Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઇતિવુત્તક-અટ્ઠકથા • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
૧૦. નદીસોતસુત્તવણ્ણના
10. Nadīsotasuttavaṇṇanā
૧૦૯. દસમે સેય્યથાપીતિ ઓપમ્મદસ્સનત્થે નિપાતો, યથા નામાતિ અત્થો. નદિયા સોતેન ઓવુય્હેય્યાતિ સીઘસોતાય હારહારિનિયા નદિયા ઉદકવેગેન હેટ્ઠતો વુય્હેય્ય અધો હરિયેથ. પિયરૂપસાતરૂપેનાતિ પિયસભાવેન સાતસભાવેન ચ કારણભૂતેન, તસ્સં નદિયં તસ્સા વા પરતીરે મણિસુવણ્ણાદિ અઞ્ઞં વા પિયવત્થુ વિત્તૂપકરણં અત્થિ, તં ગહેસ્સામીતિ નદિયં પતિત્વા સોતેન અવકડ્ઢેય્ય. કિઞ્ચાપીતિ અનુજાનનઅસમ્ભાવનત્થે નિપાતો. કિં અનુજાનાતિ, કિં ન સમ્ભાવેતિ? તેન પુરિસેન અધિપ્પેતસ્સ પિયવત્થુસ્સ તત્થ અત્થિભાવં અનુજાનાતિ, તથાગમનં પન આદીનવવન્તતાય ન સમ્ભાવેતિ. ઇદં વુત્તં હોતિ – અમ્ભો, પુરિસ , યદિપિ તયા અધિપ્પેતં પિયવત્થુ તત્થ ઉપલબ્ભતિ, એવં ગમને પન અયમાદીનવો, યં ત્વં હેટ્ઠા રહદં પત્વા મરણં મરણમત્તં વા દુક્ખં પાપુણેય્યાસીતિ.
109. Dasame seyyathāpīti opammadassanatthe nipāto, yathā nāmāti attho. Nadiyā sotena ovuyheyyāti sīghasotāya hārahāriniyā nadiyā udakavegena heṭṭhato vuyheyya adho hariyetha. Piyarūpasātarūpenāti piyasabhāvena sātasabhāvena ca kāraṇabhūtena, tassaṃ nadiyaṃ tassā vā paratīre maṇisuvaṇṇādi aññaṃ vā piyavatthu vittūpakaraṇaṃ atthi, taṃ gahessāmīti nadiyaṃ patitvā sotena avakaḍḍheyya. Kiñcāpīti anujānanaasambhāvanatthe nipāto. Kiṃ anujānāti, kiṃ na sambhāveti? Tena purisena adhippetassa piyavatthussa tattha atthibhāvaṃ anujānāti, tathāgamanaṃ pana ādīnavavantatāya na sambhāveti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ambho, purisa , yadipi tayā adhippetaṃ piyavatthu tattha upalabbhati, evaṃ gamane pana ayamādīnavo, yaṃ tvaṃ heṭṭhā rahadaṃ patvā maraṇaṃ maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpuṇeyyāsīti.
અત્થિ ચેત્થ હેટ્ઠા રહદોતિ એતિસ્સા નદિયા હેટ્ઠા અનુસોતભાગે અતિવિય ગમ્ભીરવિત્થતો એકો મહાસરો અત્થિ. સો ચ સમન્તતો વાતાભિઘાતસમુટ્ઠિતાહિ મણિમયપબ્બતકૂટસન્નિભાહિ મહતીહિ ઊમીહિ વીચીહિ સઊમિ, વિસમેસુ ભૂમિપ્પદેસેસુ સવેગં અનુપક્ખન્દન્તેન ઇમિસ્સા તાવ નદિયા મહોઘેન તહિં તહિં આવટ્ટમાનવિપુલજલતાય બલવામુખસદિસેહિ સહ આવટ્ટેહીતિ સાવટ્ટો. તં રહદં ઓતિણ્ણસત્તેયેવ અત્તનો નિબદ્ધામિસગોચરે કત્વા અજ્ઝાવસન્તેન અતિવિય ભયાનકદસ્સનેન ઘોરચેતસા દકરક્ખસેન સગહો સરક્ખસો, ચણ્ડમચ્છમકરાદિના વા સગહો, યથાવુત્તરક્ખસેન સરક્ખસો.
Atthi cettha heṭṭhā rahadoti etissā nadiyā heṭṭhā anusotabhāge ativiya gambhīravitthato eko mahāsaro atthi. So ca samantato vātābhighātasamuṭṭhitāhi maṇimayapabbatakūṭasannibhāhi mahatīhi ūmīhi vīcīhi saūmi, visamesu bhūmippadesesu savegaṃ anupakkhandantena imissā tāva nadiyā mahoghena tahiṃ tahiṃ āvaṭṭamānavipulajalatāya balavāmukhasadisehi saha āvaṭṭehīti sāvaṭṭo. Taṃ rahadaṃ otiṇṇasatteyeva attano nibaddhāmisagocare katvā ajjhāvasantena ativiya bhayānakadassanena ghoracetasā dakarakkhasena sagaho sarakkhaso, caṇḍamacchamakarādinā vā sagaho, yathāvuttarakkhasena sarakkhaso.
