| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / પટિસમ્ભિદામગ્ગ-અટ્ઠકથા • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
૨૯-૩૧. ઞાણત્તયનિદ્દેસવણ્ણના
29-31. Ñāṇattayaniddesavaṇṇanā
૭૮. ઞાણત્તયનિદ્દેસે નિમિત્તન્તિ સઙ્ખારનિમિત્તં. અનિમિત્તેતિ સઙ્ખારનિમિત્તપટિપક્ખે નિબ્બાને. અધિમુત્તત્તાતિ તન્નિન્નભાવેન ચિત્તસ્સ વિસ્સટ્ઠત્તા. ફુસ્સ ફુસ્સ વયં પસ્સતીતિ સઙ્ખારનિમિત્તં ઞાણેન ફુસિત્વા ફુસિત્વા તસ્સ ભઙ્ગં વિપસ્સનાઞાણેનેવ પસ્સતિ. એતેન ભઙ્ગાનુપસ્સના સિદ્ધા. સા અનિચ્ચાનુપસ્સનં સાધેતિ, અનિચ્ચસ્સ દુક્ખત્તા સા દુક્ખાનુપસ્સનં, દુક્ખસ્સ અનત્તત્તા સા અનત્તાનુપસ્સનન્તિ એવમેત્થ તિસ્સો અનુપસ્સના વુત્તા હોન્તિ. અનિમિત્તો વિહારોતિ નિમિત્તં ભયતો દિટ્ઠત્તા સો વિપસ્સનત્તયવિહારો અનિમિત્તવિહારો નામ હોતિ. પણિધિન્તિ તણ્હં. અપ્પણિહિતેતિ તણ્હાપટિપક્ખે નિબ્બાને. અભિનિવેસન્તિ અત્તાભિનિવેસં. સુઞ્ઞતેતિ અત્તવિરહિતે નિબ્બાને. સુઞ્ઞતોતિ સુઞ્ઞંયેવ સુઞ્ઞતો. પવત્તં અજ્ઝુપેક્ખિત્વાતિ વિપાકપ્પવત્તં સઙ્ખારુપેક્ખાય અજ્ઝુપેક્ખિત્વા. સુગતિસઙ્ખાતવિપાકપ્પવત્તાભિનન્દિનો હિ સત્તા. અયં પન ફલસમાપત્તિં સમાપજ્જિતુકામો તં પવત્તં, સબ્બઞ્ચ સઙ્ખારગતં અનિચ્ચાદિતો પસ્સિત્વા અજ્ઝુપેક્ખતિયેવ. એવઞ્હિ દિટ્ઠે ફલસમાપત્તિં સમાપજ્જિતું સક્કોતિ, ન અઞ્ઞથા. આવજ્જિત્વાતિ આવજ્જનેન આવજ્જિત્વા. સમાપજ્જતીતિ ફલસમાપત્તિં પટિપજ્જતિ. અનિમિત્તા સમાપત્તીતિ નિમિત્તં ભયતો દિસ્વા સમાપન્નત્તા અનિમિત્તા સમાપત્તિ નામ. અનિમિત્તવિહારસમાપત્તીતિ વિપસ્સનાવિહારવસેન ચ ફલસમાપત્તિવસેન ચ તદુભયં નામ હોતિ.
