Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    ॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੇ

    Khuddakanikāye

    ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ

    Jātaka-aṭṭhakathā

    (ਛਟ੍ਠੋ ਭਾਗੋ)

    (Chaṭṭho bhāgo)

    ੨੨. ਮਹਾਨਿਪਾਤੋ

    22. Mahānipāto

    [੫੩੮] ੧. ਮੂਗਪਕ੍ਖਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [538] 1. Mūgapakkhajātakavaṇṇanā

    ਮਾ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚਯਂ વਿਭਾવਯਾਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਏਕਦਿવਸਞ੍ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਭਗવਤੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਂ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨਿ ਮਮ ਪੂਰਿਤਪਾਰਮਿਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਾਮ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ। ਅਹਞ੍ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਪਰਿਪਕ੍ਕੇ ਞਾਣੇ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋਪਿ ਰਜ੍ਜਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    paṇḍiccayaṃ vibhāvayāti idaṃ satthā jetavane viharanto mahābhinikkhamanaṃ ārabbha kathesi. Ekadivasañhi bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannisinnā bhagavato nekkhammapāramiṃ vaṇṇayantā nisīdiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘bhikkhave, idāni mama pūritapāramissa rajjaṃ chaḍḍetvā mahābhinikkhamanaṃ nāma anacchariyaṃ. Ahañhi pubbe aparipakke ñāṇe pāramiyo pūrentopi rajjaṃ chaḍḍetvā nikkhantoyevā’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਕਾਸਿਰਟ੍ਠੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਸੋਲ਼ਸਸਹਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਾਸੁ ਏਕਾਪਿ ਪੁਤ੍ਤਂ વਾ ਧੀਤਰਂ વਾ ਨ ਲਭਿ। ਨਾਗਰਾ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਞ੍ਞੋ વਂਸਾਨੁਰਕ੍ਖਕੋ ਏਕੋਪਿ ਪੁਤ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਕੁਸਜਾਤਕੇ (ਜਾ॰ ੨.੨੦.੧ ਆਦਯੋ) ਆਗਤਨਯੇਨੇવ ਰਾਜਾਨਂ ਏવਮਾਹਂਸੁ ‘‘ਦੇવ, ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਥਾ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੋਲ਼ਸਸਹਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਥਾ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਤਾ ਚਨ੍ਦਾਦੀਨਂ ਦੇવਤਾਨਂ ਆਯਾਚਨਉਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਿਯੋਪਿ ਪੁਤ੍ਤਂ વਾ ਧੀਤਰਂ વਾ ਨ ਲਭਿਂਸੁ। ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ ਪਨਸ੍ਸ ਮਦ੍ਦਰਾਜਧੀਤਾ ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਨਾਮ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਅਹੋਸਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ਪੁਣ੍ਣਮਦਿવਸੇ ਉਪੋਸਥਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਚੂਲ਼ਸਯਨੇ ਨਿਪਨ੍ਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਂ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਚਾਹਂ ਅਖਣ੍ਡਸੀਲਾ ਇਮਿਨਾ ਮੇ ਸਚ੍ਚੇਨ ਪੁਤ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੂ’’ਤਿ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਂ ਅਕਾਸਿ।

    Atīte kāsiraṭṭhe bārāṇasiyaṃ kāsirājā nāma dhammena rajjaṃ kāresi. Tassa soḷasasahassā itthiyo ahesuṃ. Tāsu ekāpi puttaṃ vā dhītaraṃ vā na labhi. Nāgarā ‘‘amhākaṃ rañño vaṃsānurakkhako ekopi putto natthī’’ti rājaṅgaṇe sannipatitvā kusajātake (jā. 2.20.1 ādayo) āgatanayeneva rājānaṃ evamāhaṃsu ‘‘deva, puttaṃ patthethā’’ti. Rājā tesaṃ vacanaṃ sutvā soḷasasahassā itthiyo ‘‘tumhe puttaṃ patthethā’’ti āṇāpesi. Tā candādīnaṃ devatānaṃ āyācanaupaṭṭhānādīni katvā patthentiyopi puttaṃ vā dhītaraṃ vā na labhiṃsu. Aggamahesī panassa maddarājadhītā candādevī nāma sīlasampannā ahosi. Rājā ‘‘bhadde, tvampi puttaṃ patthehī’’ti āha. Sā puṇṇamadivase uposathaṃ samādiyitvā cūḷasayane nipannāva attano sīlaṃ āvajjetvā ‘‘sacāhaṃ akhaṇḍasīlā iminā me saccena putto uppajjatū’’ti saccakiriyaṃ akāsi.

    ਤਸ੍ਸਾ ਸੀਲਤੇਜੇਨ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਭવਨਂ ਉਣ੍ਹਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ, ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸਾਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਤਦਾવੀਸਤਿવਸ੍ਸਾਨਿ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਉਸ੍ਸਦਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਅਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿਦੇવਲੋਕਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਰਿਸ, ਤਯਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਾਰਮਿਯੋ ਚ ਤੇ ਪੂਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ વੁਡ੍ਢਿ ਚ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਯਂ ਕਾਸਿਰਞ੍ਞੋ ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਾਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਚવਨਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਕਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਸਯਂ ਚਨ੍ਦਾਦੇવਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਇਤਰੇ ਪਨ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਾ ਅਮਚ੍ਚਭਰਿਯਾਨਂ ਕੁਚ੍ਛੀਸੁ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ।

    Tassā sīlatejena sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘candādevī puttaṃ pattheti, handāhaṃ puttaṃ dassāmī’’ti tassānucchavikaṃ puttaṃ upadhārento bodhisattaṃ passi. Bodhisattopi tadāvīsativassāni bārāṇasiyaṃ rajjaṃ kāretvā tato cuto ussadaniraye nibbattitvā asītivassasahassāni tattha paccitvā tato cavitvā tāvatiṃsabhavane nibbatti. Tatthāpi yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cavitvā uparidevalokaṃ gantukāmo ahosi. Sakko tassa santikaṃ gantvā ‘‘mārisa, tayi manussaloke uppanne pāramiyo ca te pūrissanti, mahājanassa vuḍḍhi ca bhavissati, ayaṃ kāsirañño candādevī nāma aggamahesī puttaṃ pattheti, tassā kucchiyaṃ uppajjāhī’’ti vatvā aññesañca cavanadhammānaṃ pañcasatānaṃ devaputtānaṃ paṭiññaṃ gahetvā sakaṭṭhānameva agamāsi. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā pañcahi devaputtasatehi saddhiṃ devalokato cavitvā sayaṃ candādeviyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Itare pana devaputtā amaccabhariyānaṃ kucchīsu paṭisandhiṃ gaṇhiṃsu.

    ਤਦਾ ਚਨ੍ਦਾਦੇવਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿ વਜਿਰਪੁਣ੍ਣਾ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਸਾ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਰਂ ਦਾਪੇਸਿ। ਸਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਗਬ੍ਭਾ ਦਸਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ ਧਞ੍ਞਪੁਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿ। ਤਂ ਦਿવਸਮੇવ ਅਮਚ੍ਚਗੇਹੇਸੁ ਪਞ੍ਚ ਕੁਮਾਰਸਤਾਨਿ ਜਾਯਿਂਸੁ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਰਾਜਾ ਅਮਚ੍ਚਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਮਹਾਤਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ, ਤੇ ਦੇવ, ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਆਰੋਚਯਿਂਸੁ। ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਤ੍ਤਪੇਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਛવਿਯਾਦੀਨਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ ਆਹਚ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਸਿ, ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਹਦਯਂ ਸੀਤਲਂ ਜਾਤਂ। ਸੋ ਅਮਚ੍ਚੇ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਤੁਟ੍ਠਾ ਨੁ ਖੋ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਜਾਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਂ ਕਥੇਥ, ਦੇવ, ਮਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਾਥਾ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਸਨਾਥਾ ਜਾਤਾ, ਸਾਮਿਕੋ ਨੋ ਲਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਮਹਾਸੇਨਗੁਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਆਣਾਪੇਸਿ ‘‘ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਾਰੋ ਲਦ੍ਧੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ ਅਮਚ੍ਚਗੇਹੇਸੁ ਅਜ੍ਜ ਜਾਤਾ ਦਾਰਕਾ ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਨਾਮਾਤਿ ਓਲੋਕੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚਗੇਹਾਨਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਕੁਮਾਰਸਤਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸਿ।

    Tadā candādeviyā kucchi vajirapuṇṇā viya ahosi. Sā gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ ñatvā rañño ārocesi. Taṃ sutvā rājā gabbhassa parihāraṃ dāpesi. Sā paripuṇṇagabbhā dasamāsaccayena dhaññapuññalakkhaṇasampannaṃ puttaṃ vijāyi. Taṃ divasameva amaccagehesu pañca kumārasatāni jāyiṃsu. Tasmiṃ khaṇe rājā amaccagaṇaparivuto mahātale nisinno ahosi. Athassa ‘‘putto, te deva, jāto’’ti ārocayiṃsu. Tesaṃ vacanaṃ sutvā rañño puttapemaṃ uppajjitvā chaviyādīni chinditvā aṭṭhimiñjaṃ āhacca aṭṭhāsi, abbhantare pīti uppajji, hadayaṃ sītalaṃ jātaṃ. So amacce pucchi ‘‘tuṭṭhā nu kho tumhe, mama putto jāto’’ti? ‘‘Kiṃ kathetha, deva, mayaṃ pubbe anāthā, idāni pana sanāthā jātā, sāmiko no laddho’’ti āhaṃsu. Rājā mahāsenaguttaṃ pakkosāpetvā āṇāpesi ‘‘mama puttassa parivāro laddhuṃ vaṭṭati, gaccha tvaṃ amaccagehesu ajja jātā dārakā kittakā nāmāti olokehī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā amaccagehāni gantvā olokento pañca kumārasatāni disvā punāgantvā rañño ārocesi.

    ਰਾਜਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਦਾਰਕਸਤਾਨਂ ਕੁਮਾਰਪਸਾਧਨਾਨਿ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਞ੍ਚ ਧਾਤਿਸਤਾਨਿ ਚ ਦਾਪੇਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਅਤਿਦੀਘਾਦਿਦੋਸવਜ੍ਜਿਤਾ ਅਲਮ੍ਬਤ੍ਥਨਿਯੋ ਮਧੁਰਥਞ੍ਞਾਯੋ ਚਤੁਸਟ੍ਠਿ ਧਾਤਿਯੋ ਅਦਾਸਿ। ਅਤਿਦੀਘਾਯ ਹਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਪਿવਤੋ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਗੀવਾ ਦੀਘਾ ਹੋਤਿ, ਅਤਿਰਸ੍ਸਾਯ ਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਦਾਰਕੋ ਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ਿਤਖਨ੍ਧਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਅਤਿਕਿਸਾਯ ਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਪਿવਤੋ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਊਰੂ ਰੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਅਤਿਥੂਲਾਯ ਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਦਾਰਕੋ ਪਕ੍ਖਪਾਦੋ ਹੋਤਿ, ਅਤਿਕਾਲ਼ਿਕਾਯ ਖੀਰਂ ਅਤਿਸੀਤਲਂ ਹੋਤਿ, ਅਤਿਓਦਾਤਾਯ ਖੀਰਂ ਅਤਿਉਣ੍ਹਂ ਹੋਤਿ, ਲਮ੍ਬਤ੍ਥਨਿਯਾ ਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਦਾਰਕੋ ਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ਿਤਨਾਸਿਕੋ ਹੋਤਿ। ਕਾਸਾਨਞ੍ਚ ਪਨ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਖੀਰਂ ਅਤਿਅਮ੍ਬਿਲਂ ਹੋਤਿ, ਸਾਸਾਨਞ੍ਚ ਪਨ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਖੀਰਂ ਅਤਿਕਟੁਕਾਦਿਭੇਦਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਦੋਸੇ વਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਲਮ੍ਬਤ੍ਥਨਿਯੋ ਮਧੁਰਥਞ੍ਞਾਯੋ ਚਤੁਸਟ੍ਠਿ ਧਾਤਿਯੋ ਦਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਾਦੇવਿਯਾਪਿ વਰਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਾਪਿ ਗਹਿਤਕਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪੇਸਿ।

    Rājā pañcannaṃ dārakasatānaṃ kumārapasādhanāni pesetvā puna pañca dhātisatāni ca dāpesi. Mahāsattassa pana atidīghādidosavajjitā alambatthaniyo madhurathaññāyo catusaṭṭhi dhātiyo adāsi. Atidīghāya hi itthiyā passe nisīditvā thaññaṃ pivato dārakassa gīvā dīghā hoti, atirassāya passe nisīditvā thaññaṃ pivanto dārako nippīḷitakhandhaṭṭhiko hoti, atikisāya passe nisīditvā thaññaṃ pivato dārakassa ūrū rujjanti, atithūlāya passe nisīditvā thaññaṃ pivanto dārako pakkhapādo hoti, atikāḷikāya khīraṃ atisītalaṃ hoti, atiodātāya khīraṃ atiuṇhaṃ hoti, lambatthaniyā passe nisīditvā thaññaṃ pivanto dārako nippīḷitanāsiko hoti. Kāsānañca pana itthīnaṃ khīraṃ atiambilaṃ hoti, sāsānañca pana itthīnaṃ khīraṃ atikaṭukādibhedaṃ hoti, tasmā te sabbepi dose vivajjetvā alambatthaniyo madhurathaññāyo catusaṭṭhi dhātiyo datvā mahantaṃ sakkāraṃ katvā candādeviyāpi varaṃ adāsi. Sāpi gahitakaṃ katvā ṭhapesi.

    ਰਾਜਾ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਨਾਮਗ੍ਗਹਣਦਿવਸੇ ਲਕ੍ਖਣਪਾਠਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਭਾવਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਧਞ੍ਞਪੁਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਯਂ ਕੁਮਾਰੋ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਏਕਦੀਪੋ, ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਮਹਾਦੀਪਾਨਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ, ਨਾਸ੍ਸ ਕੋਚਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਯਸ੍ਮਾ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਜਾਤਦਿવਸੇ ਸਕਲਕਾਸਿਰਟ੍ਠੇ ਦੇવੋ વਸ੍ਸਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਰਞ੍ਞੋ ਚੇવ ਅਮਚ੍ਚਾਨਞ੍ਚ ਹਦਯਂ ਸੀਤਲਂ ਜਾਤਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਤੇਮਯਮਾਨੋ ਜਾਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰੋ’’ਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਧਾਤਿਯੋ ਏਕਮਾਸਿਕਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਨਯਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਪਿਯਪੁਤ੍ਤਂ ਆਲਿਙ੍ਗਿਤ੍વਾ ਸੀਸੇ ਚੁਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਕੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਰਮਯਮਾਨੋ ਨਿਸੀਦਿ।

    Rājā kumārassa nāmaggahaṇadivase lakkhaṇapāṭhake brāhmaṇe pakkosāpetvā tesaṃ mahantaṃ sakkāraṃ katvā kumārassa antarāyābhāvaṃ pucchi. Te tassa lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘mahārāja, dhaññapuññalakkhaṇasampanno ayaṃ kumāro, tiṭṭhatu ekadīpo, dvisahassaparivārānaṃ catunnampi mahādīpānaṃ rajjaṃ kāretuṃ samattho hoti, nāssa koci antarāyo paññāyatī’’ti vadiṃsu. Rājā tesaṃ vacanaṃ sutvā tussitvā kumārassa nāmaṃ karonto yasmā kumārassa jātadivase sakalakāsiraṭṭhe devo vassi, yasmā ca rañño ceva amaccānañca hadayaṃ sītalaṃ jātaṃ, yasmā ca temayamāno jāto, tasmā ‘‘temiyakumāro’’tissa nāmaṃ akāsi. Atha naṃ dhātiyo ekamāsikaṃ alaṅkaritvā rañño santikaṃ ānayiṃsu. Rājā piyaputtaṃ āliṅgitvā sīse cumbitvā aṅke nisīdāpetvā ramayamāno nisīdi.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚੋਰਾ ਆਨੀਤਾ। ਰਾਜਾ ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਤੇਸੁ ਏਕਸ੍ਸ ਚੋਰਸ੍ਸ ਸਕਣ੍ਟਕਾਹਿ ਕਸਾਹਿ ਪਹਾਰਸਹਸ੍ਸਂ ਕਰੋਥ, ਏਕਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਲਿਕਾਯ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਪવੇਸਨਂ ਕਰੋਥ, ਏਕਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਸਤ੍ਤਿਪਹਾਰਂ ਕਰੋਥ, ਏਕਸ੍ਸ ਸੂਲਾਰੋਪਨਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਿਤੁ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭੀਤਤਸਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਹੋ ਮਮ ਪਿਤਾ ਰਜ੍ਜਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਭਾਰਿਯਂ ਨਿਰਯਗਾਮਿਕਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਪੁਨਦਿવਸੇ ਪਨ ਤਂ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਲਙ੍ਕਤਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਸੁਂ। ਸੋ ਥੋਕਂ ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤ੍વਾ ਪਬੁਦ੍ਧੋ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਿਰਿવਿਭવਂ ਪਸ੍ਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਪਕਤਿਯਾਪਿ ਭੀਤਤਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤਿਰੇਕਤਰਂ ਭਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਸੋ ‘‘ਕੁਤੋ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਇਮਂ ਚੋਰਗੇਹਂ ਆਗਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਜਾਤਿਸ੍ਸਰਞਾਣੇਨ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਆਗਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਉਸ੍ਸਦਨਿਰਯੇ ਪਕ੍ਕਭਾવਂ ਪਸ੍ਸਿ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਨਗਰੇ ਰਾਜਭਾવਂ ਅਞ੍ਞਾਸਿ।

    Tasmiṃ khaṇe cattāro corā ānītā. Rājā te disvā ‘‘tesu ekassa corassa sakaṇṭakāhi kasāhi pahārasahassaṃ karotha, ekassa saṅkhalikāya bandhitvā bandhanāgārapavesanaṃ karotha, ekassa sarīre sattipahāraṃ karotha, ekassa sūlāropanaṃ karothā’’ti āṇāpesi. Atha mahāsatto pitu vacanaṃ sutvā bhītatasito hutvā ‘‘aho mama pitā rajjaṃ nissāya atibhāriyaṃ nirayagāmikammaṃ akāsī’’ti cintesi. Punadivase pana taṃ setacchattassa heṭṭhā alaṅkatasirisayane nipajjāpesuṃ. So thokaṃ niddāyitvā pabuddho akkhīni ummīletvā setacchattaṃ olokento mahantaṃ sirivibhavaṃ passi. Athassa pakatiyāpi bhītatasitassa atirekataraṃ bhayaṃ uppajji. So ‘‘kuto nu kho ahaṃ imaṃ coragehaṃ āgatomhī’’ti upadhārento jātissarañāṇena devalokato āgatabhāvaṃ ñatvā tato paraṃ olokento ussadaniraye pakkabhāvaṃ passi, tato paraṃ olokento tasmiṃyeva nagare rājabhāvaṃ aññāsi.

    ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਅਹਂ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਾਨਿ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਅਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਉਸ੍ਸਦਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਿਂ, ਇਦਾਨਿ ਪੁਨਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚੋਰਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਮ੍ਹਿ, ਪਿਤਾ ਮੇ ਹਿਯ੍ਯੋ ਚਤੂਸੁ ਚੋਰੇਸੁ ਆਨੀਤੇਸੁ ਤਥਾਰੂਪਂ ਫਰੁਸਂ ਨਿਰਯਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਕਥਂ ਕਥੇਸਿ, ਸਚਾਹਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਪੁਨਪਿ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਂ ਭਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਞ੍ਚਨવਣ੍ਣਂ ਸਰੀਰਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਰਿਮਦ੍ਦਿਤਂ ਪਦੁਮਂ વਿਯ ਮਿਲਾਤਂ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ‘‘ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਇਮਮ੍ਹਾ ਚੋਰਗੇਹਾ ਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਅਥ ਨਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਮਾਤੁਭੂਤਪੁਬ੍ਬਾ ਛਤ੍ਤੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਧੀਤਾ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰ, ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਾ ਸੋਚਿ, ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿ। ਸਚੇ ਇਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਕਾਮੋਸਿ, ਤ੍વਂ ਅਪੀਠਸਪ੍ਪੀਪਿ ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ વਿਯ ਹੋਹਿ, ਅਬਧਿਰੋਪਿ ਬਧਿਰੋ વਿਯ ਹੋਹਿ, ਅਮੂਗੋਪਿ ਮੂਗੋ વਿਯ ਹੋਹਿ, ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤਭਾવਂ ਮਾ ਪਕਾਸੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Athassa ‘‘ahaṃ vīsativassāni bārāṇasiyaṃ rajjaṃ kāretvā asītivassasahassāni ussadaniraye pacciṃ, idāni punapi imasmiṃyeva coragehe nibbattomhi, pitā me hiyyo catūsu coresu ānītesu tathārūpaṃ pharusaṃ nirayasaṃvattanikaṃ kathaṃ kathesi, sacāhaṃ rajjaṃ kāressāmi, punapi niraye nibbattitvā mahādukkhaṃ anubhavissāmī’’ti āvajjentassa mahantaṃ bhayaṃ uppajji. Bodhisattassa kañcanavaṇṇaṃ sarīraṃ hatthena parimadditaṃ padumaṃ viya milātaṃ dubbaṇṇaṃ ahosi. So ‘‘kathaṃ nu kho imamhā coragehā mucceyya’’nti cintento nipajji. Atha naṃ ekasmiṃ attabhāve mātubhūtapubbā chatte adhivatthā devadhītā assāsetvā ‘‘tāta temiyakumāra, mā bhāyi, mā soci, mā cintayi. Sace ito muccitukāmosi, tvaṃ apīṭhasappīpi pīṭhasappī viya hohi, abadhiropi badhiro viya hohi, amūgopi mūgo viya hohi, imāni tīṇi aṅgāni adhiṭṭhāya attano paṇḍitabhāvaṃ mā pakāsehī’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    .

    1.

    ‘‘ਮਾ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚਯਂ વਿਭਾવਯ, ਬਾਲਮਤੋ ਭવ ਸਬ੍ਬਪਾਣਿਨਂ।

    ‘‘Mā paṇḍiccayaṃ vibhāvaya, bālamato bhava sabbapāṇinaṃ;

    ਸਬ੍ਬੋ ਤਂ ਜਨੋ ਓਚਿਨਾਯਤੁ, ਏવਂ ਤવ ਅਤ੍ਥੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥

    Sabbo taṃ jano ocināyatu, evaṃ tava attho bhavissatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚਂ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਬਾਲਮਤੋਤਿ ਬਾਲੋ ਇਤਿ ਸਮ੍ਮਤੋ। ਸਬ੍ਬੋ ਜਨੋਤਿ ਸਕਲੋ ਅਨ੍ਤੋਜਨੋ ਚੇવ ਬਹਿਜਨੋ ਚ। ਓਚਿਨਾਯਤੂਤਿ ‘‘ਨੀਹਰਥੇਤਂ ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣਿ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਮਞ੍ਞਤੁ, ਅવਜਾਨਾਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha paṇḍiccayanti paṇḍiccaṃ, ayameva vā pāṭho. Bālamatoti bālo iti sammato. Sabbo janoti sakalo antojano ceva bahijano ca. Ocināyatūti ‘‘nīharathetaṃ kāḷakaṇṇi’’nti avamaññatu, avajānātūti attho.

    ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ વਚਨੇਨ ਅਸ੍ਸਾਸਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ –

    So tassā vacanena assāsaṃ paṭilabhitvā –

    .

    2.

    ‘‘ਕਰੋਮਿ ਤੇ ਤਂ વਚਨਂ, ਯਂ ਮਂ ਭਣਸਿ ਦੇવਤੇ।

    ‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi devate;

    ਅਤ੍ਥਕਾਮਾਸਿ ਮੇ ਅਮ੍ਮ, ਹਿਤਕਾਮਾਸਿ ਦੇવਤੇ’’ਤਿ॥ –

    Atthakāmāsi me amma, hitakāmāsi devate’’ti. –

    ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਸਾ ਚ ਦੇવਧੀਤਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ। ਰਾਜਾ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਕ੍ਕਣ੍ਠਨਤ੍ਥਾਯ ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਕੁਮਾਰਸਤਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇਯੇવ ਠਪੇਸਿ। ਤੇ ਦਾਰਕਾ ਥਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਰੋਦਨ੍ਤਿ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਨਿਰਯਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ‘‘ਰਜ੍ਜਤੋ ਮੇ ਸੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਮਤਮੇવ ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ ਨ ਰੋਦਤਿ ਨ ਪਰਿਦੇવਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਧਾਤਿਯੋ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਾਦੇવਿਯਾ ਆਰੋਚਯਿਂਸੁ। ਸਾਪਿ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਨੇਮਿਤ੍ਤਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਆਹਂਸੁ ‘‘ਦੇવ, ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਪਕਤਿવੇਲਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਦਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਏવਂ ਸੋ ਰੋਦਮਾਨੋ ਥਨਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਪਿવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਧਾਤਿਯੋ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਪਕਤਿવੇਲਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਦਦਮਾਨਾ ਚ ਕਦਾਚਿ ਏਕવਾਰਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਸਕਲਦਿવਸਂ ਖੀਰਂ ਨ ਦੇਨ੍ਤਿ।

    Imaṃ gāthaṃ vatvā tāni tīṇi aṅgāni adhiṭṭhāsi. Sā ca devadhītā antaradhāyi. Rājā puttassa anukkaṇṭhanatthāya tāni pañca kumārasatāni tassa santikeyeva ṭhapesi. Te dārakā thaññatthāya rodanti paridevanti. Mahāsatto pana nirayabhayatajjito ‘‘rajjato me sussitvā matameva seyyo’’ti na rodati na paridevati. Athassa dhātiyo taṃ pavattiṃ ñatvā candādeviyā ārocayiṃsu. Sāpi rañño ārocesi. Rājā nemittake brāhmaṇe pakkosāpetvā pucchi. Atha brāhmaṇā āhaṃsu ‘‘deva, kumārassa pakativelaṃ atikkamitvā thaññaṃ dātuṃ vaṭṭati, evaṃ so rodamāno thanaṃ daḷhaṃ gahetvā sayameva pivissatī’’ti. Tato paṭṭhāya dhātiyo kumārassa pakativelaṃ atikkamitvā thaññaṃ denti. Dadamānā ca kadāci ekavāraṃ atikkamitvā denti, kadāci sakaladivasaṃ khīraṃ na denti.