યન્તિ એવં સપ્પટિભયં યં રહદં. અમ્ભો પુરિસાતિ આલપનં. મરણં વા નિગચ્છસીતિ તાહિ વા ઊમીહિ અજ્ઝોત્થટો, તેસુ વા આવટ્ટેસુ નિપતિતો સીસં ઉક્ખિપિતું અસક્કોન્તો તેસં વા ચણ્ડમચ્છમકરાદીનં મુખે નિપતિતો. તસ્સ વા દકરક્ખસસ્સ હત્થં ગતો મરણં વા ગમિસ્સસિ, અથ વા પન આયુસેસે સતિ તતો મુચ્ચિત્વા અપગચ્છન્તો તેહિ ઊમિઆદીહિ જનિતઘટ્ટિતવસેન મરણમત્તં મરણપ્પમાણં દુક્ખં નિગચ્છસિ. પટિસોતં વાયમેય્યાતિ સો પુબ્બે અનુસોતં વુય્હમાનો તસ્સ પુરિસસ્સ વચનં સુત્વા ‘‘અનત્થો કિર મે ઉપટ્ઠિતો, મચ્ચુમુખે કિરાહં પરિવત્તામી’’તિ ઉપ્પન્નબલવભયો સમ્ભમન્તો દિગુણં કત્વા ઉસ્સાહં હત્થેહિ ચ પાદેહિ ચ વાયમેય્ય તરેય્ય, ન ચિરેનેવ તીરં સમ્પાપુણેય્ય.
Yanti evaṃ sappaṭibhayaṃ yaṃ rahadaṃ. Ambho purisāti ālapanaṃ. Maraṇaṃ vā nigacchasīti tāhi vā ūmīhi ajjhotthaṭo, tesu vā āvaṭṭesu nipatito sīsaṃ ukkhipituṃ asakkonto tesaṃ vā caṇḍamacchamakarādīnaṃ mukhe nipatito. Tassa vā dakarakkhasassa hatthaṃ gato maraṇaṃ vā gamissasi, atha vā pana āyusese sati tato muccitvā apagacchanto tehi ūmiādīhi janitaghaṭṭitavasena maraṇamattaṃ maraṇappamāṇaṃ dukkhaṃ nigacchasi. Paṭisotaṃ vāyameyyāti so pubbe anusotaṃ vuyhamāno tassa purisassa vacanaṃ sutvā ‘‘anattho kira me upaṭṭhito, maccumukhe kirāhaṃ parivattāmī’’ti uppannabalavabhayo sambhamanto diguṇaṃ katvā ussāhaṃ hatthehi ca pādehi ca vāyameyya tareyya, na cireneva tīraṃ sampāpuṇeyya.
અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનાયાતિ ચતુસચ્ચપટિવેધાનુકૂલસ્સ અત્થસ્સ સમ્બોધનાય ઉપમા કતા. અયઞ્ચેત્થ અત્થોતિ અયમેવ ઇદાનિ વુચ્ચમાનો ઇધ મયા અધિપ્પેતો ઉપમેય્યત્થો, યસ્સ વિઞ્ઞાપનાય ઉપમા આહટા.
Atthassaviññāpanāyāti catusaccapaṭivedhānukūlassa atthassa sambodhanāya upamā katā. Ayañcettha atthoti ayameva idāni vuccamāno idha mayā adhippeto upameyyattho, yassa viññāpanāya upamā āhaṭā.
તણ્હાયેતં અધિવચનન્તિ એત્થ ચતૂહિ આકારેહિ તણ્હાય સોતસદિસતા વેદિતબ્બા અનુક્કમપરિવુડ્ઢિતો અનુપ્પબન્ધતો ઓસીદાપનતો દુરુત્તરણતો ચ. યથા હિ ઉપરિ મહામેઘે અભિપ્પવુટ્ઠે ઉદકં પબ્બતકન્દરપદરસાખાયો પૂરેત્વા તતો ભસ્સિત્વા કુસુબ્ભે પૂરેત્વા તતો ભસ્સિત્વા કુન્નદિયો પૂરેત્વા તતો મહાનદિયો પક્ખન્દિત્વા એકોઘં હુત્વા પવત્તમાનં ‘‘નદીસોતો’’તિ વુચ્ચતિ, એવમેવ અજ્ઝત્તિકબાહિરાદિવસેન અનેકભેદેસુ રૂપાદીસુ આરમ્મણેસુ લોભો ઉપ્પજ્જિત્વા અનુક્કમેન પરિવુડ્ઢિં ગચ્છન્તો ‘‘તણ્હાસોતો’’તિ વુચ્ચતિ, યથા ચ નદીસોતો આગમનતો યાવ સમુદ્દપ્પત્તિ, તાવ સતિ વિચ્છેદપચ્ચયાભાવે અવિચ્છિજ્જમાનો અનુપ્પબન્ધેન પવત્તતિ, એવં તણ્હાસોતોપિ આગમનતો પટ્ઠાય અસતિ વિચ્છેદપચ્ચયે અવિચ્છિજ્જમાનો અપાયસમુદ્દાભિમુખો અનુપ્પબન્ધેન પવત્તતિ. યથા પન નદીસોતો તદન્તોગધે સત્તે ઓસીદાપેતિ, સીસં ઉક્ખિપિતું ન દેતિ, મરણં વા મરણમત્તં વા દુક્ખં પાપેતિ, એવં તણ્હાસોતોપિ અત્તનો સોતન્તોગતે સત્તે ઓસીદાપેતિ, પઞ્ઞાસીસં ઉક્ખિપિતું ન દેતિ, કુસલમૂલચ્છેદનેન સંકિલેસધમ્મસમાપજ્જનેન ચ મરણં વા મરણમત્તં વા દુક્ખં પાપેતિ.
Taṇhāyetaṃ adhivacananti ettha catūhi ākārehi taṇhāya sotasadisatā veditabbā anukkamaparivuḍḍhito anuppabandhato osīdāpanato duruttaraṇato ca. Yathā hi upari mahāmeghe abhippavuṭṭhe udakaṃ pabbatakandarapadarasākhāyo pūretvā tato bhassitvā kusubbhe pūretvā tato bhassitvā kunnadiyo pūretvā tato mahānadiyo pakkhanditvā ekoghaṃ hutvā pavattamānaṃ ‘‘nadīsoto’’ti vuccati, evameva ajjhattikabāhirādivasena anekabhedesu rūpādīsu ārammaṇesu lobho uppajjitvā anukkamena parivuḍḍhiṃ gacchanto ‘‘taṇhāsoto’’ti vuccati, yathā ca nadīsoto āgamanato yāva samuddappatti, tāva sati vicchedapaccayābhāve avicchijjamāno anuppabandhena pavattati, evaṃ taṇhāsotopi āgamanato paṭṭhāya asati vicchedapaccaye avicchijjamāno apāyasamuddābhimukho anuppabandhena pavattati. Yathā pana nadīsoto tadantogadhe satte osīdāpeti, sīsaṃ ukkhipituṃ na deti, maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpeti, evaṃ taṇhāsotopi attano sotantogate satte osīdāpeti, paññāsīsaṃ ukkhipituṃ na deti, kusalamūlacchedanena saṃkilesadhammasamāpajjanena ca maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpeti.
