Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi |
၂၂. မဟာနိပာတော
22. Mahānipāto
၅၃၈. မူဂပက္ခဇာတကံ (၁)
538. Mūgapakkhajātakaṃ (1)
၁.
1.
‘‘မာ ပဏ္ဍိစ္စယံ 1 ဝိဘာဝယ၊ ဗာလမတော ဘဝ သဗ္ဗပာဏိနံ။
‘‘Mā paṇḍiccayaṃ 2 vibhāvaya, bālamato bhava sabbapāṇinaṃ;
သဗ္ဗော တံ ဇနော ဩစိနာယတု၊ ဧဝံ တဝ အတ္ထော ဘဝိသ္သတိ’’။
Sabbo taṃ jano ocināyatu, evaṃ tava attho bhavissati’’.
၂.
2.
‘‘ကရောမိ တေ တံ ဝစနံ၊ ယံ မံ ဘဏသိ ဒေဝတေ။
‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi devate;
အတ္ထကာမာသိ မေ အမ္မ၊ ဟိတကာမာသိ ဒေဝတေ’’။
Atthakāmāsi me amma, hitakāmāsi devate’’.
၃.
3.
‘‘ကိံ နု သန္တရမာနောဝ၊ ကာသုံ ခဏသိ သာရထိ။
‘‘Kiṃ nu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;
ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံ ကာသုယာ ကရိသ္သသိ’’။
Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasi’’.
၄.
4.
‘‘ရညော မူဂော စ ပက္ခော စ၊ ပုတ္တော ဇာတော အစေတသော။
‘‘Rañño mūgo ca pakkho ca, putto jāto acetaso;
သောမ္ဟိ ရညာ သမဇ္ဈိဋ္ဌော၊ ပုတ္တံ မေ နိခဏံ ဝနေ’’။
Somhi raññā samajjhiṭṭho, puttaṃ me nikhaṇaṃ vane’’.
၅.
5.
အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ၊ မံ စေ တ္ဝံ နိခဏံ ဝနေ’’။
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.
၆.
6.
အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ၊ မံ စေ တ္ဝံ နိခဏံ ဝနေ’’။
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.
၇.
7.
ကော ဝာ တ္ဝံ ကသ္သ ဝာ ပုတ္တော၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယံ’’။
Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ’’.
၈.
8.
‘‘နမ္ဟိ ဒေဝော န ဂန္ဓဗ္ဗော၊ နာပိ သက္ကော ပုရိန္ဒဒော။
‘‘Namhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;
၉.
9.
‘‘တသ္သ ရညော အဟံ ပုတ္တော၊ ယံ တ္ဝံ သမ္မူပဇီဝသိ 11။
‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, yaṃ tvaṃ sammūpajīvasi 12;
အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ၊ မံ စေ တ္ဝံ နိခဏံ ဝနေ။
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
၁၀.
10.
‘‘ယသ္သ ရုက္ခသ္သ ဆာယာယ၊ နိသီဒေယ္ယ သယေယ္ယ ဝာ။
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
န တသ္သ သာခံ ဘဉ္ဇေယ္ယ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘော 13 ဟိ ပာပကော။
Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho 14 hi pāpako.
၁၁.
11.
‘‘ယထာ ရုက္ခော တထာ ရာဇာ၊ ယထာ သာခာ တထာ အဟံ။
‘‘Yathā rukkho tathā rājā, yathā sākhā tathā ahaṃ;
ယထာ ဆာယူပဂော ပောသော၊ ဧဝံ တ္ဝမသိ သာရထိ။
Yathā chāyūpago poso, evaṃ tvamasi sārathi;
အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ၊ မံ စေ တ္ဝံ နိခဏံ ဝနေ။
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
၁၂.
12.
ဗဟူ နံ ဥပဇီဝန္တိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Bahū naṃ upajīvanti, yo mittānaṃ na dubbhati.
၁၃.
13.
‘‘ယံ ယံ ဇနပဒံ ယာတိ၊ နိဂမေ ရာဇဓာနိယော။
‘‘Yaṃ yaṃ janapadaṃ yāti, nigame rājadhāniyo;
သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတော ဟောတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Sabbattha pūjito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
၁၄.
14.
သဗ္ဗေ အမိတ္တေ တရတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Sabbe amitte tarati, yo mittānaṃ na dubbhati.
၁၅.
15.
ဉာတီနံ ဥတ္တမော ဟောတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Ñātīnaṃ uttamo hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
၁၆.
16.
ဝဏ္ဏကိတ္တိဘတော ဟောတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Vaṇṇakittibhato hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
၁၇.
17.
‘‘ပူဇကော လဘတေ ပူဇံ၊ ဝန္ဒကော ပဋိဝန္ဒနံ။
‘‘Pūjako labhate pūjaṃ, vandako paṭivandanaṃ;
ယသော ကိတ္တိဉ္စ ပပ္ပောတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Yaso kittiñca pappoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
၁၈.