    વੀਮਂਸਨਕਣ੍ਡਂ

    Vīmaṃsanakaṇḍaṃ

    ਸੋ ਨਿਰਯਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਸੁਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਥਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ ਨ ਰੋਦਤਿ, ਨ ਪਰਿਦੇવਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਅਰੋਦਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਮੇ ਛਾਤੋ’’ਤਿ ਮਾਤਾ વਾ ਥਞ੍ਞਂ ਪਾਯੇਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਧਾਤਿਯੋ વਾ ਪਾਯੇਨ੍ਤਿ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਥਞ੍ਞਂ ਅਲਦ੍ਧવੇਲਾਯਮੇવ ਰੋਦਨ੍ਤਿ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਨਿਰਯਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਨ ਰੋਦਤਿ, ਨ ਪਰਿਦੇવਤਿ, ਨ ਨਿਦ੍ਦਾਯਤਿ, ਨ ਹਤ੍ਥਪਾਦੇ ਸਮਿਞ੍ਜਤਿ, ਨ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਧਾਤਿਯੋ ‘‘ਪੀਠਸਪ੍ਪੀਨਂ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾ ਨਾਮ ਨ ਏવਰੂਪਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਮੂਗਾਨਂ ਹਨੁਕਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨਾਮ ਨ ਏવਰੂਪਂ ਹੋਤਿ, ਬਧਿਰਾਨਂ ਕਣ੍ਣਸੋਤਾਨਿ ਨਾਮ ਨ ਏવਰੂਪਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਭવਿਤਬ੍ਬਮੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣੇਨ, વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਖੀਰੇਨ ਤਾવ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਕਲਦਿવਸਂ ਖੀਰਂ ਨ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਸੁਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਖੀਰਤ੍ਥਾਯ ਸਦ੍ਦਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਮੇ ਛਾਤੋ’’ਤਿ ਸਯਮੇવ ਥਞ੍ਞਂ ਪਾਯੇਤਿ। ਏવਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਖੀਰਂ ਅਦਤ੍વਾ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਂ ਨ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    So nirayabhayatajjito sussantopi thaññatthāya na rodati, na paridevati. Atha naṃ arodantampi disvā ‘‘putto me chāto’’ti mātā vā thaññaṃ pāyeti, kadāci dhātiyo vā pāyenti. Sesadārakā thaññaṃ aladdhavelāyameva rodanti paridevanti. Mahāsatto pana nirayabhayatajjito na rodati, na paridevati, na niddāyati, na hatthapāde samiñjati, na saddaṃ karoti. Athassa dhātiyo ‘‘pīṭhasappīnaṃ hatthapādā nāma na evarūpā honti, mūgānaṃ hanukapariyosānaṃ nāma na evarūpaṃ hoti, badhirānaṃ kaṇṇasotāni nāma na evarūpāni honti, bhavitabbamettha kāraṇena, vīmaṃsissāma na’’nti cintetvā ‘‘khīrena tāva naṃ vīmaṃsissāmā’’ti sakaladivasaṃ khīraṃ na denti. So sussantopi khīratthāya saddaṃ na karoti. Athassa mātā ‘‘putto me chāto’’ti sayameva thaññaṃ pāyeti. Evaṃ antarantarā khīraṃ adatvā ekasaṃvaccharaṃ vīmaṃsantāpissa antaraṃ na passiṃsu.

    ਤਤੋ ਅਮਚ੍ਚਾਦਯੋ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ ‘‘ਏਕવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਪੂવਖਜ੍ਜਕਂ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪਞ੍ਚ ਕੁਮਾਰਸਤਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇਯੇવ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਨਾਨਾਪੂવਖਜ੍ਜਕਾਨਿ ਉਪਨਾਮੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਯਥਾਰੁਚਿ ਤਾਨਿ ਪੂવਖਜ੍ਜਕਾਨਿ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਕਲਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਹਰਨ੍ਤਾ ਤਂ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰ, ਨਿਰਯਭਯਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪੂવਖਜ੍ਜਕਂ ਇਚ੍ਛਾਹੀ’’ਤਿ ਨਿਰਯਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਪੂવਖਜ੍ਜਕਂ ਨ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਏવਂ ਪੂવਖਜ੍ਜਕੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato amaccādayo rañño ārocesuṃ ‘‘ekavassikadārakā nāma pūvakhajjakaṃ piyāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti pañca kumārasatāni tassa santikeyeva nisīdāpetvā nānāpūvakhajjakāni upanāmetvā bodhisattassa avidūre ṭhapetvā ‘‘yathāruci tāni pūvakhajjakāni gaṇhathā’’ti paṭicchannaṭṭhāne tiṭṭhanti. Sesadārakā kalahaṃ karontā aññamaññaṃ paharantā taṃ taṃ gahetvā khādanti. Mahāsatto pana attānaṃ ovaditvā ‘‘tāta temiyakumāra, nirayabhayaṃ icchanto pūvakhajjakaṃ icchāhī’’ti nirayabhayatajjito pūvakhajjakaṃ na olokesi. Evaṃ pūvakhajjakenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ‘‘ਦ੍વਿવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਫਲਾਫਲਂ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨਾਨਾਫਲਾਨਿ ਉਪਨਾਮੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਪੇਤ੍વਾ વੀਮਂਸਿਂਸੁ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਕਲਹਂ ਕਤ੍વਾ ਯੁਜ੍ਝਨ੍ਤਾ ਤਂ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਨਿਰਯਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਏવਂ ਫਲਾਫਲੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato ‘‘dvivassikadārakā nāma phalāphalaṃ piyāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti nānāphalāni upanāmetvā bodhisattassa avidūre ṭhapetvā vīmaṃsiṃsu. Sesadārakā kalahaṃ katvā yujjhantā taṃ taṃ gahetvā khādanti. So nirayabhayatajjito tampi na olokesi. Evaṃ phalāphalenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ‘‘ਤਿવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਕੀਲ਼ਨਭਣ੍ਡਕਂ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨਾਨਾਸੁવਣ੍ਣਮਯਾਨਿ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਰੂਪਕਾਦੀਨਿ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਪੇਸੁਂ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿਲੁਮ੍ਪਨ੍ਤਾ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਏવਂ ਕੀਲ਼ਨਭਣ੍ਡਕੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato ‘‘tivassikadārakā nāma kīḷanabhaṇḍakaṃ piyāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti nānāsuvaṇṇamayāni hatthiassarūpakādīni kārāpetvā bodhisattassa avidūre ṭhapesuṃ. Sesadārakā aññamaññaṃ vilumpantā gaṇhiṃsu. Mahāsatto pana na kiñci olokesi. Evaṃ kīḷanabhaṇḍakenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ‘‘ਚਤੁવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਭੋਜਨਂ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨਾਨਾਭੋਜਨਾਨਿ ਉਪਨਾਮੇਸੁਂ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਂ ਪਿਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰ, ਅਲਦ੍ਧਭੋਜਨਾਨਂ ਤੇ ਅਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਗਣਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਨਿਰਯਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਸਯਮੇવ ਹਦਯੇਨ ਭਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ વਿਯ ਅਸਹਨ੍ਤੇਨ ਸਹਤ੍ਥੇਨ ਭੋਜਨਂ ਭੋਜੇਸਿ। ਏવਂ ਭੋਜਨੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato ‘‘catuvassikadārakā nāma bhojanaṃ piyāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti nānābhojanāni upanāmesuṃ. Sesadārakā taṃ piṇḍaṃ piṇḍaṃ katvā bhuñjanti. Mahāsatto pana attānaṃ ovaditvā ‘‘tāta temiyakumāra, aladdhabhojanānaṃ te attabhāvānaṃ gaṇanā nāma natthī’’ti nirayabhayatajjito tampi na olokesi. Athassa mātā sayameva hadayena bhijjamānena viya asahantena sahatthena bhojanaṃ bhojesi. Evaṃ bhojanenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ‘‘ਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਿਨੋ ਭਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਅਨੇਕਦ੍વਾਰਯੁਤ੍ਤਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਗੇਹਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਤਾਲਪਣ੍ਣੇਹਿ ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਤਂ ਸੇਸਦਾਰਕੇਹਿ ਪਰਿવੁਤਂ ਤਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦਿਸ੍વਾ વਿਰવਨ੍ਤਾ ਪਲਾਯਿਂਸੁ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਨਿਰਯਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪਨਤੋ ਇਦਮੇવ ਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪਨਂ ਸਤਗੁਣੇਨ ਸਹਸ੍ਸਗੁਣੇਨ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗੁਣੇਨ વਰਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਮਹਾਥੇਰੋ વਿਯ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਹਿ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਪਨੇਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਅਗ੍ਗਿਨਾਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato ‘‘pañcavassikadārakā nāma aggino bhāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti rājaṅgaṇe anekadvārayuttaṃ mahantaṃ gehaṃ kāretvā tālapaṇṇehi chādetvā taṃ sesadārakehi parivutaṃ tassa majjhe nisīdāpetvā aggiṃ denti. Sesadārakā aggiṃ disvā viravantā palāyiṃsu. Mahāsatto pana cintesi ‘‘nirayaaggisantāpanato idameva aggisantāpanaṃ sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena varatara’’nti nirodhasamāpanno mahāthero viya niccalova ahosi. Atha naṃ aggimhi āgacchante gahetvā apanenti. Evaṃ aggināpi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ‘‘ਛવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਮਤ੍ਤਹਤ੍ਥਿਨੋ ਭਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਏਕਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਸੁਸਿਕ੍ਖਿਤਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਸੇਸਦਾਰਕੇਹਿ ਪਰਿવੁਤਂ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਕੋਞ੍ਚਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤੋ ਸੋਣ੍ਡਾਯ ਭੂਮਿਯਂ ਪੋਥੇਨ੍ਤੋ ਭਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਰਣਭਯਭੀਤਾ ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾਸੁ ਪਲਾਯਿਂਸੁ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਮਤ੍ਤਹਤ੍ਥਿਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਚਣ੍ਡਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਨਤੋ ਚਣ੍ਡਹਤ੍ਥਿਨੋ ਹਤ੍ਥੇ ਮਰਣਮੇવ ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ ਨਿਰਯਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਨਿਸੀਦਿ। ਸੁਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਹਤ੍ਥੀ ਮਹਾਸਤ੍ਤਂ ਪੁਪ੍ਫਕਲਾਪਂ વਿਯ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਪਰਾਪਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਕਿਲਮੇਤ੍વਾવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਂ ਹਤ੍ਥਿਨਾਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato ‘‘chavassikadārakā nāma mattahatthino bhāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti ekaṃ hatthiṃ susikkhitaṃ sikkhāpetvā bodhisattaṃ sesadārakehi parivutaṃ rājaṅgaṇe nisīdāpetvā taṃ hatthiṃ muñcanti. So koñcanādaṃ nadanto soṇḍāya bhūmiyaṃ pothento bhayaṃ dassento āgacchati. Sesadārakā taṃ disvā maraṇabhayabhītā disāvidisāsu palāyiṃsu. Mahāsatto pana mattahatthiṃ āgacchantaṃ disvā cintesi ‘‘caṇḍaniraye paccanato caṇḍahatthino hatthe maraṇameva seyyo’’ti nirayabhayatajjito tattheva nisīdi. Susikkhito hatthī mahāsattaṃ pupphakalāpaṃ viya ukkhipitvā aparāparaṃ katvā akilametvāva gacchati. Evaṃ hatthināpi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ‘‘ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਸਪ੍ਪਸ੍ਸ ਭਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਸੇਸਦਾਰਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਟਦਾਠੇ ਕਤਮੁਖਬਨ੍ਧੇ ਸਪ੍ਪੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸੁਂ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ વਿਰવਨ੍ਤਾ ਪਲਾਯਿਂਸੁ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਨਿਰਯਭਯਂ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਚਣ੍ਡਸਪ੍ਪਸ੍ਸ ਮੁਖੇ વਿਨਾਸਮੇવ વਰਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਮਹਾਥੇਰੋ વਿਯ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪੋ ਸਕਲਸਰੀਰਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਮਤ੍ਥਕੇ ਫਣਂ ਕਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛਿ। ਤਦਾਪਿ ਸੋ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਹੋਸਿ। ਏવਂ ਸਪ੍ਪੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ ।

    Tato ‘‘sattavassikadārakā nāma sappassa bhāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti bodhisattaṃ sesadārakehi saddhiṃ rājaṅgaṇe nisīdāpetvā uddhaṭadāṭhe katamukhabandhe sappe vissajjesuṃ. Sesadārakā te disvā viravantā palāyiṃsu. Mahāsatto pana nirayabhayaṃ āvajjetvā ‘‘caṇḍasappassa mukhe vināsameva varatara’’nti nirodhasamāpanno mahāthero viya niccalova ahosi. Athassa sappo sakalasarīraṃ veṭhetvā matthake phaṇaṃ katvā acchi. Tadāpi so niccalova ahosi. Evaṃ sappenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu .

    ਤਤੋ ‘‘ਅਟ੍ਠવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਨਟਸਮਜ੍ਜਂ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਤਂ ਪਞ੍ਚਦਾਰਕਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਨਟਸਮਜ੍ਜਂ ਕਾਰਾਪੇਸੁਂ। ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਤਂ ਨਟਸਮਜ੍ਜਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੂ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਾ ਮਹਾਹਸਿਤਂ ਹਸਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ‘‘ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਾਲੇ ਤવ ਖਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹਾਸੋ વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ વਾ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਨਿਰਯਭਯਂ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਹੋਸਿ, ਤਂ ਨ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਏવਂ ਨਟਸਮਜ੍ਜੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato ‘‘aṭṭhavassikadārakā nāma naṭasamajjaṃ piyāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti taṃ pañcadārakasatehi saddhiṃ rājaṅgaṇe nisīdāpetvā naṭasamajjaṃ kārāpesuṃ. Sesadārakā taṃ naṭasamajjaṃ disvā ‘‘sādhu sādhū’’ti vadantā mahāhasitaṃ hasanti. Mahāsatto pana ‘‘niraye nibbattakāle tava khaṇamattampi hāso vā somanassaṃ vā natthī’’ti nirayabhayaṃ āvajjetvā niccalova ahosi, taṃ na olokesi. Evaṃ naṭasamajjenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ‘‘ਨવવਸ੍ਸਿਕਦਾਰਕਾ ਨਾਮ ਅਸਿਨੋ ਭਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਤਂ ਪਞ੍ਚਦਾਰਕਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਦਾਰਕਾਨਂ ਕੀਲ਼ਨਕਾਲੇ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਫਲਿਕવਣ੍ਣਂ ਅਸਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਬ੍ਭਮਨ੍ਤੋ ਨਦਨ੍ਤੋ વਗ੍ਗਨ੍ਤੋ ਤਾਸੇਨ੍ਤੋ ਲਙ੍ਘਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਫੋਟੇਨ੍ਤੋ ਮਹਾਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਾਸਿਰਞ੍ਞੋ ਕਿਰ ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣੀ ਏਕੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਕੁਹਿਂ, ਸੀਸਮਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਭਿਧਾવਤਿ। ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੇਸਦਾਰਕਾ ਭੀਤਤਸਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਰવਨ੍ਤਾ ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾਸੁ ਪਲਾਯਿਂਸੁ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਨਿਰਯਭਯਂ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ વਿਯ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸਿਨਾ ਸੀਸੇ ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਸੀਸਂ ਤੇ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤਾਸੇਨ੍ਤੋਪਿ ਤਾਸੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਅਪਗਮਿ। ਏવਂ ਖਗ੍ਗੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato ‘‘navavassikadārakā nāma asino bhāyanti, tena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti taṃ pañcadārakasatehi saddhiṃ rājaṅgaṇe nisīdāpetvā dārakānaṃ kīḷanakāle eko puriso phalikavaṇṇaṃ asiṃ gahetvā paribbhamanto nadanto vagganto tāsento laṅghanto apphoṭento mahāsaddaṃ karonto ‘‘kāsirañño kira kāḷakaṇṇī eko putto atthi, so kuhiṃ, sīsamassa chindissāmī’’ti abhidhāvati. Taṃ purisaṃ disvā sesadārakā bhītatasitā hutvā viravantā disāvidisāsu palāyiṃsu. Mahāsatto pana nirayabhayaṃ āvajjetvā ajānanto viya nisīdi. Atha naṃ so puriso asinā sīse parāmasitvā ‘‘sīsaṃ te chindissāmī’’ti tāsentopi tāsetuṃ asakkonto apagami. Evaṃ khaggenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ਦਸવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ਪਨਸ੍ਸ ਬਧਿਰਭਾવવੀਮਂਸਨਤ੍ਥਂ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਸਾਣਿਯਾ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਾਪੇਤ੍વਾ ਚਤੂਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਛਿਦ੍ਦਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾਸਯਨੇ ਸਙ੍ਖਧਮਕੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਸਙ੍ਖੇ ਧਮਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਏਕਨਿਨ੍ਨਾਦਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਮਚ੍ਚਾ ਚਤੂਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਠਤ੍વਾ ਸਾਣਿਯਾ ਛਿਦ੍ਦੇਹਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾਪਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਸਤਿਸਮ੍ਮੋਸਂ વਾ ਹਤ੍ਥਪਾਦવਿਕਾਰਂ વਾ ਫਨ੍ਦਨਮਤ੍ਤਂ વਾ ਨ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ। ਏવਂ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਸਙ੍ਖਸਦ੍ਦੇਨਪਿ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato dasavassikakāle panassa badhirabhāvavīmaṃsanatthaṃ sirisayane nisīdāpetvā sāṇiyā parikkhipāpetvā catūsu passesu chiddāni katvā tassa adassetvā heṭṭhāsayane saṅkhadhamake nisīdāpetvā ekappahāreneva saṅkhe dhamāpenti, ekaninnādaṃ ahosi. Amaccā catūsu passesu ṭhatvā sāṇiyā chiddehi olokentāpi mahāsattassa ekadivasampi satisammosaṃ vā hatthapādavikāraṃ vā phandanamattaṃ vā na passiṃsu. Evaṃ ekasaṃvaccharaṃ saṅkhasaddenapi antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ਪਰਮ੍ਪਿ ਏਕਾਦਸવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਤਥੇવ ਭੇਰਿਸਦ੍ਦੇਨ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato parampi ekādasavassikakāle ekasaṃvaccharaṃ tatheva bherisaddena vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ਦ੍વਾਦਸવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ‘‘ਦੀਪੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ‘‘ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ ਹਤ੍ਥਂ વਾ ਪਾਦਂ વਾ ਫਨ੍ਦਾਪੇਤਿ ਨੁ ਖੋ, ਨੋ’’ਤਿ ਘਟੇਸੁ ਦੀਪੇ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਸੇਸਦੀਪੇ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ ਸਯਾਪੇਤ੍વਾ ਘਟੇਹਿ ਦੀਪੇ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਆਲੋਕਂ ਕਤ੍વਾ ਇਰਿਯਾਪਥਂ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਦੀਪੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਫਨ੍ਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato dvādasavassikakāle ‘‘dīpena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti ‘‘rattibhāge andhakāre hatthaṃ vā pādaṃ vā phandāpeti nu kho, no’’ti ghaṭesu dīpe jāletvā sesadīpe nibbāpetvā thokaṃ andhakāre sayāpetvā ghaṭehi dīpe ukkhipitvā ekappahāreneva ālokaṃ katvā iriyāpathaṃ upadhārenti. Evaṃ dīpenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa kiñci phandanamattampi na passiṃsu.

    ਤਤੋ ਤੇਰਸવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ‘‘ਫਾਣਿਤੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਫਾਣਿਤੇਨ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਬਹੁਮਕ੍ਖਿਕੇ ਠਾਨੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਸੁਂ। ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਸੂਚੀਹਿ વਿਜ੍ਝਮਾਨਾ વਿਯ ਖਾਦਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਮਹਾਥੇਰੋ વਿਯ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਹੋਸਿ। ਏવਂ ਫਾਣਿਤੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਫਨ੍ਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato terasavassikakāle ‘‘phāṇitena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti sakalasarīraṃ phāṇitena makkhetvā bahumakkhike ṭhāne nipajjāpesuṃ. Makkhikā uṭṭhahanti, tā tassa sakalasarīraṃ parivāretvā sūcīhi vijjhamānā viya khādanti. So nirodhasamāpanno mahāthero viya niccalova ahosi. Evaṃ phāṇitenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa kiñci phandanamattampi na passiṃsu.

    ਅਥਸ੍ਸ ਚੁਦ੍ਦਸવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਪਨੇਸ ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਜਾਤੋ ਸੁਚਿਕਾਮੋ ਅਸੁਚਿਜਿਗੁਚ੍ਛਕੋ, ਅਸੁਚਿਨਾ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨਂ ਨੇવ ਨ੍ਹਾਪੇਨ੍ਤਿ ਨ ਚ ਆਚਮਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਲਿਪਨ੍ਨੋ ਸਯਤਿ। ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਭਾવੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰੁਧੀਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ, ਅਸੁਚਿਗਨ੍ਧੇਨ ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਹੋਸਿ । ਅਥ ਨਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾ ਧਾਤਿਯੋ ਆਹਂਸੁ ‘‘ਤਾਤ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰ, ਤ੍વਂ ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਜਾਤੋ, ਕੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਦਾ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਿਂ ਨ ਲਜ੍ਜਸਿ, ਕਸ੍ਮਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋਸਿ, ਉਟ੍ਠਾਯ ਤੇ ਸਰੀਰਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਾਹੀ’’ਤਿ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਥਾਰੂਪੇ ਪਟਿਕੂਲੇ ਗੂਥਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਨਿਮੁਗ੍ਗੋਪਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਭਾવੇਨ ਯੋਜਨਸਤਮਤ੍ਥਕੇ ਠਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਹਦਯੁਪ੍ਪਤਨਸਮਤ੍ਥਸ੍ਸ ਗੂਥਨਿਰਯਸ੍ਸ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਭਾવਂ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਹੋਸਿ। ਏવਂ ਅਸੁਚਿਨਾਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Athassa cuddasavassikakāle ‘‘idāni panesa mahallako jāto sucikāmo asucijigucchako, asucinā naṃ vīmaṃsissāmā’’ti tato paṭṭhāya naṃ neva nhāpenti na ca ācamāpenti. So uccārapassāvaṃ katvā tattheva palipanno sayati. Duggandhabhāvena panassa antarudhīnaṃ nikkhamanakālo viya ahosi, asucigandhena makkhikā khādanti. So niccalova ahosi . Atha naṃ parivāretvā ṭhitā dhātiyo āhaṃsu ‘‘tāta temiyakumāra, tvaṃ mahallako jāto, ko taṃ sabbadā paṭijaggissati, kiṃ na lajjasi, kasmā nipannosi, uṭṭhāya te sarīraṃ paṭijaggāhī’’ti akkosanti paribhāsanti. So tathārūpe paṭikūle gūtharāsimhi nimuggopi duggandhabhāvena yojanasatamatthake ṭhitānampi hadayuppatanasamatthassa gūthanirayassa duggandhabhāvaṃ āvajjetvā niccalova ahosi. Evaṃ asucināpi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਤਤੋ ਪਨ੍ਨਰਸવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ‘‘ਅਙ੍ਗਾਰੇਨ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਅਥਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾਮਞ੍ਚਕੇ ਅਗ੍ਗਿਕਪਲ੍ਲਾਨਿ ਠਪਯਿਂਸੁ ‘‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਉਣ੍ਹੇਨ ਪੀਲ਼ਿਤੋ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਂ ਅਸਹਨ੍ਤੋ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਫੋਟਾਨਿ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਅવੀਚਿਨਿਰਯਸਨ੍ਤਾਪੋ ਯੋਜਨਸਤਮਤ੍ਥਕੇ ਫਰਤਿ, ਤਮ੍ਹਾ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਤਗੁਣੇਨ ਸਹਸ੍ਸਗੁਣੇਨ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗੁਣੇਨ વਰਤਰ’’ਨ੍ਤਿ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਭਿਜ੍ਜਮਾਨਹਦਯਾ વਿਯ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪਟਿਕ੍ਕਮਾਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਤਤੋ ਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪਨਤੋ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰ, ਮਯਂ ਤવ ਅਪੀਠਸਪ੍ਪਿਆਦਿਭਾવਂ ਜਾਨਾਮ। ਨ ਹਿ ਏਤੇਸਂ ਏવਰੂਪਾਨਿ ਹਤ੍ਥਪਾਦਕਣ੍ਣਸੋਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤ੍વਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਪਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਪੁਤ੍ਤਕੋ, ਮਾ ਨੋ ਨਾਸੇਹਿ, ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ વਸਨ੍ਤਾਨਂ ਰਾਜੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਗਰਹਤੋ ਨੋ ਮੋਚੇਹੀ’’ਤਿ ਯਾਚਿਂਸੁ। ਏવਂ ਸੋ ਤੇਹਿ ਯਾਚਿਤੋਪਿ ਅਸੁਣਨ੍ਤੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਰੋਦਮਾਨਾ ਪਰਿਦੇવਮਾਨਾ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ । ਏਕਦਾ ਮਾਤਾ ਏਕਿਕਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਯਾਚਤਿ, ਏਕਦਾ ਪਿਤਾ ਏਕਕੋવ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਯਾਚਤਿ। ਏવਂ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Tato pannarasavassikakāle ‘‘aṅgārena naṃ vīmaṃsissāmā’’ti athassa heṭṭhāmañcake aggikapallāni ṭhapayiṃsu ‘‘appeva nāma uṇhena pīḷito dukkhavedanaṃ asahanto vipphandanākāraṃ dasseyyā’’ti. Athassa sarīre phoṭāni uṭṭhahanti. Mahāsatto ‘‘avīcinirayasantāpo yojanasatamatthake pharati, tamhā dukkhato idaṃ dukkhaṃ sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena varatara’’nti adhivāsetvā niccalova ahosi. Athassa mātāpitaro bhijjamānahadayā viya manusse paṭikkamāpetvā taṃ tato aggisantāpanato apanetvā ‘‘tāta temiyakumāra, mayaṃ tava apīṭhasappiādibhāvaṃ jānāma. Na hi etesaṃ evarūpāni hatthapādakaṇṇasotāni honti, tvaṃ amhehi patthetvā laddhaputtako, mā no nāsehi, sakalajambudīpe vasantānaṃ rājūnaṃ santike garahato no mocehī’’ti yāciṃsu. Evaṃ so tehi yācitopi asuṇanto viya hutvā niccalova nipajji. Athassa mātāpitaro rodamānā paridevamānā paṭikkamanti . Ekadā mātā ekikā upasaṅkamitvā yācati, ekadā pitā ekakova upasaṅkamitvā yācati. Evaṃ ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਅਥਸ੍ਸ ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ਅਮਚ੍ਚਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਯੋ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ ‘‘ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ વਾ ਹੋਤੁ, ਮੂਗੋ વਾ ਬਧਿਰੋ વਾ ਹੋਤੁ, વਯੇ ਪਰਿਣਤੇ ਰਜਨੀਯੇ ਅਰਜ੍ਜਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਦੁਸ੍ਸਨੀਯੇ ਅਦੁਸ੍ਸਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਮਯੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਪੁਪ੍ਫવਿਕਸਨਂ વਿਯ ਹਿ ਧਮ੍ਮਤਾ ਏਸਾ, ਨਾਟਕਾਨਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਤਾਹਿ ਨਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਮਰੂਪਧਰਾ ਦੇવਕਞ੍ਞਾਯੋ વਿਯ વਿਲਾਸਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਨਾਟਕਿਤ੍ਥਿਯੋ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਯਾ ਕੁਮਾਰਂ ਹਸਾਪੇਤੁਂ વਾ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਬਨ੍ਧਿਤੁਂ વਾ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਂ ਗਨ੍ਧੋਦਕੇਨ ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ વਿਯ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਦੇવવਿਮਾਨਸਦਿਸੇ ਸਿਰਿਗਬ੍ਭੇ ਸੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਦਾਮਪੁਪ੍ਫਦਾਮਧੂਮવਾਸਚੁਣ੍ਣਾਦੀਹਿ ਅਨ੍ਤੋਗਬ੍ਭਂ ਏਕਗਨ੍ਧਸਮੋਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਅਥ ਨਂ ਤਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਚ੍ਚਗੀਤੇਹਿ ਚੇવ ਮਧੁਰવਚਨਾਦੀਹਿ ਚ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ ਅਭਿਰਮਾਪੇਤੁਂ વਾਯਮਿਂਸੁ। ਸੋ ਬੁਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਤਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਮਮ ਸਰੀਰਸਮ੍ਫਸ੍ਸਂ ਮਾ વਿਨ੍ਦਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇ ਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਿ, ਅਥਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਥਦ੍ਧਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਸਮ੍ਫਸ੍ਸਂ ਅવਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਥਦ੍ਧਸਰੀਰੋ ਏਸ, ਨਾਯਂ ਮਨੁਸ੍ਸੋ, ਯਕ੍ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਭੀਤਤਸਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿਯੋ ਪਲਾਯਿਂਸੁ। ਏવਂ ਨਾਟਕੇਨਪਿ ਏਕਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ વੀਮਂਸਨ੍ਤਾਪਿਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਸ੍ਸਿਂਸੁ।

    Athassa soḷasavassikakāle amaccabrāhmaṇādayo cintayiṃsu ‘‘pīṭhasappī vā hotu, mūgo vā badhiro vā hotu, vaye pariṇate rajanīye arajjantā nāma natthi, dussanīye adussantā nāma natthi, samaye sampatte pupphavikasanaṃ viya hi dhammatā esā, nāṭakānampissa paccupaṭṭhāpetvā tāhi naṃ vīmaṃsissāmā’’ti. Tato uttamarūpadharā devakaññāyo viya vilāsasampannā nāṭakitthiyo pakkosāpetvā ‘‘yā kumāraṃ hasāpetuṃ vā kilesehi bandhituṃ vā sakkoti, sā tassa aggamahesī bhavissatī’’ti vatvā kumāraṃ gandhodakena nhāpetvā devaputtaṃ viya alaṅkaritvā devavimānasadise sirigabbhe supaññatte sirisayane āropetvā gandhadāmapupphadāmadhūmavāsacuṇṇādīhi antogabbhaṃ ekagandhasamodakaṃ katvā paṭikkamiṃsu. Atha naṃ tā itthiyo parivāretvā naccagītehi ceva madhuravacanādīhi ca nānappakārehi abhiramāpetuṃ vāyamiṃsu. So buddhisampannatāya tā itthiyo anoloketvā ‘‘imā itthiyo mama sarīrasamphassaṃ mā vindantū’’ti adhiṭṭhahitvā assāsapassāse sannirumbhi, athassa sarīraṃ thaddhaṃ ahosi. Tā tassa sarīrasamphassaṃ avindantiyo hutvā ‘‘thaddhasarīro esa, nāyaṃ manusso, yakkho bhavissatī’’ti bhītatasitā hutvā attānaṃ sandhāretuṃ asakkontiyo palāyiṃsu. Evaṃ nāṭakenapi ekasaṃvaccharaṃ antarantarā vīmaṃsantāpissa neva antaraṃ passiṃsu.

