ಸ ಸರೀರೇ ದದ್ದುಪೀಳಕಾದೀನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿಂಸು। ಸೋ ‘‘ಸೇನಾಸನಂ ದುಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಹೇಮನ್ತೇಪಿ ಮಗಧಕ್ಖೇತ್ತೇಸು ಪಲಾಲಸನ್ಥಾರಾನಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ ಸೇತಿ। ತಂ ಏಕದಿವಸಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರವಸೇನ ‘‘ಛವಿಪಾಪಕಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಪುಚ್ಛಿ।
Arahattaṃ pana patvā satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti visesena tividhenapi lūkhena samannāgataṃ paṃsukūlaṃ dhāresi. Tena naṃ satthā lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Aparabhāge purimakammappaccayā parihārassa akaraṇato therassa sarīre daddupīḷakādīni uppajjitvā vaḍḍhiṃsu. So ‘‘senāsanaṃ dussatī’’ti hemantepi magadhakkhettesu palālasanthārāni attharitvā seti. Taṃ ekadivasaṃ upaṭṭhānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnaṃ satthā paṭisanthāravasena ‘‘chavipāpakā’’tiādinā paṭhamagāthāya pucchi.
೨೦೭. ತತ್ಥ ಛವಿಪಾಪಕಾತಿ ದದ್ದುಕಚ್ಛುಪೀಳಕಾಹಿ ಭಿನ್ನಚ್ಛವಿಭಾವತೋ ಹೀನಚ್ಛವಿಕ ದುಟ್ಠಚ್ಛವಿಕ । ಚಿತ್ತಭದ್ದಕಾತಿ ಅನವಸೇಸಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಸೇವನಾಯ ಚ ಭದ್ದಚಿತ್ತ ಸುನ್ದರಚಿತ್ತ। ಮೋಘರಾಜಾತಿ ತಸ್ಸ ಆಲಪನಂ। ಸತತಂ ಸಮಾಹಿತೋತಿ ಅಗ್ಗಫಲಸಮಾಧಿನಾ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಸಮಾಹಿತಮಾನಸೋ। ಹೇಮನ್ತಿಕಸೀತಕಾಲರತ್ತಿಯೋತಿ ಹೇಮನ್ತಸಮಯೇ ಸೀತಕಾಲರತ್ತಿಯೋ। ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ। ‘‘ಹೇಮನ್ತಿಕಾ ಸೀತಕಾಲರತ್ತಿಯೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ। ತತ್ಥ ಹೇಮನ್ತಿಕಾತಿ ಹೇಮನ್ತೋಗಧಾ ಹೇಮನ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿಕ್ಖು ತ್ವಂ ಸೀತಿ ಭಿಕ್ಖು ಕೋ ತ್ವಂ ಅಸಿ, ಏವಂಭೂತೋ ಪರೇಸು ತವ ಸೇನಾಸನಂ ಕತ್ವಾ ಅದೇನ್ತೇಸು ಸಙ್ಘಿಕಞ್ಚ ಸೇನಾಸನಂ ಅಪವಿಸನ್ತೋ। ಕಥಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಸೀತಕಾಲೇ ಕಥಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪವತ್ತೇಸೀತಿ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿ। ಏವಂ ಪನ ಪುಟ್ಠೋ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ತಮತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ –
207. Tattha chavipāpakāti daddukacchupīḷakāhi bhinnacchavibhāvato hīnacchavika duṭṭhacchavika . Cittabhaddakāti anavasesakilesappahānena brahmavihārasevanāya ca bhaddacitta sundaracitta. Mogharājāti tassa ālapanaṃ. Satataṃ samāhitoti aggaphalasamādhinā niccakālaṃ abhiṇhaṃ samāhitamānaso. Hemantikasītakālarattiyoti hemantasamaye sītakālarattiyo. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. ‘‘Hemantikā sītakālarattiyo’’tipi pāḷi. Tattha hemantikāti hemantogadhā hemantapariyāpannāti attho. Bhikkhu tvaṃ sīti bhikkhu ko tvaṃ asi, evaṃbhūto paresu tava senāsanaṃ katvā adentesu saṅghikañca senāsanaṃ apavisanto. Kathaṃ karissasīti yathāvutte sītakāle kathaṃ attabhāvaṃ pavattesīti satthā pucchi. Evaṃ pana puṭṭho thero satthu tamatthaṃ kathento –
೨೦೮.