18.
‘‘အဂ္ဂိ ယထာ ပဇ္ဇလတိ၊ ဒေဝတာဝ ဝိရောစတိ။
‘‘Aggi yathā pajjalati, devatāva virocati;
သိရိယာ အဇဟိတော ဟောတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Siriyā ajahito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
၁၉.
19.
‘‘ဂာဝော တသ္သ ပဇာယန္တိ၊ ခေတ္တေ ဝုတ္တံ ဝိရူဟတိ။
‘‘Gāvo tassa pajāyanti, khette vuttaṃ virūhati;
ဝုတ္တာနံ ဖလမသ္နာတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Vuttānaṃ phalamasnāti, yo mittānaṃ na dubbhati.
၂၀.
20.
‘‘ဒရိတော ပဗ္ဗတာတော ဝာ၊ ရုက္ခတော ပတိတော နရော။
‘‘Darito pabbatāto vā, rukkhato patito naro;
စုတော ပတိဋ္ဌံ လဘတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ။
Cuto patiṭṭhaṃ labhati, yo mittānaṃ na dubbhati.
၂၁.
21.
‘‘ဝိရူဠ္ဟမူလသန္တာနံ၊ နိဂ္ရောဓမိဝ မာလုတော။
‘‘Virūḷhamūlasantānaṃ, nigrodhamiva māluto;
အမိတ္တာ နပ္ပသာဟန္တိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတိ’’။
Amittā nappasāhanti, yo mittānaṃ na dubbhati’’.
၂၂.
22.
‘‘ဧဟိ တံ ပဋိနေသ္သာမိ၊ ရာဇပုတ္တ သကံ ဃရံ။
‘‘Ehi taṃ paṭinessāmi, rājaputta sakaṃ gharaṃ;
ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ကိံ အရညေ ကရိသ္သသိ’’။
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
၂၃.
23.
ယံ မေ အဓမ္မစရိယာယ၊ ရဇ္ဇံ လဗ္ဘေထ သာရထိ’’။
Yaṃ me adhammacariyāya, rajjaṃ labbhetha sārathi’’.
၂၄.
24.
ပိတာ မာတာ စ မေ ဒဇ္ဇုံ၊ ရာဇပုတ္တ တယီ ဂတေ။
Pitā mātā ca me dajjuṃ, rājaputta tayī gate.
၂၅.
25.
‘‘ဩရောဓာ စ ကုမာရာ စ၊ ဝေသိယာနာ စ ဗ္ရာဟ္မဏာ။
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
တေပိ အတ္တမနာ ဒဇ္ဇုံ၊ ရာဇပုတ္တ တယီ ဂတေ။
Tepi attamanā dajjuṃ, rājaputta tayī gate.
၂၆.
26.
၂၇.
27.
ဥပာယနာနိ မေ ဒဇ္ဇုံ၊ ရာဇပုတ္တ တယီ ဂတေ’’။
Upāyanāni me dajjuṃ, rājaputta tayī gate’’.
၂၈.
28.
‘‘ပိတု မာတု စဟံ စတ္တော၊ ရဋ္ဌသ္သ နိဂမသ္သ စ။
‘‘Pitu mātu cahaṃ catto, raṭṭhassa nigamassa ca;
အထော သဗ္ဗကုမာရာနံ၊ နတ္ထိ မယ္ဟံ သကံ ဃရံ။
Atho sabbakumārānaṃ, natthi mayhaṃ sakaṃ gharaṃ.
၂၉.
29.
‘‘အနုညာတော အဟံ မတ္ယာ၊ သဉ္စတ္တော ပိတရာ မဟံ။
‘‘Anuññāto ahaṃ matyā, sañcatto pitarā mahaṃ;
ဧကောရညေ ပဗ္ဗဇိတော၊ န ကာမေ အဘိပတ္ထယေ။
Ekoraññe pabbajito, na kāme abhipatthaye.
၃၀.
30.
‘‘အပိ အတရမာနာနံ၊ ဖလာသာဝ သမိဇ္ဈတိ။
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
ဝိပက္ကဗ္ရဟ္မစရိယောသ္မိ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ သာရထိ။
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.
၃၁.
31.
‘‘အပိ အတရမာနာနံ၊ သမ္မဒတ္ထော ဝိပစ္စတိ။
‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;
ဝိပက္ကဗ္ရဟ္မစရိယောသ္မိ၊ နိက္ခန္တော အကုတောဘယော’’။
Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.
၃၂.
32.
ကသ္မာ ပိတု စ မာတုစ္စ၊ သန္တိကေ န ဘဏီ တဒာ’’။
Kasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā’’.
၃၃.
33.
၃၄.
