Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೧೨. ಮುದಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
12. Muditattheragāthāvaṇṇanā
ಪಬ್ಬಜಿನ್ತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮುದಿತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಏಕಂ ಮಞ್ಚಮದಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಮುದಿತೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ತಂ ಕುಲಂ ರಞ್ಞಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಪಲಿಬುದ್ಧಂ ಅಹೋಸಿ। ಮುದಿತೋ ರಾಜಭಯಾಭೀತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಉಪಗಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ತಸ್ಸ ಭೀತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಭಾಯೀ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿತ್ತಕೇನ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಲೇನ ಇದಂ ಮೇ ಭಯಂ ವೂಪಸಮೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತಟ್ಠಮಾಸೇ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ಮ’’ನ್ತಿ ಜೀವಿತರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಭಯೇ ವೂಪಸನ್ತೇಪಿ ಸಮಣಧಮ್ಮಂಯೇವ ರೋಚೇನ್ತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ – ‘‘ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಾ ವಸನಗಬ್ಭಾ ಬಹಿ ನ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೬.೩೦-೩೩) –
Pabbajintiādikā āyasmato muditattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ekaṃ mañcamadāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe gahapatikule nibbattitvā muditoti laddhanāmo viññutaṃ pāpuṇi. Tena ca samayena taṃ kulaṃ raññā kenacideva karaṇīyena palibuddhaṃ ahosi. Mudito rājabhayābhīto palāyitvā araññaṃ paviṭṭho aññatarassa khīṇāsavattherassa vasanaṭṭhānaṃ upagacchi. Thero tassa bhītabhāvaṃ ñatvā ‘‘mā bhāyī’’ti samassāsesi. So ‘‘kittakena nu kho, bhante, kālena idaṃ me bhayaṃ vūpasamessatī’’ti pucchitvā ‘‘sattaṭṭhamāse atikkamitvā’’ti vutte – ‘‘ettakaṃ kālaṃ adhivāsetuṃ na sakkomi, pabbajissāmahaṃ, bhante, pabbājetha ma’’nti jīvitarakkhaṇatthaṃ pabbajjaṃ yāci. Thero taṃ pabbājesi. So pabbajitvā sāsane paṭiladdhasaddho bhaye vūpasantepi samaṇadhammaṃyeva rocento kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya kammaṃ karonto – ‘‘arahattaṃ appatvā imasmā vasanagabbhā bahi na nikkhamissāmī’’tiādinā paṭiññaṃ katvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.36.30-33) –
‘‘ವಿಪಸ್ಸಿನೋ ಭಗವತೋ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ತಾದಿನೋ।
‘‘Vipassino bhagavato, lokajeṭṭhassa tādino;
ಏಕಂ ಮಞ್ಚಂ ಮಯಾ ದಿನ್ನಂ, ಪಸನ್ನೇನ ಸಪಾಣಿನಾ॥
Ekaṃ mañcaṃ mayā dinnaṃ, pasannena sapāṇinā.
‘‘ಹತ್ಥಿಯಾನಂ ಅಸ್ಸಯಾನಂ, ದಿಬ್ಬಯಾನಂ ಸಮಜ್ಝಗಂ।
‘‘Hatthiyānaṃ assayānaṃ, dibbayānaṃ samajjhagaṃ;
ತೇನ ಮಞ್ಚಕದಾನೇನ, ಪತ್ತೋಮ್ಹಿ ಆಸವಕ್ಖಯಂ॥
Tena mañcakadānena, pattomhi āsavakkhayaṃ.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಮಞ್ಚಮದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ mañcamadadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಮಞ್ಚದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, mañcadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೋ ಸಹಾಯಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅಧಿಗತಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪನ್ನಾಕಾರಂ ಕಥೇನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento sahāyabhikkhūhi adhigataṃ pucchito attano paṭipannākāraṃ kathento –
೩೧೧.
311.
‘‘ಪಬ್ಬಜಿಂ ಜೀವಿಕತ್ಥೋಹಂ, ಲದ್ಧಾನ ಉಪಸಮ್ಪದಂ।
‘‘Pabbajiṃ jīvikatthohaṃ, laddhāna upasampadaṃ;
ತತೋ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭಿಂ, ದಳ್ಹವೀರಿಯೋ ಪರಕ್ಕಮಿಂ॥
Tato saddhaṃ paṭilabhiṃ, daḷhavīriyo parakkamiṃ.
೩೧೨.
312.
‘‘ಕಾಮಂ ಭಿಜ್ಜತುಯಂ ಕಾಯೋ, ಮಂಸಪೇಸೀ ವಿಸೀಯರುಂ।
‘‘Kāmaṃ bhijjatuyaṃ kāyo, maṃsapesī visīyaruṃ;
ಉಭೋ ಜಣ್ಣುಕಸನ್ಧೀಹಿ, ಜಙ್ಘಾಯೋ ಪಪತನ್ತು ಮೇ॥
Ubho jaṇṇukasandhīhi, jaṅghāyo papatantu me.
೩೧೩.
313.
‘‘ನಾಸಿಸ್ಸಂ ನ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಿ, ವಿಹಾರಾ ಚ ನ ನಿಕ್ಖಮೇ।
‘‘Nāsissaṃ na pivissāmi, vihārā ca na nikkhame;
ನಪಿ ಪಸ್ಸಂ ನಿಪಾತೇಸ್ಸಂ, ತಣ್ಹಾಸಲ್ಲೇ ಅನೂಹತೇ॥
Napi passaṃ nipātessaṃ, taṇhāsalle anūhate.