78. Ñāṇattayaniddese nimittanti saṅkhāranimittaṃ. Animitteti saṅkhāranimittapaṭipakkhe nibbāne. Adhimuttattāti tanninnabhāvena cittassa vissaṭṭhattā. Phussa phussa vayaṃ passatīti saṅkhāranimittaṃ ñāṇena phusitvā phusitvā tassa bhaṅgaṃ vipassanāñāṇeneva passati. Etena bhaṅgānupassanā siddhā. Sā aniccānupassanaṃ sādheti, aniccassa dukkhattā sā dukkhānupassanaṃ, dukkhassa anattattā sā anattānupassananti evamettha tisso anupassanā vuttā honti. Animitto vihāroti nimittaṃ bhayato diṭṭhattā so vipassanattayavihāro animittavihāro nāma hoti. Paṇidhinti taṇhaṃ. Appaṇihiteti taṇhāpaṭipakkhe nibbāne. Abhinivesanti attābhinivesaṃ. Suññateti attavirahite nibbāne. Suññatoti suññaṃyeva suññato. Pavattaṃ ajjhupekkhitvāti vipākappavattaṃ saṅkhārupekkhāya ajjhupekkhitvā. Sugatisaṅkhātavipākappavattābhinandino hi sattā. Ayaṃ pana phalasamāpattiṃ samāpajjitukāmo taṃ pavattaṃ, sabbañca saṅkhāragataṃ aniccādito passitvā ajjhupekkhatiyeva. Evañhi diṭṭhe phalasamāpattiṃ samāpajjituṃ sakkoti, na aññathā. Āvajjitvāti āvajjanena āvajjitvā. Samāpajjatīti phalasamāpattiṃ paṭipajjati. Animittā samāpattīti nimittaṃ bhayato disvā samāpannattā animittā samāpatti nāma. Animittavihārasamāpattīti vipassanāvihāravasena ca phalasamāpattivasena ca tadubhayaṃ nāma hoti.
૭૯. ઇદાનિ સઙ્ખારનિમિત્તમેવ વિભજિત્વા દસ્સેન્તો રૂપનિમિત્તન્તિઆદિમાહ. જરામરણગ્ગહણે વત્તબ્બં પુબ્બે વુત્તમેવ. ‘‘અઞ્ઞો અનિમિત્તવિહારો’’તિઆદીહિ વુત્તેયેવ નિગમેત્વા દસ્સેતિ. સઙ્ખેપેન વિહારટ્ઠે ઞાણં નામ ફલસમાપત્તિયા પુબ્બભાગે સઙ્ખારુપેક્ખાઞાણે ઠિતસ્સ વિપસ્સનાવિહારનાનત્તે ઞાણં સમાપત્તટ્ઠે ઞાણં નામ ફલસમાપત્તિનાનત્તે ઞાણં. વિહારસમાપત્તટ્ઠે ઞાણં નામ તદુભયનાનત્તે ઞાણં. વિપસ્સનાવિહારેનેવ વીતિનામેતુકામો વિપસ્સનાવિહારમેવ પવત્તેતિ, ફલસમાપત્તિવિહારેનેવ વીતિનામેતુકામો વિપસ્સનાપટિપાટિયા ઉસ્સક્કિત્વા ફલસમાપત્તિવિહારમેવ પવત્તેતિ, તદુભયેન વીતિનામેતુકામો તદુભયં પવત્તેતિ. એવં પુગ્ગલાધિપ્પાયવસેન તિવિધં જાતં. સેસમેત્થ વત્તબ્બં સઙ્ખારુપેક્ખાઞાણવણ્ણનાયં વુત્તમેવ.
79. Idāni saṅkhāranimittameva vibhajitvā dassento rūpanimittantiādimāha. Jarāmaraṇaggahaṇe vattabbaṃ pubbe vuttameva. ‘‘Añño animittavihāro’’tiādīhi vutteyeva nigametvā dasseti. Saṅkhepena vihāraṭṭhe ñāṇaṃ nāma phalasamāpattiyā pubbabhāge saṅkhārupekkhāñāṇe ṭhitassa vipassanāvihāranānatte ñāṇaṃ samāpattaṭṭhe ñāṇaṃ nāma phalasamāpattinānatte ñāṇaṃ. Vihārasamāpattaṭṭhe ñāṇaṃ nāma tadubhayanānatte ñāṇaṃ. Vipassanāvihāreneva vītināmetukāmo vipassanāvihārameva pavatteti, phalasamāpattivihāreneva vītināmetukāmo vipassanāpaṭipāṭiyā ussakkitvā phalasamāpattivihārameva pavatteti, tadubhayena vītināmetukāmo tadubhayaṃ pavatteti. Evaṃ puggalādhippāyavasena tividhaṃ jātaṃ. Sesamettha vattabbaṃ saṅkhārupekkhāñāṇavaṇṇanāyaṃ vuttameva.
ઞાણત્તયનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Ñāṇattayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / પટિસમ્ભિદામગ્ગપાળિ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ૨૯-૩૧. ઞાણત્તયનિદ્દેસો • 29-31. Ñāṇattayaniddeso