34.
‘‘ပုရိမံ သရာမဟံ ဇာတိံ၊ ယတ္ထ ရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘Purimaṃ sarāmahaṃ jātiṃ, yattha rajjamakārayiṃ;
ကာရယိတ္ဝာ တဟိံ ရဇ္ဇံ၊ ပာပတ္ထံ နိရယံ ဘုသံ။
Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpatthaṃ nirayaṃ bhusaṃ.
၃၅.
35.
‘‘ဝီသတိဉ္စေဝ ဝသ္သာနိ၊ တဟိံ ရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayiṃ;
၃၆.
36.
‘‘တသ္သ ရဇ္ဇသ္သဟံ ဘီတော၊ မာ မံ ရဇ္ဇာဘိသေစယုံ 47။
‘‘Tassa rajjassahaṃ bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ 48;
တသ္မာ ပိတု စ မာတုစ္စ၊ သန္တိကေ န ဘဏိံ တဒာ။
Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇiṃ tadā.
၃၇.
37.
‘‘ဥစ္ဆင္ဂေ မံ နိသာဒေတ္ဝာ၊ ပိတာ အတ္ထာနုသာသတိ။
‘‘Ucchaṅge maṃ nisādetvā, pitā atthānusāsati;
၃၈.
38.
အမူဂော မူဂဝဏ္ဏေန၊ အပက္ခော ပက္ခသမ္မတော။
Amūgo mūgavaṇṇena, apakkho pakkhasammato;
သကေ မုတ္တကရီသသ္မိံ၊ အစ္ဆာဟံ သမ္ပရိပ္လုတော။
Sake muttakarīsasmiṃ, acchāhaṃ samparipluto.
၃၉.
39.
‘‘ကသိရဉ္စ ပရိတ္တဉ္စ၊ တဉ္စ ဒုက္ခေန သံယုတံ။
‘‘Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;
၄၀.
40.
‘‘ပညာယ စ အလာဘေန၊ ဓမ္မသ္သ စ အဒသ္သနာ။
‘‘Paññāya ca alābhena, dhammassa ca adassanā;
၄၁.
41.
‘‘အပိ အတရမာနာနံ၊ ဖလာသာဝ သမိဇ္ဈတိ။
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
ဝိပက္ကဗ္ရဟ္မစရိယောသ္မိ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ သာရထိ။
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.
၄၂.
42.
‘‘အပိ အတရမာနာနံ၊ သမ္မဒတ္ထော ဝိပစ္စတိ။
‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;
ဝိပက္ကဗ္ရဟ္မစရိယောသ္မိ၊ နိက္ခန္တော အကုတောဘယော’’။
Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.
၄၃.
43.
‘‘အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိသ္သာမိ၊ ရာဇပုတ္တ တဝန္တိကေ။
‘‘Ahampi pabbajissāmi, rājaputta tavantike;
အဝ္ဟာယသ္သု 59 မံ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ မမ ရုစ္စတိ’’။
Avhāyassu 60 maṃ bhaddante, pabbajjā mama ruccati’’.
၄၄.
44.
‘‘ရထံ နိယ္ယာဒယိတ္ဝာန၊ အနဏော ဧဟိ သာရထိ။
‘‘Rathaṃ niyyādayitvāna, anaṇo ehi sārathi;
အနဏသ္သ ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဧတံ ဣသီဟိ ဝဏ္ဏိတံ’’။
Anaṇassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ’’.
၄၅.
45.
‘‘ယဒေဝ တ္ယာဟံ ဝစနံ၊ အကရံ ဘဒ္ဒမတ္ထု တေ။
‘‘Yadeva tyāhaṃ vacanaṃ, akaraṃ bhaddamatthu te;
တဒေဝ မေ တ္ဝံ ဝစနံ၊ ယာစိတော ကတ္တုမရဟသိ။
Tadeva me tvaṃ vacanaṃ, yācito kattumarahasi.
၄၆.
46.
‘‘ဣဓေဝ တာဝ အစ္ဆသ္သု၊ ယာဝ ရာဇာနမာနယေ။
‘‘Idheva tāva acchassu, yāva rājānamānaye;
အပ္ပေဝ တေ ပိတာ ဒိသ္ဝာ၊ ပတီတော သုမနော သိယာ’’။
Appeva te pitā disvā, patīto sumano siyā’’.
၄၇.
47.
‘‘ကရောမိ တေတံ ဝစနံ၊ ယံ မံ ဘဏသိ သာရထိ။
‘‘Karomi tetaṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi sārathi;
အဟမ္ပိ ဒဋ္ဌုကာမောသ္မိ၊ ပိတရံ မေ ဣဓာဂတံ။
Ahampi daṭṭhukāmosmi, pitaraṃ me idhāgataṃ.
၄၈.
48.