೩೧೪.
314.
‘‘ತಸ್ಸ ಮೇವಂ ವಿಹರತೋ, ಪಸ್ಸ ವೀರಿಯಪರಕ್ಕಮಂ।
‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥ –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
ಚತಸ್ಸೋ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Catasso gāthā abhāsi.
ತತ್ಥ ಜೀವಿಕತ್ಥೋತಿ ಜೀವಿಕಾಯ ಅತ್ಥಿಕೋ ಜೀವಿಕಪ್ಪಯೋಜನೋ। ‘‘ಏತ್ಥ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಭಯೋ ಸುಖೇನ ಅಕಿಲಮನ್ತೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಜೀವಿಕತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಜಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲದ್ಧಾನ ಉಪಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಸಾಮಣೇರಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಂ ಠಿತೋ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿತ್ವಾ। ತತೋ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭಿನ್ತಿ ತತೋ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವನ್ತೋ ದ್ವೇ ಮಾತಿಕಾ, ತಿಸ್ಸೋ ಅನುಮೋದನಾ, ಏಕಚ್ಚಂ ಸುತ್ತಂ, ಸಮಥಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾವಿಧಿಞ್ಚ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಮಹಾನುಭಾವತಂ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ರತನತ್ತಯೇ ಸದ್ಧಂ ಪಟಿಲಭಿಂ। ದಳ್ಹವೀರಿಯೋ ಪರಕ್ಕಮಿನ್ತಿ ಏವಂ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧಾಯ ದಳ್ಹವೀರಿಯೋ ಥಿರವೀರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಕ್ಕಮಿಂ, ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಸಮ್ಮದೇವ ಪದಹಿಂ।
Tattha jīvikatthoti jīvikāya atthiko jīvikappayojano. ‘‘Ettha pabbajitvā nibbhayo sukhena akilamanto jīvissāmī’’ti evaṃ jīvikatthāya pabbajinti attho. Laddhāna upasampadanti paṭhamaṃ sāmaṇerapabbajjāyaṃ ṭhito ñatticatutthena kammena upasampadaṃ labhitvā. Tato saddhaṃ paṭilabhinti tato upasampannakālato paṭṭhāya kalyāṇamitte sevanto dve mātikā, tisso anumodanā, ekaccaṃ suttaṃ, samathakammaṭṭhānaṃ, vipassanāvidhiñca uggaṇhanto buddhādīnaṃ mahānubhāvataṃ disvā – ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti ratanattaye saddhaṃ paṭilabhiṃ. Daḷhavīriyo parakkaminti evaṃ paṭiladdhasaddho hutvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva saccapaṭivedhāya daḷhavīriyo thiravīriyo hutvā parakkamiṃ, akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya sammadeva padahiṃ.
ಯಥಾ ಪನ ಪರಕ್ಕಮಿಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಾಮ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕಾಮನ್ತಿ ಯಥಾಕಾಮಂ ಏಕಂಸತೋ ವಾ ಭಿಜ್ಜತು। ಅಯಂ ಕಾಯೋತಿ ಅಯಂ ಮಮ ಪೂತಿಕಾಯೋ, ಇಮಿನಾ ವೀರಿಯಪತಾಪೇನ ಭಿಜ್ಜತಿ ಚೇ, ಭಿಜ್ಜತು ಛಿನ್ನಭಿನ್ನಂ ಹೋತು। ಮಂಸಪೇಸೀ ವಿಸೀಯರುನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮೇನ ಇಮಸ್ಮಾ ಕಾಯಾ ಮಂಸಪೇಸಿಯೋ ವಿಸೀಯನ್ತಿ ಚೇ, ವಿಸೀಯನ್ತು ಇತೋ ಚಿತೋ ವಿದ್ಧಂಸನ್ತು। ಉಭೋ ಜಣ್ಣುಕಸನ್ಧೀಹಿ, ಜಙ್ಘಾಯೋ ಪಪತನ್ತು ಮೇತಿ ಉಭೋಹಿ ಜಣ್ಣುಕಸನ್ಧೀಹಿ ಸಹ ಮಮ ಉಭೋ ಜಙ್ಘಾಯೋ ಸತ್ಥಿಯೋ ಊರುಬನ್ಧತೋ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪಪತನ್ತು। ‘‘ಮ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಏವತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
Yathā pana parakkamiṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘kāma’’ntiādi vuttaṃ. Tattha kāmanti yathākāmaṃ ekaṃsato vā bhijjatu. Ayaṃ kāyoti ayaṃ mama pūtikāyo, iminā vīriyapatāpena bhijjati ce, bhijjatu chinnabhinnaṃ hotu. Maṃsapesī visīyarunti iminā daḷhaparakkamena imasmā kāyā maṃsapesiyo visīyanti ce, visīyantu ito cito viddhaṃsantu. Ubho jaṇṇukasandhīhi, jaṅghāyo papatantu meti ubhohi jaṇṇukasandhīhi saha mama ubho jaṅghāyo satthiyo ūrubandhato bhijjitvā bhūmiyaṃ papatantu. ‘‘Ma’’ntipi pāṭho, so evattho. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
ಮುದಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Muditattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ಚತುಕ್ಕನಿಪಾತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Catukkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧೨. ಮುದಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 12. Muditattheragāthā