    ਏવਂ ਸੋਲ਼ਸ ਸਂવਚ੍ਛਰਾਨਿ ਸੋਲ਼ਸਹਿ ਮਹਾવੀਮਂਸਾਹਿ ਚੇવ ਅਨੇਕਾਹਿ ਖੁਦ੍ਦਕવੀਮਂਸਾਹਿ ਚ વੀਮਂਸਮਾਨਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ।

    Evaṃ soḷasa saṃvaccharāni soḷasahi mahāvīmaṃsāhi ceva anekāhi khuddakavīmaṃsāhi ca vīmaṃsamānāpi tassa cittaṃ pariggaṇhituṃ nāsakkhiṃsu.

    વੀਮਂਸਨਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Vīmaṃsanakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਰਜ੍ਜਯਾਚਨਕਣ੍ਡਂ

    Rajjayācanakaṇḍaṃ

    ਤਤੋ ਰਾਜਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੀ ਹੁਤ੍વਾ ਲਕ੍ਖਣਪਾਠਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਜਾਤਕਾਲੇ ‘ਧਞ੍ਞਪੁਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਯਂ ਕੁਮਾਰੋ, ਨਾਸ੍ਸ ਕੋਚਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’ਤਿ ਮੇ ਕਥਯਿਤ੍ਥ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਸੋ ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ ਮੂਗਬਧਿਰੋ ਜਾਤੋ, ਕਥਾ વੋ ਨ ਸਮੇਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਦਿਂਸੁ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਆਚਰਿਯੇਹਿ ਅਦਿਟ੍ਠਕਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ, ਦੇવ, ‘ਰਾਜਕੁਲੇਹਿ ਪਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਪੁਤ੍ਤਕੋ ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਸਿਯਾ’ਤਿ ਨ ਕਥਯਿਮ੍ਹਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਨੇ ਰਾਜਾ ਏવਮਾਹ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਕਿਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕੁਮਾਰੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਗੇਹੇ વਸਨ੍ਤੇ ਤਯੋ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ – ਜੀવਿਤਸ੍ਸ વਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ, ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ, ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ વਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ’’ਤਿ। ‘‘ਤਸ੍ਮਾ, ਦੇવ, ਪਪਞ੍ਚਂ ਅਕਤ੍વਾ ਅવਮਙ੍ਗਲਰਥੇ ਅવਮਙ੍ਗਲਅਸ੍ਸੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨਂ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਦ੍વਾਰੇਨ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਆਮਕਸੁਸਾਨੇ ਚਤੁਬ੍ਭਿਤ੍ਤਿਕਂ ਆવਾਟਂ ਖਣਿਤ੍વਾ ਨਿਖਣਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ਅਨ੍ਤਰਾਯਭਯੇਨ ਭੀਤੋ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿ।

    Tato rājā vippaṭisārī hutvā lakkhaṇapāṭhake brāhmaṇe pakkosāpetvā ‘‘tumhe kumārassa jātakāle ‘dhaññapuññalakkhaṇasampanno ayaṃ kumāro, nāssa koci antarāyo paññāyatī’ti me kathayittha, idāni pana so pīṭhasappī mūgabadhiro jāto, kathā vo na sametī’’ti āha. Brāhmaṇā vadiṃsu ‘‘mahārāja, ācariyehi adiṭṭhakaṃ nāma natthi, apica kho pana, deva, ‘rājakulehi patthetvā laddhaputtako kāḷakaṇṇī’ti vutte ‘tumhākaṃ domanassaṃ siyā’ti na kathayimhā’’ti. Atha ne rājā evamāha ‘‘idāni pana kiṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Mahārāja, imasmiṃ kumāre imasmiṃ gehe vasante tayo antarāyā paññāyissanti – jīvitassa vā antarāyo, setacchattassa vā antarāyo, aggamahesiyā vā antarāyo’’ti. ‘‘Tasmā, deva, papañcaṃ akatvā avamaṅgalarathe avamaṅgalaasse yojetvā tattha naṃ nipajjāpetvā pacchimadvārena nīharitvā āmakasusāne catubbhittikaṃ āvāṭaṃ khaṇitvā nikhaṇituṃ vaṭṭatī’’ti. Rājā antarāyabhayena bhīto tesaṃ vacanaṃ ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi.

    ਤਦਾ ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੁਰਿਤਤੁਰਿਤਾવ ਏਕਿਕਾ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਮਯ੍ਹਂ વਰੋ ਦਿਨ੍ਨੋ, ਮਯਾ ਚ ਗਹਿਤਕੋ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਮੇ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਯਾਚਿ। ‘‘ਗਣ੍ਹਾਹਿ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਦੇવ, ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂਕਾਰਣਾ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ, ਤੇ ਦੇવਿ, ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਯਾવਜੀવਂ ਅਦਦਨ੍ਤਾਪਿ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਛ વਸ੍ਸਾਨਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਪਞ੍ਚ વਸ੍ਸਾਨਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਤੀਣਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਦ੍વੇ વਸ੍ਸਾਨਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਏਕવਸ੍ਸਂ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਸਤ੍ਤ ਮਾਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਛ ਮਾਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਪਞ੍ਚ ਮਾਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਮਾਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਤੀਣਿ ਮਾਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਦ੍વੇ ਮਾਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਏਕਮਾਸਂ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਅਡ੍ਢਮਾਸਂ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਦੇવੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਦੇવ, ਸਤ੍ਤ ਦਿવਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਸਾਧੁ, ਦੇવਿ, ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਪੁਤ੍ਤਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਇਦਂ ਰਜ੍ਜ’’ਨ੍ਤਿ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸਕਲਨਗਰਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕੇ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਤਂ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਪਿਯਪੁਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਯਾਚਿ ‘‘ਤਾਤ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰ, ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਨਿਦ੍ਦਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਰੋਦਮਾਨਾਯ ਮੇ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਪਕ੍ਕਾਨਿ, ਸੋਕੇਨ ਮੇ ਹਦਯਂ ਭਿਜ੍ਜਮਾਨਂ વਿਯ ਅਹੋਸਿ, ਅਹਂ ਤવ ਅਪੀਠਸਪ੍ਪਿਆਦਿਭਾવਂ ਜਾਨਾਮਿ, ਮਾ ਮਂ ਅਨਾਥਂ ਕਰੀ’’ਤਿ। ਸਾ ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨੇવ ਪੁਨਦਿવਸੇਪਿ ਪੁਨਦਿવਸੇਪੀਤਿ ਪਞ੍ਚ ਦਿવਸਾਨਿ ਯਾਚਿ।

    Tadā candādevī taṃ pavattiṃ sutvā turitaturitāva ekikā rājānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘deva, tumhehi mayhaṃ varo dinno, mayā ca gahitako katvā ṭhapito, idāni taṃ me dethā’’ti yāci. ‘‘Gaṇhāhi, devī’’ti. ‘‘Deva, puttassa me rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Kiṃkāraṇā, devā’’ti. ‘‘Putto, te devi, kāḷakaṇṇī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, yāvajīvaṃ adadantāpi satta vassāni dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, cha vassāni dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, pañca vassāni dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, cattāri vassāni dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, tīṇi vassāni dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, dve vassāni dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, ekavassaṃ rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, satta māsāni rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, cha māsāni rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, pañca māsāni rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, cattāri māsāni rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, tīṇi māsāni rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, dve māsāni rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, ekamāsaṃ rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, aḍḍhamāsaṃ rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Na sakkā, devī’’ti. ‘‘Tena hi, deva, satta divasāni rajjaṃ dethā’’ti. Rājā ‘‘sādhu, devi, gaṇhāhī’’ti āha. Sā tasmiṃ khaṇe puttaṃ alaṅkārāpetvā ‘‘temiyakumārassa idaṃ rajja’’nti nagare bheriṃ carāpetvā sakalanagaraṃ alaṅkārāpetvā puttaṃ hatthikkhandhaṃ āropetvā setacchattaṃ tassa matthake kārāpetvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā puna āgantvā antonagaraṃ pavesetvā taṃ sirisayane nipajjāpetvā piyaputtaṃ sabbarattiṃ yāci ‘‘tāta temiyakumāra, taṃ nissāya soḷasa vassāni niddaṃ alabhitvā rodamānāya me akkhīni upakkāni, sokena me hadayaṃ bhijjamānaṃ viya ahosi, ahaṃ tava apīṭhasappiādibhāvaṃ jānāmi, mā maṃ anāthaṃ karī’’ti. Sā iminā upāyeneva punadivasepi punadivasepīti pañca divasāni yāci.

    ਰਜ੍ਜਯਾਚਨਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।

    Rajjayācanakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.

    ਅਥ ਛਟ੍ਠੇ ਦਿવਸੇ ਰਾਜਾ ਸੁਨਨ੍ਦਂ ਨਾਮ ਸਾਰਥਿਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ, ਸੁਨਨ੍ਦਸਾਰਥਿ ਸ੍વੇ ਪਾਤੋવ ਅવਮਙ੍ਗਲਰਥੇ ਅવਮਙ੍ਗਲਅਸ੍ਸੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਂ ਤਤ੍ਥ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਦ੍વਾਰੇਨ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਆਮਕਸੁਸਾਨੇ ਚਤੁਬ੍ਭਿਤ੍ਤਿਕਂ ਆવਾਟਂ ਖਣਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਕੁਦ੍ਦਾਲਪਿਟ੍ਠੇਨ ਮਤ੍ਥਕਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਪਂਸੁਂ ਦਤ੍વਾ ਪਥવਿવਡ੍ਢਨਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਏਹੀ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਛਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਰਤ੍ਤਿਂ ਦੇવੀ ਕੁਮਾਰਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰ, ਤવ ਪਿਤਾ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਤਂ ਸ੍વੇ ਪਾਤੋવ ਆਮਕਸੁਸਾਨੇ ਨਿਖਣਿਤੁਂ ਆਣਾਪੇਸਿ, ਸ੍વੇ ਪਾਤੋવ ਮਰਣਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ ਪੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ‘‘ਤਾਤ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰ, ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਤਯਾ ਕਤੋ વਾਯਾਮੋ ਇਦਾਨਿ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਕ੍ਕੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਮਾਤੁਯਾ ਪਨਸ੍ਸ ਹਦਯਂ ਭਿਜ੍ਜਮਾਨਂ વਿਯ ਅਹੋਸਿ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ‘‘ਮਨੋਰਥੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਮਾਤੁਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਾਲਪਿ।

    Atha chaṭṭhe divase rājā sunandaṃ nāma sārathiṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, sunandasārathi sve pātova avamaṅgalarathe avamaṅgalaasse yojetvā kumāraṃ tattha nipajjāpetvā pacchimadvārena nīharitvā āmakasusāne catubbhittikaṃ āvāṭaṃ khaṇitvā tattha naṃ pakkhipitvā kuddālapiṭṭhena matthakaṃ bhinditvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā upari paṃsuṃ datvā pathavivaḍḍhanakammaṃ katvā nhatvā ehī’’ti āṇāpesi. So ‘‘sādhu, devā’’ti sampaṭicchi. Atha chaṭṭhampi rattiṃ devī kumāraṃ yācitvā ‘‘tāta temiyakumāra, tava pitā kāsirājā taṃ sve pātova āmakasusāne nikhaṇituṃ āṇāpesi, sve pātova maraṇaṃ pāpuṇissasi puttā’’ti āha. Taṃ sutvā mahāsattassa ‘‘tāta temiyakumāra, soḷasa vassāni tayā kato vāyāmo idāni matthakaṃ pakko’’ti cintentassa abbhantare pīti uppajji. Mātuyā panassa hadayaṃ bhijjamānaṃ viya ahosi, evaṃ santepi ‘‘manoratho matthakaṃ pāpuṇissatī’’ti mātuyā saddhiṃ nālapi.

    ਅਥਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਪਾਤੋવ ਸੁਨਨ੍ਦੋ ਸਾਰਥਿ ਰਥਂ ਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਦੇવਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਰਮਿਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਚ ਮਙ੍ਗਲਰਥੇ ਮਙ੍ਗਲਅਸ੍ਸੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਰਥਂ ਰਾਜਦ੍વਾਰੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਤਲਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਸਿਰਿਗਬ੍ਭਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦੇવਿਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਦੇવਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਮਾ ਕੁਜ੍ਝ, ਰਞ੍ਞੋ ਆਣਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਂ ਆਲਿਙ੍ਗਿਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨਂ ਦੇવਿਂ ਪਿਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੇਨ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਕਲਾਪਂ વਿਯ ਕੁਮਾਰਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਾ ਓਤਰਿ। ਤਦਾ ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਉਰਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਦੇਨ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍વਾ ਮਹਾਤਲੇ ਓਹੀਯਿ। ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਯਿ ਅਕਥੇਨ੍ਤੇ ਮਾਤਾ ਹਦਯੇਨ ਫਲਿਤੇਨ ਮਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਕਥੇਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਸਚੇ ਅਹਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਕਤੋ વਾਯਾਮੋ ਮੇ ਮੋਘੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਕਥੇਨ੍ਤੋ ਪਨਾਹਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਞ੍ਚ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਚ ਪਚ੍ਚਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ।

    Athassā rattiyā accayena pātova sunando sārathi rathaṃ yojento devatānubhāvena mahāsattassa pāramitānubhāvena ca maṅgalarathe maṅgalaasse yojetvā rathaṃ rājadvāre ṭhapetvā mahātalaṃ abhiruhitvā sirigabbhaṃ pavisitvā deviṃ vanditvā evamāha – ‘‘devi, mayhaṃ mā kujjha, rañño āṇā’’ti vatvā puttaṃ āliṅgitvā nipannaṃ deviṃ piṭṭhihatthena apanetvā pupphakalāpaṃ viya kumāraṃ ukkhipitvā pāsādā otari. Tadā candādevī uraṃ paharitvā mahantena saddena paridevitvā mahātale ohīyi. Atha naṃ mahāsatto oloketvā ‘‘mayi akathente mātā hadayena phalitena marissatī’’ti kathetukāmo hutvāpi ‘‘sace ahaṃ kathessāmi, soḷasa vassāni kato vāyāmo me mogho bhavissati, akathento panāhaṃ attano ca mātāpitūnañca mahājanassa ca paccayo bhavissāmī’’ti adhivāsesi.

    ਅਥ ਨਂ ਸਾਰਥਿ ਰਥਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਪਚ੍ਛਿਮਦ੍વਾਰਾਭਿਮੁਖਂ ਰਥਂ ਪੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਰਥਂ ਪੇਸੇਸਿ। ਤਦਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਰਮਿਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਦੇવਤਾવਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਰਥਂ ਨਿવਤ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਚੀਨਦ੍વਾਰਾਭਿਮੁਖਂ ਰਥਂ ਪੇਸੇਸਿ, ਅਥ ਰਥਚਕ੍ਕਂ ਉਮ੍ਮਾਰੇ ਪਤਿਹਞ੍ਞਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਨੋਰਥੋ ਮੇ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁਤਰਂ ਤੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਰਥੋ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਦੇવਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਤਿਯੋਜਨਿਕਂ ਠਾਨਂ ਗਤੋ। ਤਤ੍ਥ વਨਘਟਂ ਸਾਰਥਿਸ੍ਸ ਆਮਕਸੁਸਾਨਂ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ‘‘ਇਦਂ ਠਾਨਂ ਫਾਸੁਕ’’ਨ੍ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਰਥਂ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮਾਪੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਪਸ੍ਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਰਥਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਭਰਣਭਣ੍ਡਂ ਓਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕੁਦ੍ਦਾਲਂ ਆਦਾਯ ਰਥਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਾਨੇ ਚਤੁਬ੍ਭਿਤ੍ਤਿਕਂ ਆવਾਟਂ ਖਣਿਤੁਂ ਆਰਭਿ।

    Atha naṃ sārathi rathaṃ āropetvā ‘‘pacchimadvārābhimukhaṃ rathaṃ pesessāmī’’ti cintetvā rathaṃ pesesi. Tadā mahāsattassa pāramitānubhāvena devatāviggahito hutvā rathaṃ nivattāpetvā pācīnadvārābhimukhaṃ rathaṃ pesesi, atha rathacakkaṃ ummāre patihaññi. Mahāsattopi tassa saddaṃ sutvā ‘‘manoratho me matthakaṃ patto’’ti suṭṭhutaraṃ tuṭṭhacitto ahosi. Ratho nagarā nikkhamitvā devatānubhāvena tiyojanikaṃ ṭhānaṃ gato. Tattha vanaghaṭaṃ sārathissa āmakasusānaṃ viya upaṭṭhāsi. So ‘‘idaṃ ṭhānaṃ phāsuka’’nti sallakkhetvā rathaṃ maggā okkamāpetvā maggapasse ṭhapetvā rathā oruyha mahāsattassa ābharaṇabhaṇḍaṃ omuñcitvā bhaṇḍikaṃ katvā ekamantaṃ ṭhapetvā kuddālaṃ ādāya rathassa avidūre ṭhāne catubbhittikaṃ āvāṭaṃ khaṇituṃ ārabhi.

    ਤਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ વਾਯਾਮਕਾਲੋ, ਅਹਞ੍ਹਿ ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਹਤ੍ਥਪਾਦੇ ਨ ਚਾਲੇਸਿਂ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਬਲਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਉਦਾਹੁ ਨੋ’’ਤਿ। ਸੋ ਉਟ੍ਠਾਯ વਾਮਹਤ੍ਥੇਨ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਂ, ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥੇਨ વਾਮਹਤ੍ਥਂ ਪਰਾਮਸਨ੍ਤੋ ਉਭੋਹਿ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਾਦੇ ਸਮ੍ਬਾਹਿਤ੍વਾ ਰਥਾ ਓਤਰਿਤੁਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਤਾવਦੇવਸ੍ਸ ਪਾਦਪਤਿਤਟ੍ਠਾਨੇ વਾਤਪੁਣ੍ਣਭਸ੍ਤਚਮ੍ਮਂ વਿਯ ਮਹਾਪਥવੀ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਥਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਨ੍ਤਂ ਆਹਚ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਰਥਾ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਕਤਿਪਯੇ વਾਰੇ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਿਨਾવ ਨਿਯਾਮੇਨ ਏਕਦਿવਸਂ ਯੋਜਨਸਤਮ੍ਪਿ ਮੇ ਗਨ੍ਤੁਂ ਬਲਂ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਸਚੇ, ਸਾਰਥਿ, ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਰੁਜ੍ਝੇਯ੍ਯ, ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਤੇਨ ਸਹ ਪਟਿવਿਰੁਜ੍ਝਿਤੁਂ ਬਲ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਰਥਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਨ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਕਾਨਂ ਕੀਲ਼ਨਯਾਨਕਂ વਿਯ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਰਥਂ ਪਰਿਬ੍ਭਮੇਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਮੇ ਤੇਨ ਸਹ ਪਟਿવਿਰੁਜ੍ਝਿਤੁਂ ਬਲ’’ਨ੍ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਪਸਾਧਨਤ੍ਥਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ।

    Tato bodhisatto cintesi ‘‘ayaṃ me vāyāmakālo, ahañhi soḷasa vassāni hatthapāde na cālesiṃ, kiṃ nu kho me balaṃ atthi, udāhu no’’ti. So uṭṭhāya vāmahatthena dakkhiṇahatthaṃ, dakkhiṇahatthena vāmahatthaṃ parāmasanto ubhohi hatthehi pāde sambāhitvā rathā otarituṃ cittaṃ uppādesi. Tāvadevassa pādapatitaṭṭhāne vātapuṇṇabhastacammaṃ viya mahāpathavī abbhuggantvā rathassa pacchimantaṃ āhacca aṭṭhāsi. Mahāsatto rathā otaritvā katipaye vāre aparāparaṃ caṅkamitvā ‘‘imināva niyāmena ekadivasaṃ yojanasatampi me gantuṃ balaṃ atthī’’ti ñatvā ‘‘sace, sārathi, mayā saddhiṃ virujjheyya, atthi nu kho me tena saha paṭivirujjhituṃ bala’’nti upadhārento rathassa pacchimantaṃ gahetvā kumārakānaṃ kīḷanayānakaṃ viya ukkhipitvā rathaṃ paribbhamento aṭṭhāsi. Athassa ‘‘atthi me tena saha paṭivirujjhituṃ bala’’nti sallakkhetvā pasādhanatthāya cittaṃ uppajji.

    ਤਂਖਣਞ੍ਞੇવ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਭવਨਂ ਉਣ੍ਹਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਮਨੋਰਥੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਪਸਾਧਨਤ੍ਥਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਕਿਂ ਏਤਸ੍ਸ ਮਾਨੁਸਕੇਨ ਪਸਾਧਨੇਨਾ’’ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਪਸਾਧਨਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮ ਦੇવਪੁਤ੍ਤ, ਤ੍વਂ ਗਚ੍ਛ, ਕਾਸਿਰਾਜਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਂ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਤੋ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਹਿ ਦੁਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸੇਹਿ વੇਠਨਂ ਕਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਚੇવ ਮਾਨੁਸਕੇਹਿ ਚ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਹਿ ਸਕ੍ਕਂ વਿਯ ਤਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਕਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਗਤੋ। ਸੋ ਦੇવਰਾਜਲੀਲਾਯ ਸਾਰਥਿਸ੍ਸ ਖਣਨੋਕਾਸਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆવਾਟਤੀਰੇ ਠਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃkhaṇaññeva sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘temiyakumārassa manoratho matthakaṃ patto, idāni pasādhanatthāya cittaṃ uppannaṃ, kiṃ etassa mānusakena pasādhanenā’’ti dibbapasādhanaṃ gāhāpetvā vissakammadevaputtaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta vissakamma devaputta, tvaṃ gaccha, kāsirājassa puttaṃ temiyakumāraṃ alaṅkarohī’’ti āṇāpesi. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tāvatiṃsabhavanato otaritvā tassa santikaṃ gantvā dasahi dussasahassehi veṭhanaṃ katvā dibbehi ceva mānusakehi ca alaṅkārehi sakkaṃ viya taṃ alaṅkaritvā sakaṭṭhānameva gato. So devarājalīlāya sārathissa khaṇanokāsaṃ gantvā āvāṭatīre ṭhatvā pucchanto tatiyaṃ gāthamāha –

    .

    3.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਸਨ੍ਤਰਮਾਨੋવ, ਕਾਸੁਂ ਖਣਸਿ ਸਾਰਥਿ।

    ‘‘Kiṃ nu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;

    ਪੁਟ੍ਠੋ ਮੇ ਸਮ੍ਮ ਅਕ੍ਖਾਹਿ, ਕਿਂ ਕਾਸੁਯਾ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥

    Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਾਸੁਨ੍ਤਿ ਆવਾਟਂ।

    Tattha kāsunti āvāṭaṃ.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਾਰਥਿ ਆવਾਟਂ ਖਣਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾવ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਗਾਥਾਮਾਹ –

    Taṃ sutvā sārathi āvāṭaṃ khaṇanto uddhaṃ anoloketvāva catutthaṃ gāthāmāha –

    .

    4.

    ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਮੂਗੋ ਚ ਪਕ੍ਖੋ ਚ, ਪੁਤ੍ਤੋ ਜਾਤੋ ਅਚੇਤਸੋ।

    ‘‘Rañño mūgo ca pakkho ca, putto jāto acetaso;

    ਸੋਮ੍ਹਿ ਰਞ੍ਞਾ ਸਮਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ, ਪੁਤ੍ਤਂ ਮੇ ਨਿਖਣਂ વਨੇ’’ਤਿ॥

    Somhi raññā samajjhiṭṭho, puttaṃ me nikhaṇaṃ vane’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਖੋਤਿ ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ। ‘‘ਮੂਗੋ’’ਤਿ વਚਨੇਨੇવ ਪਨਸ੍ਸ ਬਧਿਰਭਾવੋਪਿ ਸਿਜ੍ਝਤਿ ਬਧਿਰਸ੍ਸ ਹਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਕਥੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ। ਅਚੇਤਸੋਤਿ ਅਚਿਤ੍ਤਕੋ વਿਯ ਜਾਤੋ। ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਕਥਿਤਤ੍ਤਾ ਏવਮਾਹ । ਸਮਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋਤਿ ਆਣਤ੍ਤੋ, ਪੇਸਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਖਣਂ વਨੇਤਿ વਨੇ ਨਿਖਣੇਯ੍ਯਾਸਿ।

    Tattha pakkhoti pīṭhasappī. ‘‘Mūgo’’ti vacaneneva panassa badhirabhāvopi sijjhati badhirassa hi paṭivacanaṃ kathetuṃ asakkuṇeyyattā. Acetasoti acittako viya jāto. Soḷasa vassāni akathitattā evamāha . Samajjhiṭṭhoti āṇatto, pesitoti attho. Nikhaṇaṃ vaneti vane nikhaṇeyyāsi.

    ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Atha naṃ mahāsatto āha –

    .

    5.

    ‘‘ਨ ਬਧਿਰੋ ਨ ਮੂਗੋਸ੍ਮਿ, ਨ ਪਕ੍ਖੋ ਨ ਚ વੀਕਲੋ।

    ‘‘Na badhiro na mūgosmi, na pakkho na ca vīkalo;

    ਅਧਮ੍ਮਂ ਸਾਰਥਿ ਕਯਿਰਾ, ਮਂ ਚੇ ਤ੍વਂ ਨਿਖਣਂ વਨੇ॥

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

    .

    6.

    ‘‘ਊਰੂ ਬਾਹੁਞ੍ਚ ਮੇ ਪਸ੍ਸ, ਭਾਸਿਤਞ੍ਚ ਸੁਣੋਹਿ ਮੇ।

    ‘‘Ūrū bāhuñca me passa, bhāsitañca suṇohi me;

    ਅਧਮ੍ਮਂ ਸਾਰਥਿ ਕਯਿਰਾ, ਮਂ ਚੇ ਤ੍વਂ ਨਿਖਣਂ વਨੇ’’ਤਿ॥

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਬਧਿਰੋਤਿ ਸਮ੍ਮ ਸਾਰਥਿ, ਸਚੇ ਤਂ ਰਾਜਾ ਏવਰੂਪਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮਾਰਾਪੇਤੁਂ ਆਣਾਪੇਸਿ, ਅਹਂ ਪਨ ਏવਰੂਪੋ ਨ ਭવਾਮੀਤਿ ਦੀਪੇਤੁਂ ਏવਮਾਹ। ਮਂ ਚੇ ਤ੍વਂ ਨਿਖਣਂ વਨੇਤਿ ਸਚੇ ਬਧਿਰਭਾવਾਦਿવਿਰਹਿਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਮਂ વਨੇ ਨਿਖਣੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਧਮ੍ਮਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਊਰੂ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੋ ਪੁਰਿਮਗਾਥਂ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਨਂ ਅਨੋਲੋਕੇਨ੍ਤਮੇવ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਲਙ੍ਕਤਸਰੀਰਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਮ੍ਮ ਸਾਰਥਿ, ਇਮੇ ਕਞ੍ਚਨਕਦਲਿਕ੍ਖਨ੍ਧਸਦਿਸੇ ਊਰੂ, ਕਨਕਚ੍ਛવਿਂ ਬਾਹੁਞ੍ਚ ਮੇ ਪਸ੍ਸ, ਮਧੁਰવਚਨਞ੍ਚ ਮੇ ਸੁਣਾਹੀਤਿ।

    Tattha na badhiroti samma sārathi, sace taṃ rājā evarūpaṃ puttaṃ mārāpetuṃ āṇāpesi, ahaṃ pana evarūpo na bhavāmīti dīpetuṃ evamāha. Maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vaneti sace badhirabhāvādivirahitaṃ evarūpaṃ maṃ vane nikhaṇeyyāsi, adhammaṃ kammaṃ kareyyāsīti attho. ‘‘Ūrū’’ti idaṃ so purimagāthaṃ sutvāpi naṃ anolokentameva disvā ‘‘alaṅkatasarīramassa dassessāmī’’ti cintetvā āha. Tassattho – samma sārathi, ime kañcanakadalikkhandhasadise ūrū, kanakacchaviṃ bāhuñca me passa, madhuravacanañca me suṇāhīti.

    ਤਤੋ ਸਾਰਥਿ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਏਸ, ਆਗਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਤ੍ਤਾਨਮੇવ વਣ੍ਣੇਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਆવਾਟਖਣਨਂ ਪਹਾਯ ਉਦ੍ਧਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਮਨੁਸ੍ਸੋ વਾ ਦੇવੋ વਾ’’ਤਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tato sārathi evaṃ cintesi ‘‘ko nu kho esa, āgatakālato paṭṭhāya attānameva vaṇṇetī’’ti. So āvāṭakhaṇanaṃ pahāya uddhaṃ olokento tassa rūpasampattiṃ disvā ‘‘ayaṃ puriso ko nu kho, manusso vā devo vā’’ti ajānanto imaṃ gāthamāha –

    .

    7.

    ‘‘ਦੇવਤਾ ਨੁਸਿ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੋ, ਅਦੁ ਸਕ੍ਕੋ ਪੁਰਿਨ੍ਦਦੋ।

    ‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado;

    ਕੋ વਾ ਤ੍વਂ ਕਸ੍ਸ વਾ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਕਥਂ ਜਾਨੇਮੁ ਤਂ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti.

    ਅਥਸ੍ਸ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Athassa mahāsatto attānaṃ ācikkhitvā dhammaṃ desento āha –

    .

    8.

    ‘‘ਨਮ੍ਹਿ ਦੇવੋ ਨ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੋ, ਨਮ੍ਹਿ ਸਕ੍ਕੋ ਪੁਰਿਨ੍ਦਦੋ।

    ‘‘Namhi devo na gandhabbo, namhi sakko purindado;

    ਕਾਸਿਰਞ੍ਞੋ ਅਹਂ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਯਂ ਕਾਸੁਯਾ ਨਿਹਞ੍ਞਸਿ॥

    Kāsirañño ahaṃ putto, yaṃ kāsuyā nihaññasi.

    .

    9.

    ‘‘ਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਅਹਂ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਯਂ ਤ੍વਂ ਸਮ੍ਮੂਪਜੀવਸਿ।

    ‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, yaṃ tvaṃ sammūpajīvasi;

    ਅਧਮ੍ਮਂ ਸਾਰਥਿ ਕਯਿਰਾ, ਮਂ ਚੇ ਤ੍વਂ ਨਿਖਣਂ વਨੇ॥

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

    ੧੦.

    10.

    ‘‘ਯਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਛਾਯਾਯ, ਨਿਸੀਦੇਯ੍ਯ ਸਯੇਯ੍ਯ વਾ।

    ‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;

    ਨ ਤਸ੍ਸ ਸਾਖਂ ਭਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੋ ਹਿ ਪਾਪਕੋ॥

    Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho hi pāpako.

    ੧੧.

    11.

    ‘‘ਯਥਾ ਰੁਕ੍ਖੋ ਤਥਾ ਰਾਜਾ, ਯਥਾ ਸਾਖਾ ਤਥਾ ਅਹਂ।

    ‘‘Yathā rukkho tathā rājā, yathā sākhā tathā ahaṃ;

    ਯਥਾ ਛਾਯੂਪਗੋ ਪੋਸੋ, ਏવਂ ਤ੍વਮਸਿ ਸਾਰਥਿ।

    Yathā chāyūpago poso, evaṃ tvamasi sārathi;

    ਅਧਮ੍ਮਂ ਸਾਰਥਿ ਕਯਿਰਾ, ਮਂ ਚੇ ਤ੍વਂ ਨਿਖਣਂ વਨੇ’’ਤਿ॥

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨਿਹਞ੍ਞਸੀਤਿ ਨਿਹਨਿਸ੍ਸਸਿ। ਯਂ ਤ੍વਂ ਏਤ੍ਥ ਨਿਹਨਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਕਾਸੁਂ ਖਣਸਿ, ਸੋ ਅਹਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਸੋ ‘‘ਰਾਜਪੁਤ੍ਤੋ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਨ ਸਦ੍ਦਹਤਿਯੇવ, ਮਧੁਰਕਥਾਯ ਪਨਸ੍ਸ ਬਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭੋਤਿ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਛਾਯਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਸਾਖਂ વਾ ਅਙ੍ਕੁਰਂ વਾ ਭਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਮਿਤ੍ਤਘਾਤਕੋ ਹੋਤਿ ਲਾਮਕਪੁਰਿਸੋ, ਕਿਮਙ੍ਗਂ ਪਨ ਸਾਮਿਪੁਤ੍ਤਘਾਤਕੋ। ਛਾਯੂਪਗੋਤਿ ਪਰਿਭੋਗਤ੍ਥਾਯ ਛਾਯਂ ਉਪਗਤੋ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਰਾਜਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜੀવਮਾਨੋ ਤ੍વਨ੍ਤਿ વਦਤਿ।

    Tattha nihaññasīti nihanissasi. Yaṃ tvaṃ ettha nihanissāmīti saññāya kāsuṃ khaṇasi, so ahanti dīpeti. So ‘‘rājaputto aha’’nti vuttepi na saddahatiyeva, madhurakathāya panassa bajjhitvā dhammaṃ suṇanto aṭṭhāsi. Mittadubbhoti paribhuttachāyassa rukkhassa pattaṃ vā sākhaṃ vā aṅkuraṃ vā bhañjanto mittaghātako hoti lāmakapuriso, kimaṅgaṃ pana sāmiputtaghātako. Chāyūpagoti paribhogatthāya chāyaṃ upagato puriso viya rājānaṃ nissāya jīvamāno tvanti vadati.

    ਸੋ ਏવਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਪਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ ਨ ਸਦ੍ਦਹਤਿਯੇવ। ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਸਦ੍ਦਹਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਦੇવਤਾਨਂ ਸਾਧੁਕਾਰੇਨ ਚੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਘੋਸੇਨ ਚ વਨਘਟਂ ਉਨ੍ਨਾਦੇਨ੍ਤੋ ਦਸ ਮਿਤ੍ਤਪੂਜਗਾਥਾ ਨਾਮ ਆਰਭਿ –

    So evaṃ kathentepi bodhisatte na saddahatiyeva. Atha mahāsatto ‘‘saddahāpessāmi na’’nti devatānaṃ sādhukārena ceva attano ghosena ca vanaghaṭaṃ unnādento dasa mittapūjagāthā nāma ārabhi –

    ੧੨.

    12.

    ‘‘ਪਹੂਤਭਕ੍ਖੋ ਭવਤਿ, વਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋ ਸਕਂਘਰਾ।

    ‘‘Pahūtabhakkho bhavati, vippavuṭṭho sakaṃgharā;

    ਬਹੂ ਨਂ ਉਪਜੀવਨ੍ਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Bahū naṃ upajīvanti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੧੩.

    13.

    ‘‘ਯਂ ਯਂ ਜਨਪਦਂ ਯਾਤਿ, ਨਿਗਮੇ ਰਾਜਧਾਨਿਯੋ।

    ‘‘Yaṃ yaṃ janapadaṃ yāti, nigame rājadhāniyo;

    ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪੂਜਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Sabbattha pūjito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੧੪.

    14.

    ‘‘ਨਾਸ੍ਸ ਚੋਰਾ ਪਸਾਹਨ੍ਤਿ, ਨਾਤਿਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ।

    ‘‘Nāssa corā pasāhanti, nātimaññanti khattiyā;

    ਸਬ੍ਬੇ ਅਮਿਤ੍ਤੇ ਤਰਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Sabbe amitte tarati, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੧੫.

    15.

    ‘‘ਅਕ੍ਕੁਦ੍ਧੋ ਸਘਰਂ ਏਤਿ, ਸਭਾਯਂ ਪਟਿਨਨ੍ਦਿਤੋ।

    ‘‘Akkuddho sagharaṃ eti, sabhāyaṃ paṭinandito;

    ਞਾਤੀਨਂ ਉਤ੍ਤਮੋ ਹੋਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Ñātīnaṃ uttamo hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੧੬.

    16.

    ‘‘ਸਕ੍ਕਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਤੋ ਹੋਤਿ, ਗਰੁ ਹੋਤਿ ਸਗਾਰવੋ।

    ‘‘Sakkatvā sakkato hoti, garu hoti sagāravo;

    વਣ੍ਣਕਿਤ੍ਤਿਭਤੋ ਹੋਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Vaṇṇakittibhato hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੧੭.

    17.

    ‘‘ਪੂਜਕੋ ਲਭਤੇ ਪੂਜਂ, વਨ੍ਦਕੋ ਪਟਿવਨ੍ਦਨਂ।

    ‘‘Pūjako labhate pūjaṃ, vandako paṭivandanaṃ;

    ਯਸੋਕਿਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਪਪ੍ਪੋਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Yasokittiñca pappoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੧੮.

    18.

    ‘‘ਅਗ੍ਗਿ ਯਥਾ ਪਜ੍ਜਲਤਿ, ਦੇવਤਾવ વਿਰੋਚਤਿ।

    ‘‘Aggi yathā pajjalati, devatāva virocati;

    ਸਿਰਿਯਾ ਅਜਹਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Siriyā ajahito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੧੯.

    19.

    ‘‘ਗਾવੋ ਤਸ੍ਸ ਪਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਖੇਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਂ વਿਰੂਹਤਿ।

    ‘‘Gāvo tassa pajāyanti, khette vuttaṃ virūhati;

    વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਫਲਮਸ੍ਨਾਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Vuttānaṃ phalamasnāti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੨੦.

    20.

    ‘‘ਦਰਿਤੋ ਪਬ੍ਬਤਾਤੋ વਾ, ਰੁਕ੍ਖਤੋ ਪਤਿਤੋ ਨਰੋ।

    ‘‘Darito pabbatāto vā, rukkhato patito naro;

    ਚੁਤੋ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਲਭਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ॥

    Cuto patiṭṭhaṃ labhati, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ੨੧.

    21.

    ‘‘વਿਰੂਲ਼੍ਹਮੂਲਸਨ੍ਤਾਨਂ, ਨਿਗ੍ਰੋਧਮਿવ ਮਾਲੁਤੋ।

    ‘‘Virūḷhamūlasantānaṃ, nigrodhamiva māluto;

    ਅਮਿਤ੍ਤਾ ਨਪ੍ਪਸਾਹਨ੍ਤਿ, ਯੋ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ॥

    Amittā nappasāhanti, yo mittānaṃ na dubbhatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਕਂ ਘਰਾਤਿ ਸਕਘਰਾ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਨ ਦੁਬ੍ਭਤੀਤਿ ਨ ਦੁਸ੍ਸਤਿ। ਮਿਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦੁਬ੍ਭਤਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪੂਜਿਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੀવਲਿવਤ੍ਥੁਨਾ વਣ੍ਣੇਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਪਸਾਹਨ੍ਤੀਤਿ ਪਸਯ੍ਹਕਾਰਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਸਂਕਿਚ੍ਚਸਾਮਣੇਰવਤ੍ਥੁਨਾ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਨਾਤਿਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਜੋਤਿਕਸੇਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁਨਾ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਰਤੀਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤਿ। ਸਘਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਘਰਂ। ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਦੁਬ੍ਭਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਘਟ੍ਟਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਕੁਦ੍ਧੋવ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਪਨ ਅਕੁਦ੍ਧੋવ ਸਕਘਰਂ ਏਤਿ। ਪਟਿਨਨ੍ਦਿਤੋਤਿ ਬਹੂਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਟ੍ਠਾਨੇ ਅਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਿਨੋ ਗੁਣਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਤਾਯ ਸੋ ਪਟਿਨਨ੍ਦਿਤੋ ਹੋਤਿ ਪਮੁਦਿਤਚਿਤ੍ਤੋ।

    Tattha sakaṃ gharāti sakagharā, ayameva vā pāṭho. Na dubbhatīti na dussati. Mittānanti buddhādīnaṃ kalyāṇamittānaṃ na dubbhati. ‘‘Sabbattha pūjito hotī’’ti idaṃ sīvalivatthunā vaṇṇetabbaṃ. Na pasāhantīti pasayhakāraṃ kātuṃ na sakkonti. Idaṃ saṃkiccasāmaṇeravatthunā dīpetabbaṃ. ‘‘Nātimaññanti khattiyā’’ti idaṃ jotikaseṭṭhivatthunā dīpetabbaṃ. Taratīti atikkamati. Sagharanti attagharaṃ. Mittānaṃ dubbhanto attano gharaṃ āgacchantopi ghaṭṭitacitto kuddhova āgacchati, ayaṃ pana akuddhova sakagharaṃ eti. Paṭinanditoti bahūnaṃ sannipātaṭṭhāne amittadubbhino guṇakathaṃ kathenti, tāya so paṭinandito hoti pamuditacitto.

    ਸਕ੍ਕਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪਰਂ ਸਕ੍ਕਤ੍વਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਪਰੇਹਿ ਸਕ੍ਕਤੋ ਹੋਤਿ। ਗਰੁ ਹੋਤਿ ਸਗਾਰવੋਤਿ ਪਰੇਸੁ ਸਗਾਰવੋ ਸਯਮ੍ਪਿ ਪਰੇਹਿ ਗਰੁਕੋ ਹੋਤਿ। વਣ੍ਣਕਿਤ੍ਤਿਭਤੋਤਿ ਭਤવਣ੍ਣਕਿਤ੍ਤਿ, ਗੁਣਞ੍ਚੇવ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਞ੍ਚ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਚਰਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੂਜਕੋਤਿ ਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪੂਜਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਪੂਜਂ ਲਭਤਿ। વਨ੍ਦਕੋਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਾਨਂ વਨ੍ਦਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਨਬ੍ਭવੇ ਪਟਿવਨ੍ਦਨਂ ਲਭਤਿ। ਯਸੋਕਿਤ੍ਤਿਞ੍ਚਾਤਿ ਇਸ੍ਸਰਿਯਪਰਿવਾਰਞ੍ਚੇવ ਗੁਣਕਿਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਪਪ੍ਪੋਤਿ। ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਚਿਤ੍ਤਗਹਪਤਿਨੋ વਤ੍ਥੁ (ਧ॰ ਪ॰ ੭੩-੭੪) ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ।

    Sakkatvā sakkato hotīti paraṃ sakkatvā sayampi parehi sakkato hoti. Garu hoti sagāravoti paresu sagāravo sayampi parehi garuko hoti. Vaṇṇakittibhatoti bhatavaṇṇakitti, guṇañceva kittisaddañca ukkhipitvā caranto nāma hotīti attho. Pūjakoti mittānaṃ pūjako hutvā sayampi pūjaṃ labhati. Vandakoti buddhādīnaṃ kalyāṇamittānaṃ vandako hutvā punabbhave paṭivandanaṃ labhati. Yasokittiñcāti issariyaparivārañceva guṇakittiñca pappoti. Imāya gāthāya cittagahapatino vatthu (dha. pa. 73-74) kathetabbaṃ.

    ਪਜ੍ਜਲਤੀਤਿ ਇਸ੍ਸਰਿਯਪਰਿવਾਰੇਨ ਪਜ੍ਜਲਤਿ। ਸਿਰਿਯਾ ਅਜਹਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੧੯-੧੨੦) ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਸ੍ਨਾਤੀਤਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ। ‘‘ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਲਭਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਚੂਲ਼ਪਦੁਮਜਾਤਕੇਨ (ਜਾ॰ ੧.੨.੮੫-੮੬) ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਂ। વਿਰੂਲ਼੍ਹਮੂਲਸਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ વਡ੍ਢਿਤਮੂਲਪਾਰੋਹਂ। ਅਮਿਤ੍ਤਾ ਨਪ੍ਪਸਾਹਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੁਰਰਘਰਿਯਸੋਣਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਮਾਤੁ ਗੇਹਂ ਪવਿਟ੍ਠਚੋਰવਤ੍ਥੁ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ।

    Pajjalatīti issariyaparivārena pajjalati. Siriyā ajahito hotīti ettha anāthapiṇḍikassa vatthu (dha. pa. 119-120) kathetabbaṃ. Asnātīti paribhuñjati. ‘‘Patiṭṭhaṃ labhatī’’ti idaṃ cūḷapadumajātakena (jā. 1.2.85-86) dīpetabbaṃ. Virūḷhamūlasantānanti vaḍḍhitamūlapārohaṃ. Amittā nappasāhantīti ettha kuraraghariyasoṇattherassa mātu gehaṃ paviṭṭhacoravatthu kathetabbaṃ.

    ਸੁਨਨ੍ਦੋ ਸਾਰਥਿ ਏਤ੍ਤਕਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤਂ ਅਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆવਾਟਖਣਨਂ ਪਹਾਯ ਰਥਸਮੀਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਞ੍ਚ ਪਸਾਧਨਭਣ੍ਡਞ੍ਚ ਉਭਯਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ਪੁਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਾਦੇਸੁ ਪਤਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਯਾਚਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Sunando sārathi ettakāhi gāthāhi dhammaṃ desentampi taṃ asañjānitvā ‘‘ko nu kho aya’’nti āvāṭakhaṇanaṃ pahāya rathasamīpaṃ gantvā tattha tañca pasādhanabhaṇḍañca ubhayaṃ adisvā puna āgantvā olokento taṃ sañjānitvā tassa pādesu patitvā añjaliṃ paggayha yācanto imaṃ gāthamāha –

    ੨੨.

    22.

    ‘‘ਏਹਿ ਤਂ ਪਟਿਨੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਸਕਂ ਘਰਂ।

    ‘‘Ehi taṃ paṭinessāmi, rājaputta sakaṃ gharaṃ;

    ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਹਿ ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਕਿਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasī’’ti.

    ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Atha naṃ mahāsatto āha –

    ੨੩.

    23.

    ‘‘ਅਲਂ ਮੇ ਤੇਨ ਰਜ੍ਜੇਨ, ਞਾਤਕੇਹਿ ਧਨੇਨ વਾ।

    ‘‘Alaṃ me tena rajjena, ñātakehi dhanena vā;

    ਯਂ ਮੇ ਅਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਯ, ਰਜ੍ਜਂ ਲਬ੍ਭੇਥ ਸਾਰਥੀ’’ਤਿ॥

    Yaṃ me adhammacariyāya, rajjaṃ labbhetha sārathī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਲਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪવਚਨਂ।

    Tattha alanti paṭikkhepavacanaṃ.

    ਸਾਰਥਿ ਆਹ –

    Sārathi āha –

    ੨੪.

    24.

    ‘‘ਪੁਣ੍ਣਪਤ੍ਤਂ ਮਂ ਲਾਭੇਹਿ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਇਤੋ ਗਤੋ।

    ‘‘Puṇṇapattaṃ maṃ lābhehi, rājaputta ito gato;

    ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਚ ਮੇ ਦਜ੍ਜੁਂ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤਯੀ ਗਤੇ॥

    Pitā mātā ca me dajjuṃ, rājaputta tayī gate.

    ੨੫.

    25.

    ‘‘ਓਰੋਧਾ ਚ ਕੁਮਾਰਾ ਚ, વੇਸਿਯਾਨਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ਤੇਪਿ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਦਜ੍ਜੁਂ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤਯੀ ਗਤੇ॥

    Tepi attamanā dajjuṃ, rājaputta tayī gate.

    ੨੬.

    26.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਾ ਅਨੀਕਟ੍ਠਾ, ਰਥਿਕਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕਾ।

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ਤੇਪਿ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਦਜ੍ਜੁਂ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤਯੀ ਗਤੇ॥

    Tepi attamanā dajjuṃ, rājaputta tayī gate.

    ੨੭.

    27.

    ‘‘ਬਹੁਧਞ੍ਞਾ ਜਾਨਪਦਾ, ਨੇਗਮਾ ਚ ਸਮਾਗਤਾ।

    ‘‘Bahudhaññā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ਉਪਾਯਨਾਨਿ ਮੇ ਦਜ੍ਜੁਂ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤਯੀ ਗਤੇ’’ਤਿ॥

    Upāyanāni me dajjuṃ, rājaputta tayī gate’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪੁਣ੍ਣਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਿਦਾਯਂ। ਦਜ੍ਜੁਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਰਤਨવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਨ੍ਤਾ વਿਯ ਮਮ ਅਜ੍ਝਾਸਯਪੂਰਣਂ ਤੁਟ੍ਠਿਦਾਯਂ ਦਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਇਦਂ ਸੋ ‘‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਮਯਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਹ। વੇਸਿਯਾਨਾ ਚਾਤਿ વੇਸ੍ਸਾ ਚ। ਉਪਾਯਨਾਨੀਤਿ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਾਨਿ।

    Tattha puṇṇapattanti tuṭṭhidāyaṃ. Dajjunti sattaratanavassaṃ vassantā viya mama ajjhāsayapūraṇaṃ tuṭṭhidāyaṃ dadeyyuṃ. Idaṃ so ‘‘appeva nāma mayi anukampāya gaccheyyā’’ti cintetvā āha. Vesiyānā cāti vessā ca. Upāyanānīti paṇṇākārāni.

    ਅਥ ਨਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Atha naṃ mahāsatto āha –

    ੨੮.

    28.

    ‘‘ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਚਹਂ ਚਤ੍ਤੋ, ਰਟ੍ਠਸ੍ਸ ਨਿਗਮਸ੍ਸ ਚ।

    ‘‘Pitu mātu cahaṃ catto, raṭṭhassa nigamassa ca;

    ਅਥੋ ਸਬ੍ਬਕੁਮਾਰਾਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਮਯ੍ਹਂ ਸਕਂ ਘਰਂ॥

    Atho sabbakumārānaṃ, natthi mayhaṃ sakaṃ gharaṃ.

    ੨੯.

    29.

    ‘‘ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਅਹਂ ਮਤ੍ਯਾ, ਸਞ੍ਚਤ੍ਤੋ ਪਿਤਰਾ ਮਹਂ।

    ‘‘Anuññāto ahaṃ matyā, sañcatto pitarā mahaṃ;

    ਏਕੋਰਞ੍ਞੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਨ ਕਾਮੇ ਅਭਿਪਤ੍ਥਯੇ’’ਤਿ॥

    Ekoraññe pabbajito, na kāme abhipatthaye’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਚਾਤਿ ਪਿਤਰਾ ਚ ਮਾਤਰਾ ਚ ਅਹਂ ਚਤ੍ਤੋ। ਇਤਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਮਤ੍ਯਾਤਿ ਸਮ੍ਮ ਸਾਰਥਿ, ਅਹਂ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਰਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿਯਾ ਮਾਤਰਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਨਾਮ। ਸਞ੍ਛਤ੍ਤੋਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਚਤ੍ਤੋ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ વਸਨਤ੍ਥਾਯ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha pitu mātu cāti pitarā ca mātarā ca ahaṃ catto. Itaresupi eseva nayo. Matyāti samma sārathi, ahaṃ sattāhaṃ rajjaṃ paricchinditvā varaṃ gaṇhantiyā mātarā anuññāto nāma. Sañchattoti suṭṭhu catto. Pabbajitoti pabbajitvā araññe vasanatthāya nikkhantoti attho.

    ਏવਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣੇ ਕਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਤਤੋ ਪੀਤਿવੇਗੇਨ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Evaṃ mahāsattassa attano guṇe kathentassa pīti uppajji, tato pītivegena udānaṃ udānento āha –

    ੩੦.

    30.

    ‘‘ਅਪਿ ਅਤਰਮਾਨਾਨਂ, ਫਲਾਸਾવ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ।

    ‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;

    વਿਪਕ੍ਕਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋਸ੍ਮਿ, ਏવਂ ਜਾਨਾਹਿ ਸਾਰਥਿ॥

    Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.