‘‘ဧဟိ သမ္မ နိဝတ္တသ္သု၊ ကုသလံ ဝဇ္ဇာသိ ဉာတိနံ။
‘‘Ehi samma nivattassu, kusalaṃ vajjāsi ñātinaṃ;
မာတရံ ပိတရံ မယ္ဟံ၊ ဝုတ္တော ဝဇ္ဇာသိ ဝန္ဒနံ’’။
Mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ, vutto vajjāsi vandanaṃ’’.
၄၉.
49.
တသ္သ ပာဒေ ဂဟေတ္ဝာန၊ ကတ္ဝာ စ နံ ပဒက္ခိဏံ။
Tassa pāde gahetvāna, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
သာရထိ ရထမာရုယ္ဟ၊ ရာဇဒ္ဝာရံ ဥပာဂမိ။
Sārathi rathamāruyha, rājadvāraṃ upāgami.
၅၀.
50.
‘‘သုညံ မာတာ ရထံ ဒိသ္ဝာ၊ ဧကံ သာရထိမာဂတံ။
‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;
အသ္သုပုဏ္ဏေဟိ နေတ္တေဟိ၊ ရောဒန္တီ နံ ဥဒိက္ခတိ။
Assupuṇṇehi nettehi, rodantī naṃ udikkhati.
၅၁.
51.
‘‘အယံ သော သာရထိ ဧတိ၊ နိဟန္တ္ဝာ မမ အတ္ရဇံ။
‘‘Ayaṃ so sārathi eti, nihantvā mama atrajaṃ;
နိဟတော နူန မေ ပုတ္တော၊ ပထဗ္ယာ ဘူမိဝဍ္ဎနော။
Nihato nūna me putto, pathabyā bhūmivaḍḍhano.
၅၂.
52.
‘‘အမိတ္တာ နူန နန္ဒန္တိ၊ ပတီတာ နူန ဝေရိနော။
‘‘Amittā nūna nandanti, patītā nūna verino;
အာဂတံ သာရထိံ ဒိသ္ဝာ၊ နိဟန္တ္ဝာ မမ အတ္ရဇံ။
Āgataṃ sārathiṃ disvā, nihantvā mama atrajaṃ.
၅၃.
53.
‘‘သုညံ မာတာ ရထံ ဒိသ္ဝာ၊ ဧကံ သာရထိမာဂတံ။
‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;
၅၄.
54.
‘‘ကိန္နု မူဂော ကိံ နု ပက္ခော၊ ကိန္နု သော ဝိလပီ တဒာ။
‘‘Kinnu mūgo kiṃ nu pakkho, kinnu so vilapī tadā;
နိဟညမာနော ဘူမိယာ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ သာရထိ။
Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi sārathi.
၅၅.
55.
‘‘ကထံ ဟတ္ထေဟိ ပာဒေဟိ၊ မူဂပက္ခော ဝိဝဇ္ဇယိ။
‘‘Kathaṃ hatthehi pādehi, mūgapakkho vivajjayi;
နိဟညမာနော ဘူမိယာ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’။
Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
၅၆.
56.
ယံ မေ သုတံ ဝာ ဒိဋ္ဌံ ဝာ၊ ရာဇပုတ္တသ္သ သန္တိကေ’’။
Yaṃ me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.
၅၇.
57.
‘‘အဘယံ သမ္မ တေ ဒမ္မိ၊ အဘီတော ဘဏ သာရထိ။
‘‘Abhayaṃ samma te dammi, abhīto bhaṇa sārathi;
ယံ တေ သုတံ ဝာ ဒိဋ္ဌံ ဝာ၊ ရာဇပုတ္တသ္သ သန္တိကေ’’။
Yaṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.
၅၈.
58.
‘‘န သော မူဂော န သော ပက္ခော၊ ဝိသဋ္ဌဝစနော စ သော။
‘‘Na so mūgo na so pakkho, visaṭṭhavacano ca so;
၅၉.
59.
‘‘ပုရိမံ သရတိ သော ဇာတိံ၊ ယတ္ထ ရဇ္ဇမကာရယိ။
‘‘Purimaṃ sarati so jātiṃ, yattha rajjamakārayi;
ကာရယိတ္ဝာ တဟိံ ရဇ္ဇံ၊ ပာပတ္ထ နိရယံ ဘုသံ။
Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpattha nirayaṃ bhusaṃ.
၆၀.
60.
‘‘ဝီသတိဉ္စေဝ ဝသ္သာနိ၊ တဟိံ ရဇ္ဇမကာရယိ။
‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayi;
အသီတိဝသ္သသဟသ္သာနိ၊ နိရယမ္ဟိ အပစ္စိ သော။
Asītivassasahassāni, nirayamhi apacci so.
၆၁.
61.