યથા ચ નદિયા સોતો મહોઘભાવેન પવત્તમાનો ઉળુમ્પં વા નાવં વા બન્ધિતું નેતુઞ્ચ છેકં પુરિસં નિસ્સાય પરતીરં ગન્તું અજ્ઝાસયં કત્વા તજ્જં વાયામં કરોન્તેન તરિતબ્બો, ન યેન વા તેન વાતિ દુરુત્તરો, એવં તણ્હાસોતોપિ કામોઘભવોઘભૂતો સીલસંવરં પૂરેતું સમથવિપસ્સનાસુ કમ્મં કાતું ‘‘નિપકેન અરહત્તં પાપુણિસ્સામી’’તિ અજ્ઝાસયં સમુટ્ઠાપેત્વા કલ્યાણમિત્તે નિસ્સાય સમથવિપસ્સનાનાવં અભિરુહિત્વા સમ્માવાયામં કરોન્તેન તરિતબ્બો, ન યેન વા તેન વાતિ દુરુત્તરો. એવં અનુક્કમપરિવુડ્ઢિતો અનુપ્પબન્ધતો ઓસીદાપનતો દુરુત્તરણતોતિ ચતૂહિ આકારેહિ તણ્હાય નદીસોતસદિસતા વેદિતબ્બા.
Yathā ca nadiyā soto mahoghabhāvena pavattamāno uḷumpaṃ vā nāvaṃ vā bandhituṃ netuñca chekaṃ purisaṃ nissāya paratīraṃ gantuṃ ajjhāsayaṃ katvā tajjaṃ vāyāmaṃ karontena taritabbo, na yena vā tena vāti duruttaro, evaṃ taṇhāsotopi kāmoghabhavoghabhūto sīlasaṃvaraṃ pūretuṃ samathavipassanāsu kammaṃ kātuṃ ‘‘nipakena arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti ajjhāsayaṃ samuṭṭhāpetvā kalyāṇamitte nissāya samathavipassanānāvaṃ abhiruhitvā sammāvāyāmaṃ karontena taritabbo, na yena vā tena vāti duruttaro. Evaṃ anukkamaparivuḍḍhito anuppabandhato osīdāpanato duruttaraṇatoti catūhi ākārehi taṇhāya nadīsotasadisatā veditabbā.
પિયરૂપં સાતરૂપન્તિ પિયજાતિકં પિયસભાવં પિયરૂપં, મધુરજાતિકં મધુરસભાવં સાતરૂપં, ઇટ્ઠસભાવન્તિ અત્થો. છન્નેતન્તિ છન્નં એતં. અજ્ઝત્તિકાનન્તિ એત્થ ‘‘એવં મયં અત્તાતિ ગહણં ગમિસ્સામા’’તિ ઇમિના વિય અધિપ્પાયેન અત્તાનં અધિકારં કત્વા પવત્તાનીતિ અજ્ઝત્તિકાનિ. તત્થ ગોચરજ્ઝત્તં, નિયકજ્ઝત્તં, વિસયજ્ઝત્તં, અજ્ઝત્તજ્ઝત્તન્તિ ચતુબ્બિધં અજ્ઝત્તં. તેસુ ‘‘અજ્ઝત્તરતો સમાહિતો’’તિ એવમાદીસુ (ધ॰ પ॰ ૩૬૨) વુત્તં ઇદં ગોચરજ્ઝત્તં નામ. ‘‘અજ્ઝત્તં સમ્પસાદન’’ન્તિ (દી॰ નિ॰ ૧.૨૨૮; ધ॰ સ॰ ૧૬૧) આગતં ઇદં નિયકજ્ઝત્તં નામ. ‘‘સબ્બનિમિત્તાનં અમનસિકારા અજ્ઝત્તં સુઞ્ઞતં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતી’’તિ (મ॰ નિ॰ ૩.૧૮૭) એવમાગતં ઇદં વિસયજ્ઝત્તં નામ. ‘‘અજ્ઝત્તિકા ધમ્મા, બાહિરા ધમ્મા’’તિ (ધ॰ સ॰ તિકમાતિકા ૨૦) એત્થ વુત્તં અજ્ઝત્તં અજ્ઝત્તજ્ઝત્તં નામ. ઇધાપિ એતદેવ અધિપ્પેતં, તસ્મા અજ્ઝત્તાનિયેવ અજ્ઝત્તિકાનિ. અથ વા યથાવુત્તેનેવ અત્થેન ‘‘અજ્ઝત્તા ધમ્મા, બહિદ્ધા ધમ્મા’’તિઆદીસુ વિય તેસુ અજ્ઝત્તેસુ ભવાનિ અજ્ઝત્તિકાનિ, ચક્ખાદીનિ. તેસં અજ્ઝત્તિકાનં.