208.
‘‘ಸಮ್ಪನ್ನಸಸ್ಸಾ ಮಗಧಾ, ಕೇವಲಾ ಇತಿ ಮೇ ಸುತಂ।
‘‘Sampannasassā magadhā, kevalā iti me sutaṃ;
ಪಲಾಲಚ್ಛನ್ನಕೋ ಸೇಯ್ಯಂ, ಯಥಞ್ಞೇ ಸುಖಜೀವಿನೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಮಾಹ।
Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvino’’ti. – gāthamāha;
ತತ್ಥ ಸಮ್ಪನ್ನಸಸ್ಸಾತಿ ನಿಪ್ಫನ್ನಸಸ್ಸಾ। ಮಗಧಾತಿ ಮಗಧರಟ್ಠಂ ವದತಿ। ಮಗಧಾ ನಾಮ ಜಾನಪದಿನೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸೋ ಏಕೋಪಿ ಜನಪದೋ ರುಳ್ಹೀವಸೇನ ‘‘ಮಗಧಾ’’ತ್ವೇವ ಬಹುವಚನೇನ ವುಚ್ಚತಿ। ಕೇವಲಾತಿ ಅನವಸೇಸಾ। ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಏವಂ ಮಯಾ ಸುತಂ। ತತ್ಥ ಯೋ ಅದಿಟ್ಠೋ ಪದೇಸೋ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಸುತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಏದಿಸೇ ಕಾಲೇ ಮಗಧೇಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಮಯಾ ವಸಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಲಾಲಚ್ಛನ್ನಕೋ ಸೇಯ್ಯಂ, ಯಥಞ್ಞೇ ಸುಖಜೀವಿನೋತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ಸುಖಜೀವಿನೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಸೇನಾಸನಸಪ್ಪಾಯಂ ಲದ್ಧಾ ಸುನ್ದರೇಹಿ ಅತ್ಥರಣಪಾವುರಣೇಹಿ ಸುಖೇನ ಸಯನ್ತಿ, ಏವಂ ಅಹಮ್ಪಿ ಪಲಾಲಸನ್ಥಾರಮೇವ ಹೇಟ್ಠಾ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ತಿರಿಯಞ್ಚ ಪಲಾಲಚ್ಛದನೇನೇವ ಛಾದಿತಸರೀರತಾಯ ಪಲಾಲಚ್ಛನ್ನಕೋ ಸೇಯ್ಯಂ ಸಯಿಂ, ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇಸಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಯಥಾಲಾಭಸನ್ತೋಸಂ ವಿಭಾವೇತಿ।
Tattha sampannasassāti nipphannasassā. Magadhāti magadharaṭṭhaṃ vadati. Magadhā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘magadhā’’tveva bahuvacanena vuccati. Kevalāti anavasesā. Iti me sutanti evaṃ mayā sutaṃ. Tattha yo adiṭṭho padeso, tassa vasena sutanti vuttaṃ. Tena edise kāle magadhesu yattha katthaci mayā vasituṃ sakkāti dasseti. Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvinoti yathā aññe sukhajīvino bhikkhū senāsanasappāyaṃ laddhā sundarehi attharaṇapāvuraṇehi sukhena sayanti, evaṃ ahampi palālasanthārameva heṭṭhā santharitvā upari tiriyañca palālacchadaneneva chāditasarīratāya palālacchannako seyyaṃ sayiṃ, seyyaṃ kappesinti attano yathālābhasantosaṃ vibhāveti.
ಮೋಘರಾಜತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Mogharājattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೪. ಮೋಘರಾಜತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 4. Mogharājattheragāthā