‘‘တသ္သ ရဇ္ဇသ္သ သော ဘီတော၊ မာ မံ ရဇ္ဇာဘိသေစယုံ။
‘‘Tassa rajjassa so bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ;
တသ္မာ ပိတု စ မာတုစ္စ၊ သန္တိကေ န ဘဏီ တဒာ။
Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā.
၆၂.
62.
‘‘အင္ဂပစ္စင္ဂသမ္ပန္နော၊ အာရောဟပရိဏာဟဝာ။
‘‘Aṅgapaccaṅgasampanno, ārohapariṇāhavā;
ဝိသဋ္ဌဝစနော ပညော၊ မဂ္ဂေ သဂ္ဂသ္သ တိဋ္ဌတိ။
Visaṭṭhavacano pañño, magge saggassa tiṭṭhati.
၆၃.
63.
ဧဟိ တံ ပာပယိသ္သာမိ၊ ယတ္ထ သမ္မတိ တေမိယော’’။
Ehi taṃ pāpayissāmi, yattha sammati temiyo’’.
၆၄.
64.
၆၅.
65.
‘‘ဝာဒန္တု 73 ဘေရီ သန္နဒ္ဓာ၊ ဝဂ္ဂူ ဝာဒန္တု ဒုန္ဒုဘီ။
‘‘Vādantu 74 bherī sannaddhā, vaggū vādantu dundubhī;
၆၆.
66.
‘‘ဩရောဓာ စ ကုမာရာ စ၊ ဝေသိယာနာ စ ဗ္ရာဟ္မဏာ။
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
၆၇.
67.
‘‘ဟတ္ထာရောဟာ အနီကဋ္ဌာ၊ ရထိကာ ပတ္တိကာရကာ။
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
၆၈.
68.
‘‘သမာဂတာ ဇာနပဒာ၊ နေဂမာ စ သမာဂတာ။
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
ခိပ္ပံ ယာနာနိ ယောဇေန္တု၊ ဂစ္ဆံ ပုတ္တနိဝေဒကော’’ 81။
Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako’’ 82.
၆၉.
69.
‘‘အသ္သေ စ သာရထီ ယုတ္တေ၊ သိန္ဓဝေ သီဃဝာဟနေ။
‘‘Asse ca sārathī yutte, sindhave sīghavāhane;
ရာဇဒ္ဝာရံ ဥပာဂစ္ဆုံ၊ ယုတ္တာ ဒေဝ ဣမေ ဟယာ’’။
Rājadvāraṃ upāgacchuṃ, yuttā deva ime hayā’’.
၇၀.
70.
‘‘ထူလာ ဇဝေန ဟာယန္တိ၊ ကိသာ ဟာယန္တိ ထာမုနာ။
‘‘Thūlā javena hāyanti, kisā hāyanti thāmunā;
ကိသေ ထူလေ ဝိဝဇ္ဇေတ္ဝာ၊ သံသဋ္ဌာ ယောဇိတာ ဟယာ’’။
Kise thūle vivajjetvā, saṃsaṭṭhā yojitā hayā’’.
၇၁.
71.
‘‘တတော ရာဇာ တရမာနော၊ ယုတ္တမာရုယ္ဟ သန္ဒနံ။
‘‘Tato rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;
၇၂.
72.
‘‘ဝာလဗီဇနိမုဏ္ဟီသံ၊ ခဂ္ဂံ ဆတ္တဉ္စ ပဏ္ဍရံ။
‘‘Vālabījanimuṇhīsaṃ, khaggaṃ chattañca paṇḍaraṃ;
၇၃.
73.
ခိပ္ပမေဝ ဥပာဂစ္ဆိ၊ ယတ္ထ သမ္မတိ တေမိယော။
Khippameva upāgacchi, yattha sammati temiyo.
၇၄.
74.
‘‘တဉ္စ ဒိသ္ဝာန အာယန္တံ၊ ဇလန္တမိဝ တေဇသာ။
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, jalantamiva tejasā;
၇၅.
75.
‘‘ကစ္စိ နု တာတ ကုသလံ၊ ကစ္စိ တာတ အနာမယံ။
‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;
၇၆.
76.
‘‘ကုသလဉ္စေဝ မေ ပုတ္တ၊ အထော ပုတ္တ အနာမယံ။
‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;
သဗ္ဗာ စ ရာဇကညာယော၊ အရောဂာ တုယ္ဟ မာတရော’’။
Sabbā ca rājakaññāyo, arogā tuyha mātaro’’.
၇၇.
77.
ကစ္စိ သစ္စေ စ ဓမ္မေ စ၊ ဒာနေ တေ ရမတေ မနော’’။
Kacci sacce ca dhamme ca, dāne te ramate mano’’.
၇၈.
78.
