| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya |
၅. နဂရသုတ္တံ
5. Nagarasuttaṃ
၆၅. သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ။ပေ.။ ‘‘ပုဗ္ဗေ မေ, ဘိက္ခဝေ, သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ဗောဓိသတ္တသ္သေဝ သတော ဧတဒဟောသိ – ‘ကိစ္ဆာ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော ဇာယတိ စ ဇီယတိ စ မီယတိ စ စဝတိ စ ဥပပဇ္ဇတိ စ။ အထ စ ပနိမသ္သ ဒုက္ခသ္သ နိသ္သရဏံ နပ္ပဇာနာတိ ဇရာမရဏသ္သ။ ကုဒာသ္သု နာမ ဣမသ္သ ဒုက္ခသ္သ နိသ္သရဏံ ပညာယိသ္သတိ ဇရာမရဏသ္သာ’တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိမ္ဟိ နု ခော သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ, ကိံပစ္စယာ ဇရာမရဏ’န္တိ ? တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ယောနိသော မနသိကာရာ အဟု ပညာယ အဘိသမယော – ‘ဇာတိယာ ခော သတိ ဇရာမရဏံ ဟောတိ, ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ’’’န္တိ။
65. Sāvatthiyaṃ viharati…pe… ‘‘pubbe me, bhikkhave, sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi – ‘kicchā vatāyaṃ loko āpanno jāyati ca jīyati ca mīyati ca cavati ca upapajjati ca. Atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassa. Kudāssu nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ paññāyissati jarāmaraṇassā’ti? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, kiṃpaccayā jarāmaraṇa’nti ? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti, jātipaccayā jarāmaraṇa’’’nti.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိမ္ဟိ နု ခော သတိ ဇာတိ ဟောတိ။ပေ.။ ဘဝော ဟောတိ။ ဥပာဒာနံ ဟောတိ။ တဏ္ဟာ ဟောတိ။ ဝေဒနာ ဟောတိ။ ဖသ္သော ဟောတိ။ သဠာယတနံ ဟောတိ။ နာမရူပံ ဟောတိ။ ကိံပစ္စယာ နာမရူပ’န္တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ယောနိသော မနသိကာရာ အဟု ပညာယ အဘိသမယော – ‘ဝိညာဏေ ခော သတိ နာမရူပံ ဟောတိ, ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’န္တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိမ္ဟိ နု ခော သတိ ဝိညာဏံ ဟောတိ, ကိံပစ္စယာ ဝိညာဏ’န္တိ ? တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ယောနိသော မနသိကာရာ အဟု ပညာယ အဘိသမယော – ‘နာမရူပေ ခော သတိ ဝိညာဏံ ဟောတိ, နာမရူပပစ္စယာ ဝိညာဏ’’’န္တိ။
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho sati jāti hoti…pe… bhavo hoti… upādānaṃ hoti… taṇhā hoti… vedanā hoti… phasso hoti… saḷāyatanaṃ hoti… nāmarūpaṃ hoti… kiṃpaccayā nāmarūpa’nti? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho sati nāmarūpaṃ hoti, viññāṇapaccayā nāmarūpa’nti. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho sati viññāṇaṃ hoti, kiṃpaccayā viññāṇa’nti ? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho sati viññāṇaṃ hoti, nāmarūpapaccayā viññāṇa’’’nti.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသိ – ပစ္စုဒာဝတ္တတိ ခော ဣဒံ ဝိညာဏံ နာမရူပမ္ဟာ န ပရံ ဂစ္ဆတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဇာယေထ ဝာ ဇီယေထ ဝာ မီယေထ ဝာ စဝေထ ဝာ ဥပပဇ္ဇေထ ဝာ, ယဒိဒံ နာမရူပပစ္စယာ ဝိညာဏံ; ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ; နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ; သဠာယတနပစ္စယာ ဖသ္သော။ပေ.။ ဧဝမေတသ္သ ကေဝလသ္သ ဒုက္ခက္ခန္ဓသ္သ သမုဒယော ဟောတိ။ ‘သမုဒယော, သမုဒယော’တိ ခော မေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗေ အနနုသ္သုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပာဒိ ဉာဏံ ဥဒပာဒိ ပညာ ဥဒပာဒိ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပာဒိ အာလောကော ဥဒပာဒိ။