Piyarūpaṃsātarūpanti piyajātikaṃ piyasabhāvaṃ piyarūpaṃ, madhurajātikaṃ madhurasabhāvaṃ sātarūpaṃ, iṭṭhasabhāvanti attho. Channetanti channaṃ etaṃ. Ajjhattikānanti ettha ‘‘evaṃ mayaṃ attāti gahaṇaṃ gamissāmā’’ti iminā viya adhippāyena attānaṃ adhikāraṃ katvā pavattānīti ajjhattikāni. Tattha gocarajjhattaṃ, niyakajjhattaṃ, visayajjhattaṃ, ajjhattajjhattanti catubbidhaṃ ajjhattaṃ. Tesu ‘‘ajjhattarato samāhito’’ti evamādīsu (dha. pa. 362) vuttaṃ idaṃ gocarajjhattaṃ nāma. ‘‘Ajjhattaṃ sampasādana’’nti (dī. ni. 1.228; dha. sa. 161) āgataṃ idaṃ niyakajjhattaṃ nāma. ‘‘Sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī’’ti (ma. ni. 3.187) evamāgataṃ idaṃ visayajjhattaṃ nāma. ‘‘Ajjhattikā dhammā, bāhirā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 20) ettha vuttaṃ ajjhattaṃ ajjhattajjhattaṃ nāma. Idhāpi etadeva adhippetaṃ, tasmā ajjhattāniyeva ajjhattikāni. Atha vā yathāvutteneva atthena ‘‘ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā’’tiādīsu viya tesu ajjhattesu bhavāni ajjhattikāni, cakkhādīni. Tesaṃ ajjhattikānaṃ.
આયતનાનન્તિ એત્થ આયતનતો, આયાનં તનનતો, આયતસ્સ ચ નયનતો આયતનાનીતિ . ચક્ખાદીસુ હિ તંતંદ્વારવત્થુકા ચિત્તચેતસિકા ધમ્મા સકેન સકેન અનુભવનાદિના કિચ્ચેન આયતન્તિ ઉટ્ઠહન્તિ ઘટન્તિ વાયમન્તિ, તે ચ આયભૂતે ધમ્મે એતાનિ તનોન્તિ વિત્થારેન્તિ , યઞ્ચ અનમતગ્ગે સંસારે પવત્તં અતિવિય આયતં વટ્ટદુક્ખં, તં નયન્તિ પવત્તેન્તિ. ઇતિ સબ્બથાપિમે ધમ્મા આયતનતો, આયાનં તનનતો, આયતસ્સ ચ નયનતો આયતનાનીતિ વુચ્ચન્તિ. અપિચ નિવાસટ્ઠાનટ્ઠેન, આકરટ્ઠેન, સમોસરણટ્ઠાનટ્ઠેન, સઞ્જાતિદેસટ્ઠેન, કારણટ્ઠેન ચ આયતનં વેદિતબ્બં. તથા હિ લોકે ‘‘ઇસ્સરાયતનં દેવાયતન’’ન્તિઆદીસુ નિવાસટ્ઠાનં આયતનન્તિ વુચ્ચતિ. ‘‘સુવણ્ણાયતનં રજતાયતન’’ન્તિઆદીસુ આકરો. સાસને પન ‘‘મનોરમે આયતને, સેવન્તિ નં વિહઙ્ગમા’’તિઆદીસુ સમોસરણટ્ઠાનં. ‘‘દક્ખિણાપથો ગુન્નં આયતન’’ન્તિઆદીસુ સઞ્જાતિદેસો. ‘‘તત્ર તત્રેવ સક્ખિભબ્બતં પાપુણાતિ સતિ સતિઆયતને’’તિઆદીસુ (મ॰ નિ॰ ૩.૧૫૮; અ॰ નિ॰ ૩.૧૦૨) કારણં આયતનન્તિ વુચ્ચતિ. ચક્ખાદીસુ ચ તે તે ચિત્તચેતસિકા ધમ્મા નિવસન્તિ તદાયત્તવુત્તિતાયાતિ ચક્ખાદયો તેસં નિવાસટ્ઠાનં. તત્થ ચ તે આકિણ્ણા તન્નિસ્સિતત્તાતિ તે નેસં આકરો, સમોસરણટ્ઠાનઞ્ચ તત્થ વત્થુદ્વારભાવેન સમોસરણતો, સઞ્જાતિદેસો ચ તન્નિસ્સયભાવેન તેસં તત્થેવ ઉપ્પત્તિતો, કારણઞ્ચ તદભાવે તેસં અભાવતોતિ. ઇતિ નિવાસટ્ઠાનટ્ઠેન, આકરટ્ઠેન, સમોસરણટ્ઠાનટ્ઠેન, સઞ્જાતિદેસટ્ઠેન, કારણટ્ઠેનાતિ ઇમેહિ કારણેહિ ચક્ખાદીનિ આયતનાનીતિ વુચ્ચન્તિ. તેન વુત્તં ‘‘છન્નેતં અજ્ઝત્તિકાનં આયતનાન’’ન્તિ.
Āyatanānanti ettha āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanānīti . Cakkhādīsu hi taṃtaṃdvāravatthukā cittacetasikā dhammā sakena sakena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭanti vāyamanti, te ca āyabhūte dhamme etāni tanonti vitthārenti , yañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ ativiya āyataṃ vaṭṭadukkhaṃ, taṃ nayanti pavattenti. Iti sabbathāpime dhammā āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanānīti vuccanti. Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ. Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ devāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati. ‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro. Sāsane pana ‘‘manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso. ‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (ma. ni. 3.158; a. ni. 3.102) kāraṇaṃ āyatananti vuccati. Cakkhādīsu ca te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ. Tattha ca te ākiṇṇā tannissitattāti te nesaṃ ākaro, samosaraṇaṭṭhānañca tattha vatthudvārabhāvena samosaraṇato, sañjātideso ca tannissayabhāvena tesaṃ tattheva uppattito, kāraṇañca tadabhāve tesaṃ abhāvatoti. Iti nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhenāti imehi kāraṇehi cakkhādīni āyatanānīti vuccanti. Tena vuttaṃ ‘‘channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanāna’’nti.