‘‘အမဇ္ဇပော အဟံ ပုတ္တ၊ အထော မေ သုရမပ္ပိယံ။
‘‘Amajjapo ahaṃ putta, atho me suramappiyaṃ;
အထော သစ္စေ စ ဓမ္မေ စ၊ ဒာနေ မေ ရမတေ မနော’’။
Atho sacce ca dhamme ca, dāne me ramate mano’’.
၇၉.
79.
‘‘ကစ္စိ အရောဂံ ယောဂ္ဂံ တေ၊ ကစ္စိ ဝဟတိ ဝာဟနံ။
‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
ကစ္စိ တေ ဗ္ယာဓယော နတ္ထိ၊ သရီရသ္သုပတာပနာ’’။
Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’.
၈၀.
80.
‘‘အထော အရောဂံ ယောဂ္ဂံ မေ၊ အထော ဝဟတိ ဝာဟနံ။
‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;
၈၁.
81.
‘‘ကစ္စိ အန္တာ စ တေ ဖီတာ၊ မဇ္ဈေ စ ဗဟလာ တဝ။
‘‘Kacci antā ca te phītā, majjhe ca bahalā tava;
၈၂.
82.
‘‘အထော အန္တာ စ မေ ဖီတာ၊ မဇ္ဈေ စ ဗဟလာ မမ။
‘‘Atho antā ca me phītā, majjhe ca bahalā mama;
ကောဋ္ဌာဂာရဉ္စ ကောသဉ္စ၊ သဗ္ဗံ မေ ပဋိသန္ထတံ’’။
Koṭṭhāgārañca kosañca, sabbaṃ me paṭisanthataṃ’’.
၈၃.
83.
‘‘သ္ဝာဂတံ တေ မဟာရာဇ၊ အထော တေ အဒုရာဂတံ။
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
ပတိဋ္ဌပေန္တု 99 ပလ္လင္ကံ၊ ယတ္ထ ရာဇာ နိသက္ကတိ’’။
Patiṭṭhapentu 100 pallaṅkaṃ, yattha rājā nisakkati’’.
၈၄.
84.
၈၅.
85.
‘‘ဣဒမ္ပိ ပဏ္ဏကံ မယ္ဟံ၊ ရန္ဓံ ရာဇ အလောဏကံ။
‘‘Idampi paṇṇakaṃ mayhaṃ, randhaṃ rāja aloṇakaṃ;
၈၆.
86.
‘‘န စာဟံ 107 ပဏ္ဏံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ န ဟေတံ မယ္ဟ ဘောဇနံ။
‘‘Na cāhaṃ 108 paṇṇaṃ bhuñjāmi, na hetaṃ mayha bhojanaṃ;
သာလီနံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇေ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ’’။
Sālīnaṃ odanaṃ bhuñje, suciṃ maṃsūpasecanaṃ’’.
၈၇.
87.
‘‘အစ္ဆေရကံ မံ ပဋိဘာတိ၊ ဧကကမ္ပိ ရဟောဂတံ။
‘‘Accherakaṃ maṃ paṭibhāti, ekakampi rahogataṃ;
ဧဒိသံ ဘုဉ္ဇမာနာနံ၊ ကေန ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ’’။
Edisaṃ bhuñjamānānaṃ, kena vaṇṇo pasīdati’’.
၈၈.
88.
‘‘ဧကော ရာဇ နိပဇ္ဇာမိ၊ နိယတေ ပဏ္ဏသန္ထရေ။
‘‘Eko rāja nipajjāmi, niyate paṇṇasanthare;
တာယ မေ ဧကသေယ္ယာယ၊ ရာဇ ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ။
Tāya me ekaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.
၈၉.
89.
တာယ မေ သုခသေယ္ယာယ၊ ရာဇ ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ။
Tāya me sukhaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.
၉၀.
90.
ပစ္စုပ္ပန္နေန ယာပေမိ, တေန ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ။
Paccuppannena yāpemi, tena vaṇṇo pasīdati.
၉၁.
91.
‘‘အနာဂတပ္ပဇပ္ပာယ၊ အတီတသ္သာနုသောစနာ။
‘‘Anāgatappajappāya, atītassānusocanā;
ဧတေန ဗာလာ သုသ္သန္တိ၊ နဠောဝ ဟရိတော လုတော’’။
Etena bālā sussanti, naḷova harito luto’’.
၉၂.
92.
‘‘ဟတ္ထာနီကံ ရထာနီကံ၊ အသ္သေ ပတ္တီ စ ဝမ္မိနော။
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;
နိဝေသနာနိ ရမ္မာနိ၊ အဟံ ပုတ္တ ဒဒာမိ တေ။
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
၉၃.
93.
‘‘ဣတ္ထာဂာရမ္ပိ တေ ဒမ္မိ၊ သဗ္ဗာလင္ကာရဘူသိတံ။
‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;
တာ ပုတ္တ ပဋိပဇ္ဇသ္သု 113၊ တ္ဝံ နော ရာဇာ ဘဝိသ္သသိ။
Tā putta paṭipajjassu 114, tvaṃ no rājā bhavissasi.
