Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઇતિવુત્તક-અટ્ઠકથા • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
૩. મોહસુત્તવણ્ણના
3. Mohasuttavaṇṇanā
૩. તતિયે મોહન્તિ અઞ્ઞાણં. તઞ્હિ દુક્ખે અઞ્ઞાણં, દુક્ખસમુદયે અઞ્ઞાણં, દુક્ખનિરોધે અઞ્ઞાણં, દુક્ખનિરોધગામિનિયા પટિપદાય અઞ્ઞાણન્તિઆદિના નયેન વિભાગેન અનેકપ્પભેદમ્પિ મુય્હન્તિ. તેન સયં વા મુય્હતિ મુય્હનમત્તમેવ વા તન્તિ મોહોતિ વુચ્ચતિ. સો ચિત્તસ્સ અન્ધભાવલક્ખણો, અઞ્ઞાણલક્ખણો વા, અસમ્પટિવેધરસો, આરમ્મણસભાવચ્છાદનરસો વા, અસમ્માપ્પટિપત્તિપચ્ચુપટ્ઠાનો, અન્ધકારપચ્ચુપટ્ઠાનો વા, અયોનિસોમનસિકારપદટ્ઠાનો, સબ્બાકુસલાનં મૂલન્તિ દટ્ઠબ્બો. ઇધાપિ પજહથાતિ પદસ્સ –
3. Tatiye mohanti aññāṇaṃ. Tañhi dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇantiādinā nayena vibhāgena anekappabhedampi muyhanti. Tena sayaṃ vā muyhati muyhanamattameva vā tanti mohoti vuccati. So cittassa andhabhāvalakkhaṇo, aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso, ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, asammāppaṭipattipaccupaṭṭhāno, andhakārapaccupaṭṭhāno vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno, sabbākusalānaṃ mūlanti daṭṭhabbo. Idhāpi pajahathāti padassa –
‘‘મૂળ્હો અત્થં ન જાનાતિ, મૂળ્હો ધમ્મં ન પસ્સતિ;
‘‘Mūḷho atthaṃ na jānāti, mūḷho dhammaṃ na passati;
અન્ધતમં તદા હોતિ, યં મોહો સહતે નરં’’. (ઇતિવુ॰ ૮૮);
Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ moho sahate naraṃ’’. (itivu. 88);
‘‘અનત્થજનનો મોહો…પે॰…. (ઇતિવુ॰ ૮૮);
‘‘Anatthajanano moho…pe…. (itivu. 88);
‘‘અવિજ્જા, ભિક્ખવે, પુબ્બઙ્ગમા અકુસલાનં ધમ્માનં સમાપત્તિયા’’ (ઇતિવુ॰ ૪૦);
‘‘Avijjā, bhikkhave, pubbaṅgamā akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā’’ (itivu. 40);
‘‘મોહસમ્બન્ધનો લોકો, ભબ્બરૂપોવ દિસ્સતિ’’; (ઉદા॰ ૭૦);
‘‘Mohasambandhano loko, bhabbarūpova dissati’’; (Udā. 70);
‘‘મોહો નિદાનં કમ્માનં સમુદયાય’’ (અ॰ નિ॰ ૩.૩૪);
‘‘Moho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya’’ (a. ni. 3.34);
‘‘મૂળ્હો ખો, બ્રાહ્મણ, મોહેન અભિભૂતો પરિયાદિન્નચિત્તો દિટ્ઠધમ્મિકમ્પિ ભયં વેરં પસવતિ, સમ્પરાયિકમ્પિ ભયં વેરં પસવતી’’તિ ચ –
‘‘Mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavatī’’ti ca –
આદિના નયેન ‘‘યો કોચિ ધમ્મો કામચ્છન્દાદિસંકિલેસધમ્મેહિ નિબ્બત્તેતબ્બો, અત્થતો સબ્બો સો મોહહેતુકો’’તિ ચ મોહે આદીનવં તપ્પટિપક્ખતો મોહપ્પહાને આનિસંસઞ્ચ પચ્ચવેક્ખિત્વા કામચ્છન્દાદિપ્પહાનક્કમેનેવ પુબ્બભાગે તદઙ્ગાદિવસેન મોહં પજહન્તા તતિયમગ્ગેન યથાવુત્તલોભદોસેકટ્ઠં મોહં સમુચ્છેદવસેન પજહથાતિ અત્થો દટ્ઠબ્બો. અનાગામિમગ્ગવજ્ઝો એવ હિ મોહો ઇધાધિપ્પેતોતિ. મૂળ્હાસેતિ કુસલાકુસલસાવજ્જાનવજ્જાદિભેદે અત્તનો હિતાહિતે સમ્મૂળ્હા. સેસં વુત્તનયમેવ.
Ādinā nayena ‘‘yo koci dhammo kāmacchandādisaṃkilesadhammehi nibbattetabbo, atthato sabbo so mohahetuko’’ti ca mohe ādīnavaṃ tappaṭipakkhato mohappahāne ānisaṃsañca paccavekkhitvā kāmacchandādippahānakkameneva pubbabhāge tadaṅgādivasena mohaṃ pajahantā tatiyamaggena yathāvuttalobhadosekaṭṭhaṃ mohaṃ samucchedavasena pajahathāti attho daṭṭhabbo. Anāgāmimaggavajjho eva hi moho idhādhippetoti. Mūḷhāseti kusalākusalasāvajjānavajjādibhede attano hitāhite sammūḷhā. Sesaṃ vuttanayameva.
તતિયસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઇતિવુત્તકપાળિ • Itivuttakapāḷi / ૩. મોહસુત્તં • 3. Mohasuttaṃ