યદિપિ રૂપાદયોપિ ધમ્મા ‘‘રૂપં લોકે પિયરૂપં સાતરૂપં, એત્થેસા તણ્હા ઉપ્પજ્જમાના ઉપ્પજ્જતી’’તિ તણ્હાવત્થુભાવતો પિયરૂપસાતરૂપભાવેન વુત્તા. ચક્ખાદિકે પન મુઞ્ચિત્વા અત્તભાવપઞ્ઞત્તિયા અભાવતો ‘‘મમ ચક્ખુ મમ સોત’’ન્તિઆદિના અધિકસિનેહવત્થુભાવેન ચક્ખાદયો સાતિસયં પિયરૂપં સાતરૂપન્તિ નિદ્દેસં અરહન્તીતિ દસ્સેતું ‘‘પિયરૂપં સાતરૂપન્તિ ખો, ભિક્ખવે, છન્નેતં અજ્ઝત્તિકાનં આયતનાનં અધિવચન’’ન્તિ વુત્તં.
Yadipi rūpādayopi dhammā ‘‘rūpaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti taṇhāvatthubhāvato piyarūpasātarūpabhāvena vuttā. Cakkhādike pana muñcitvā attabhāvapaññattiyā abhāvato ‘‘mama cakkhu mama sota’’ntiādinā adhikasinehavatthubhāvena cakkhādayo sātisayaṃ piyarūpaṃ sātarūpanti niddesaṃ arahantīti dassetuṃ ‘‘piyarūpaṃ sātarūpanti kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ.
ઓરમ્ભાગિયાનન્તિ એત્થ ઓરં વુચ્ચતિ કામધાતુ, તપ્પરિયાપન્ના ઓરમ્ભાગા, પચ્ચયભાવેન તેસં હિતાતિ ઓરમ્ભાગિયા. યસ્સ સંવિજ્જન્તિ, તં પુગ્ગલં વટ્ટસ્મિં સંયોજેન્તિ બન્ધન્તીતિ સંયોજનાનિ. સક્કાયદિટ્ઠિવિચિકિચ્છાસીલબ્બતપરામાસકામરાગબ્યાપાદાનં એતં અધિવચનં. તે હિ કામભવૂપગાનં સઙ્ખારાનં પચ્ચયા હુત્વા રૂપારૂપધાતુતો હેટ્ઠાભાવેન નિહીનભાવેન ઓરમ્ભાગભૂતેન કામભવેન સત્તે સંયોજેન્તિ. એતેનેવ તેસં હેટ્ઠારહદસદિસતા દીપિતાતિ દટ્ઠબ્બા. ઊમિભયન્તિ ખો, ભિક્ખવે, કોધુપાયાસસ્સેતં અધિવચનન્તિ ભાયતિ એતસ્માતિ ભયં, ઊમિ એવ ભયન્તિ ઊમિભયં. કુજ્ઝનટ્ઠેન કોધો, સ્વેવ ચિત્તસ્સ સરીરસ્સ ચ અભિપ્પમદ્દનપવેધનુપ્પાદનેન દળ્હં આયાસનટ્ઠેન ઉપાયાસો.
Orambhāgiyānanti ettha oraṃ vuccati kāmadhātu, tappariyāpannā orambhāgā, paccayabhāvena tesaṃ hitāti orambhāgiyā. Yassa saṃvijjanti, taṃ puggalaṃ vaṭṭasmiṃ saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni. Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsakāmarāgabyāpādānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Te hi kāmabhavūpagānaṃ saṅkhārānaṃ paccayā hutvā rūpārūpadhātuto heṭṭhābhāvena nihīnabhāvena orambhāgabhūtena kāmabhavena satte saṃyojenti. Eteneva tesaṃ heṭṭhārahadasadisatā dīpitāti daṭṭhabbā. Ūmibhayantikho, bhikkhave, kodhupāyāsassetaṃ adhivacananti bhāyati etasmāti bhayaṃ, ūmi eva bhayanti ūmibhayaṃ. Kujjhanaṭṭhena kodho, sveva cittassa sarīrassa ca abhippamaddanapavedhanuppādanena daḷhaṃ āyāsanaṭṭhena upāyāso.
એત્થ ચ અનેકવારં પવત્તિત્વા અત્તના સમવેતં સત્તં અજ્ઝોત્થરિત્વા સીસં ઉક્ખિપિતું અદત્વા અનયબ્યસનાપાદનેન કોધુપાયાસસ્સ ઊમિસદિસતા દટ્ઠબ્બા. તથા કામગુણાનં કિલેસાભિભૂતે સત્તે ઇતો ચ એત્તો, એત્તો ચ ઇતોતિ એવં મનાપિયરૂપાદિવિસયસઙ્ખાતે અત્તનિ સંસારેત્વા યથા તતો બહિભૂતે નેક્ખમ્મે ચિત્તમ્પિ ન ઉપ્પજ્જતિ એવં આવટ્ટેત્વા બ્યસનાપાદનેન આવટ્ટસદિસતા દટ્ઠબ્બા. યથા પન ગહરક્ખસોપિ આરક્ખરહિતં અત્તનો ગોચરભૂમિગતં પુરિસં અભિભુય્ય ગહેત્વા અગોચરે ઠિતમ્પિ રક્ખસમાયાય ગોચરં નેત્વા ભેરવરૂપદસ્સનાદિના અવસં અત્તનો ઉપકારં કાતું અસમત્થં કત્વા અન્વાવિસિત્વા વણ્ણબલભોગયસસુખેહિપિ વિયોજેન્તો મહન્તં અનયબ્યસનં આપાદેતિ, એવં માતુગામોપિ યોનિસોમનસિકારરહિતં અવીરપુરિસં ઇત્થિકુત્તભૂતેહિ અત્તનો હાવભાવવિલાસેહિ અભિભુય્ય ગહેત્વા વીરજાતિયમ્પિ અત્તનો રૂપાદીહિ પલોભનવસેન ઇત્થિમાયાય અન્વાવિસિત્વા અવસં અત્તનો ઉપકારધમ્મે સીલાદયો સમ્પાદેતું અસમત્થં કરોન્તો ગુણવણ્ણાદીહિ વિયોજેત્વા મહન્તં અનયબ્યસનં આપાદેતિ, એવં માતુગામસ્સ ગહરક્ખસસદિસતા દટ્ઠબ્બા. તેન વુત્તં ‘‘આવટ્ટન્તિ ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચન્નેતં કામગુણાનં અધિવચનં, ગહરક્ખસોતિ ખો, ભિક્ખવે, માતુગામસ્સેતં અધિવચન’’ન્તિ.