၉၄.
94.
ကာမေ တံ ရမယိသ္သန္တိ၊ ကိံ အရညေ ကရိသ္သသိ။
Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.
၉၅.
95.
‘‘ပဋိရာဇူဟိ တေ ကညာ၊ အာနယိသ္သံ အလင္ကတာ။
‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;
တာသု ပုတ္တေ ဇနေတ္ဝာန၊ အထ ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိသ္သသိ။
Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.
၉၆.
96.
ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ကိံ အရညေ ကရိသ္သသိ’’။
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
၉၇.
97.
‘‘ယုဝာ စရေ ဗ္ရဟ္မစရိယံ၊ ဗ္ရဟ္မစာရီ ယုဝာ သိယာ။
‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;
ဒဟရသ္သ ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဧတံ ဣသီဟိ ဝဏ္ဏိတံ။
Daharassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ.
၉၈.
98.
‘‘ယုဝာ စရေ ဗ္ရဟ္မစရိယံ၊ ဗ္ရဟ္မစာရီ ယုဝာ သိယာ။
‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;
ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိသ္သာမိ၊ နာဟံ ရဇ္ဇေန မတ္ထိကော။
Brahmacariyaṃ carissāmi, nāhaṃ rajjena matthiko.
၉၉.
99.
ကိစ္ဆာလဒ္ဓံ ပိယံ ပုတ္တံ၊ အပ္ပတ္ဝာဝ ဇရံ မတံ။
Kicchāladdhaṃ piyaṃ puttaṃ, appatvāva jaraṃ mataṃ.
၁၀၀.
100.
‘‘ပသ္သာမိ ဝောဟံ ဒဟရိံ၊ ကုမာရိံ စာရုဒသ္သနိံ။
‘‘Passāmi vohaṃ dahariṃ, kumāriṃ cārudassaniṃ;
၁၀၁.
101.
‘‘ဒဟရာပိ ဟိ မိယ္ယန္တိ၊ နရာ စ အထ နာရိယော။
‘‘Daharāpi hi miyyanti, narā ca atha nāriyo;
တတ္ထ ကော ဝိသ္သသေ ပောသော၊ ဒဟရောမ္ဟီတိ ဇီဝိတေ။
Tattha ko vissase poso, daharomhīti jīvite.
၁၀၂.
102.
‘‘ယသ္သ ရတ္ယာ ဝိဝသာနေ၊ အာယု အပ္ပတရံ သိယာ။
‘‘Yassa ratyā vivasāne, āyu appataraṃ siyā;
၁၀၃.
103.
‘‘နိစ္စမဗ္ဘာဟတော လောကော၊ နိစ္စဉ္စ ပရိဝာရိတော။
‘‘Niccamabbhāhato loko, niccañca parivārito;
၁၀၄.
104.
‘‘ကေန မဗ္ဘာဟတော လောကော၊ ကေန စ ပရိဝာရိတော။
‘‘Kena mabbhāhato loko, kena ca parivārito;
ကာယော အမောဃာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’။
Kāyo amoghā gacchanti, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
၁၀၅.
105.
‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော လောကော၊ ဇရာယ ပရိဝာရိတော။
‘‘Maccunābbhāhato loko, jarāya parivārito;
ရတ္ယော အမောဃာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ ခတ္တိယ။
Ratyo amoghā gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya.
၁၀၆.
106.
အပ္ပကံ ဟောတိ ဝေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ မစ္စာန ဇီဝိတံ။
Appakaṃ hoti vetabbaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.
၁၀၇.
107.
ဧဝမာယု မနုသ္သာနံ၊ ဂစ္ဆံ နုပနိဝတ္တတိ။
Evamāyu manussānaṃ, gacchaṃ nupanivattati.
၁၀၈.
108.
‘‘ယထာ ဝာရိဝဟော ပူရော၊ ဝဟေ ရုက္ခေပကူလဇေ။
‘‘Yathā vārivaho pūro, vahe rukkhepakūlaje;
ဧဝံ ဇရာမရဏေန၊ ဝုယ္ဟန္တေ သဗ္ဗပာဏိနော’’။
Evaṃ jarāmaraṇena, vuyhante sabbapāṇino’’.
၁၀၉.
109.
‘‘ဟတ္ထာနီကံ ရထာနီကံ၊ အသ္သေ ပတ္တီ စ ဝမ္မိနော။
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;
နိဝေသနာနိ ရမ္မာနိ၊ အဟံ ပုတ္တ ဒဒာမိ တေ။
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
၁၁၀.
110.