    ੩੧.

    31.

    ‘‘ਅਪਿ ਅਤਰਮਾਨਾਨਂ, ਸਮ੍ਮਦਤ੍ਥੋ વਿਪਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;

    વਿਪਕ੍ਕਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋਸ੍ਮਿ, ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਕੁਤੋਭਯੋ’’ਤਿ॥

    Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਫਲਾਸਾવਾਤਿ ਅਤਰਮਾਨਸ੍ਸ ਮਮ ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸੇਹਿ ਕਤવਾਯਾਮਸ੍ਸ ਸਮਿਦ੍ਧਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਫਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਏવਮਾਹ। વਿਪਕ੍ਕਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋਸ੍ਮੀਤਿ ਨਿਟ੍ਠਪ੍ਪਤ੍ਤਮਨੋਰਥੋ। ਸਮ੍ਮਦਤ੍ਥੋ વਿਪਚ੍ਚਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਉਪਾਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।

    Tattha phalāsāvāti ataramānassa mama soḷasavassehi katavāyāmassa samiddhaṃ ajjhāsayaphalaṃ dassetuṃ evamāha. Vipakkabrahmacariyosmīti niṭṭhappattamanoratho. Sammadattho vipaccatīti sammā upāyena kāraṇena kattabbakiccaṃ sampajjati.

    ਸਾਰਥਿ ਆਹ –

    Sārathi āha –

    ੩੨.

    32.

    ‘‘ਏવਂ વਗ੍ਗੁਕਥੋ ਸਨ੍ਤੋ, વਿਸਟ੍ਠવਚਨੋ ਚਸਿ।

    ‘‘Evaṃ vaggukatho santo, visaṭṭhavacano casi;

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਿਤੁ ਚ ਮਾਤੁਚ੍ਚ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨ ਭਣੀ ਤਦਾ’’ਤਿ॥

    Kasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ વਗ੍ਗੁਕਥੋਤਿ ਸਖਿਲਕਥੋ।

    Tattha vaggukathoti sakhilakatho.

    ਤਤੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Tato mahāsatto āha –

    ੩੩.

    33.

    ‘‘ਨਾਹਂ ਅਸਨ੍ਧਿਤਾ ਪਕ੍ਖੋ, ਨ ਬਧਿਰੋ ਅਸੋਤਤਾ।

    ‘‘Nāhaṃ asandhitā pakkho, na badhiro asotatā;

    ਨਾਹਂ ਅਜਿવ੍ਹਤਾ ਮੂਗੋ, ਮਾ ਮਂ ਮੂਗਮਧਾਰਯਿ॥

    Nāhaṃ ajivhatā mūgo, mā maṃ mūgamadhārayi.

    ੩੪.

    34.

    ‘‘ਪੁਰਿਮਂ ਸਰਾਮਹਂ ਜਾਤਿਂ, ਯਤ੍ਥ ਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿਂ।

    ‘‘Purimaṃ sarāmahaṃ jātiṃ, yattha rajjamakārayiṃ;

    ਕਾਰਯਿਤ੍વਾ ਤਹਿਂ ਰਜ੍ਜਂ, ਪਾਪਤ੍ਥਂ ਨਿਰਯਂ ਭੁਸਂ॥

    Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpatthaṃ nirayaṃ bhusaṃ.

    ੩੫.

    35.

    ‘‘વੀਸਤਿਞ੍ਚੇવ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਹਿਂ ਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿਂ।

    ‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayiṃ;

    ਅਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਅਪਚ੍ਚਿਸਂ॥

    Asītivassasahassāni, nirayamhi apaccisaṃ.

    ੩੬.

    36.

    ‘‘ਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਸ੍ਸਹਂ ਭੀਤੋ, ਮਾ ਮਂ ਰਜ੍ਜਾਭਿਸੇਚਯੁਂ।

    ‘‘Tassa rajjassahaṃ bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ;

    ਤਸ੍ਮਾ ਪਿਤੁ ਚ ਮਾਤੁਚ੍ਚ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨ ਭਣਿਂ ਤਦਾ॥

    Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇiṃ tadā.

    ੩੭.

    37.

    ‘‘ਉਚ੍ਛਙ੍ਗੇ ਮਂ ਨਿਸਾਦੇਤ੍વਾ, ਪਿਤਾ ਅਤ੍ਥਾਨੁਸਾਸਤਿ।

    ‘‘Ucchaṅge maṃ nisādetvā, pitā atthānusāsati;

    ਏਕਂ ਹਨਥ ਬਨ੍ਧਥ, ਏਕਂ ਖਾਰਾਪਤਚ੍ਛਿਕਂ।

    Ekaṃ hanatha bandhatha, ekaṃ khārāpatacchikaṃ;

    ਏਕਂ ਸੂਲਸ੍ਮਿਂ ਉਪ੍ਪੇਥ, ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਮਨੁਸਾਸਤਿ॥

    Ekaṃ sūlasmiṃ uppetha, iccassa manusāsati.

    ੩੮.

    38.

    ‘‘ਤਾਯਾਹਂ ਫਰੁਸਂ ਸੁਤ੍વਾ, વਾਚਾਯੋ ਸਮੁਦੀਰਿਤਾ।

    ‘‘Tāyāhaṃ pharusaṃ sutvā, vācāyo samudīritā;

    ਅਮੂਗੋ ਮੂਗવਣ੍ਣੇਨ, ਅਪਕ੍ਖੋ ਪਕ੍ਖਸਮ੍ਮਤੋ।

    Amūgo mūgavaṇṇena, apakkho pakkhasammato;

    ਸਕੇ ਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸਸ੍ਮਿਂ, ਅਚ੍ਛਾਹਂ ਸਮ੍ਪਰਿਪ੍ਲੁਤੋ॥

    Sake muttakarīsasmiṃ, acchāhaṃ samparipluto.

    ੩੯.

    39.

    ‘‘ਕਸਿਰਞ੍ਚ ਪਰਿਤ੍ਤਞ੍ਚ, ਤਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਂਯੁਤਂ।

    ‘‘Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;

    ਕੋਮਂ ਜੀવਿਤਮਾਗਮ੍ਮ, વੇਰਂ ਕਯਿਰਾਥ ਕੇਨਚਿ॥

    Komaṃ jīvitamāgamma, veraṃ kayirātha kenaci.

    ੪੦.

    40.

    ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਅਲਾਭੇਨ, ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਅਦਸ੍ਸਨਾ।

    ‘‘Paññāya ca alābhena, dhammassa ca adassanā;

    ਕੋਮਂ ਜੀવਿਤਮਾਗਮ੍ਮ, વੇਰਂ ਕਯਿਰਾਥ ਕੇਨਚਿ॥

    Komaṃ jīvitamāgamma, veraṃ kayirātha kenaci.

    ੪੧.

    41.

    ‘‘ਅਪਿ ਅਤਰਮਾਨਾਨਂ, ਫਲਾਸਾવ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ।

    ‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;

    વਿਪਕ੍ਕਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋਸ੍ਮਿ, ਏવਂ ਜਾਨਾਹਿ ਸਾਰਥਿ॥

    Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.

    ੪੨.

    42.

    ‘‘ਅਪਿ ਅਤਰਮਾਨਾਨਂ, ਸਮ੍ਮਦਤ੍ਥੋ વਿਪਚ੍ਚਤਿ।

    ‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;

    વਿਪਕ੍ਕਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੋਸ੍ਮਿ, ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਕੁਤੋਭਯੋ’’ਤਿ॥

    Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਸਨ੍ਧਿਤਾਤਿ ਸਨ੍ਧੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ। ਅਸੋਤਤਾਤਿ ਸੋਤਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ। ਅਜਿવ੍ਹਤਾਤਿ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਨਜਿવ੍ਹਾਯ ਅਭਾવੇਨ ਮੂਗੋ ਅਹਂ ਨ ਭવਾਮਿ। ਯਤ੍ਥਾਤਿ ਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਬਾਰਾਣਸਿਨਗਰੇ ਰਜ੍ਜਂ ਅਕਾਰਯਿਂ। ਪਾਪਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਪਾਪਤਂ। ਪਤਿਤੋ ਅਸ੍ਮੀਤਿ વਦਤਿ। ਰਜ੍ਜਾਭਿਸੇਚਯੁਨ੍ਤਿ ਰਜ੍ਜੇ ਅਭਿਸੇਚਯੁਂ। ਨਿਸਾਦੇਤ੍વਾਤਿ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ। ਅਤ੍ਥਾਨੁਸਾਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਸਾਸਤਿ। ਖਾਰਾਪਤਚ੍ਛਿਕਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤੀਹਿ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਖਾਰਾਹਿ ਪਤਚ੍ਛਿਕਂ ਕਰੋਥ। ਉਪ੍ਪੇਥਾਤਿ ਆવੁਨਥ। ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਮਨੁਸਾਸਤੀਤਿ ਏવਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਸਾਸਤਿ। ਤਾਯਾਹਨ੍ਤਿ ਤਾਯੋ વਾਚਾਯੋ ਅਹਂ। ਪਕ੍ਖਸਮ੍ਮਤੋਤਿ ਪਕ੍ਖੋ ਇਤਿ ਸਮ੍ਮਤੋ ਅਹੋਸਿਂ। ਅਚ੍ਛਾਹਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਛਿਂ ਅਹਂ, ਅવਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਪਰਿਪ੍ਲੁਤੋਤਿ ਸਮ੍ਪਰਿਕਿਣ੍ਣੋ, ਨਿਮੁਗ੍ਗੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha asandhitāti sandhīnaṃ abhāvena. Asotatāti sotānaṃ abhāvena. Ajivhatāti samparivattanajivhāya abhāvena mūgo ahaṃ na bhavāmi. Yatthāti yāya jātiyā bārāṇasinagare rajjaṃ akārayiṃ. Pāpatthanti pāpataṃ. Patito asmīti vadati. Rajjābhisecayunti rajje abhisecayuṃ. Nisādetvāti nisīdāpetvā. Atthānusāsatīti atthaṃ anusāsati. Khārāpatacchikanti sattīhi paharitvā khārāhi patacchikaṃ karotha. Uppethāti āvunatha. Iccassa manusāsatīti evamassa atthaṃ anusāsati. Tāyāhanti tāyo vācāyo ahaṃ. Pakkhasammatoti pakkho iti sammato ahosiṃ. Acchāhanti acchiṃ ahaṃ, avasinti attho. Sampariplutoti samparikiṇṇo, nimuggo hutvāti attho.

    ਕਸਿਰਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਪਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਸਮ੍ਮਸਾਰਥਿ, ਸਚੇਪਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ ਦੁਕ੍ਖਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਬਹੁਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ, ਪਰਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਸਚੇ ਸੁਖਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ, ਇਦਂ ਪਨ ਕਸਿਰਞ੍ਚ ਪਰਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸਕਲੇਨ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਨਿਹਿਤਂ ਓਮਦ੍ਦਿਤਂ। ਕੋਮਨ੍ਤਿ ਕੋ ਇਮਂ। વੇਰਨ੍ਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਪਞ੍ਚવਿਧਂ વੇਰਂ। ਕੇਨਚੀਤਿ ਕੇਨਚਿ ਕਾਰਣੇਨ । ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾਯ ਅਲਾਭੇਨ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਦਸ੍ਸਨੇਨ। ਪੁਨ ਉਦਾਨਗਾਥਾਯੋ ਅਗਨ੍ਤੁਕਾਮਤਾਯ ਥਿਰਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਕਥੇਸਿ।

    Kasiranti dukkhaṃ. Parittanti appaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – sammasārathi, sacepi sattānaṃ jīvitaṃ dukkhampi samānaṃ bahuciraṭṭhitikaṃ bhaveyya, pattheyya, parittampi samānaṃ sace sukhaṃ bhaveyya, pattheyya, idaṃ pana kasirañca parittañca sakalena vaṭṭadukkhena saṃyuttaṃ sannihitaṃ omadditaṃ. Komanti ko imaṃ. Veranti pāṇātipātādipañcavidhaṃ veraṃ. Kenacīti kenaci kāraṇena . Paññāyāti vipassanāpaññāya alābhena. Dhammassāti sotāpattimaggassa adassanena. Puna udānagāthāyo agantukāmatāya thirabhāvadassanatthaṃ kathesi.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਨਨ੍ਦੋ ਸਾਰਥਿ ‘‘ਅਯਂ ਕੁਮਾਰੋ ਏવਰੂਪਂ ਰਜ੍ਜਸਿਰਿਂ ਕੁਣਪਂ વਿਯ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ, ਮਮ ਇਮਿਨਾ ਦੁਜ੍ਜੀવਿਤੇਨ ਕੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Taṃ sutvā sunando sārathi ‘‘ayaṃ kumāro evarūpaṃ rajjasiriṃ kuṇapaṃ viya chaḍḍetvā attano adhiṭṭhānaṃ abhinditvā ‘‘pabbajissāmīti araññaṃ paviṭṭho, mama iminā dujjīvitena ko attho, ahampi tena saddhiṃ pabbajissāmī’’ti cintetvā imaṃ gāthamāha –

    ੪੩.

    43.

    ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤ ਤવਨ੍ਤਿਕੇ।

    ‘‘Ahampi pabbajissāmi, rājaputta tavantike;

    ਅવ੍ਹਾਯਸ੍ਸੁ ਮਂ ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਮਮ ਰੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥

    Avhāyassu maṃ bhaddante, pabbajjā mama ruccatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਤવਨ੍ਤਿਕੇਤਿ ਤવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ। ਅવ੍ਹਾਯਸ੍ਸੂਤਿ ‘‘ਏਹਿ ਪਬ੍ਬਜਾਹੀ’’ਤਿ ਪਕ੍ਕੋਸਸ੍ਸੁ।

    Tattha tavantiketi tava santike. Avhāyassūti ‘‘ehi pabbajāhī’’ti pakkosassu.

    ਏવਂ ਤੇਨ ਯਾਚਿਤੋਪਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਸਚਾਹਂ ਇਦਾਨੇવ ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਇਧ ਨਾਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਨੇਸਂ ਪਰਿਹਾਨਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਮੇ ਅਸ੍ਸਾ ਚ ਰਥੋ ਚ ਪਸਾਧਨਭਣ੍ਡਞ੍ਚ ਇਧੇવ ਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ‘ਯਕ੍ਖੋ ਸੋ, ਖਾਦਿਤੋ ਨੁ ਖੋ ਤੇਨ ਸਾਰਥੀ’ਤਿ ਗਰਹਾਪਿ ਮੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਗਰਹਾਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਞ੍ਚ વੁਡ੍ਢਿਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸੇ ਚ ਰਥਞ੍ਚ ਪਸਾਧਨਭਣ੍ਡਞ੍ਚ ਤਸ੍ਸ ਇਣਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Evaṃ tena yācitopi mahāsatto ‘‘sacāhaṃ idāneva taṃ pabbājessāmi, mātāpitaro idha nāgacchissanti, atha nesaṃ parihāni bhavissati, ime assā ca ratho ca pasādhanabhaṇḍañca idheva nassissanti, ‘yakkho so, khādito nu kho tena sārathī’ti garahāpi me uppajjissatī’’ti cintetvā attano ca garahāmocanatthaṃ mātāpitūnañca vuḍḍhiṃ sampassanto asse ca rathañca pasādhanabhaṇḍañca tassa iṇaṃ katvā dassento imaṃ gāthamāha –

    ੪੪.

    44.

    ‘‘ਰਥਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦਯਿਤ੍વਾਨ, ਅਨਣੋ ਏਹਿ ਸਾਰਥਿ।

    ‘‘Rathaṃ niyyādayitvāna, anaṇo ehi sārathi;

    ਅਨਣਸ੍ਸ ਹਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਏਤਂ ਇਸੀਹਿ વਣ੍ਣਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Anaṇassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇita’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਏਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਕਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਇਸੀਹਿ વਣ੍ਣਿਤਂ ਪਸਤ੍ਥਂ ਥੋਮਿਤਂ।

    Tattha etanti etaṃ pabbajjākaraṇaṃ buddhādīhi isīhi vaṇṇitaṃ pasatthaṃ thomitaṃ.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਾਰਥਿ ‘‘ਸਚੇ ਮਯਿ ਨਗਰਂ ਗਤੇ ਏਸ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਪਿਤਾ ਚਸ੍ਸ ਇਮਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘ਪੁਤ੍ਤਂ ਮੇ ਦਸ੍ਸੇਹੀ’ਤਿ ਪੁਨ ਆਗਤੋ ਇਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਰਾਜਦਣ੍ਡਂ ਮੇ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਹਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਗਮਨਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ –

    Taṃ sutvā sārathi ‘‘sace mayi nagaraṃ gate esa aññattha gaccheyya, pitā cassa imaṃ pavattiṃ sutvā ‘puttaṃ me dassehī’ti puna āgato imaṃ na passeyya, rājadaṇḍaṃ me kareyya, tasmā ahaṃ attano guṇaṃ kathetvā aññatthāgamanatthāya paṭiññaṃ gaṇhissāmī’’ti cintento gāthādvayamāha –

    ੪੫.

    45.

    ‘‘ਯਦੇવ ਤ੍ਯਾਹਂ વਚਨਂ, ਅਕਰਂ ਭਦ੍ਦਮਤ੍ਥੁ ਤੇ।

    ‘‘Yadeva tyāhaṃ vacanaṃ, akaraṃ bhaddamatthu te;

    ਤਦੇવ ਮੇ ਤ੍વਂ વਚਨਂ, ਯਾਚਿਤੋ ਕਤ੍ਤੁਮਰਹਸਿ॥

    Tadeva me tvaṃ vacanaṃ, yācito kattumarahasi.

    ੪੬.

    46.

    ‘‘ਇਧੇવ ਤਾવ ਅਚ੍ਛਸ੍ਸੁ, ਯਾવ ਰਾਜਾਨਮਾਨਯੇ।

    ‘‘Idheva tāva acchassu, yāva rājānamānaye;

    ਅਪ੍ਪੇવ ਤੇ ਪਿਤਾ ਦਿਸ੍વਾ, ਪਤੀਤੋ ਸੁਮਨੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ॥

    Appeva te pitā disvā, patīto sumano siyā’’ti.

    ਤਤੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Tato mahāsatto āha –

    ੪੭.

    47.

    ‘‘ਕਰੋਮਿ ਤੇ ਤਂ વਚਨਂ, ਯਂ ਮਂ ਭਣਸਿ ਸਾਰਥਿ।

    ‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi sārathi;

    ਅਹਮ੍ਪਿ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋਸ੍ਮਿ, ਪਿਤਰਂ ਮੇ ਇਧਾਗਤਂ॥

    Ahampi daṭṭhukāmosmi, pitaraṃ me idhāgataṃ.

    ੪੮.

    48.

    ‘‘ਏਹਿ ਸਮ੍ਮ ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੁ, ਕੁਸਲਂ વਜ੍ਜਾਸਿ ਞਾਤਿਨਂ।

    ‘‘Ehi samma nivattassu, kusalaṃ vajjāsi ñātinaṃ;

    ਮਾਤਰਂ ਪਿਤਰਂ ਮਯ੍ਹਂ, વੁਤ੍ਤੋ વਜ੍ਜਾਸਿ વਨ੍ਦਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ, vutto vajjāsi vandana’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਰੋਮਿ ਤੇਤਨ੍ਤਿ ਕਰੋਮਿ ਤੇ ਏਤਂ વਚਨਂ। ਏਹਿ ਸਮ੍ਮ ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੂਤਿ ਸਮ੍ਮ ਸਾਰਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਹਿ, ਏਤ੍ਤੋવ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੁ। વੁਤ੍ਤੋ વਜ੍ਜਾਸੀਤਿ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ વੋ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰੋ વਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ વਨ੍ਦਨਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha karomi tetanti karomi te etaṃ vacanaṃ. Ehi samma nivattassūti samma sārathi, tattha gantvā ehi, ettova khippameva nivattassu. Vutto vajjāsīti mayā vutto hutvā ‘‘putto vo temiyakumāro vandatī’’ti vandanaṃ vadeyyāsīti attho.

    ਇਤਿ વਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਸੁવਣ੍ਣਕਦਲਿ વਿਯ ਓਨਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਬਾਰਾਣਸਿਨਗਰਾਭਿਮੁਖੋ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਾਰਥਿਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਸਾਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਰਥਮਾਰੁਯ੍ਹ ਨਗਰਾਭਿਮੁਖੋ ਪਾਯਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Iti vatvā mahāsatto suvaṇṇakadali viya onamitvā pañcapatiṭṭhitena bārāṇasinagarābhimukho mātāpitaro vanditvā sārathissa sāsanaṃ adāsi. So sāsanaṃ gahetvā kumāraṃ padakkhiṇaṃ katvā rathamāruyha nagarābhimukho pāyāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੪੯.

    49.

    ‘‘ਤਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਕਤ੍વਾ ਚ ਨਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ।

    ‘‘Tassa pāde gahetvāna, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;

    ਸਾਰਥਿ ਰਥਮਾਰੁਯ੍ਹ, ਰਾਜਦ੍વਾਰਂ ਉਪਾਗਮੀ’’ਤਿ॥

    Sārathi rathamāruyha, rājadvāraṃ upāgamī’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏવਂ વੁਤ੍ਤੋ ਸੋ ਸਾਰਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਰਥਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਰਾਜਦ੍વਾਰਂ ਉਪਾਗਮੀਤਿ।

    Tassattho – bhikkhave, evaṃ vutto so sārathi, tassa kumārassa pāde gahetvā taṃ padakkhiṇaṃ katvā rathaṃ āruyha rājadvāraṃ upāgamīti.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਾ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸਾਰਥਿਸ੍ਸ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ਤਂ ਏਕਕਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਰਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਦੇવਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Tasmiṃ khaṇe candādevī sīhapañjaraṃ vivaritvā ‘‘kā nu kho me puttassa pavattī’’ti sārathissa āgamanamaggaṃ olokentī taṃ ekakaṃ āgacchantaṃ disvā uraṃ paharitvā paridevi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੫੦.

    50.

    ‘‘ਸੁਞ੍ਞਂ ਮਾਤਾ ਰਥਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਏਕਂ ਸਾਰਥਿਮਾਗਤਂ।

    ‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;

    ਅਸ੍ਸੁਪੁਣ੍ਣੇਹਿ ਨੇਤ੍ਤੇਹਿ, ਰੋਦਨ੍ਤੀ ਨਂ ਉਦਿਕ੍ਖਤਿ॥

    Assupuṇṇehi nettehi, rodantī naṃ udikkhati.

    ੫੧.

    51.

    ‘‘ਅਯਂ ਸੋ ਸਾਰਥਿ ਏਤਿ, ਨਿਹਨ੍ਤ੍વਾ ਮਮ ਅਤ੍ਰਜਂ।

    ‘‘Ayaṃ so sārathi eti, nihantvā mama atrajaṃ;

    ਨਿਹਤੋ ਨੂਨ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਪਥਬ੍ਯਾ ਭੂਮਿવਡ੍ਢਨੋ॥

    Nihato nūna me putto, pathabyā bhūmivaḍḍhano.

    ੫੨.

    52.

    ‘‘ਅਮਿਤ੍ਤਾ ਨੂਨ ਨਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਪਤੀਤਾ ਨੂਨ વੇਰਿਨੋ।

    ‘‘Amittā nūna nandanti, patītā nūna verino;

    ਆਗਤਂ ਸਾਰਥਿਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਨਿਹਨ੍ਤ੍વਾ ਮਮ ਅਤ੍ਰਜਂ॥

    Āgataṃ sārathiṃ disvā, nihantvā mama atrajaṃ.

    ੫੩.

    53.

    ‘‘ਸੁਞ੍ਞਂ ਮਾਤਾ ਰਥਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਏਕਂ ਸਾਰਥਿਮਾਗਤਂ।

    ‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;

    ਅਸ੍ਸੁਪੁਣ੍ਣੇਹਿ ਨੇਤ੍ਤੇਹਿ, ਰੋਦਨ੍ਤੀ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਿ ਨਂ॥

    Assupuṇṇehi nettehi, rodantī paripucchi naṃ.

    ੫੪.

    54.

    ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਮੂਗੋ ਕਿਂਨੁ ਪਕ੍ਖੋ, ਕਿਂਨੁ ਸੋ વਿਲਪੀ ਤਦਾ।

    ‘‘Kiṃ nu mūgo kiṃnu pakkho, kiṃnu so vilapī tadā;

    ਨਿਹਞ੍ਞਮਾਨੋ ਭੂਮਿਯਾ, ਤਂ ਮੇ ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਸਾਰਥਿ॥

    Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi sārathi.

    ੫੫.

    55.

    ‘‘ਕਥਂ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ, ਮੂਗਪਕ੍ਖੋ વਿવਜ੍ਜਯਿ।

    ‘‘Kathaṃ hatthehi pādehi, mūgapakkho vivajjayi;

    ਨਿਹਞ੍ਞਮਾਨੋ ਭੂਮਿਯਾ, ਤਂ ਮੇ ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ’’ਤਿ॥

    Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਾਤਾਤਿ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਮਾਤਾ। ਪਥਬ੍ਯਾ ਭੂਮਿવਡ੍ਢਨੋਤਿ ਸੋ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਭੂਮਿવਡ੍ਢਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਥਬ੍ਯਾ ਨਿਹਤੋ ਨੂਨ। ਰੋਦਨ੍ਤੀ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਿ ਨਨ੍ਤਿ ਤਂ ਰਥਂ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਤਲਂ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹ ਚਨ੍ਦਾਦੇવਿਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਠਿਤਂ ਸਾਰਥਿਂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਿ। ਕਿਨ੍ਨੂਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਸੋ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਮੂਗੋ ਏવ ਪਕ੍ਖੋ ਏવ। ਤਦਾਤਿ ਯਦਾ ਨਂ ਤ੍વਂ ਕਾਸੁਯਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਕੁਦ੍ਦਾਲੇਨ ਮਤ੍ਥਕੇ ਪਹਰਿ, ਤਦਾ। ਨਿਹਞ੍ਞਮਾਨੋ ਭੂਮਿਯਾਤਿ ਤਯਾ ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਹਞ੍ਞਮਾਨੋ ਕਿਂ ਨੁ વਿਲਪਿ। ਤਂ ਮੇਤਿ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਪਰਿਹਾਪੇਤ੍વਾ ਮੇ ਅਕ੍ਖਾਹਿ। વਿવਜ੍ਜਯੀਤਿ ‘‘ਅਪੇਹਿ ਸਾਰਥਿ, ਮਾ ਮਂ ਮਾਰੇਹੀ’’ਤਿ ਕਥਂ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਚ ਫਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਤਂ ਅਪਨੁਦਿ, ਤਂ ਮੇ ਕਥੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tattha mātāti temiyakumārassa mātā. Pathabyā bhūmivaḍḍhanoti so mama putto bhūmivaḍḍhano hutvā pathabyā nihato nūna. Rodantī paripucchi nanti taṃ rathaṃ ekamantaṃ ṭhapetvā mahātalaṃ abhiruyha candādeviṃ vanditvā ekamante ṭhitaṃ sārathiṃ paripucchi. Kinnūti kiṃ nu so mama putto mūgo eva pakkho eva. Tadāti yadā naṃ tvaṃ kāsuyaṃ pakkhipitvā kuddālena matthake pahari, tadā. Nihaññamāno bhūmiyāti tayā bhūmiyaṃ nihaññamāno kiṃ nu vilapi. Taṃ meti taṃ sabbaṃ aparihāpetvā me akkhāhi. Vivajjayīti ‘‘apehi sārathi, mā maṃ mārehī’’ti kathaṃ hatthehi pādehi ca phandanto taṃ apanudi, taṃ me kathehīti attho.