Ettha ca anekavāraṃ pavattitvā attanā samavetaṃ sattaṃ ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasanāpādanena kodhupāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā. Tathā kāmaguṇānaṃ kilesābhibhūte satte ito ca etto, etto ca itoti evaṃ manāpiyarūpādivisayasaṅkhāte attani saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppajjati evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā. Yathā pana gaharakkhasopi ārakkharahitaṃ attano gocarabhūmigataṃ purisaṃ abhibhuyya gahetvā agocare ṭhitampi rakkhasamāyāya gocaraṃ netvā bheravarūpadassanādinā avasaṃ attano upakāraṃ kātuṃ asamatthaṃ katvā anvāvisitvā vaṇṇabalabhogayasasukhehipi viyojento mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmopi yonisomanasikārarahitaṃ avīrapurisaṃ itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi abhibhuyya gahetvā vīrajātiyampi attano rūpādīhi palobhanavasena itthimāyāya anvāvisitvā avasaṃ attano upakāradhamme sīlādayo sampādetuṃ asamatthaṃ karonto guṇavaṇṇādīhi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmassa gaharakkhasasadisatā daṭṭhabbā. Tena vuttaṃ ‘‘āvaṭṭanti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ, gaharakkhasoti kho, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti.
પટિસોતોતિ ખો ભિક્ખવે નેક્ખમ્મસ્સેતં અધિવચનન્તિ એત્થ પબ્બજ્જા સહ ઉપચારેન પઠમજ્ઝાનં વિપસ્સનાપઞ્ઞા ચ નિબ્બાનઞ્ચ નેક્ખમ્મં નામ. સબ્બેપિ કુસલા ધમ્મા નેક્ખમ્મં નામ. વુત્તઞ્હેતં –
Paṭisototi kho bhikkhave nekkhammassetaṃ adhivacananti ettha pabbajjā saha upacārena paṭhamajjhānaṃ vipassanāpaññā ca nibbānañca nekkhammaṃ nāma. Sabbepi kusalā dhammā nekkhammaṃ nāma. Vuttañhetaṃ –
‘‘પબ્બજ્જા પઠમં ઝાનં, નિબ્બાનઞ્ચ વિપસ્સના;
‘‘Pabbajjā paṭhamaṃ jhānaṃ, nibbānañca vipassanā;
સબ્બેપિ કુસલા ધમ્મા, નેક્ખમ્મન્તિ પવુચ્ચરે’’તિ.
Sabbepi kusalā dhammā, nekkhammanti pavuccare’’ti.
ઇમેસં પન પબ્બજ્જાદીનં તણ્હાસોતસ્સ પટિલોમતો પટિસોતસદિસતા વેદિતબ્બા. અવિસેસેન હિ ધમ્મવિનયો નેક્ખમ્મં, તસ્સ અધિટ્ઠાનં પબ્બજ્જા ચ, ધમ્મવિનયો ચ તણ્હાસોતસ્સ પટિસોતં વુચ્ચતિ. વુત્તઞ્હેતં –
Imesaṃ pana pabbajjādīnaṃ taṇhāsotassa paṭilomato paṭisotasadisatā veditabbā. Avisesena hi dhammavinayo nekkhammaṃ, tassa adhiṭṭhānaṃ pabbajjā ca, dhammavinayo ca taṇhāsotassa paṭisotaṃ vuccati. Vuttañhetaṃ –
‘‘પટિસોતગામિં નિપુણં, ગમ્ભીરં દુદ્દસં અણું;
‘‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
રાગરત્તા ન દક્ખન્તિ, તમોખન્ધેન આવુતા’’તિ. (દી॰ નિ॰ ૨.૬૫; મ॰ નિ॰ ૧.૨૮૧; સં॰ નિ॰ ૧.૧૭૨);
Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvutā’’ti. (dī. ni. 2.65; ma. ni. 1.281; saṃ. ni. 1.172);
વીરિયારમ્ભસ્સાતિ ચતુબ્બિધસમ્મપ્પધાનવીરિયસ્સ. તસ્સ કામોઘાદિભેદતણ્હાસોતસન્તરણસ્સ હત્થેહિ પાદેહિ ચતુરઙ્ગનદીસોતસન્તરણવાયામસ્સ સદિસતા પાકટાયેવ. તથા નદીસોતસ્સ તીરે ઠિતસ્સ ચક્ખુમતો પુરિસસ્સ કામાદિં ચતુબ્બિધમ્પિ ઓઘં તરિત્વા તસ્સ પરતીરભૂતે નિબ્બાનથલે ઠિતસ્સ પઞ્ચહિ ચક્ખૂહિ ચક્ખુમતો ભગવતો સદિસભાવો. તેન વુત્તં ‘‘ચક્ખુમા પુરિસો…પે॰… સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સા’’તિ.
Vīriyārambhassāti catubbidhasammappadhānavīriyassa. Tassa kāmoghādibhedataṇhāsotasantaraṇassa hatthehi pādehi caturaṅganadīsotasantaraṇavāyāmassa sadisatā pākaṭāyeva. Tathā nadīsotassa tīre ṭhitassa cakkhumato purisassa kāmādiṃ catubbidhampi oghaṃ taritvā tassa paratīrabhūte nibbānathale ṭhitassa pañcahi cakkhūhi cakkhumato bhagavato sadisabhāvo. Tena vuttaṃ ‘‘cakkhumā puriso…pe… sammāsambuddhassā’’ti.