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – paccudāvattati kho idaṃ viññāṇaṃ nāmarūpamhā na paraṃ gacchati. Ettāvatā jāyetha vā jīyetha vā mīyetha vā cavetha vā upapajjetha vā, yadidaṃ nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. ‘Samudayo, samudayo’ti kho me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိမ္ဟိ နု ခော အသတိ, ဇရာမရဏံ န ဟောတိ; ကိသ္သ နိရောဓာ ဇရာမရဏနိရောဓော’တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ယောနိသော မနသိကာရာ အဟု ပညာယ အဘိသမယော – ‘ဇာတိယာ ခော အသတိ, ဇရာမရဏံ န ဟောတိ; ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏနိရောဓော’တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိမ္ဟိ နု ခော အသတိ ဇာတိ န ဟောတိ။ပေ.။ ဘဝော န ဟောတိ။ ဥပာဒာနံ န ဟောတိ။ တဏ္ဟာ န ဟောတိ။ ဝေဒနာ န ဟောတိ။ ဖသ္သော န ဟောတိ။ သဠာယတနံ န ဟောတိ။ နာမရူပံ န ဟောတိ။ ကိသ္သ နိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော’တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ယောနိသော မနသိကာရာ အဟု ပညာယ အဘိသမယော – ‘ဝိညာဏေ ခော အသတိ, နာမရူပံ န ဟောတိ; ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော’’’တိ ။
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho asati, jarāmaraṇaṃ na hoti; kissa nirodhā jarāmaraṇanirodho’ti? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘jātiyā kho asati, jarāmaraṇaṃ na hoti; jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’ti. Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho asati jāti na hoti…pe… bhavo na hoti… upādānaṃ na hoti… taṇhā na hoti… vedanā na hoti… phasso na hoti… saḷāyatanaṃ na hoti… nāmarūpaṃ na hoti. Kissa nirodhā nāmarūpanirodho’ti? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘viññāṇe kho asati, nāmarūpaṃ na hoti; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho’’’ti .
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိမ္ဟိ နု ခော အသတိ ဝိညာဏံ န ဟောတိ; ကိသ္သ နိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ယောနိသော မနသိကာရာ အဟု ပညာယ အဘိသမယော – ‘နာမရူပေ ခော အသတိ, ဝိညာဏံ န ဟောတိ; နာမရူပနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’’’တိ။
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – ‘kimhi nu kho asati viññāṇaṃ na hoti; kissa nirodhā viññāṇanirodho’ti? Tassa mayhaṃ, bhikkhave, yoniso manasikārā ahu paññāya abhisamayo – ‘nāmarūpe kho asati, viññāṇaṃ na hoti; nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho’’’ti.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဧတဒဟောသိ – အဓိဂတော ခော မ္ယာယံ မဂ္ဂော ဗောဓာယ ယဒိဒံ – နာမရူပနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော; ဝိညာဏနိရောဓာ နာမရူပနိရောဓော; နာမရူပနိရောဓာ သဠာယတနနိရောဓော; သဠာယတနနိရောဓာ ဖသ္သနိရောဓော။ပေ.။ ဧဝမေတသ္သ ကေဝလသ္သ ဒုက္ခက္ခန္ဓသ္သ နိရောဓော ဟောတိ။ ‘နိရောဓော, နိရောဓော’တိ ခော မေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဗ္ဗေ အနနုသ္သုတေသု ဓမ္မေသု စက္ခုံ ဥဒပာဒိ ဉာဏံ ဥဒပာဒိ ပညာ ဥဒပာဒိ ဝိဇ္ဇာ ဥဒပာဒိ အာလောကော ဥဒပာဒိ။
‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etadahosi – adhigato kho myāyaṃ maggo bodhāya yadidaṃ – nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho; nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho; saḷāyatananirodhā phassanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. ‘Nirodho, nirodho’ti kho me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi.
‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော အရညေ ပဝနေ စရမာနော ပသ္သေယ္ယ ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏဉ္ဇသံ ပုဗ္ဗကေဟိ မနုသ္သေဟိ အနုယာတံ။ သော တမနုဂစ္ဆေယ္ယ ။ တမနုဂစ္ဆန္တော ပသ္သေယ္ယ ပုရာဏံ နဂရံ ပုရာဏံ ရာဇဓာနိံ ပုဗ္ဗကေဟိ မနုသ္သေဟိ အဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ 1 အာရာမသမ္ပန္နံ ဝနသမ္ပန္နံ ပောက္ခရဏီသမ္ပန္နံ ဥဒ္ဓာပဝန္တံ 2 ရမဏီယံ။ အထ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော ရညော ဝာ ရာဇမဟာမတ္တသ္သ ဝာ အာရောစေယ္ယ – ‘ယဂ္ဃေ, ဘန္တေ, ဇာနေယ္ယာသိ – အဟံ အဒ္ဒသံ အရညေ ပဝနေ စရမာနော ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏဉ္ဇသံ ပုဗ္ဗကေဟိ မနုသ္သေဟိ အနုယာတံ တမနုဂစ္ဆိံ။ တမနုဂစ္ဆန္တော အဒ္ဒသံ ပုရာဏံ နဂရံ ပုရာဏံ ရာဇဓာနိံ ပုဗ္ဗကေဟိ မနုသ္သေဟိ အဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ အာရာမသမ္ပန္နံ ဝနသမ္ပန္နံ ပောက္ခရဏီသမ္ပန္နံ ဥဒ္ဓာပဝန္တံ ရမဏီယံ။ တံ, ဘန္တေ, နဂရံ မာပေဟီ’တိ။ အထ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ ဝာ ရာဇမဟာမတ္တော ဝာ တံ နဂရံ မာပေယ္ယ။ တဒသ္သ နဂရံ အပရေန သမယေန ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဗာဟုဇညံ အာကိဏ္ဏမနုသ္သံ ဝုဒ္ဓိဝေပုလ္လပ္ပတ္တံ။ ဧဝမေဝ ခ္ဝာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အဒ္ဒသံ ပုရာဏံ မဂ္ဂံ ပုရာဏဉ္ဇသံ ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတံ။
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso araññe pavane caramāno passeyya purāṇaṃ maggaṃ purāṇañjasaṃ pubbakehi manussehi anuyātaṃ. So tamanugaccheyya . Tamanugacchanto passeyya purāṇaṃ nagaraṃ purāṇaṃ rājadhāniṃ pubbakehi manussehi ajjhāvuṭṭhaṃ 3 ārāmasampannaṃ vanasampannaṃ pokkharaṇīsampannaṃ uddhāpavantaṃ 4 ramaṇīyaṃ. Atha kho so, bhikkhave, puriso rañño vā rājamahāmattassa vā āroceyya – ‘yagghe, bhante, jāneyyāsi – ahaṃ addasaṃ araññe pavane caramāno purāṇaṃ maggaṃ purāṇañjasaṃ pubbakehi manussehi anuyātaṃ tamanugacchiṃ. Tamanugacchanto addasaṃ purāṇaṃ nagaraṃ purāṇaṃ rājadhāniṃ pubbakehi manussehi ajjhāvuṭṭhaṃ ārāmasampannaṃ vanasampannaṃ pokkharaṇīsampannaṃ uddhāpavantaṃ ramaṇīyaṃ. Taṃ, bhante, nagaraṃ māpehī’ti. Atha kho so, bhikkhave, rājā vā rājamahāmatto vā taṃ nagaraṃ māpeyya. Tadassa nagaraṃ aparena samayena iddhañceva phītañca bāhujaññaṃ ākiṇṇamanussaṃ vuddhivepullappattaṃ. Evameva khvāhaṃ, bhikkhave, addasaṃ purāṇaṃ maggaṃ purāṇañjasaṃ pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātaṃ.