    ਤਤੋ ਸਾਰਥਿ ਆਹ –

    Tato sārathi āha –

    ੫੬.

    56.

    ‘‘ਅਕ੍ਖੇਯ੍ਯਂ ਤੇ ਅਹਂ ਅਯ੍ਯੇ, ਦਜ੍ਜਾਸਿ ਅਭਯਂ ਮਮ।

    ‘‘Akkheyyaṃ te ahaṃ ayye, dajjāsi abhayaṃ mama;

    ਯਂ ਮੇ ਸੁਤਂ વਾ ਦਿਟ੍ਠਂ વਾ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ’’ਤਿ॥

    Yaṃ me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਦਜ੍ਜਾਸੀਤਿ ਸਚੇ ਅਭਯਂ ਦਦੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਸੋ ਇਦਂ ‘‘ਸਚਾਹਂ ‘ਤવ ਪੁਤ੍ਤੋ ਨੇવ ਮੂਗੋ ਨ ਪਕ੍ਖੋ ਮਧੁਰਕਥੋ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ’ਤਿ વਕ੍ਖਾਮਿ, ਅਥ ‘ਕਸ੍ਮਾ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਾਗਤੋਸੀ’ਤਿ ਰਾਜਾ ਕੁਦ੍ਧੋ ਰਾਜਦਣ੍ਡਮ੍ਪਿ ਮੇ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਅਭਯਂ ਤਾવ ਯਾਚਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਹ।

    Tattha dajjāsīti sace abhayaṃ dadeyyāsi, so idaṃ ‘‘sacāhaṃ ‘tava putto neva mūgo na pakkho madhurakatho dhammakathiko’ti vakkhāmi, atha ‘kasmā taṃ gahetvā nāgatosī’ti rājā kuddho rājadaṇḍampi me kareyya, abhayaṃ tāva yācissāmī’’ti cintetvā āha.

    ਅਥ ਨਂ ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਆਹ –

    Atha naṃ candādevī āha –

    ੫੭.

    57.

    ‘‘ਅਭਯਂ ਸਮ੍ਮ ਤੇ ਦਮ੍ਮਿ, ਅਭੀਤੋ ਭਣ ਸਾਰਥਿ।

    ‘‘Abhayaṃ samma te dammi, abhīto bhaṇa sārathi;

    ਯਂ ਤੇ ਸੁਤਂ વਾ ਦਿਟ੍ਠਂ વਾ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ’’ਤਿ॥

    Yaṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’ti.

    ਤਤੋ ਸਾਰਥਿ ਆਹ –

    Tato sārathi āha –

    ੫੮.

    58.

    ‘‘ਨ ਸੋ ਮੂਗੋ ਨ ਸੋ ਪਕ੍ਖੋ, વਿਸਟ੍ਠવਚਨੋ ਚ ਸੋ।

    ‘‘Na so mūgo na so pakkho, visaṭṭhavacano ca so;

    ਰਜ੍ਜਸ੍ਸ ਕਿਰ ਸੋ ਭੀਤੋ, ਅਕਰਾ ਆਲਯੇ ਬਹੂ॥

    Rajjassa kira so bhīto, akarā ālaye bahū.

    ੫੯.

    59.

    ‘‘ਪੁਰਿਮਂ ਸਰਤਿ ਸੋ ਜਾਤਿਂ, ਯਤ੍ਥ ਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿ।

    ‘‘Purimaṃ sarati so jātiṃ, yattha rajjamakārayi;

    ਕਾਰਯਿਤ੍વਾ ਤਹਿਂ ਰਜ੍ਜਂ, ਪਾਪਤ੍ਥ ਨਿਰਯਂ ਭੁਸਂ॥

    Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpattha nirayaṃ bhusaṃ.

    ੬੦.

    60.

    ‘‘વੀਸਤਿਞ੍ਚੇવ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਹਿਂ ਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿ।

    ‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayi;

    ਅਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਅਪਚ੍ਚਿ ਸੋ॥

    Asītivassasahassāni, nirayamhi apacci so.

    ੬੧.

    61.

    ‘‘ਤਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਸ੍ਸ ਸੋ ਭੀਤੋ, ਮਾ ਮਂ ਰਜ੍ਜਾਭਿਸੇਚਯੁਂ।

    ‘‘Tassa rajjassa so bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ;

    ਤਸ੍ਮਾ ਪਿਤੁ ਚ ਮਾਤੁਚ੍ਚ, ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨ ਭਣੀ ਤਦਾ॥

    Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā.

    ੬੨.

    62.

    ‘‘ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ , ਆਰੋਹਪਰਿਣਾਹવਾ।

    ‘‘Aṅgapaccaṅgasampanno , ārohapariṇāhavā;

    વਿਸਟ੍ਠવਚਨੋ ਪਞ੍ਞੋ, ਮਗ੍ਗੇ ਸਗ੍ਗਸ੍ਸ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥

    Visaṭṭhavacano pañño, magge saggassa tiṭṭhati.

    ੬੩.

    63.

    ‘‘ਸਚੇ ਤ੍વਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮਾਸਿ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤਂ ਤવਤ੍ਰਜਂ।

    ‘‘Sace tvaṃ daṭṭhukāmāsi, rājaputtaṃ tavatrajaṃ;

    ਏਹਿ ਤਂ ਪਾਪਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਤਿ ਤੇਮਿਯੋ’’ਤਿ॥

    Ehi taṃ pāpayissāmi, yattha sammati temiyo’’ti.

    ਤਤ੍ਥ વਿਸਟ੍ਠવਚਨੋਤਿ ਅਪਲਿਬੁਦ੍ਧਕਥੋ। ਅਕਰਾ ਆਲਯੇ ਬਹੂਤਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ વਞ੍ਚਨਾਨਿ ਬਹੂਨਿ ਅਕਾਸਿ। ਪਞ੍ਞੋਤਿ ਪਞ੍ਞવਾ। ਸਚੇ ਤ੍વਨ੍ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਧੁਰਂ ਕਤ੍વਾ ਉਭੋਪਿ ਤੇ ਏવਮਾਹ। ਯਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਤਿ ਤੇਮਿਯੋਤਿ ਯਤ੍ਥ વੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਮਯਾ ਗਹਿਤਪਟਿਞ੍ਞੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਪਾਪਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਇਦਾਨਿ ਪਪਞ੍ਚਂ ਅਕਤ੍વਾ ਲਹੁਂ ਗਨ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਆਹ।

    Tattha visaṭṭhavacanoti apalibuddhakatho. Akarā ālaye bahūti tumhākaṃ vañcanāni bahūni akāsi. Paññoti paññavā. Sace tvanti rājānaṃ dhuraṃ katvā ubhopi te evamāha. Yattha sammati temiyoti yattha vo putto mayā gahitapaṭiñño hutvā acchati, tattha pāpayissāmi, idāni papañcaṃ akatvā lahuṃ gantuṃ vaṭṭatīti āha.

    ਕੁਮਾਰੋ ਪਨ ਸਾਰਥਿਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਦਾ ਸਕ੍ਕੋ ਤਸ੍ਸ ਮਨਂ ਞਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤ, ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮੋ, ਤ੍વਂ ਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਸਾਲਞ੍ਚ ਪਬ੍ਬਜਿਤਪਰਿਕ੍ਖਾਰਞ੍ਚ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਏਹੀ’’ਤਿ ਪੇਸੇਸਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਿਯੋਜਨਿਕੇ વਨਸਣ੍ਡੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਇਦ੍ਧਿਬਲੇਨ ਰਮਣੀਯਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਞ੍ਚ ਆવਾਟਞ੍ਚ ਅਕਾਲਫਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਰੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਸਮੀਪੇ ਚਤੁવੀਸਤਿਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣਂ ਚਙ੍ਕਮਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਚਙ੍ਕਮੇ ਚ ਫਲਿਕવਣ੍ਣਂ ਰੁਚਿਰਂ વਾਲੁਕਂ ਓਕਿਰਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਯੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮਾ, ਤੇ ਇਮੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਭਿਤ੍ਤਿਯਂ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਲਿਖਿਤ੍વਾ ਚਣ੍ਡવਾਲ਼ੇ ਚ ਅਮਨਾਪਸਦ੍ਦੇ ਸਬ੍ਬੇ ਮਿਗਪਕ੍ਖਿਨੋ ਚ ਪਲਾਪੇਤ੍વਾ ਸਕਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਗਤੋ।

    Kumāro pana sārathiṃ pesetvā pabbajitukāmo ahosi. Tadā sakko tassa manaṃ ñatvā tasmiṃ khaṇe vissakammadevaputtaṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta vissakammadevaputta, temiyakumāro pabbajitukāmo, tvaṃ tassa paṇṇasālañca pabbajitaparikkhārañca māpetvā ehī’’ti pesesi. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā vegena gantvā tiyojanike vanasaṇḍe attano iddhibalena ramaṇīyaṃ assamaṃ māpetvā rattiṭṭhānadivāṭṭhānañca pokkharaṇiñca āvāṭañca akālaphalasampannaṃ rukkhañca katvā paṇṇasālasamīpe catuvīsatihatthappamāṇaṃ caṅkamaṃ māpetvā antocaṅkame ca phalikavaṇṇaṃ ruciraṃ vālukaṃ okiritvā sabbe pabbajitaparikkhāre māpetvā ‘‘ye pabbajitukāmā, te ime gahetvā pabbajantū’’ti bhittiyaṃ akkharāni likhitvā caṇḍavāḷe ca amanāpasadde sabbe migapakkhino ca palāpetvā sakaṭṭhānameva gato.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਕ੍ਕਦਤ੍ਤਿਯਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਪਨੇਤ੍વਾ, ਰਤ੍ਤવਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮਂ ਏਕਂਸੇ ਕਤ੍વਾ ਜਟਾਮਣ੍ਡਲਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਕਾਜਂ ਅਂਸੇ ਕਤ੍વਾ ਕਤ੍ਤਰਦਣ੍ਡਮਾਦਾਯ ਪਣ੍ਣਸਾਲਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸਿਰਿਂ ਸਮੁਬ੍ਬਹਨ੍ਤੋ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ, ਅਹੋ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕਟ੍ਠਤ੍ਥਰਣੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਪਞ੍ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਪਣ੍ਣਸਾਲਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਨਕੋਟਿਯਂ ਠਿਤਕਾਰਰੁਕ੍ਖਤੋ ਪਣ੍ਣਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ , ਸਕ੍ਕਦਤ੍ਤਿਯਭਾਜਨੇ ਅਲੋਣਕੇ ਅਤਕ੍ਕੇ ਨਿਧੂਪਨੇ ਉਦਕੇ ਸੇਦੇਤ੍વਾ ਅਮਤਂ વਿਯ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ।

    Tasmiṃ khaṇe mahāsatto taṃ disvā sakkadattiyabhāvaṃ ñatvā, paṇṇasālaṃ pavisitvā vatthāni apanetvā, rattavākacīraṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā ajinacammaṃ ekaṃse katvā jaṭāmaṇḍalaṃ bandhitvā kājaṃ aṃse katvā kattaradaṇḍamādāya paṇṇasālato nikkhamitvā pabbajitasiriṃ samubbahanto aparāparaṃ caṅkamitvā ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti udānaṃ udānento paṇṇasālaṃ pavisitvā kaṭṭhattharaṇe nisinno pañca abhiññā aṭṭha samāpattiyo ca nibbattetvā sāyanhasamaye paṇṇasālato nikkhamitvā caṅkamanakoṭiyaṃ ṭhitakārarukkhato paṇṇāni gahetvā , sakkadattiyabhājane aloṇake atakke nidhūpane udake sedetvā amataṃ viya paribhuñjitvā cattāro brahmavihāre bhāvetvā tattha vāsaṃ kappesi.

    ਕਾਸਿਰਾਜਾਪਿ ਸੁਨਨ੍ਦਸਾਰਥਿਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸੇਨਗੁਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਤਰਮਾਨਰੂਪੋવ ਗਮਨਸਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤੁਂ ਆਹ –

    Kāsirājāpi sunandasārathissa vacanaṃ sutvā mahāsenaguttaṃ pakkosāpetvā taramānarūpova gamanasajjaṃ kāretuṃ āha –

    ੬੪.

    64.

    ‘‘ਯੋਜਯਨ੍ਤੁ ਰਥੇ ਅਸ੍ਸੇ, ਕਚ੍ਛਂ ਨਾਗਾਨ ਬਨ੍ਧਥ।

    ‘‘Yojayantu rathe asse, kacchaṃ nāgāna bandhatha;

    ਉਦੀਰਯਨ੍ਤੁ ਸਙ੍ਖਪਣવਾ, વਾਦਨ੍ਤੁ ਏਕਪੋਕ੍ਖਰਾ॥

    Udīrayantu saṅkhapaṇavā, vādantu ekapokkharā.

    ੬੫.

    65.

    ‘‘વਾਦਨ੍ਤੁ ਭੇਰੀ ਸਨ੍ਨਦ੍ਧਾ, વਗ੍ਗੂ વਾਦਨ੍ਤੁ ਦੁਨ੍ਦੁਭੀ।

    ‘‘Vādantu bherī sannaddhā, vaggū vādantu dundubhī;

    ਨੇਗਮਾ ਚ ਮਂ ਅਨ੍વੇਨ੍ਤੁ, ਗਚ੍ਛਂ ਪੁਤ੍ਤਨਿવੇਦਕੋ॥

    Negamā ca maṃ anventu, gacchaṃ puttanivedako.

    ੬੬.

    66.

    ‘‘ਓਰੋਧਾ ਚ ਕੁਮਾਰਾ ਚ, વੇਸਿਯਾਨਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ਖਿਪ੍ਪਂ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜੇਨ੍ਤੁ, ਗਚ੍ਛਂ ਪੁਤ੍ਤਨਿવੇਦਕੋ॥

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako.

    ੬੭.

    67.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਾ ਅਨੀਕਟ੍ਠਾ, ਰਥਿਕਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕਾ।

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ਖਿਪ੍ਪਂ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜੇਨ੍ਤੁ, ਗਚ੍ਛਂ ਪੁਤ੍ਤਨਿવੇਦਕੋ॥

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako.

    ੬੮.

    68.

    ‘‘ਸਮਾਗਤਾ ਜਾਨਪਦਾ, ਨੇਗਮਾ ਚ ਸਮਾਗਤਾ।

    ‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ਖਿਪ੍ਪਂ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜੇਨ੍ਤੁ, ਗਚ੍ਛਂ ਪੁਤ੍ਤਨਿવੇਦਕੋ’’ਤਿ॥

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਉਦੀਰਯਨ੍ਤੂਤਿ ਸਦ੍ਦਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੁ। વਾਦਨ੍ਤੂਤਿ વਜ੍ਜਨ੍ਤੁ। ਏਕਪੋਕ੍ਖਰਾਤਿ ਏਕਮੁਖਭੇਰਿਯੋ। ਸਨ੍ਨਦ੍ਧਾਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਨਦ੍ਧਾ। વਗ੍ਗੂਤਿ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰਾ। ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਪੁਤ੍ਤਨਿવੇਦਕੋਤਿ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿવੇਦਕੋ ਓવਾਦਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਾਮਿ। ਤਂ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਮਮ વਚਨਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਤਂ ਰਤਨਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਆਨੇਤੁਂ ਗਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨੇવਮਾਹ। ਨੇਗਮਾਤਿ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਜਨਾ। ਸਮਾਗਤਾਤਿ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ।

    Tattha udīrayantūti saddaṃ muñcantu. Vādantūti vajjantu. Ekapokkharāti ekamukhabheriyo. Sannaddhāti suṭṭhu naddhā. Vaggūti madhurassarā. Gacchanti gamissāmi. Puttanivedakoti puttassa nivedako ovādako hutvā gacchāmi. Taṃ ovaditvā mama vacanaṃ gāhāpetvā tattheva taṃ ratanarāsimhi ṭhapetvā abhisiñcitvā ānetuṃ gacchāmīti adhippāyenevamāha. Negamāti kuṭumbikajanā. Samāgatāti sannipatitā hutvā.

    ਏવਂ ਰਞ੍ਞਾ ਆਣਤ੍ਤਾ ਸਾਰਥਿਨੋ ਅਸ੍ਸੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਰਥੇ ਰਾਜਦ੍વਾਰੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Evaṃ raññā āṇattā sārathino asse yojetvā rathe rājadvāre ṭhapetvā rañño ārocesuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੬੯.

    69.

    ‘‘ਅਸ੍ਸੇ ਚ ਸਾਰਥੀ ਯੁਤ੍ਤੇ, ਸਿਨ੍ਧવੇ ਸੀਘવਾਹਨੇ।

    ‘‘Asse ca sārathī yutte, sindhave sīghavāhane;

    ਰਾਜਦ੍વਾਰਂ ਉਪਾਗਚ੍ਛੁਂ, ਯੁਤ੍ਤਾ ਦੇવ ਇਮੇ ਹਯਾ’’ਤਿ॥

    Rājadvāraṃ upāgacchuṃ, yuttā deva ime hayā’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਸ੍ਸੇਤਿ ਸਿਨ੍ਧવੇ ਸਿਨ੍ਧવਜਾਤਿਕੇ ਸੀਘવਾਹਨੇ ਜવਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਸ੍ਸੇ ਆਦਾਯ। ਸਾਰਥੀਤਿ ਸਾਰਥਿਨੋ। ਯੁਤ੍ਤੇਤਿ ਰਥੇਸੁ ਯੋਜਿਤੇ। ਉਪਾਗਚ੍ਛੁਨ੍ਤਿ ਤੇ ਰਥੇਸੁ ਯੁਤ੍ਤੇ ਅਸ੍ਸੇ ਆਦਾਯ ਆਗਮਂਸੁ, ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ‘‘ਯੁਤ੍ਤਾ, ਦੇવ, ਇਮੇ ਹਯਾ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸੁਂ।

    Tattha asseti sindhave sindhavajātike sīghavāhane javasampanne asse ādāya. Sārathīti sārathino. Yutteti rathesu yojite. Upāgacchunti te rathesu yutte asse ādāya āgamaṃsu, āgantvā ca pana ‘‘yuttā, deva, ime hayā’’ti ārocesuṃ.

    ਤਤੋ ਸਾਰਥੀਨਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹ –

    Tato sārathīnaṃ vacanaṃ sutvā rājā upaḍḍhagāthamāha –

    ੭੦.

    70.

    ‘‘ਥੂਲਾ ਜવੇਨ ਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕਿਸਾ ਹਾਯਨ੍ਤਿ ਥਾਮੁਨਾ’’ਤਿ॥

    ‘‘Thūlā javena hāyanti, kisā hāyanti thāmunā’’ti.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਾਰਥਿਨੋਪਿ ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹਂਸੁ –

    Taṃ sutvā sārathinopi upaḍḍhagāthamāhaṃsu –

    ‘‘ਕਿਸੇ ਥੂਲੇ વਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ, ਸਂਸਟ੍ਠਾ ਯੋਜਿਤਾ ਹਯਾ’’ਤਿ॥

    ‘‘Kise thūle vivajjetvā, saṃsaṭṭhā yojitā hayā’’ti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਦੇવ, ਕਿਸੇ ਚ ਥੂਲੇ ਚ ਏવਰੂਪੇ ਅਸ੍ਸੇ ਅਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ વਯੇਨ વਣ੍ਣੇਨ ਜવੇਨ ਬਲੇਨ ਸਦਿਸਾ ਹਯਾ ਯੋਜਿਤਾਤਿ।

    Tassattho – deva, kise ca thūle ca evarūpe asse aggaṇhitvā vayena vaṇṇena javena balena sadisā hayā yojitāti.

    ਅਥ ਰਾਜਾ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਸੇਨਿਯੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ ਬਲਕਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਪੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਤਯੋ ਦਿવਸਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ। ਅਥ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਦਿવਸੇ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਨਗਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਨਨ੍ਦਿਤੋ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਮਕਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ –

    Atha rājā puttassa santikaṃ gacchanto cattāro vaṇṇe aṭṭhārasa seniyo sabbañca balakāyaṃ sannipātāpesi. Tassa sannipātentasseva tayo divasā atikkantā. Atha catutthe divase kāsirājā nagarato nikkhamitvā gahetabbayuttakaṃ gāhāpetvā assamapadaṃ gantvā puttena saddhiṃ paṭinandito paṭisanthāramakāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ੭੧.

    71.

    ‘‘ਤਤੋ ਰਾਜਾ ਤਰਮਾਨੋ, ਯੁਤ੍ਤਮਾਰੁਯ੍ਹ ਸਨ੍ਦਨਂ।

    ‘‘Tato rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;

    ਇਤ੍ਥਾਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ, ਸਬ੍ਬਾવ ਅਨੁਯਾਥ ਮਂ॥

    Itthāgāraṃ ajjhabhāsi, sabbāva anuyātha maṃ.

    ੭੨.

    72.

    ‘‘વਾਲ਼ਬੀਜਨਿਮੁਣ੍ਹੀਸਂ, ਖਗ੍ਗਂ ਛਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਣ੍ਡਰਂ।

    ‘‘Vāḷabījanimuṇhīsaṃ, khaggaṃ chattañca paṇḍaraṃ;

    ਉਪਾਧੀ ਰਥਮਾਰੁਯ੍ਹ, ਸੁવਣ੍ਣੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਤਾ॥

    Upādhī rathamāruyha, suvaṇṇehi alaṅkatā.

    ੭੩.

    73.

    ‘‘ਤਤੋ ਸ ਰਾਜਾ ਪਾਯਾਸਿ, ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾਨ ਸਾਰਥਿਂ।

    ‘‘Tato sa rājā pāyāsi, purakkhatvāna sārathiṃ;

    ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਉਪਾਗਚ੍ਛਿ, ਯਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਤਿ ਤੇਮਿਯੋ॥

    Khippameva upāgacchi, yattha sammati temiyo.

    ੭੪.

    74.

    ‘‘ਤਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾਨ ਆਯਨ੍ਤਂ, ਜਲਨ੍ਤਮਿવ ਤੇਜਸਾ।

    ‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, jalantamiva tejasā;

    ਖਤ੍ਤਸਙ੍ਘਪਰਿਬ੍ਯੂਲ਼੍ਹਂ, ਤੇਮਿਯੋ ਏਤਦਬ੍ਰવਿ॥

    Khattasaṅghaparibyūḷhaṃ, temiyo etadabravi.

    ੭੫.

    75.

    ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਨੁ ਤਾਤ ਕੁਸਲਂ, ਕਚ੍ਚਿ ਤਾਤ ਅਨਾਮਯਂ।

    ‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;

    ਸਬ੍ਬਾ ਚ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯੋ, ਅਰੋਗਾ ਮਯ੍ਹ ਮਾਤਰੋ॥

    Sabbā ca rājakaññāyo, arogā mayha mātaro.

    ੭੬.

    76.

    ‘‘ਕੁਸਲਞ੍ਚੇવ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤ, ਅਥੋ ਪੁਤ੍ਤ ਅਨਾਮਯਂ।

    ‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;

    ਸਬ੍ਬਾ ਚ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯੋ, ਅਰੋਗਾ ਤੁਯ੍ਹ ਮਾਤਰੋ॥

    Sabbā ca rājakaññāyo, arogā tuyha mātaro.

    ੭੭.

    77.

    ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਅਮਜ੍ਜਪੋ ਤਾਤ, ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਸੁਰਮਪ੍ਪਿਯਂ।

    ‘‘Kacci amajjapo tāta, kacci te suramappiyaṃ;

    ਕਚ੍ਚਿ ਸਚ੍ਚੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਚ, ਦਾਨੇ ਤੇ ਰਮਤੇ ਮਨੋ॥

    Kacci sacce ca dhamme ca, dāne te ramate mano.

    ੭੮.

    78.

    ‘‘ਅਮਜ੍ਜਪੋ ਅਹਂ ਪੁਤ੍ਤ, ਅਥੋ ਮੇ ਸੁਰਮਪ੍ਪਿਯਂ।

    ‘‘Amajjapo ahaṃ putta, atho me suramappiyaṃ;

    ਅਥੋ ਸਚ੍ਚੇ ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਚ, ਦਾਨੇ ਮੇ ਰਮਤੇ ਮਨੋ॥

    Atho sacce ca dhamme ca, dāne me ramate mano.

    ੭੯.

    79.

    ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਅਰੋਗਂ ਯੋਗ੍ਗਂ ਤੇ, ਕਚ੍ਚਿ વਹਤਿ વਾਹਨਂ।

    ‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;

    ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਬ੍ਯਾਧਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਰੀਰਸ੍ਸੁਪਤਾਪਨਾ॥

    Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā.

    ੮੦.

    80.

    ‘‘ਅਥੋ ਅਰੋਗਂ ਯੋਗ੍ਗਂ ਮੇ, ਅਥੋ વਹਤਿ વਾਹਨਂ।

    ‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;

    ਅਥੋ ਮੇ ਬ੍ਯਾਧਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਰੀਰਸ੍ਸੁਪਤਾਪਨਾ॥

    Atho me byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā.

    ੮੧.

    81.

    ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਅਨ੍ਤਾ ਚ ਤੇ ਫੀਤਾ, ਮਜ੍ਝੇ ਚ ਬਹਲਾ ਤવ।

    ‘‘Kacci antā ca te phītā, majjhe ca bahalā tava;

    ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਞ੍ਚ ਕੋਸਞ੍ਚ, ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਪਟਿਸਨ੍ਥਤਂ॥

    Koṭṭhāgārañca kosañca, kacci te paṭisanthataṃ.

    ੮੨.

    82.

    ‘‘ਅਥੋ ਅਨ੍ਤਾ ਚ ਮੇ ਫੀਤਾ, ਮਜ੍ਝੇ ਚ ਬਹਲਾ ਮਮ।

    ‘‘Atho antā ca me phītā, majjhe ca bahalā mama;

    ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਞ੍ਚ ਕੋਸਞ੍ਚ, ਸਬ੍ਬਂ ਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਥਤਂ॥

    Koṭṭhāgārañca kosañca, sabbaṃ me paṭisanthataṃ.

    ੮੩.

    83.