તત્રિદં ઓપમ્મસંસન્દનં – નદીસોતો વિય અનુપ્પબન્ધવસેન પવત્તમાનો તણ્હાસોતો, તેન વુય્હમાનો પુરિસો વિય અનમતગ્ગે સંસારવટ્ટે પરિબ્ભમનતો તણ્હાસોતેન વુય્હમાનો સત્તો, તસ્સ તત્થ પિયરૂપસાતરૂપવત્થુસ્મિં અભિનિવેસો વિય ઇમસ્સ ચક્ખાદીસુ અભિનિવેસો, સઊમિસાવટ્ટસગહરક્ખસો હેટ્ઠારહદો વિય કોધુપાયાસપઞ્ચકામગુણમાતુગામસમાકુલો પઞ્ચોરમ્ભાગિયસંયોજનસમૂહો, તમત્થં યથાભૂતં વિદિત્વા તસ્સ નદીસોતસ્સ પરતીરે ઠિતો ચક્ખુમા પુરિસો વિય સકલં સંસારાદીનવં સબ્બઞ્ચ ઞેય્યધમ્મં યથાભૂતં વિદિત્વા તણ્હાસોતસ્સ પરતીરભૂતે નિબ્બાનથલે ઠિતો સમન્તચક્ખુ ભગવા, તસ્સ પુરિસસ્સ તસ્મિં નદિયા સોતેન વુય્હમાને પુરિસે અનુકમ્પાય રહદસ્સ રહદાદીનવસ્સ ચ આચિક્ખનં વિય તણ્હાસોતેન વુય્હમાનસ્સ સત્તસ્સ મહાકરુણાય ભગવતો તણ્હાદીનં તદાદીનવસ્સ ચ વિભાવના, તસ્સ વચનં અસદ્દહિત્વા અનુસોતગામિનો તસ્સ પુરિસસ્સ તસ્મિં રહદે મરણપ્પત્તિમરણમત્તદુક્ખપ્પત્તિયો વિય ભગવતો વચનં અસમ્પટિચ્છન્તસ્સ અપાયુપ્પત્તિ, સુગતિયં દુક્ખુપ્પત્તિ ચ, તસ્સ પન વચનં સદ્દહિત્વા હત્થેહિ ચ પાદેહિ ચ વાયામકરણં વિય તેન ચ વાયામેન પરતીરં પત્વા સુખેન યથિચ્છિતટ્ઠાનગમનં વિય ભગવતો વચનં સમ્પટિચ્છિત્વા તણ્હાદીસુ આદીનવં પસ્સિત્વા તણ્હાસોતસ્સ પટિસોતપબ્બજ્જાદિનેક્ખમ્મવસેન વીરિયારમ્ભો, આરદ્ધવીરિયસ્સ ચ તેનેવ વીરિયારમ્ભેન તણ્હાસોતાતિક્કમનં નિબ્બાનતીરં પત્વા અરહત્તફલસમાપત્તિવસેન યથારુચિ સુખવિહારોતિ.
Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – nadīsoto viya anuppabandhavasena pavattamāno taṇhāsoto, tena vuyhamāno puriso viya anamatagge saṃsāravaṭṭe paribbhamanato taṇhāsotena vuyhamāno satto, tassa tattha piyarūpasātarūpavatthusmiṃ abhiniveso viya imassa cakkhādīsu abhiniveso, saūmisāvaṭṭasagaharakkhaso heṭṭhārahado viya kodhupāyāsapañcakāmaguṇamātugāmasamākulo pañcorambhāgiyasaṃyojanasamūho, tamatthaṃ yathābhūtaṃ viditvā tassa nadīsotassa paratīre ṭhito cakkhumā puriso viya sakalaṃ saṃsārādīnavaṃ sabbañca ñeyyadhammaṃ yathābhūtaṃ viditvā taṇhāsotassa paratīrabhūte nibbānathale ṭhito samantacakkhu bhagavā, tassa purisassa tasmiṃ nadiyā sotena vuyhamāne purise anukampāya rahadassa rahadādīnavassa ca ācikkhanaṃ viya taṇhāsotena vuyhamānassa sattassa mahākaruṇāya bhagavato taṇhādīnaṃ tadādīnavassa ca vibhāvanā, tassa vacanaṃ asaddahitvā anusotagāmino tassa purisassa tasmiṃ rahade maraṇappattimaraṇamattadukkhappattiyo viya bhagavato vacanaṃ asampaṭicchantassa apāyuppatti, sugatiyaṃ dukkhuppatti ca, tassa pana vacanaṃ saddahitvā hatthehi ca pādehi ca vāyāmakaraṇaṃ viya tena ca vāyāmena paratīraṃ patvā sukhena yathicchitaṭṭhānagamanaṃ viya bhagavato vacanaṃ sampaṭicchitvā taṇhādīsu ādīnavaṃ passitvā taṇhāsotassa paṭisotapabbajjādinekkhammavasena vīriyārambho, āraddhavīriyassa ca teneva vīriyārambhena taṇhāsotātikkamanaṃ nibbānatīraṃ patvā arahattaphalasamāpattivasena yathāruci sukhavihāroti.
ગાથાસુ સહાપિ દુક્ખેન જહેય્ય કામેતિ ઝાનમગ્ગાધિગમત્થં સમથવિપસ્સનાનુયોગં કરોન્તો ભિક્ખુ યદિપિ તેસં પુબ્બભાગપટિપદા કિચ્છેન કસિરેન સમ્પજ્જતિ, ન સુખેન વીથિં ઓતરતિ પુબ્બભાગભાવનાય કિલેસાનં બલવભાવતો, ઇન્દ્રિયાનં વા અતિક્ખભાવતો. તથા સતિ સહાપિ દુક્ખેન જહેય્ય કામે, પઠમજ્ઝાનેન વિક્ખમ્ભેન્તો તતિયમગ્ગેન સમુચ્છિન્દન્તો કિલેસકામે પજહેય્ય. એતેન દુક્ખપટિપદે ઝાનમગ્ગે દસ્સેતિ.