‘‘ကတမော စ သော, ဘိက္ခဝေ, ပုရာဏမဂ္ဂော ပုရာဏဉ္ဇသော ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတော ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော, သေယ္ယထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ပေ.။ သမ္မာသမာဓိ။ အယံ ခော သော, ဘိက္ခဝေ, ပုရာဏမဂ္ဂော ပုရာဏဉ္ဇသော ပုဗ္ဗကေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ အနုယာတော, တမနုဂစ္ဆိံ; တမနုဂစ္ဆန္တော ဇရာမရဏံ အဗ္ဘညာသိံ; ဇရာမရဏသမုဒယံ အဗ္ဘညာသိံ; ဇရာမရဏနိရောဓံ အဗ္ဘညာသိံ; ဇရာမရဏနိရောဓဂာမိနိံ ပဋိပဒံ အဗ္ဘညာသိံ။ တမနုဂစ္ဆိံ; တမနုဂစ္ဆန္တော ဇာတိံ အဗ္ဘညာသိံ။ပေ.။ ဘဝံ အဗ္ဘညာသိံ။ ဥပာဒာနံ အဗ္ဘညာသိံ။ တဏ္ဟံ အဗ္ဘညာသိံ။ ဝေဒနံ အဗ္ဘညာသိံ။ ဖသ္သံ အဗ္ဘညာသိံ။ သဠာယတနံ အဗ္ဘညာသိံ။ နာမရူပံ အဗ္ဘညာသိံ။ ဝိညာဏံ အဗ္ဘညာသိံ။ တမနုဂစ္ဆိံ; တမနုဂစ္ဆန္တော သင္ခာရေ အဗ္ဘညာသိံ; သင္ခာရသမုဒယံ အဗ္ဘညာသိံ; သင္ခာရနိရောဓံ အဗ္ဘညာသိံ; သင္ခာရနိရောဓဂာမိနိံ ပဋိပဒံ အဗ္ဘညာသိံ။ တဒဘိညာ အာစိက္ခိံ ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပာသကာနံ ဥပာသိကာနံ။ တယိဒံ, ဘိက္ခဝေ , ဗ္ရဟ္မစရိယံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ ယာဝ ဒေဝမနုသ္သေဟိ သုပ္ပကာသိတ’’န္တိ။ ပဉ္စမံ။
‘‘Katamo ca so, bhikkhave, purāṇamaggo purāṇañjaso pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāto ? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Ayaṃ kho so, bhikkhave, purāṇamaggo purāṇañjaso pubbakehi sammāsambuddhehi anuyāto, tamanugacchiṃ; tamanugacchanto jarāmaraṇaṃ abbhaññāsiṃ; jarāmaraṇasamudayaṃ abbhaññāsiṃ; jarāmaraṇanirodhaṃ abbhaññāsiṃ; jarāmaraṇanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññāsiṃ. Tamanugacchiṃ; tamanugacchanto jātiṃ abbhaññāsiṃ…pe… bhavaṃ abbhaññāsiṃ… upādānaṃ abbhaññāsiṃ… taṇhaṃ abbhaññāsiṃ… vedanaṃ abbhaññāsiṃ… phassaṃ abbhaññāsiṃ… saḷāyatanaṃ abbhaññāsiṃ… nāmarūpaṃ abbhaññāsiṃ… viññāṇaṃ abbhaññāsiṃ. Tamanugacchiṃ; tamanugacchanto saṅkhāre abbhaññāsiṃ; saṅkhārasamudayaṃ abbhaññāsiṃ; saṅkhāranirodhaṃ abbhaññāsiṃ; saṅkhāranirodhagāminiṃ paṭipadaṃ abbhaññāsiṃ. Tadabhiññā ācikkhiṃ bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Tayidaṃ, bhikkhave , brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’’nti. Pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၅. နဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Nagarasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၅. နဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Nagarasuttavaṇṇanā