‘‘ဣတ္ထာဂာရမ္ပိ တေ ဒမ္မိ၊ သဗ္ဗာလင္ကာရဘူသိတံ။
‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;
တာ ပုတ္တ ပဋိပဇ္ဇသ္သု၊ တ္ဝံ နော ရာဇာ ဘဝိသ္သသိ။
Tā putta paṭipajjassu, tvaṃ no rājā bhavissasi.
၁၁၁.
111.
‘‘ကုသလာ နစ္စဂီတသ္သ၊ သိက္ခိတာ စာတုရိတ္ထိယော။
‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo;
ကာမေ တံ ရမယိသ္သန္တိ၊ ကိံ အရညေ ကရိသ္သသိ။
Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.
၁၁၂.
112.
‘‘ပဋိရာဇူဟိ တေ ကညာ၊ အာနယိသ္သံ အလင္ကတာ။
‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;
တာသု ပုတ္တေ ဇနေတ္ဝာန၊ အထ ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိသ္သသိ။
Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.
၁၁၃.
113.
‘‘ယုဝာ စ ဒဟရော စာသိ၊ ပဌမုပ္ပတ္တိကော သုသု။
‘‘Yuvā ca daharo cāsi, paṭhamuppattiko susu;
ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ကိံ အရညေ ကရိသ္သသိ။
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi.
၁၁၄.
114.
‘‘ကောဋ္ဌာဂာရဉ္စ ကောသဉ္စ၊ ဝာဟနာနိ ဗလာနိ စ။
‘‘Koṭṭhāgārañca kosañca, vāhanāni balāni ca;
နိဝေသနာနိ ရမ္မာနိ၊ အဟံ ပုတ္တ ဒဒာမိ တေ။
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
၁၁၅.
115.
‘‘ဂောမဏ္ဍလပရိဗ္ယူဠ္ဟော၊ ဒာသိသင္ဃပုရက္ခတော။
‘‘Gomaṇḍalaparibyūḷho, dāsisaṅghapurakkhato;
ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ကိံ အရညေ ကရိသ္သသိ’’။
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
၁၁၆.
116.
‘‘ကိံ ဓနေန ယံ ခီယေထ 135၊ ကိံ ဘရိယာယ မရိသ္သတိ။
‘‘Kiṃ dhanena yaṃ khīyetha 136, kiṃ bhariyāya marissati;
၁၁၇.
117.
‘‘တတ္ထ ကာ နန္ဒိ ကာ ခိဍ္ဍာ၊ ကာ ရတိ ကာ ဓနေသနာ။
‘‘Tattha kā nandi kā khiḍḍā, kā rati kā dhanesanā;
ကိံ မေ ပုတ္တေဟိ ဒာရေဟိ၊ ရာဇ မုတ္တောသ္မိ ဗန္ဓနာ။
Kiṃ me puttehi dārehi, rāja muttosmi bandhanā.
၁၁၈.
118.
အန္တကေနာဓိပန္နသ္သ၊ ကာ ရတီ ကာ ဓနေသနာ။
Antakenādhipannassa, kā ratī kā dhanesanā.
၁၁၉.
119.
‘‘ဖလာနမိဝ ပက္ကာနံ၊ နိစ္စံ ပတနတော ဘယံ။
‘‘Phalānamiva pakkānaṃ, niccaṃ patanato bhayaṃ;
ဧဝံ ဇာတာန မစ္စာနံ၊ နိစ္စံ မရဏတော ဘယံ။
Evaṃ jātāna maccānaṃ, niccaṃ maraṇato bhayaṃ.
၁၂၀.
120.
‘‘သာယမေကေ န ဒိသ္သန္တိ၊ ပာတော ဒိဋ္ဌာ ဗဟူ ဇနာ။
‘‘Sāyameke na dissanti, pāto diṭṭhā bahū janā;
ပာတော ဧကေ န ဒိသ္သန္တိ၊ သာယံ ဒိဋ္ဌာ ဗဟူ ဇနာ။
Pāto eke na dissanti, sāyaṃ diṭṭhā bahū janā.
၁၂၁.
121.
‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စံ အာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ။
‘‘Ajjeva kiccaṃ ātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;
၁၂၂.
122.
‘‘စောရာ ဓနသ္သ ပတ္ထေန္တိ၊ ရာဇမုတ္တောသ္မိ ဗန္ဓနာ။
‘‘Corā dhanassa patthenti, rājamuttosmi bandhanā;
ဧဟိ ရာဇ နိဝတ္တသ္သု၊ နာဟံ ရဇ္ဇေန မတ္ထိကော’’တိ။
Ehi rāja nivattassu, nāhaṃ rajjena matthiko’’ti.
မူဂပက္ခဇာတကံ ပဌမံ။
Mūgapakkhajātakaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā / [၅၃၈] ၁. မူဂပက္ခဇာတကဝဏ္ဏနာ • [538] 1. Mūgapakkhajātakavaṇṇanā