Gāthāsu sahāpi dukkhena jaheyya kāmeti jhānamaggādhigamatthaṃ samathavipassanānuyogaṃ karonto bhikkhu yadipi tesaṃ pubbabhāgapaṭipadā kicchena kasirena sampajjati, na sukhena vīthiṃ otarati pubbabhāgabhāvanāya kilesānaṃ balavabhāvato, indriyānaṃ vā atikkhabhāvato. Tathā sati sahāpi dukkhena jaheyya kāme, paṭhamajjhānena vikkhambhento tatiyamaggena samucchindanto kilesakāme pajaheyya. Etena dukkhapaṭipade jhānamagge dasseti.
યોગક્ખેમં આયતિં પત્થયાનોતિ અનાગામિતં અરહત્તં ઇચ્છન્તો આકઙ્ખમાનો. અયઞ્હેત્થ અધિપ્પાયો – યદિપિ એતરહિ કિચ્છેન કસિરેન ઝાનપુરિમમગ્ગે અધિગચ્છામિ, ઇમે પન નિસ્સાય ઉપરિ અરહત્તં અધિગન્ત્વા કતકિચ્ચો પહીનસબ્બદુક્ખો ભવિસ્સામીતિ સહાપિ દુક્ખેન ઝાનાદીહિ કામે પજહેય્યાતિ. અથ વા યો કામવિતક્કબહુલો પુગ્ગલો કલ્યાણમિત્તસ્સ વસેન પબ્બજ્જં સીલવિસોધનં ઝાનાદીનં પુબ્બભાગપટિપત્તિં વા પટિપજ્જન્તો કિચ્છેન કસિરેન અસ્સુમુખો રોદમાનો તં વિતક્કં વિક્ખમ્ભેતિ, તં સન્ધાય વુત્તં ‘‘સહાપિ દુક્ખેન જહેય્ય કામે’’તિ. સો હિ કિચ્છેનપિ કામે પજહન્તો ઝાનં નિબ્બત્તેત્વા તં ઝાનં પાદકં કત્વા વિપસ્સન્તો અનુક્કમેન અરહત્તે પતિટ્ઠહેય્ય. તેન વુત્તં ‘‘યોગક્ખેમં આયતિં પત્થયાનો’’તિ.
Yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayānoti anāgāmitaṃ arahattaṃ icchanto ākaṅkhamāno. Ayañhettha adhippāyo – yadipi etarahi kicchena kasirena jhānapurimamagge adhigacchāmi, ime pana nissāya upari arahattaṃ adhigantvā katakicco pahīnasabbadukkho bhavissāmīti sahāpi dukkhena jhānādīhi kāme pajaheyyāti. Atha vā yo kāmavitakkabahulo puggalo kalyāṇamittassa vasena pabbajjaṃ sīlavisodhanaṃ jhānādīnaṃ pubbabhāgapaṭipattiṃ vā paṭipajjanto kicchena kasirena assumukho rodamāno taṃ vitakkaṃ vikkhambheti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sahāpi dukkhena jaheyya kāme’’ti. So hi kicchenapi kāme pajahanto jhānaṃ nibbattetvā taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanto anukkamena arahatte patiṭṭhaheyya. Tena vuttaṃ ‘‘yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayāno’’ti.
સમ્મપ્પજાનોતિ વિપસ્સનાસહિતાય મગ્ગપઞ્ઞાય સમ્મદેવ પજાનન્તો. સુવિમુત્તચિત્તોતિ તસ્સ અરિયમગ્ગાધિગમસ્સ અનન્તરં ફલવિમુત્તિયા સુટ્ઠુ વિમુત્તચિત્તો. વિમુત્તિયા ફસ્સયે તત્થ તત્થાતિ તસ્મિં તસ્મિં મગ્ગફલાધિગમનકાલે વિમુત્તિં નિબ્બાનં ફસ્સયે ફુસેય્ય પાપુણેય્ય અધિગચ્છેય્ય સચ્છિકરેય્ય. ઉપયોગત્થે હિ ‘‘વિમુત્તિયા’’તિ ઇદં સામિવચનં. વિમુત્તિયા વા આરમ્મણભૂતાય તત્થ તત્થ તંતંફલસમાપત્તિકાલે અત્તનો ફલચિત્તં ફસ્સયે ફુસેય્ય પાપુણેય્ય, નિબ્બાનોગધાય ફલસમાપત્તિયા વિહરેય્યાતિ અત્થો. સ વેદગૂતિ સો વેદસઙ્ખાતેન મગ્ગઞાણેન ચતુન્નં સચ્ચાનં ગતત્તા પટિવિદ્ધત્તા વેદગૂ. લોકન્તગૂતિ ખન્ધલોકસ્સ પરિયન્તં ગતો. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
Sammappajānoti vipassanāsahitāya maggapaññāya sammadeva pajānanto. Suvimuttacittoti tassa ariyamaggādhigamassa anantaraṃ phalavimuttiyā suṭṭhu vimuttacitto. Vimuttiyā phassaye tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ maggaphalādhigamanakāle vimuttiṃ nibbānaṃ phassaye phuseyya pāpuṇeyya adhigaccheyya sacchikareyya. Upayogatthe hi ‘‘vimuttiyā’’ti idaṃ sāmivacanaṃ. Vimuttiyā vā ārammaṇabhūtāya tattha tattha taṃtaṃphalasamāpattikāle attano phalacittaṃ phassaye phuseyya pāpuṇeyya, nibbānogadhāya phalasamāpattiyā vihareyyāti attho. Sa vedagūti so vedasaṅkhātena maggañāṇena catunnaṃ saccānaṃ gatattā paṭividdhattā vedagū. Lokantagūti khandhalokassa pariyantaṃ gato. Sesaṃ suviññeyyameva.
દસમસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઇતિવુત્તકપાળિ • Itivuttakapāḷi / ૧૦. નદીસોતસુત્તં • 10. Nadīsotasuttaṃ