    ‘‘ਸ੍વਾਗਤਂ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜ, ਅਥੋ ਤੇ ਅਦੁਰਾਗਤਂ।

    ‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;

    ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤੁ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ, ਯਤ੍ਥ ਰਾਜਾ ਨਿਸਕ੍ਕਤੀ’’ਤਿ॥

    Patiṭṭhapentu pallaṅkaṃ, yattha rājā nisakkatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਉਪਾਧੀ ਰਥਮਾਰੁਯ੍ਹਾਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਦੁਕਾ ਚ ਰਥਂ ਆਰੋਪੇਨ੍ਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮੇ ਤਯੋ ਪਾਦੇ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਭਿਸੇਕਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ‘‘ਪਞ੍ਚ ਰਾਜਕਕੁਧਭਣ੍ਡਾਨਿ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾ ਆਹ। ਸੁવਣ੍ਣੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਤਾਤਿ ਇਦਂ ਪਾਦੁਕਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਉਪਾਗਚ੍ਛੀਤਿ ਉਪਾਗਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਕਾਯ વੇਲਾਯਾਤਿ? ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਰਪਣ੍ਣਾਨਿ ਪਚਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਸਿਨ੍ਨવੇਲਾਯ। ਜਲਨ੍ਤਮਿવ ਤੇਜਸਾਤਿ ਰਾਜਤੇਜੇਨ ਜਲਨ੍ਤਂ વਿਯ। ਖਤ੍ਤਸਙ੍ਘਪਰਿਬ੍ਯੂਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਕਥਾਫਾਸੁਕੇਨ ਅਮਚ੍ਚਸਙ੍ਘੇਨ ਪਰਿવੁਤਂ, ਖਤ੍ਤਿਯਸਮੂਹੇਹਿ વਾ ਪਰਿવਾਰਿਤਂ। ਏਤਦਬ੍ਰવੀਤਿ ਕਾਸਿਰਾਜਾਨਂ ਬਹਿ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਂ ਨਿવਾਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪਦਸਾવ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਏਤਂ વਚਨਂ ਅਬ੍ਰવਿ।

    Tattha upādhī rathamāruyhāti suvaṇṇapādukā ca rathaṃ āropentūti attho. Ime tayo pāde puttassa tattheva abhisekakaraṇatthāya ‘‘pañca rājakakudhabhaṇḍāni gaṇhathā’’ti āṇāpento rājā āha. Suvaṇṇehi alaṅkatāti idaṃ pādukaṃ sandhāyāha. Upāgacchīti upāgato ahosi. Kāya velāyāti? Mahāsattassa kārapaṇṇāni pacitvā nibbāpentassa nisinnavelāya. Jalantamiva tejasāti rājatejena jalantaṃ viya. Khattasaṅghaparibyūḷhanti kathāphāsukena amaccasaṅghena parivutaṃ, khattiyasamūhehi vā parivāritaṃ. Etadabravīti kāsirājānaṃ bahi khandhāvāraṃ nivāsāpetvā padasāva paṇṇasālaṃ āgantvā taṃ vanditvā nisinnaṃ paṭisanthāraṃ karonto etaṃ vacanaṃ abravi.

    ਕੁਸਲਂ ਅਨਾਮਯਨ੍ਤਿ ਉਭਯੇਨਪਿ ਪਦੇਨ ਆਰੋਗ੍ਯਮੇવ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਕਚ੍ਚਿ ਅਮਜ੍ਜਪੋਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਮਜ੍ਜਂ ਨ ਪਿવਸੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਰਮਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਸੁਰਾਪਾਨਂ ਅਪ੍ਪਿਯਂ। ‘‘ਸੁਰਮਪ੍ਪਿਯਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਸੁਰਾ ਅਪ੍ਪਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਦਸવਿਧੇ ਰਾਜਧਮ੍ਮੇ। ਯੋਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਯੁਗੇ ਯੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਤੇ ਤવ ਅਸ੍ਸਗੋਣਾਦਿਕਂ। ਕਚ੍ਚਿ વਹਤੀਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਅਰੋਗਂ ਹੁਤ੍વਾ વਹਤਿ। વਾਹਨਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਦਿ ਸਬ੍ਬਂ વਾਹਨਂ। ਸਰੀਰਸ੍ਸੁਪਤਾਪਨਾਤਿ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਉਪਤਾਪਕਰਾ। ਅਨ੍ਤਾਤਿ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਜਨਪਦਾ। ਫੀਤਾਤਿ ਇਦ੍ਧਾ ਸੁਭਿਕ੍ਖਾ, વਤ੍ਥਾਭਰਣੇਹਿ વਾ ਅਨ੍ਨਪਾਨੇਹਿ વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਗਾਲ਼੍ਹવਾਸਾ। ਮਜ੍ਝੇ ਚਾਤਿ ਰਟ੍ਠਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝੇ। ਬਹਲਾਤਿ ਗਾਮਨਿਗਮਾ ਘਨવਾਸਾ। ਪਟਿਸਨ੍ਥਤਨ੍ਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਤਂ ਗੁਤ੍ਤਂ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ વਾ। ਯਤ੍ਥ ਰਾਜਾ ਨਿਸਕ੍ਕਤੀਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਰਾਜਾ ਨਿਸੀਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤੂਤਿ વਦਤਿ।

    Kusalaṃ anāmayanti ubhayenapi padena ārogyameva pucchati. Kacci amajjapoti kacci majjaṃ na pivasīti pucchati. ‘‘Appamatto’’tipi pāṭho, kusaladhammesu nappamajjasīti attho. Suramappiyanti surāpānaṃ appiyaṃ. ‘‘Suramappiyā’’tipi pāṭho, surā appiyāti attho. Dhammeti dasavidhe rājadhamme. Yogganti yuge yuñjitabbaṃ te tava assagoṇādikaṃ. Kacci vahatīti kacci arogaṃ hutvā vahati. Vāhananti hatthiassādi sabbaṃ vāhanaṃ. Sarīrassupatāpanāti sarīrassa upatāpakarā. Antāti paccantajanapadā. Phītāti iddhā subhikkhā, vatthābharaṇehi vā annapānehi vā paripuṇṇā gāḷhavāsā. Majjhe cāti raṭṭhassa majjhe. Bahalāti gāmanigamā ghanavāsā. Paṭisanthatanti paṭicchāditaṃ guttaṃ, paripuṇṇaṃ vā. Yattha rājā nisakkatīti yasmiṃ pallaṅke rājā nisīdissati, taṃ paññāpentūti vadati.

    ਰਾਜਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇ ਗਾਰવੇਨ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਸਚੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਪਣ੍ਣਸਨ੍ਥਾਰਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਨਿਸੀਦਨਤ੍ਥਾਯ ਰਾਜਾਨਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Rājā mahāsatte gāravena pallaṅke na nisīdati. Atha mahāsatto ‘‘sace pallaṅke na nisīdati, paṇṇasanthāraṃ paññāpethā’’ti vatvā tasmiṃ paññatte nisīdanatthāya rājānaṃ nimantento gāthamāha –

    ੮੪.

    84.

    ‘‘ਇਧੇવ ਤੇ ਨਿਸੀਦਸ੍ਸੁ, ਨਿਯਤੇ ਪਣ੍ਣਸਨ੍ਥਰੇ।

    ‘‘Idheva te nisīdassu, niyate paṇṇasanthare;

    ਏਤ੍ਤੋ ਉਦਕਮਾਦਾਯ, ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲਯਸ੍ਸੁ ਤੇ’’ਤਿ॥

    Etto udakamādāya, pāde pakkhālayassu te’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨਿਯਤੇਤਿ ਸੁਸਨ੍ਥਤੇ। ਏਤ੍ਤੋਤਿ ਪਰਿਭੋਗਉਦਕਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ।

    Tattha niyateti susanthate. Ettoti paribhogaudakaṃ dassento āha.

    ਰਾਜਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇ ਗਾਰવੇਨ ਪਣ੍ਣਸਨ੍ਥਾਰੇਪਿ ਅਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਏવ ਨਿਸੀਦਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋਪਿ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਤਂ ਕਾਰਪਣ੍ਣਕਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਤੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਮਾਹ –

    Rājā mahāsatte gāravena paṇṇasanthārepi anisīditvā bhūmiyaṃ eva nisīdi. Mahāsattopi paṇṇasālaṃ pavisitvā taṃ kārapaṇṇakaṃ nīharitvā rājānaṃ tena nimantento gāthamāha –

    ੮੫.

    85.

    ‘‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਪਣ੍ਣਕਂ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਨ੍ਧਂ ਰਾਜ ਅਲੋਣਕਂ।

    ‘‘Idampi paṇṇakaṃ mayhaṃ, randhaṃ rāja aloṇakaṃ;

    ਪਰਿਭੁਞ੍ਜ ਮਹਾਰਾਜ, ਪਾਹੁਨੋ ਮੇਸਿਧਾਗਤੋ’’ਤਿ॥

    Paribhuñja mahārāja, pāhuno mesidhāgato’’ti.

    ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ਆਹ –

    Atha naṃ rājā āha –

    ੮੬.

    86.

    ‘‘ਨ ਚਾਹਂ ਪਣ੍ਣਂ ਭੁਞ੍ਜਾਮਿ, ਨ ਹੇਤਂ ਮਯ੍ਹ ਭੋਜਨਂ।

    ‘‘Na cāhaṃ paṇṇaṃ bhuñjāmi, na hetaṃ mayha bhojanaṃ;

    ਸਾਲੀਨਂ ਓਦਨਂ ਭੁਞ੍ਜੇ, ਸੁਚਿਂ ਮਂਸੂਪਸੇਚਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Sālīnaṃ odanaṃ bhuñje, suciṃ maṃsūpasecana’’nti.

    ਤਤ੍ਥ ਨ ਚਾਹਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪવਚਨਂ।

    Tattha na cāhanti paṭikkhepavacanaṃ.

    ਰਾਜਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਾਜਭੋਜਨਂ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇ ਗਾਰવੇਨ ਥੋਕਂ ਪਣ੍ਣਕਂ ਹਤ੍ਥਤਲੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ, ਤ੍વਂ ਏવਰੂਪਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਸੀ’’ਤਿ ਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਯਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਚਨ੍ਦਾਦੇવੀ ਓਰੋਧੇਨ ਪਰਿવੁਤਾ ਏਕਮਗ੍ਗੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਪਤ੍વਾ ਪਿਯਪੁਤ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਤਿਤ੍વਾ વਿਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸਿ। ਤਤੋ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸ੍ਸਾਸਾ ਪਤਿਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸੁਪੁਣ੍ਣੇਹਿ ਨੇਤ੍ਤੇਹਿ ਰੋਦਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਨਟ੍ਠਾਨਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਤવ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭੋਜਨਂ ਪਸ੍ਸਾਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਪਣ੍ਣਕਂ ਤਸ੍ਸਾ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸਇਤ੍ਥੀਨਮ੍ਪਿ ਥੋਕਂ ਥੋਕਂ ਅਦਾਸਿ। ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ‘‘ਸਾਮਿ, ਏવਰੂਪਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਸੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿਯੋ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਸੇ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਤਿਦੁਕ੍ਕਰਂ ਕਰੋਸਿ, ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਨਮਸ੍ਸਮਾਨਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਪੁਨ ‘‘ਤਾਤ, ਇਦਂ ਮਯ੍ਹਂ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Rājā tathārūpaṃ attano rājabhojanaṃ vaṇṇetvā tasmiṃ mahāsatte gāravena thokaṃ paṇṇakaṃ hatthatale ṭhapetvā ‘‘tāta, tvaṃ evarūpaṃ bhojanaṃ bhuñjasī’’ti puttena saddhiṃ piyakathaṃ kathento nisīdi. Tasmiṃ khaṇe candādevī orodhena parivutā ekamaggena āgantvā bodhisattassa assamapadaṃ patvā piyaputtaṃ disvā tattheva patitvā visaññī ahosi. Tato paṭiladdhassāsā patitaṭṭhānato uṭṭhahitvā āgantvā bodhisattassa pāde daḷhaṃ gahetvā vanditvā assupuṇṇehi nettehi roditvā vandanaṭṭhānato uṭṭhāya ekamantaṃ nisīdi. Atha naṃ rājā ‘‘bhadde, tava puttassa bhojanaṃ passāhī’’ti vatvā thokaṃ paṇṇakaṃ tassā hatthe ṭhapetvā sesaitthīnampi thokaṃ thokaṃ adāsi. Tā sabbāpi ‘‘sāmi, evarūpaṃ bhojanaṃ bhuñjasī’’ti vadantiyo taṃ gahetvā attano attano sīse katvā ‘‘atidukkaraṃ karosi, sāmī’’ti vatvā namassamānā nisīdiṃsu. Rājā puna ‘‘tāta, idaṃ mayhaṃ acchariyaṃ hutvā upaṭṭhātī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ੮੭.

    87.

    ‘‘ਅਚ੍ਛੇਰਕਂ ਮਂ ਪਟਿਭਾਤਿ, ਏਕਕਮ੍ਪਿ ਰਹੋਗਤਂ।

    ‘‘Accherakaṃ maṃ paṭibhāti, ekakampi rahogataṃ;

    ਏਦਿਸਂ ਭੁਞ੍ਜਮਾਨਾਨਂ, ਕੇਨ વਣ੍ਣੋ ਪਸੀਦਤੀ’’ਤਿ॥

    Edisaṃ bhuñjamānānaṃ, kena vaṇṇo pasīdatī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਏਕਕਨ੍ਤਿ ਤਾਤ, ਤਂ ਏਕਕਮ੍ਪਿ ਰਹੋਗਤਂ ਇਮਿਨਾ ਭੋਜਨੇਨ ਯਾਪੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਮ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਏਦਿਸਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਅਲੋਣਕਂ ਅਤਕ੍ਕਂ ਨਿਧੂਪਨਂ ਰਨ੍ਧਂ ਪਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ વਣ੍ਣੋ ਪਸੀਦਤੀਤਿ ਨਂ ਪੁਚ੍ਛਿ।

    Tattha ekakanti tāta, taṃ ekakampi rahogataṃ iminā bhojanena yāpentaṃ disvā mama acchariyaṃ hutvā upaṭṭhāti. Edisanti evarūpaṃ aloṇakaṃ atakkaṃ nidhūpanaṃ randhaṃ pattaṃ bhuñjantānaṃ kena kāraṇena vaṇṇo pasīdatīti naṃ pucchi.

    ਅਥਸ੍ਸ ਸੋ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Athassa so ācikkhanto āha –

    ੮੮.

    88.

    ‘‘ਏਕੋ ਰਾਜ ਨਿਪਜ੍ਜਾਮਿ, ਨਿਯਤੇ ਪਣ੍ਣਸਨ੍ਥਰੇ।

    ‘‘Eko rāja nipajjāmi, niyate paṇṇasanthare;

    ਤਾਯ ਮੇ ਏਕਸੇਯ੍ਯਾਯ, ਰਾਜ વਣ੍ਣੋ ਪਸੀਦਤਿ॥

    Tāya me ekaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.

    ੮੯.

    89.

    ‘‘ਨ ਚ ਨੇਤ੍ਤਿਂਸਬਨ੍ਧਾ ਮੇ, ਰਾਜਰਕ੍ਖਾ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ।

    ‘‘Na ca nettiṃsabandhā me, rājarakkhā upaṭṭhitā;

    ਤਾਯ ਮੇ ਸੁਖਸੇਯ੍ਯਾਯ, ਰਾਜવਣ੍ਣੋ ਪਸੀਦਤਿ॥

    Tāya me sukhaseyyāya, rājavaṇṇo pasīdati.

    ੯੦.

    90.

    ‘‘ਅਤੀਤਂ ਨਾਨੁਸੋਚਾਮਿ, ਨਪ੍ਪਜਪ੍ਪਾਮਿਨਾਗਤਂ।

    ‘‘Atītaṃ nānusocāmi, nappajappāmināgataṃ;

    ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਯਾਪੇਮਿ, ਤੇਨ વਣ੍ਣੋ ਪਸੀਦਤਿ॥

    Paccuppannena yāpemi, tena vaṇṇo pasīdati.

    ੯੧.

    91.

    ‘‘ਅਨਾਗਤਪ੍ਪਜਪ੍ਪਾਯ, ਅਤੀਤਸ੍ਸਾਨੁਸੋਚਨਾ।

    ‘‘Anāgatappajappāya, atītassānusocanā;

    ਏਤੇਨ ਬਾਲਾ ਸੁਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਲ਼ੋવ ਹਰਿਤੋ ਲੁਤੋ’’ਤਿ॥

    Etena bālā sussanti, naḷova harito luto’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਨੇਤ੍ਤਿਂਸਬਨ੍ਧਾਤਿ ਖਗ੍ਗਬਨ੍ਧਾ। ਰਾਜਰਕ੍ਖਾਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਰਕ੍ਖਿਤਾ। ਨਪ੍ਪਜਪ੍ਪਾਮੀਤਿ ਨ ਪਤ੍ਥੇਮਿ। ਹਰਿਤੋਤਿ ਹਰਿਤવਣ੍ਣੋ। ਲੁਤੋਤਿ ਲੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਆਤਪੇ ਖਿਤ੍ਤਨਲ਼ੋ વਿਯ।

    Tattha nettiṃsabandhāti khaggabandhā. Rājarakkhāti rājānaṃ rakkhitā. Nappajappāmīti na patthemi. Haritoti haritavaṇṇo. Lutoti luñcitvā ātape khittanaḷo viya.

    ਅਥ ਰਾਜਾ ‘‘ਇਧੇવ ਨਂ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਰਜ੍ਜੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Atha rājā ‘‘idheva naṃ abhisiñcitvā ādāya gamissāmī’’ti cintetvā rajjena nimantento āha –

    ੯੨.

    92.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਨੀਕਂ ਰਥਾਨੀਕਂ, ਅਸ੍ਸੇ ਪਤ੍ਤੀ ਚ વਮ੍ਮਿਨੋ।

    ‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;

    ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਰਮ੍ਮਾਨਿ, ਅਹਂ ਪੁਤ੍ਤ ਦਦਾਮਿ ਤੇ॥

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ੯੩.

    93.

    ‘‘ਇਤ੍ਥਾਗਾਰਮ੍ਪਿ ਤੇ ਦਮ੍ਮਿ, ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਭੂਸਿਤਂ।

    ‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;

    ਤਾ ਪੁਤ੍ਤ ਪਟਿਪਜ੍ਜਸ੍ਸੁ, ਤ੍વਂ ਨੋ ਰਾਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tā putta paṭipajjassu, tvaṃ no rājā bhavissasi.

    ੯੪.

    94.

    ‘‘ਕੁਸਲਾ ਨਚ੍ਚਗੀਤਸ੍ਸ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਾ ਚਾਤੁਰਿਤ੍ਥਿਯੋ।

    ‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo;

    ਕਾਮੇ ਤਂ ਰਮਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਿਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਰਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.

    ੯੫.

    95.

    ‘‘ਪਟਿਰਾਜੂਹਿ ਤੇ ਕਞ੍ਞਾ, ਆਨਯਿਸ੍ਸਂ ਅਲਙ੍ਕਤਾ।

    ‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;

    ਤਾਸੁ ਪੁਤ੍ਤੇ ਜਨੇਤ੍વਾਨ, ਅਥ ਪਚ੍ਛਾ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.

    ੯੬.

    96.

    ‘‘ਯੁવਾ ਚ ਦਹਰੋ ਚਾਸਿ, ਪਠਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਸੁਸੁ।

    ‘‘Yuvā ca daharo cāsi, paṭhamuppattiko susu;

    ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਹਿ ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਕਿਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥਾਨੀਕਨ੍ਤਿ ਦਸਹਤ੍ਥਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਹਤ੍ਥਾਨੀਕਂ ਨਾਮ, ਤਥਾ ਰਥਾਨੀਕਂ। વਮ੍ਮਿਨੋਤਿ વਮ੍ਮਬਦ੍ਧਸੂਰਯੋਧੇ। ਕੁਸਲਾਤਿ ਛੇਕਾ। ਸਿਕ੍ਖਿਤਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਇਤ੍ਥਿਕਿਚ੍ਚੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਿਤਾ। ਚਾਤੁਰਿਤ੍ਥਿਯੋਤਿ ਚਤੁਰਾ વਿਲਾਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ, ਅਥ વਾ ਚਤੁਰਾ ਨਾਗਰਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ, ਅਥ વਾ ਚਤੁਰਾ ਨਾਮ ਨਾਟਕਿਤ੍ਥਿਯੋ। ਪਟਿਰਾਜੂਹਿ ਤੇ ਕਞ੍ਞਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਰਾਜੂਹਿ ਤવ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਯੋ ਆਨਯਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਯੁવਾਤਿ ਯੋਬ੍ਬਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਦਹਰੋਤਿ ਤਰੁਣੋ। ਪਠਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋਤਿ ਪਠਮવਯੇਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਸਮੁਗ੍ਗਤੋ। ਸੁਸੂਤਿ ਅਤਿਤਰੁਣੋ।

    Tattha hatthānīkanti dasahatthito paṭṭhāya hatthānīkaṃ nāma, tathā rathānīkaṃ. Vamminoti vammabaddhasūrayodhe. Kusalāti chekā. Sikkhitāti aññesupi itthikiccesu sikkhitā. Cāturitthiyoti caturā vilāsā itthiyo, atha vā caturā nāgarā itthiyo, atha vā caturā nāma nāṭakitthiyo. Paṭirājūhi te kaññāti aññehi rājūhi tava rājakaññāyo ānayissāmi. Yuvāti yobbanappatto. Daharoti taruṇo. Paṭhamuppattikoti paṭhamavayena uppattito samuggato. Susūti atitaruṇo.

    ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਾ ਹੋਤਿ –

    Ito paṭṭhāya bodhisattassa dhammakathā hoti –

    ੯੭.

    97.

    ‘‘ਯੁવਾ ਚਰੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਯੁવਾ ਸਿਯਾ।

    ‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;

    ਦਹਰਸ੍ਸ ਹਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ, ਏਤਂ ਇਸੀਹਿ વਣ੍ਣਿਤਂ॥

    Daharassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ.

    ੯੮.

    98.

    ‘‘ਯੁવਾ ਚਰੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਯੁવਾ ਸਿਯਾ।

    ‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;

    ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਨਾਹਂ ਰਜ੍ਜੇਨ ਮਤ੍ਥਿਕੋ॥

    Brahmacariyaṃ carissāmi, nāhaṃ rajjena matthiko.

    ੯੯.

    99.

    ‘‘ਪਸ੍ਸਾਮਿ વੋਹਂ ਦਹਰਂ, ਅਮ੍ਮ ਤਾਤ વਦਨ੍ਤਰਂ।

    ‘‘Passāmi vohaṃ daharaṃ, amma tāta vadantaraṃ;

    ਕਿਚ੍ਛਾਲਦ੍ਧਂ ਪਿਯਂ ਪੁਤ੍ਤਂ, ਅਪ੍ਪਤ੍વਾવ ਜਰਂ ਮਤਂ॥

    Kicchāladdhaṃ piyaṃ puttaṃ, appatvāva jaraṃ mataṃ.

    ੧੦੦.

    100.

    ‘‘ਪਸ੍ਸਾਮਿ વੋਹਂ ਦਹਰਿਂ, ਕੁਮਾਰਿਂ ਚਾਰੁਦਸ੍ਸਨਿਂ।

    ‘‘Passāmi vohaṃ dahariṃ, kumāriṃ cārudassaniṃ;

    ਨવવਂਸਕਲ਼ੀਰਂવ, ਪਲੁਗ੍ਗਂ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ॥

    Navavaṃsakaḷīraṃva, paluggaṃ jīvitakkhayaṃ.

    ੧੦੧.

    101.

    ‘‘ਦਹਰਾਪਿ ਹਿ ਮੀਯਨ੍ਤਿ, ਨਰਾ ਚ ਅਥ ਨਾਰਿਯੋ।

    ‘‘Daharāpi hi mīyanti, narā ca atha nāriyo;

    ਤਤ੍ਥ ਕੋ વਿਸ੍ਸਸੇ ਪੋਸੋ, ‘ਦਹਰੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਜੀવਿਤੇ॥

    Tattha ko vissase poso, ‘daharomhī’ti jīvite.

    ੧੦੨.

    102.

    ‘‘ਯਸ੍ਸ ਰਤ੍ਯਾ વਿવਸਾਨੇ, ਆਯੁ ਅਪ੍ਪਤਰਂ ਸਿਯਾ।

    ‘‘Yassa ratyā vivasāne, āyu appataraṃ siyā;

    ਅਪ੍ਪੋਦਕੇવ ਮਚ੍ਛਾਨਂ, ਕਿਂ ਨੁ ਕੋਮਾਰਕਂ ਤਹਿਂ॥

    Appodakeva macchānaṃ, kiṃ nu komārakaṃ tahiṃ.

    ੧੦੩.

    103.

    ‘‘ਨਿਚ੍ਚਮਬ੍ਭਾਹਤੋ ਲੋਕੋ, ਨਿਚ੍ਚਞ੍ਚ ਪਰਿવਾਰਿਤੋ।

    ‘‘Niccamabbhāhato loko, niccañca parivārito;

    ਅਮੋਘਾਸੁ વਜਨ੍ਤੀਸੁ, ਕਿਂ ਮਂ ਰਜ੍ਜੇਭਿਸਿਞ੍ਚਸੀ’’ਤਿ॥

    Amoghāsu vajantīsu, kiṃ maṃ rajjebhisiñcasī’’ti.

    ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਆਹ –

    Kāsirājā āha –

    ੧੦੪.

    104.

    ‘‘ਕੇਨ ਮਬ੍ਭਾਹਤੋ ਲੋਕੋ, ਕੇਨ ਚ ਪਰਿવਾਰਿਤੋ।

    ‘‘Kena mabbhāhato loko, kena ca parivārito;

    ਕਾਯੋ ਅਮੋਘਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਮੇ ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ’’ਤਿ॥

    Kāyo amoghā gacchanti, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.

    ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਆਹ –

    Bodhisatto āha –

    ੧੦੫.

    105.

    ‘‘ਮਚ੍ਚੁਨਾਬ੍ਭਾਹਤੋ ਲੋਕੋ, ਜਰਾਯ ਪਰਿવਾਰਿਤੋ।

    ‘‘Maccunābbhāhato loko, jarāya parivārito;

    ਰਤ੍ਯੋ ਅਮੋਘਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਜਾਨਾਹਿ ਖਤ੍ਤਿਯ॥

    Ratyo amoghā gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya.

    ੧੦੬.

    106.

    ‘‘ਯਥਾਪਿ ਤਨ੍ਤੇ વਿਤਤੇ, ਯਂ ਯਦੇવੂਪવੀਯਤਿ।

    ‘‘Yathāpi tante vitate, yaṃ yadevūpavīyati;

    ਅਪ੍ਪਕਂ ਹੋਤਿ વੇਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਮਚ੍ਚਾਨ ਜੀવਿਤਂ॥

    Appakaṃ hoti vetabbaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.

    ੧੦੭.

    107.

    ‘‘ਯਥਾ વਾਰਿવਹੋ ਪੂਰੋ, ਗਚ੍ਛਂ ਨੁਪਨਿવਤ੍ਤਤਿ।

    ‘‘Yathā vārivaho pūro, gacchaṃ nupanivattati;

    ਏવਮਾਯੁ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ, ਗਚ੍ਛਂ ਨੁਪਨਿવਤ੍ਤਤਿ॥

    Evamāyu manussānaṃ, gacchaṃ nupanivattati.

    ੧੦੮.

    108.

    ‘‘ਯਥਾ વਾਰਿવਹੋ ਪੂਰੋ, વਹੇ ਰੁਕ੍ਖੇਪਕੂਲਜੇ।

    ‘‘Yathā vārivaho pūro, vahe rukkhepakūlaje;

    ਏવਂ ਜਰਾਮਰਣੇਨ, વੁਯ੍ਹਨ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬਪਾਣਿਨੋ’’ਤਿ॥

    Evaṃ jarāmaraṇena, vuyhante sabbapāṇino’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਯੁવਾ ਸਿਯਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਯੁવਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਇਸੀਹਿ વਣ੍ਣਿਤਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਇਸੀਹਿ ਥੋਮਿਤਂ ਪਸਤ੍ਥਂ। ਨਾਹਂ ਰਜ੍ਜੇਨ ਮਤ੍ਥਿਕੋਤਿ ਅਹਂ ਰਜ੍ਜੇਨ ਅਤ੍ਥਿਕੋ ਨ ਹੋਮਿ। ਅਮ੍ਮ ਤਾਤ વਦਨ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਂ। ਪਲੁਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਮਚ੍ਚੁਨਾ ਲੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਂ। ਯਸ੍ਸ ਰਤ੍ਯਾ વਿવਸਾਨੇਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਯਸ੍ਸ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਰਤ੍ਤਿਦਿવਾਤਿਕ੍ਕਮੇਨ ਅਪ੍ਪਤਰਂ ਆਯੁ ਹੋਤਿ। ਕੋਮਾਰਕਂ ਤਹਿਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ વਯੇ ਤਰੁਣਭਾવੋ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ।

    Tattha brahmacārī yuvā siyāti brahmacariyaṃ caranto yuvā bhaveyya. Isīhi vaṇṇitanti buddhādīhi isīhi thomitaṃ pasatthaṃ. Nāhaṃ rajjena matthikoti ahaṃ rajjena atthiko na homi. Amma tāta vadantaranti ‘‘amma, tātā’’ti vadantaṃ. Palugganti maccunā luñcitvā gahitaṃ. Yassa ratyā vivasāneti mahārāja, yassa mātukucchimhi paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya rattidivātikkamena appataraṃ āyu hoti. Komārakaṃ tahinti tasmiṃ vaye taruṇabhāvo kiṃ karissati.

    ਕੇਨ ਮਬ੍ਭਾਹਤੋਤਿ ਕੇਨ ਅਬ੍ਭਾਹਤੋ। ਇਦਂ ਰਾਜਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋવ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਰਤ੍ਯੋਤਿ ਰਤ੍ਤਿਯੋ। ਤਾ ਹਿ ਇਮੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਯੁਞ੍ਚ વਣ੍ਣਞ੍ਚ ਬਲਞ੍ਚ ਖੇਪੇਨ੍ਤਿਯੋ ਏવ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਅਮੋਘਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ । ਯਂ ਯਦੇવੂਪવੀਯਤੀਤਿ ਯਂ ਯਂ ਤਨ੍ਤਂ ਉਪવੀਯਤਿ। વੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਨ੍ਤਸ੍ਮਿਂ વੀਤੇ ਸੇਸਂ વੇਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਅਪ੍ਪਕਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ। ਨੁਪਨਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਗਤਂ ਗਤਮੇવ ਹੋਤਿ, ਨ ਉਪਨਿવਤ੍ਤਤਿ। વਹੇ ਰੁਕ੍ਖੇਪਕੂਲਜੇਤਿ ਉਪਕੂਲਜੇ ਰੁਕ੍ਖੇ વਹੇਯ੍ਯ।

    Kena mabbhāhatoti kena abbhāhato. Idaṃ rājā saṃkhittena bhāsitassa atthaṃ ajānantova pucchati. Ratyoti rattiyo. Tā hi imesaṃ sattānaṃ āyuñca vaṇṇañca balañca khepentiyo eva gacchantīti amoghā gacchanti nāmāti veditabbaṃ . Yaṃ yadevūpavīyatīti yaṃ yaṃ tantaṃ upavīyati. Vetabbanti tantasmiṃ vīte sesaṃ vetabbaṃ yathā appakaṃ hoti, evaṃ sattānaṃ jīvitaṃ. Nupanivattatīti tasmiṃ tasmiṃ khaṇe gataṃ gatameva hoti, na upanivattati. Vahe rukkhepakūlajeti upakūlaje rukkhe vaheyya.

    ਰਾਜਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਘਰਾવਾਸੇਨਾ’’ਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਨਾਹਂ ਤਾવ ਪੁਨ ਨਗਰਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਇਧੇવ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੋ ਨਗਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਦਦੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਂ વੀਮਂਸਿਤੁਂ ਪੁਨ ਰਜ੍ਜੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Rājā mahāsattassa dhammakathaṃ sutvā ‘‘kiṃ me gharāvāsenā’’ti ativiya ukkaṇṭhito pabbajitukāmo hutvā ‘‘nāhaṃ tāva puna nagaraṃ gamissāmi, idheva pabbajissāmi. Sace pana me putto nagaraṃ gaccheyya, setacchattamassa dadeyya’’nti cintetvā taṃ vīmaṃsituṃ puna rajjena nimantento āha –

    ੧੦੯.

    109.

    ‘‘ਹਤ੍ਥਾਨੀਕਂ ਰਥਾਨੀਕਂ, ਅਸ੍ਸੇ ਪਤ੍ਤੀ ਚ વਮ੍ਮਿਨੋ।

    ‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;

    ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਰਮ੍ਮਾਨਿ, ਅਹਂ ਪੁਤ੍ਤ ਦਦਾਮਿ ਤੇ॥

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ੧੧੦.

    110.

    ‘‘ਇਤ੍ਥਾਗਾਰਮ੍ਪਿ ਤੇ ਦਮ੍ਮਿ, ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਭੂਸਿਤਂ।

    ‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;

    ਤਾ ਪੁਤ੍ਤ ਪਟਿਪਜ੍ਜਸ੍ਸੁ, ਤ੍વਂ ਨੋ ਰਾਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tā putta paṭipajjassu, tvaṃ no rājā bhavissasi.

    ੧੧੧.

    111.

    ‘‘ਕੁਸਲਾ ਨਚ੍ਚਗੀਤਸ੍ਸ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਾ ਚਾਤੁਰਿਤ੍ਥਿਯੋ।

    ‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo;

    ਕਾਮੇ ਤਂ ਰਮਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਿਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਰਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.

    ੧੧੨.

    112.

    ‘‘ਪਟਿਰਾਜੂਹਿ ਤੇ ਕਞ੍ਞਾ, ਆਨਯਿਸ੍ਸਂ ਅਲਙ੍ਕਤਾ।

    ‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;

    ਤਾਸੁ ਪੁਤ੍ਤੇ ਜਨੇਤ੍વਾਨ, ਅਥ ਪਚ੍ਛਾ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.

    ੧੧੩.

    113.

    ‘‘ਯੁવਾ ਚ ਦਹਰੋ ਚਾਸਿ, ਪਠਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਸੁਸੁ।

    ‘‘Yuvā ca daharo cāsi, paṭhamuppattiko susu;

    ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਹਿ ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਕਿਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਰਿਸ੍ਸਸਿ॥

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi.

    ੧੧੪.

    114.

    ‘‘ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਞ੍ਚ ਕੋਸਞ੍ਚ, વਾਹਨਾਨਿ ਬਲਾਨਿ ਚ।

    ‘‘Koṭṭhāgārañca kosañca, vāhanāni balāni ca;

    ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਰਮ੍ਮਾਨਿ, ਅਹਂ ਪੁਤ੍ਤ ਦਦਾਮਿ ਤੇ॥

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ੧੧੫.

    115.

    ‘‘ਗੋਮਣ੍ਡਲਪਰਿਬ੍ਯੂਲ਼੍ਹੋ, ਦਾਸਿਸਙ੍ਘਪੁਰਕ੍ਖਤੋ।

    ‘‘Gomaṇḍalaparibyūḷho, dāsisaṅghapurakkhato;

    ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਹਿ ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਕਿਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasī’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਗੋਮਣ੍ਡਲਪਰਿਬ੍ਯੂਲ਼੍ਹੋਤਿ ਸੁਭਙ੍ਗੀਨਂ ਰਾਜਕਞ੍ਞਾਨਂ ਮਣ੍ਡਲੇਨ ਪੁਰਕ੍ਖਤੋ।

    Tattha gomaṇḍalaparibyūḷhoti subhaṅgīnaṃ rājakaññānaṃ maṇḍalena purakkhato.

    ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਰਜ੍ਜੇਨ ਅਨਤ੍ਥਿਕਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ –

    Atha mahāsatto rajjena anatthikabhāvaṃ pakāsento āha –

    ੧੧੬.

    116.

    ‘‘ਕਿਂ ਧਨੇਨ ਯਂ ਖੀਯੇਥ, ਕਿਂ ਭਰਿਯਾਯ ਮਰਿਸ੍ਸਤਿ।

    ‘‘Kiṃ dhanena yaṃ khīyetha, kiṃ bhariyāya marissati;

    ਕਿਂ ਯੋਬ੍ਬਨੇਨ ਜਿਣ੍ਣੇਨ, ਯਂ ਜਰਾਯਾਭਿਭੁਯ੍ਯਤਿ॥

    Kiṃ yobbanena jiṇṇena, yaṃ jarāyābhibhuyyati.

    ੧੧੭.

    117.

    ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਾ ਨਨ੍ਦਿ ਕਾ ਖਿਡ੍ਡਾ, ਕਾ ਰਤੀ ਕਾ ਧਨੇਸਨਾ।

    ‘‘Tattha kā nandi kā khiḍḍā, kā ratī kā dhanesanā;

    ਕਿਂ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਦਾਰੇਹਿ, ਰਾਜ ਮੁਤ੍ਤੋਸ੍ਮਿ ਬਨ੍ਧਨਾ॥

    Kiṃ me puttehi dārehi, rāja muttosmi bandhanā.

    ੧੧੮.

    118.

    ‘‘ਯੋਹਂ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਮਿ, ਮਚ੍ਚੁ ਮੇ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ।

    ‘‘Yohaṃ evaṃ pajānāmi, maccu me nappamajjati;

    ਅਨ੍ਤਕੇਨਾਧਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ, ਕਾ ਰਤੀ ਕਾ ਧਨੇਸਨਾ॥

    Antakenādhipannassa, kā ratī kā dhanesanā.

    ੧੧੯.

    119.

    ‘‘ਫਲਾਨਮਿવ ਪਕ੍ਕਾਨਂ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਪਤਨਤੋ ਭਯਂ।

    ‘‘Phalānamiva pakkānaṃ, niccaṃ patanato bhayaṃ;

    ਏવਂ ਜਾਤਾਨ ਮਚ੍ਚਾਨਂ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਮਰਣਤੋ ਭਯਂ॥

    Evaṃ jātāna maccānaṃ, niccaṃ maraṇato bhayaṃ.

    ੧੨੦.

    120.

    ‘‘ਸਾਯਮੇਕੇ ਨ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਪਾਤੋ ਦਿਟ੍ਠਾ ਬਹੂ ਜਨਾ।

    ‘‘Sāyameke na dissanti, pāto diṭṭhā bahū janā;

    ਪਾਤੋ ਏਤੇ ਨ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਾਯਂ ਦਿਟ੍ਠਾ ਬਹੂ ਜਨਾ॥

    Pāto ete na dissanti, sāyaṃ diṭṭhā bahū janā.

    ੧੨੧.

    121.

    ‘‘ਅਜ੍ਜੇવ ਕਿਚ੍ਚਂ ਆਤਪਂ, ਕੋ ਜਞ੍ਞਾ ਮਰਣਂ ਸੁવੇ।

    ‘‘Ajjeva kiccaṃ ātapaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;

    ਨ ਹਿ ਨੋ ਸਙ੍ਗਰਂ ਤੇਨ, ਮਹਾਸੇਨੇਨ ਮਚ੍ਚੁਨਾ॥

    Na hi no saṅgaraṃ tena, mahāsenena maccunā.

    ੧੨੨.

    122.

    ‘‘ਚੋਰਾ ਧਨਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਿ, ਰਾਜ ਮੁਤ੍ਤੋਸ੍ਮਿ ਬਨ੍ਧਨਾ।

    ‘‘Corā dhanassa patthenti, rāja muttosmi bandhanā;

    ਏਹਿ ਰਾਜ ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੁ, ਨਾਹਂ ਰਜ੍ਜੇਨ ਮਤ੍ਥਿਕੋ’’ਤਿ॥

    Ehi rāja nivattassu, nāhaṃ rajjena matthiko’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਖੀਯੇਥਾਤਿ ਮਹਾਰਾਜ, ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਮਂ ਧਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿ, ਯਂ ਖੀਯੇਥ ਖਯਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਧਨਂ વਾ ਹਿ ਪੁਰਿਸਂ ਚਜਤਿ, ਪੁਰਿਸੋ વਾ ਤਂ ਧਨਂ ਚਜਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ ਖਯਗਾਮੀਯੇવ ਹੋਤਿ, ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਮਂ ਤੇਨ ਧਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿ। ਕਿਂ ਭਰਿਯਾਯਾਤਿ ਭਰਿਯਾਯ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾ ਮਯਿ ਠਿਤੇਯੇવ ਮਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਜਿਣ੍ਣੇਨਾਤਿ ਜਰਾਯ ਅਨੁਪਰਿਤੇਨ ਅਨੁਭੂਤੇਨ। ਅਭਿਭੁਯ੍ਯਤੀਤਿ ਅਭਿਭવਿਯ੍ਯਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਏવਂ ਜਰਾਮਰਣਧਮ੍ਮੇ ਲੋਕਸਨ੍ਨਿવਾਸੇ। ਕਾ ਨਨ੍ਦੀਤਿ ਕਾ ਨਾਮ ਤੁਟ੍ਠਿ। ਖਿਡ੍ਡਾਤਿ ਕੀਲ਼ਾ। ਰਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਰਤਿ। ਬਨ੍ਧਨਾਤਿ ਕਾਮਬਨ੍ਧਨਾ ਮੁਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਮਿ, ਮਹਾਰਾਜਾਤਿ ਝਾਨੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਾ ਏવਮਾਹ। ਮਚ੍ਚੁ ਮੇਤਿ ਮਮ ਮਚ੍ਚੁ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਮਮ વਧਾਯ ਅਪ੍ਪਮਤੋਯੇવਾਤਿ। ਯੋ ਅਹਂ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਮਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਮ ਅਨ੍ਤਕੇਨ ਅਧਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਧਿਤਸ੍ਸ ਕਾ ਨਾਮ ਰਤਿ, ਕਾ ਧਨੇਸਨਾਤਿ। ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਜਾਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਦਾ ਜਰਾਮਰਣਤੋ ਭਯਮੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।

    Tattha yaṃ khīyethāti mahārāja, kiṃ tvaṃ maṃ dhanena nimantesi, yaṃ khīyetha khayaṃ gaccheyya. Dhanaṃ vā hi purisaṃ cajati, puriso vā taṃ dhanaṃ cajitvā gacchatīti sabbathāpi khayagāmīyeva hoti, kiṃ tvaṃ maṃ tena dhanena nimantesi. Kiṃ bhariyāyāti bhariyāya kiṃ karissāmi, yā mayi ṭhiteyeva marissati. Jiṇṇenāti jarāya anuparitena anubhūtena. Abhibhuyyatīti abhibhaviyyati. Tatthāti tasmiṃ evaṃ jarāmaraṇadhamme lokasannivāse. Kā nandīti kā nāma tuṭṭhi. Khiḍḍāti kīḷā. Ratīti pañcakāmaguṇarati. Bandhanāti kāmabandhanā mutto asmi, mahārājāti jhānena vikkhambhitattā evamāha. Maccu meti mama maccu nappamajjati, niccaṃ mama vadhāya appamatoyevāti. Yo ahaṃ evaṃ pajānāmi, tassa mama antakena adhipannassa vadhitassa kā nāma rati, kā dhanesanāti. Niccanti jātakālato paṭṭhāya sadā jarāmaraṇato bhayameva uppajjati.

    ਆਤਪਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮવੀਰਿਯਂ। ਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਕੋ ਜਞ੍ਞਾ ਮਰਣਂ ਸੁવੇਤਿ ਸੁવੇ વਾ ਪਰਸੁવੇ વਾ ਮਰਣਂ વਾ ਜੀવਿਤਂ વਾ ਕੋ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। ਸਙ੍ਗਰਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਕੇਤਂ। ਮਹਾਸੇਨੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਭਯਬਾਤ੍ਤਿਂਸਕਮ੍ਮਕਰਣਛਨ੍ਨવੁਤਿਰੋਗਪ੍ਪਮੁਖਾਦਿવਸੇਨ ਪੁਥੁਸੇਨੇਨ। ਚੋਰਾ ਧਨਸ੍ਸਾਤਿ ਧਨਤ੍ਥਾਯ ਜੀવਿਤਂ ਚਜਨ੍ਤਾ ਚੋਰਾ ਧਨਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਹਂ ਪਨ ਧਨਪਤ੍ਥਨਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੁਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇ ਧਨੇਨਤ੍ਥੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੂਤਿ ਮਮ વਚਨੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੁ, ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਪਟਿਸਰਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਸ੍ਸੁ। ਯਂ ਪਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਇਮਂ ਰਜ੍ਜੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ, ਤਂ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿ, ਨਾਹਂ ਰਜ੍ਜੇਨ ਅਤ੍ਥਿਕੋਤਿ। ਇਤਿ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਸਹਾਨੁਸਨ੍ਧਿਨਾ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤਾ।

    Ātapanti kusalakammavīriyaṃ. Kiccanti kattabbaṃ. Ko jaññā maraṇaṃ suveti suve vā parasuve vā maraṇaṃ vā jīvitaṃ vā ko jāneyya. Saṅgaranti saṅketaṃ. Mahāsenenāti pañcavīsatibhayabāttiṃsakammakaraṇachannavutirogappamukhādivasena puthusenena. Corā dhanassāti dhanatthāya jīvitaṃ cajantā corā dhanassa patthenti nāma, ahaṃ pana dhanapatthanāsaṅkhātā bandhanā mutto asmi, na me dhanenatthoti attho. Nivattassūti mama vacanena sammā nivattassu, rajjaṃ pahāya nekkhammaṃ paṭisaraṇaṃ katvā pabbajassu. Yaṃ pana cintesi ‘‘imaṃ rajje patiṭṭhāpessāmī’’ti, taṃ mā cintayi, nāhaṃ rajjena atthikoti. Iti mahāsattassa dhammadesanā sahānusandhinā matthakaṃ pattā.

    ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਞ੍ਚ ਚਨ੍ਦਾਦੇવਿਞ੍ਚ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸੋਲ਼ਸਸਹਸ੍ਸਾ ਓਰੋਧਾ ਚ ਅਮਚ੍ਚਾਦਯੋ ਚ ਸਬ੍ਬੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਰਾਜਾਪਿ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਸਿ ‘‘ਯੇ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤੂ’’ਤਿ । ਸਬ੍ਬੇਸਞ੍ਚ ਸੁવਣ੍ਣਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਾਦੀਨਂ ਦ੍વਾਰਾਨਿ વਿવਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਸੁਕਟ੍ਠਾਨੇ ਚ ਮਹਾਨਿਧਿਕੁਮ੍ਭਿਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਤ੍ਥਿਕਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟੇ ਅਕ੍ਖਰਾਨਿ ਲਿਖਾਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਥਮ੍ਭੇ ਬਨ੍ਧਾਪੇਸਿ। ਤੇ ਨਾਗਰਾ ਯਥਾਪਸਾਰਿਤੇ ਆਪਣੇ ਚ વਿવਟਦ੍વਾਰਾਨਿ ਗੇਹਾਨਿ ਚ ਪਹਾਯ ਨਗਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਮਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਮਹਾਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸਕ੍ਕਦਤ੍ਤਿਯਂ ਤਿਯੋਜਨਿਕਂ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯੋ વਿਚਾਰੇਸਿ, ਮਜ੍ਝੇ ਠਿਤਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯੋ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਦਾਪੇਸਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਭੀਰੁਕਜਾਤਿਕਾ ਏਤਾਤਿ। ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਪਨ ਬਹਿਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯੋ ਦਾਪੇਸਿ। ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯੋ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤੋવ ਮਾਪੇਸਿ। ਤੇ ਚ ਫਲਧਰਰੁਕ੍ਖੇ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤੋਯੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਮਾਪੇਸਿ। ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮੇਨ ਨਿਮ੍ਮਿਤੇਸੁ ਫਲਧਰਰੁਕ੍ਖੇਸੁ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਤਪਤਿਤਾਨਿ ਫਲਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਯੋ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ વਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ વਾ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ વਾ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਨਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਆਕਾਸੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਸਿ। ਤੇ ਜਨਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸੁਂ।

    Taṃ sutvā rājānañca candādeviñca ādiṃ katvā soḷasasahassā orodhā ca amaccādayo ca sabbe pabbajitukāmā ahesuṃ. Rājāpi nagare bheriṃ carāpesi ‘‘ye mama puttassa santike pabbajituṃ icchanti, te pabbajantū’’ti . Sabbesañca suvaṇṇakoṭṭhāgārādīnaṃ dvārāni vivarāpetvā ‘‘asukaṭṭhāne ca mahānidhikumbhiyo atthi, atthikā gaṇhantū’’ti suvaṇṇapaṭṭe akkharāni likhāpetvā mahāthambhe bandhāpesi. Te nāgarā yathāpasārite āpaṇe ca vivaṭadvārāni gehāni ca pahāya nagarato nikkhamitvā rañño santikaṃ āgamiṃsu. Rājā mahājanena saddhiṃ mahāsattassa santike pabbaji. Sakkadattiyaṃ tiyojanikaṃ assamapadaṃ paripuṇṇaṃ ahosi. Mahāsatto paṇṇasālāyo vicāresi, majjhe ṭhitā paṇṇasālāyo itthīnaṃ dāpesi. Kiṃkāraṇā? Bhīrukajātikā etāti. Purisānaṃ pana bahipaṇṇasālāyo dāpesi. Tā sabbāpi paṇṇasālāyo vissakammadevaputtova māpesi. Te ca phaladhararukkhe vissakammadevaputtoyeva attano iddhiyā māpesi. Te sabbe vissakammena nimmitesu phaladhararukkhesu uposathadivase bhūmiyaṃ patitapatitāni phalāni gahetvā paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karonti. Tesu yo kāmavitakkaṃ vā byāpādavitakkaṃ vā vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakketi, tassa manaṃ jānitvā mahāsatto ākāse nisīditvā madhuradhammaṃ kathesi. Te janā bodhisattassa madhuradhammaṃ sutvā ekaggacittā hutvā khippameva abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattesuṃ.

    ਤਦਾ ਏਕੋ ਸਾਮਨ੍ਤਰਾਜਾ ‘‘ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਕਿਰ ਬਾਰਾਣਸਿਨਗਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ વਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਪਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਨਗਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ વਰਰਤਨਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਸਿਰਞ੍ਞੋ ਇਮਂ ਧਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਏਕੇਨ ਭਯੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਸੁਰਾਸੋਣ੍ਡੇ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਞ੍ਞੋ ਇਧ ਨਗਰੇ ਭਯਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨਤ੍ਥਿ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰੋ ‘ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਰਜ੍ਜਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਅਮੂਗੋਪਿ ਮੂਗੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਇਮਮ੍ਹਾ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ વਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਮਹਾਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਇਮਮ੍ਹਾ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤੇਮਿਯਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸਾਮਨ੍ਤਰਾਜਾ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਤ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਕਤਰਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਦੇવ, ਪਾਚੀਨਦ੍વਾਰੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤੇਨੇવ ਪਾਚੀਨਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਨਦੀਤੀਰੇਨ ਪਾਯਾਸਿ।

    Tadā eko sāmantarājā ‘‘kāsirājā kira bārāṇasinagarato nikkhamitvā vanaṃ pavisitvā pabbajito’’ti sutvā ‘‘bārāṇasiṃ gaṇhissāmī’’ti nagarā nikkhamitvā bārāṇasiṃ patvā nagaraṃ pavisitvā alaṅkatanagaraṃ disvā rājanivesanaṃ āruyha sattavidhaṃ vararatanaṃ oloketvā ‘‘kāsirañño imaṃ dhanaṃ nissāya ekena bhayena bhavitabba’’nti cintento surāsoṇḍe pakkosāpetvā pucchi ‘‘tumhākaṃ rañño idha nagare bhayaṃ uppannaṃ atthī’’ti? ‘‘Natthi, devā’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti. ‘‘Amhākaṃ rañño putto temiyakumāro ‘bārāṇasiṃ rajjaṃ na karissāmī’ti amūgopi mūgo viya hutvā imamhā nagarā nikkhamitvā vanaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbaji, tena kāraṇena amhākaṃ rājā mahājanena saddhiṃ imamhā nagarā nikkhamitvā temiyakumārassa santikaṃ gantvā pabbajito’’ti ārocesuṃ. Sāmantarājā tesaṃ vacanaṃ sutvā tussitvā ‘‘ahampi pabbajissāmī’’ti cintetvā ‘‘tāta, tumhākaṃ rājā kataradvārena nikkhanto’’ti pucchi. ‘‘Deva, pācīnadvārenā’’ti vutte attano parisāya saddhiṃ teneva pācīnadvārena nikkhamitvā nadītīrena pāyāsi.

    ਮਹਾਸਤ੍ਤੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਞਤ੍વਾ વਨਨ੍ਤਰਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਸੋ ਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇਯੇવ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਏવਂ ਅਪਰੇਪਿ ਸਤ੍ਤ ਰਾਜਾਨੋ ‘‘ਬਾਰਾਣਸਿਨਗਰਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਗਤਾ। ਤੇਪਿ ਰਾਜਾਨੋ ਸਤ੍ਤ ਰਜ੍ਜਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇਯੇવ ਪਬ੍ਬਜਿਂਸੁ। ਹਤ੍ਥੀਪਿ ਅਰਞ੍ਞਹਤ੍ਥੀ ਜਾਤਾ, ਅਸ੍ਸਾਪਿ ਅਰਞ੍ਞਅਸ੍ਸਾ ਜਾਤਾ, ਰਥਾਪਿ ਅਰਞ੍ਞੇਯੇવ વਿਨਟ੍ਠਾ, ਭਣ੍ਡਾਗਾਰੇਸੁ ਕਹਾਪਣੇ ਅਸ੍ਸਮਪਦੇ વਾਲੁਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਕਿਰਿਂਸੁ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਪਰਾਯਣਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਪਿ ਇਸਿਗਣੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਛਕਾਮਾવਚਰਲੋਕੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ।

    Mahāsattopi tassa āgamanaṃ ñatvā vanantaraṃ āgantvā ākāse nisīditvā madhuradhammaṃ desesi. So parisāya saddhiṃ tassa santikeyeva pabbaji. Evaṃ aparepi satta rājāno ‘‘bārāṇasinagaraṃ gaṇhissāmī’’ti āgatā. Tepi rājāno satta rajjāni chaḍḍetvā bodhisattassa santikeyeva pabbajiṃsu. Hatthīpi araññahatthī jātā, assāpi araññaassā jātā, rathāpi araññeyeva vinaṭṭhā, bhaṇḍāgāresu kahāpaṇe assamapade vālukaṃ katvā vikiriṃsu. Sabbepi abhiññāsamāpattiyo nibbattetvā jīvitapariyosāne brahmalokaparāyaṇā ahesuṃ. Tiracchānagatā hatthiassāpi isigaṇe cittaṃ pasādetvā chakāmāvacaralokesu nibbattiṃsu.

    ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਛਤ੍ਤੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਧੀਤਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ ਅਹੋਸਿ, ਸੁਨਨ੍ਦੋ ਸਾਰਥਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਮਹਾਰਾਜਕੁਲਾਨਿ, ਸੇਸਪਰਿਸਾ ਬੁਦ੍ਧਪਰਿਸਾ, ਮੂਗਪਕ੍ਖਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi rajjaṃ pahāya nikkhantoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā chatte adhivatthā devadhītā uppalavaṇṇā ahosi, sunando sārathi sāriputto, mātāpitaro mahārājakulāni, sesaparisā buddhaparisā, mūgapakkhapaṇḍito pana ahameva sammāsambuddho ahosi’’nti.

    ਮੂਗਪਕ੍ਖਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਪਠਮਾ।

    Mūgapakkhajātakavaṇṇanā paṭhamā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੫੩੮. ਮੂਗਪਕ੍ਖਜਾਤਕਂ • 538. Mūgapakkhajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact