| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya |
૪. નન્દકોવાદસુત્તં
4. Nandakovādasuttaṃ
૩૯૮. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. અથ ખો મહાપજાપતિગોતમી પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુનિસતેહિ સદ્ધિં યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતા ખો મહાપજાપતિગોતમી ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ઓવદતુ, ભન્તે, ભગવા ભિક્ખુનિયો; અનુસાસતુ, ભન્તે, ભગવા ભિક્ખુનિયો; કરોતુ, ભન્તે, ભગવા ભિક્ખુનીનં ધમ્મિં કથ’’ન્તિ 1.
398. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho mahāpajāpatigotamī pañcamattehi bhikkhunisatehi saddhiṃ yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho mahāpajāpatigotamī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ovadatu, bhante, bhagavā bhikkhuniyo; anusāsatu, bhante, bhagavā bhikkhuniyo; karotu, bhante, bhagavā bhikkhunīnaṃ dhammiṃ katha’’nti 2.
તેન ખો પન સમયેન થેરા ભિક્ખૂ ભિક્ખુનિયો ઓવદન્તિ પરિયાયેન. આયસ્મા નન્દકો ન ઇચ્છતિ ભિક્ખુનિયો ઓવદિતું પરિયાયેન. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં આનન્દં આમન્તેસિ – ‘‘કસ્સ નુ ખો, આનન્દ, અજ્જ પરિયાયો ભિક્ખુનિયો ઓવદિતું પરિયાયેના’’તિ? ‘‘સબ્બેહેવ, ભન્તે, કતો 3 પરિયાયો ભિક્ખુનિયો ઓવદિતું પરિયાયેન. અયં, ભન્તે, આયસ્મા નન્દકો ન ઇચ્છતિ ભિક્ખુનિયો ઓવદિતું પરિયાયેના’’તિ.
Tena kho pana samayena therā bhikkhū bhikkhuniyo ovadanti pariyāyena. Āyasmā nandako na icchati bhikkhuniyo ovadituṃ pariyāyena. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kassa nu kho, ānanda, ajja pariyāyo bhikkhuniyo ovadituṃ pariyāyenā’’ti? ‘‘Sabbeheva, bhante, kato 4 pariyāyo bhikkhuniyo ovadituṃ pariyāyena. Ayaṃ, bhante, āyasmā nandako na icchati bhikkhuniyo ovadituṃ pariyāyenā’’ti.
અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં નન્દકં આમન્તેસિ – ‘‘ઓવદ, નન્દક, ભિક્ખુનિયો; અનુસાસ, નન્દક, ભિક્ખુનિયો; કરોહિ ત્વં, બ્રાહ્મણ, ભિક્ખુનીનં ધમ્મિં કથ’’ન્તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા નન્દકો ભગવતો પટિસ્સુત્વા પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સાવત્થિં પિણ્ડાય પાવિસિ. સાવત્થિયં પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તો અત્તદુતિયો યેન રાજકારામો તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસંસુ ખો તા ભિક્ખુનિયો આયસ્મન્તં નન્દકં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન આસનં પઞ્ઞાપેસું, ઉદકઞ્ચ પાદાનં ઉપટ્ઠપેસું. નિસીદિ ખો આયસ્મા નન્દકો પઞ્ઞત્તે આસને. નિસજ્જ પાદે પક્ખાલેસિ. તાપિ ખો ભિક્ખુનિયો આયસ્મન્તં નન્દકં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો તા ભિક્ખુનિયો આયસ્મા નન્દકો એતદવોચ – ‘‘પટિપુચ્છકથા ખો, ભગિનિયો, ભવિસ્સતિ. તત્થ આજાનન્તીહિ – ‘આજાનામા’ તિસ્સ વચનીયં, ન આજાનન્તીહિ – ‘ન આજાનામા’ તિસ્સ વચનીયં. યસ્સા વા પનસ્સ કઙ્ખા વા વિમતિ વા અહમેવ તત્થ પટિપુચ્છિતબ્બો – ‘ઇદં, ભન્તે, કથં; ઇમસ્સ ક્વત્થો’’’તિ? ‘‘એત્તકેનપિ મયં, ભન્તે, અય્યસ્સ નન્દકસ્સ અત્તમના અભિરદ્ધા 5 યં નો અય્યો નન્દકો પવારેતી’’તિ.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ nandakaṃ āmantesi – ‘‘ovada, nandaka, bhikkhuniyo; anusāsa, nandaka, bhikkhuniyo; karohi tvaṃ, brāhmaṇa, bhikkhunīnaṃ dhammiṃ katha’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā nandako bhagavato paṭissutvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto attadutiyo yena rājakārāmo tenupasaṅkami. Addasaṃsu kho tā bhikkhuniyo āyasmantaṃ nandakaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna āsanaṃ paññāpesuṃ, udakañca pādānaṃ upaṭṭhapesuṃ. Nisīdi kho āyasmā nandako paññatte āsane. Nisajja pāde pakkhālesi. Tāpi kho bhikkhuniyo āyasmantaṃ nandakaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho tā bhikkhuniyo āyasmā nandako etadavoca – ‘‘paṭipucchakathā kho, bhaginiyo, bhavissati. Tattha ājānantīhi – ‘ājānāmā’ tissa vacanīyaṃ, na ājānantīhi – ‘na ājānāmā’ tissa vacanīyaṃ. Yassā vā panassa kaṅkhā vā vimati vā ahameva tattha paṭipucchitabbo – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa kvattho’’’ti? ‘‘Ettakenapi mayaṃ, bhante, ayyassa nandakassa attamanā abhiraddhā 6 yaṃ no ayyo nandako pavāretī’’ti.
૩૯૯. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, ચક્ખુ નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં , ભન્તે’’. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, સોતં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે…પે॰… ઘાનં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’… ‘‘જિવ્હા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે’’… ‘‘કાયો નિચ્ચો વા અનિચ્ચો વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચો, ભન્તે’’… ‘‘મનો નિચ્ચો વા અનિચ્ચો વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચો, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં , કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘પુબ્બેવ નો એતં, ભન્તે, યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠં – ‘ઇતિપિમે છ અજ્ઝત્તિકા આયતના અનિચ્ચા’’’તિ. ‘‘સાધુ, સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
399. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ , bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, sotaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante…pe… ghānaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’… ‘‘jivhā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’… ‘‘kāyo nicco vā anicco vā’’ti? ‘‘Anicco, bhante’’… ‘‘mano nicco vā anicco vā’’ti? ‘‘Anicco, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ , kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha ajjhattikā āyatanā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૦૦. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, રૂપા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, સદ્દા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે…પે॰… ગન્ધા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે’’… ‘‘રસા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે’’… ‘‘ફોટ્ઠબ્બા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા , ભન્તે’’… ‘‘ધમ્મા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘પુબ્બેવ નો એતં, ભન્તે, યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠં – ‘ઇતિપિમે છ બાહિરા આયતના અનિચ્ચા’’’તિ . ‘‘સાધુ, સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
400. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, rūpā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, saddā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante…pe… gandhā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’… ‘‘rasā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’… ‘‘phoṭṭhabbā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā , bhante’’… ‘‘dhammā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha bāhirā āyatanā aniccā’’’ti . ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૦૧. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, ચક્ખુવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, સોતવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે…પે॰… ઘાનવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’… ‘‘જિવ્હાવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’… ‘‘કાયવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’… ‘‘મનોવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વાતિ’’? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘પુબ્બેવ નો એતં, ભન્તે, યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠં – ‘ઇતિપિમે છ વિઞ્ઞાણકાયા અનિચ્ચા’’’તિ. ‘‘સાધુ, સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
401. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, cakkhuviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, sotaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante…pe… ghānaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’… ‘‘jivhāviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’… ‘‘kāyaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’… ‘‘manoviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti’’? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha viññāṇakāyā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૦૨. ‘‘સેય્યથાપિ , ભગિનિયો, તેલપ્પદીપસ્સ ઝાયતો તેલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, વટ્ટિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા, અચ્ચિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા, આભાપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા. યો નુ ખો, ભગિનિયો, એવં વદેય્ય – ‘અમુસ્સ તેલપ્પદીપસ્સ ઝાયતો તેલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, વટ્ટિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા, અચ્ચિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા; યા ચ ખ્વાસ્સ આભા સા નિચ્ચા ધુવા સસ્સતા અવિપરિણામધમ્મા’તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘અમુસ્સ હિ, ભન્તે, તેલપ્પદીપસ્સ ઝાયતો તેલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, વટ્ટિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા, અચ્ચિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા; પગેવસ્સ આભા અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ભગિનિયો, યો નુ ખો એવં વદેય્ય – ‘છ ખોમે અજ્ઝત્તિકા આયતના અનિચ્ચા 7; યઞ્ચ ખો છ અજ્ઝત્તિકે આયતને પટિચ્ચ પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા તં નિચ્ચં ધુવં સસ્સતં અવિપરિણામધમ્મ’ન્તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘તજ્જં તજ્જં, ભન્તે, પચ્ચયં પટિચ્ચ તજ્જા તજ્જા વેદના ઉપ્પજ્જન્તિ. તજ્જસ્સ તજ્જસ્સ પચ્ચયસ્સ નિરોધા તજ્જા તજ્જા વેદના નિરુજ્ઝન્તી’’તિ. ‘‘સાધુ, સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
402. ‘‘Seyyathāpi , bhaginiyo, telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā, ābhāpi aniccā vipariṇāmadhammā. Yo nu kho, bhaginiyo, evaṃ vadeyya – ‘amussa telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā; yā ca khvāssa ābhā sā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amussa hi, bhante, telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā; pagevassa ābhā aniccā vipariṇāmadhammā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhaginiyo, yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘cha khome ajjhattikā āyatanā aniccā 8; yañca kho cha ajjhattike āyatane paṭicca paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā taṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamma’nti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Tajjaṃ tajjaṃ, bhante, paccayaṃ paṭicca tajjā tajjā vedanā uppajjanti. Tajjassa tajjassa paccayassa nirodhā tajjā tajjā vedanā nirujjhantī’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૦૩. ‘‘સેય્યથાપિ, ભગિનિયો, મહતો રુક્ખસ્સ તિટ્ઠતો સારવતો મૂલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, ખન્ધોપિ અનિચ્ચો વિપરિણામધમ્મો, સાખાપલાસમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, છાયાપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા. યો નુ ખો, ભગિનિયો, એવં વદેય્ય – ‘અમુસ્સ મહતો રુક્ખસ્સ તિટ્ઠતો સારવતો મૂલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, ખન્ધોપિ અનિચ્ચો વિપરિણામધમ્મો, સાખાપલાસમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, યા ચ ખ્વાસ્સ છાયા સા નિચ્ચા ધુવા સસ્સતા અવિપરિણામધમ્મા’તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘અમુસ્સ હિ, ભન્તે, મહતો રુક્ખસ્સ તિટ્ઠતો સારવતો મૂલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, ખન્ધોપિ અનિચ્ચો વિપરિણામધમ્મો, સાખાપલાસમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં; પગેવસ્સ છાયા અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ભગિનિયો, યો નુ ખો એવં વદેય્ય – ‘છ ખોમે બાહિરા આયતના અનિચ્ચા 9. યઞ્ચ ખો છ બાહિરે આયતને પટિચ્ચ પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા તં નિચ્ચં ધુવં સસ્સતં અવિપરિણામધમ્મ’ન્તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘તજ્જં તજ્જં, ભન્તે, પચ્ચયં પટિચ્ચ તજ્જા તજ્જા વેદના ઉપ્પજ્જન્તિ. તજ્જસ્સ તજ્જસ્સ પચ્ચયસ્સ નિરોધા તજ્જા તજ્જા વેદના નિરુજ્ઝન્તી’’તિ. ‘‘સાધુ, સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
403. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, chāyāpi aniccā vipariṇāmadhammā. Yo nu kho, bhaginiyo, evaṃ vadeyya – ‘amussa mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, yā ca khvāssa chāyā sā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amussa hi, bhante, mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ; pagevassa chāyā aniccā vipariṇāmadhammā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhaginiyo, yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘cha khome bāhirā āyatanā aniccā 10. Yañca kho cha bāhire āyatane paṭicca paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā taṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamma’nti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Tajjaṃ tajjaṃ, bhante, paccayaṃ paṭicca tajjā tajjā vedanā uppajjanti. Tajjassa tajjassa paccayassa nirodhā tajjā tajjā vedanā nirujjhantī’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૦૪. ‘‘સેય્યથાપિ, ભગિનિયો, દક્ખો ગોઘાતકો વા ગોઘાતકન્તેવાસી વા ગાવિં વધિત્વા તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન ગાવિં સઙ્કન્તેય્ય અનુપહચ્ચ અન્તરં મંસકાયં અનુપહચ્ચ બાહિરં ચમ્મકાયં. યં યદેવ તત્થ અન્તરા વિલિમંસં 11 અન્તરા ન્હારુ અન્તરા બન્ધનં તં તદેવ તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન સઞ્છિન્દેય્ય સઙ્કન્તેય્ય સમ્પકન્તેય્ય સમ્પરિકન્તેય્ય. સઞ્છિન્દિત્વા સઙ્કન્તિત્વા સમ્પકન્તિત્વા સમ્પરિકન્તિત્વા વિધુનિત્વા બાહિરં ચમ્મકાયં તેનેવ ચમ્મેન તં ગાવિં પટિચ્છાદેત્વા એવં વદેય્ય – ‘તથેવાયં ગાવી સંયુત્તા ઇમિનાવ ચમ્મેના’તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘અમુ હિ, ભન્તે, દક્ખો ગોઘાતકો વા ગોઘાતકન્તેવાસી વા ગાવિં વધિત્વા તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન ગાવિં સઙ્કન્તેય્ય અનુપહચ્ચ અન્તરં મંસકાયં અનુપહચ્ચ બાહિરં ચમ્મકાયં. યં યદેવ તત્થ અન્તરા વિલિમંસં અન્તરા ન્હારુ અન્તરા બન્ધનં તં તદેવ તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન સઞ્છિન્દેય્ય સઙ્કન્તેય્ય સમ્પકન્તેય્ય સમ્પરિકન્તેય્ય. સઞ્છિન્દિત્વા સઙ્કન્તિત્વા સમ્પકન્તિત્વા સમ્પરિકન્તિત્વા વિધુનિત્વા બાહિરં ચમ્મકાયં તેનેવ ચમ્મેન તં ગાવિં પટિચ્છાદેત્વા કિઞ્ચાપિ સો એવં વદેય્ય – ‘તથેવાયં ગાવી સંયુત્તા ઇમિનાવ ચમ્મેના’તિ; અથ ખો સા ગાવી વિસંયુત્તા તેનેવ ચમ્મેના’’તિ.
404. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā tiṇhena govikantanena gāviṃ saṅkanteyya anupahacca antaraṃ maṃsakāyaṃ anupahacca bāhiraṃ cammakāyaṃ. Yaṃ yadeva tattha antarā vilimaṃsaṃ 12 antarā nhāru antarā bandhanaṃ taṃ tadeva tiṇhena govikantanena sañchindeyya saṅkanteyya sampakanteyya samparikanteyya. Sañchinditvā saṅkantitvā sampakantitvā samparikantitvā vidhunitvā bāhiraṃ cammakāyaṃ teneva cammena taṃ gāviṃ paṭicchādetvā evaṃ vadeyya – ‘tathevāyaṃ gāvī saṃyuttā imināva cammenā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amu hi, bhante, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā tiṇhena govikantanena gāviṃ saṅkanteyya anupahacca antaraṃ maṃsakāyaṃ anupahacca bāhiraṃ cammakāyaṃ. Yaṃ yadeva tattha antarā vilimaṃsaṃ antarā nhāru antarā bandhanaṃ taṃ tadeva tiṇhena govikantanena sañchindeyya saṅkanteyya sampakanteyya samparikanteyya. Sañchinditvā saṅkantitvā sampakantitvā samparikantitvā vidhunitvā bāhiraṃ cammakāyaṃ teneva cammena taṃ gāviṃ paṭicchādetvā kiñcāpi so evaṃ vadeyya – ‘tathevāyaṃ gāvī saṃyuttā imināva cammenā’ti; atha kho sā gāvī visaṃyuttā teneva cammenā’’ti.
‘‘ઉપમા ખો મે અયં, ભગિનિયો, કતા અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનાય. અયમેવેત્થ અત્થો; ‘અન્તરા મંસકાયો’તિ ખો, ભગિનિયો, છન્નેતં અજ્ઝત્તિકાનં આયતનાનં અધિવચનં; ‘બાહિરો ચમ્મકાયો’તિ ખો ભગિનિયો, છન્નેતં બાહિરાનં આયતનાનં અધિવચનં; ‘અન્તરા વિલિમંસં, અન્તરા ન્હારુ, અન્તરા બન્ધન’ન્તિ ખો, ભગિનિયો, નન્દીરાગસ્સેતં અધિવચનં; ‘તિણ્હં ગોવિકન્તન’ન્તિ ખો, ભગિનિયો, અરિયાયેતં પઞ્ઞાય અધિવચનં; યાયં અરિયા પઞ્ઞા અન્તરા કિલેસં અન્તરા સંયોજનં અન્તરા બન્ધનં સઞ્છિન્દતિ સઙ્કન્તતિ સમ્પકન્તતિ સમ્પરિકન્તતિ.
‘‘Upamā kho me ayaṃ, bhaginiyo, katā atthassa viññāpanāya. Ayamevettha attho; ‘antarā maṃsakāyo’ti kho, bhaginiyo, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; ‘bāhiro cammakāyo’ti kho bhaginiyo, channetaṃ bāhirānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; ‘antarā vilimaṃsaṃ, antarā nhāru, antarā bandhana’nti kho, bhaginiyo, nandīrāgassetaṃ adhivacanaṃ; ‘tiṇhaṃ govikantana’nti kho, bhaginiyo, ariyāyetaṃ paññāya adhivacanaṃ; yāyaṃ ariyā paññā antarā kilesaṃ antarā saṃyojanaṃ antarā bandhanaṃ sañchindati saṅkantati sampakantati samparikantati.
૪૦૫. ‘‘સત્ત ખો પનિમે, ભગિનિયો, બોજ્ઝઙ્ગા, યેસં ભાવિતત્તા બહુલીકતત્તા ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. કતમે સત્ત? ઇધ, ભગિનિયો, ભિક્ખુ સતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ વિવેકનિસ્સિતં વિરાગનિસ્સિતં નિરોધનિસ્સિતં વોસ્સગ્ગપરિણામિં, ધમ્મવિચયસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ…પે॰… વીરિયસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ… પીતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ… પસ્સદ્ધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ… સમાધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ… ઉપેક્ખાસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ વિવેકનિસ્સિતં વિરાગનિસ્સિતં નિરોધનિસ્સિતં વોસ્સગ્ગપરિણામિં. ઇમે ખો, ભગિનિયો, સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા, યેસં ભાવિતત્તા બહુલીકતત્તા ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતી’’તિ.
405. ‘‘Satta kho panime, bhaginiyo, bojjhaṅgā, yesaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Katame satta? Idha, bhaginiyo, bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ, dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti…pe… vīriyasambojjhaṅgaṃ bhāveti… pītisambojjhaṅgaṃ bhāveti… passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāveti… samādhisambojjhaṅgaṃ bhāveti… upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Ime kho, bhaginiyo, satta bojjhaṅgā, yesaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’ti.
૪૦૬. અથ ખો આયસ્મા નન્દકો તા ભિક્ખુનિયો ઇમિના ઓવાદેન ઓવદિત્વા ઉય્યોજેસિ – ‘‘ગચ્છથ, ભગિનિયો; કાલો’’તિ. અથ ખો તા ભિક્ખુનિયો આયસ્મતો નન્દકસ્સ ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના આયસ્મન્તં નન્દકં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ. એકમન્તં ઠિતા ખો તા ભિક્ખુનિયો ભગવા એતદવોચ – ‘‘ગચ્છથ, ભિક્ખુનિયો; કાલો’’તિ. અથ ખો તા ભિક્ખુનિયો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કમિંસુ. અથ ખો ભગવા અચિરપક્કન્તીસુ તાસુ ભિક્ખુનીસુ ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, તદહુપોસથે ચાતુદ્દસે ન હોતિ બહુનોજનસ્સ કઙ્ખા વા વિમતિ વા – ‘ઊનો નુ ખો ચન્દો, પુણ્ણો નુ ખો ચન્દો’તિ, અથ ખો ઊનો ચન્દોત્વેવ હોતિ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, તા ભિક્ખુનિયો નન્દકસ્સ ધમ્મદેસનાય અત્તમના હોન્તિ નો ચ ખો પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પા’’તિ.
406. Atha kho āyasmā nandako tā bhikkhuniyo iminā ovādena ovaditvā uyyojesi – ‘‘gacchatha, bhaginiyo; kālo’’ti. Atha kho tā bhikkhuniyo āyasmato nandakassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nandakaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho tā bhikkhuniyo bhagavā etadavoca – ‘‘gacchatha, bhikkhuniyo; kālo’’ti. Atha kho tā bhikkhuniyo bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Atha kho bhagavā acirapakkantīsu tāsu bhikkhunīsu bhikkhū āmantesi – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, tadahuposathe cātuddase na hoti bahunojanassa kaṅkhā vā vimati vā – ‘ūno nu kho cando, puṇṇo nu kho cando’ti, atha kho ūno candotveva hoti. Evameva kho, bhikkhave, tā bhikkhuniyo nandakassa dhammadesanāya attamanā honti no ca kho paripuṇṇasaṅkappā’’ti.
૪૦૭. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં નન્દકં આમન્તેસિ – ‘‘તેન હિ ત્વં, નન્દક, સ્વેપિ તા ભિક્ખુનિયો તેનેવોવાદેન ઓવદેય્યાસી’’તિ. ‘‘એવં , ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા નન્દકો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો આયસ્મા નન્દકો તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સાવત્થિં પિણ્ડાય પાવિસિ. સાવત્થિયં પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તો અત્તદુતિયો યેન રાજકારામો તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસંસુ ખો તા ભિક્ખુનિયો આયસ્મન્તં નન્દકં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન આસનં પઞ્ઞાપેસું, ઉદકઞ્ચ પાદાનં ઉપટ્ઠપેસું. નિસીદિ ખો આયસ્મા નન્દકો પઞ્ઞત્તે આસને. નિસજ્જ પાદે પક્ખાલેસિ. તાપિ ખો ભિક્ખુનિયો આયસ્મન્તં નન્દકં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો તા ભિક્ખુનિયો આયસ્મા નન્દકો એતદવોચ – ‘‘પટિપુચ્છકથા ખો, ભગિનિયો, ભવિસ્સતિ. તત્થ આજાનન્તીહિ ‘આજાનામા’ તિસ્સ વચનીયં, ન આજાનન્તીહિ ‘ન આજાનામા’ તિસ્સ વચનીયં. યસ્સા વા પનસ્સ કઙ્ખા વા વિમતિ વા, અહમેવ તત્થ પટિપુચ્છિતબ્બો – ‘ઇદં, ભન્તે, કથં; ઇમસ્સ ક્વત્થો’’’તિ. ‘‘એત્તકેનપિ મયં, ભન્તે, અય્યસ્સ નન્દકસ્સ અત્તમના અભિરદ્ધા યં નો અય્યો નન્દકો પવારેતી’’તિ.
407. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ nandakaṃ āmantesi – ‘‘tena hi tvaṃ, nandaka, svepi tā bhikkhuniyo tenevovādena ovadeyyāsī’’ti. ‘‘Evaṃ , bhante’’ti kho āyasmā nandako bhagavato paccassosi. Atha kho āyasmā nandako tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto attadutiyo yena rājakārāmo tenupasaṅkami. Addasaṃsu kho tā bhikkhuniyo āyasmantaṃ nandakaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna āsanaṃ paññāpesuṃ, udakañca pādānaṃ upaṭṭhapesuṃ. Nisīdi kho āyasmā nandako paññatte āsane. Nisajja pāde pakkhālesi. Tāpi kho bhikkhuniyo āyasmantaṃ nandakaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho tā bhikkhuniyo āyasmā nandako etadavoca – ‘‘paṭipucchakathā kho, bhaginiyo, bhavissati. Tattha ājānantīhi ‘ājānāmā’ tissa vacanīyaṃ, na ājānantīhi ‘na ājānāmā’ tissa vacanīyaṃ. Yassā vā panassa kaṅkhā vā vimati vā, ahameva tattha paṭipucchitabbo – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa kvattho’’’ti. ‘‘Ettakenapi mayaṃ, bhante, ayyassa nandakassa attamanā abhiraddhā yaṃ no ayyo nandako pavāretī’’ti.
૪૦૮. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, ચક્ખુ નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં , ભન્તે’’. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, સોતં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે…પે॰… ઘાનં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે… જિવ્હા… કાયો… મનો નિચ્ચો વા અનિચ્ચો વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચો, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘પુબ્બેવ નો એતં, ભન્તે, યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠં – ‘ઇતિપિમે છ અજ્ઝત્તિકા આયતના અનિચ્ચા’’’તિ. ‘‘સાધુ સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
408. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ , bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, sotaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante…pe… ghānaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… jivhā… kāyo… mano nicco vā anicco vā’’ti? ‘‘Anicco, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha ajjhattikā āyatanā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૦૯. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, રૂપા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, સદ્દા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે…પે॰… ગન્ધા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે… રસા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે… ફોટ્ઠબ્બા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે… ધમ્મા નિચ્ચા વા અનિચ્ચા વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચા, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘પુબ્બેવ નો એતં, ભન્તે, યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠં – ‘ઇતિપિમે છ બાહિરા આયતના અનિચ્ચા’’’તિ. ‘‘સાધુ સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
409. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, rūpā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, saddā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante…pe… gandhā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante… rasā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante… phoṭṭhabbā niccā vā aniccā vā’’ti ? ‘‘Aniccā, bhante… dhammā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha bāhirā āyatanā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૧૦. ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભગિનિયો, ચક્ખુવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે…પે॰… સોતવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે… ઘાનવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે… જિવ્હાવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે… કાયવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે… મનોવિઞ્ઞાણં નિચ્ચં વા અનિચ્ચં વા’’તિ? ‘‘અનિચ્ચં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વા તં સુખં વા’’તિ? ‘‘દુક્ખં, ભન્તે’’. ‘‘યં પનાનિચ્ચં દુક્ખં વિપરિણામધમ્મં, કલ્લં નુ તં સમનુપસ્સિતું – ‘એતં મમ, એસોહમસ્મિ, એસો મે અત્તા’’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘પુબ્બેવ નો એતં, ભન્તે, યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠં – ‘ઇતિપિમે છ વિઞ્ઞાણકાયા અનિચ્ચા’’’તિ. ‘‘સાધુ સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
410. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, cakkhuviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante…pe… sotaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… ghānaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… jivhāviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… kāyaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… manoviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha viññāṇakāyā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૧૧. ‘‘સેય્યથાપિ, ભગિનિયો, તેલપ્પદીપસ્સ ઝાયતો તેલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, વટ્ટિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા, અચ્ચિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા, આભાપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા. યો નુ ખો, ભગિનિયો, એવં વદેય્ય – ‘અમુસ્સ તેલપ્પદીપસ્સ ઝાયતો તેલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, વટ્ટિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા, અચ્ચિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા; યા ચ ખ્વાસ્સ આભા સા નિચ્ચા ધુવા સસ્સતા અવિપરિણામધમ્મા’તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘અમુસ્સ હિ, ભન્તે, તેલપ્પદીપસ્સ ઝાયતો તેલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, વટ્ટિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા, અચ્ચિપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા ; પગેવસ્સ આભા અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ભગિનિયો, યો નુ ખો એવં વદેય્ય – ‘છ ખોમે અજ્ઝત્તિકા આયતના અનિચ્ચા. યઞ્ચ ખો છ અજ્ઝત્તિકે આયતને પટિચ્ચ પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા તં નિચ્ચં ધુવં સસ્સતં અવિપરિણામધમ્મ’ન્તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘તજ્જં તજ્જં, ભન્તે, પચ્ચયં પટિચ્ચ તજ્જા તજ્જા વેદના ઉપ્પજ્જન્તિ. તજ્જસ્સ તજ્જસ્સ પચ્ચયસ્સ નિરોધા તજ્જા તજ્જા વેદના નિરુજ્ઝન્તી’’તિ. ‘‘સાધુ સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
411. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā, ābhāpi aniccā vipariṇāmadhammā. Yo nu kho, bhaginiyo, evaṃ vadeyya – ‘amussa telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā; yā ca khvāssa ābhā sā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amussa hi, bhante, telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā ; pagevassa ābhā aniccā vipariṇāmadhammā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhaginiyo, yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘cha khome ajjhattikā āyatanā aniccā. Yañca kho cha ajjhattike āyatane paṭicca paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā taṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamma’nti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Tajjaṃ tajjaṃ, bhante, paccayaṃ paṭicca tajjā tajjā vedanā uppajjanti. Tajjassa tajjassa paccayassa nirodhā tajjā tajjā vedanā nirujjhantī’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૧૨. ‘‘સેય્યથાપિ, ભગિનિયો, મહતો રુક્ખસ્સ તિટ્ઠતો સારવતો મૂલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, ખન્ધોપિ અનિચ્ચો વિપરિણામધમ્મો, સાખાપલાસમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, છાયાપિ અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા. યો નુ ખો, ભગિનિયો, એવં વદેય્ય – ‘અમુસ્સ મહતો રુક્ખસ્સ તિટ્ઠતો સારવતો મૂલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, ખન્ધોપિ અનિચ્ચો વિપરિણામધમ્મો, સાખાપલાસમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં; યા ચ ખ્વાસ્સ છાયા સા નિચ્ચા ધુવા સસ્સતા અવિપરિણામધમ્મા’તિ; સમ્મા નુ ખો સો ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘અમુસ્સ હિ, ભન્તે, મહતો રુક્ખસ્સ તિટ્ઠતો સારવતો મૂલમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં, ખન્ધોપિ અનિચ્ચો વિપરિણામધમ્મો, સાખાપલાસમ્પિ અનિચ્ચં વિપરિણામધમ્મં; પગેવસ્સ છાયા અનિચ્ચા વિપરિણામધમ્મા’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ભગિનિયો, યો નુ ખો એવં વદેય્ય – ‘છ ખોમે બાહિરા આયતના અનિચ્ચા. યઞ્ચ ખો બાહિરે આયતને પટિચ્ચ પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા તં નિચ્ચં ધુવં સસ્સતં અવિપરિણામધમ્મ’ન્તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘તજ્જં તજ્જં, ભન્તે, પચ્ચયં પટિચ્ચ તજ્જા તજ્જા વેદના ઉપ્પજ્જન્તિ. તજ્જસ્સ તજ્જસ્સ પચ્ચયસ્સ નિરોધા તજ્જા તજ્જા વેદના નિરુજ્ઝન્તી’’તિ. ‘‘સાધુ સાધુ, ભગિનિયો! એવઞ્હેતં, ભગિનિયો, હોતિ અરિયસાવકસ્સ યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય પસ્સતો’’.
412. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, chāyāpi aniccā vipariṇāmadhammā. Yo nu kho, bhaginiyo, evaṃ vadeyya – ‘amussa mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ; yā ca khvāssa chāyā sā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’ti; sammā nu kho so bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amussa hi, bhante, mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ; pagevassa chāyā aniccā vipariṇāmadhammā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhaginiyo, yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘cha khome bāhirā āyatanā aniccā. Yañca kho bāhire āyatane paṭicca paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā taṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamma’nti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Tajjaṃ tajjaṃ, bhante, paccayaṃ paṭicca tajjā tajjā vedanā uppajjanti. Tajjassa tajjassa paccayassa nirodhā tajjā tajjā vedanā nirujjhantī’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
૪૧૩. ‘‘સેય્યથાપિ, ભગિનિયો, દક્ખો ગોઘાતકો વા ગોઘાતકન્તેવાસી વા ગાવિં વધિત્વા તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન ગાવિં સઙ્કન્તેય્ય અનુપહચ્ચ અન્તરં મંસકાયં અનુપહચ્ચ બાહિરં ચમ્મકાયં. યં યદેવ તત્થ અન્તરા વિલિમંસં અન્તરા ન્હારુ અન્તરા બન્ધનં તં તદેવ તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન સઞ્છિન્દેય્ય સઙ્કન્તેય્ય સમ્પકન્તેય્ય સમ્પરિકન્તેય્ય. સઞ્છિન્દિત્વા સઙ્કન્તિત્વા સમ્પકન્તિત્વા સમ્પરિકન્તિત્વા વિધુનિત્વા બાહિરં ચમ્મકાયં તેનેવ ચમ્મેન તં ગાવિં પટિચ્છાદેત્વા એવં વદેય્ય – ‘તથેવાયં ગાવી સંયુત્તા ઇમિનાવ ચમ્મેના’તિ; સમ્મા નુ ખો સો, ભગિનિયો, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘અમુ હિ, ભન્તે, દક્ખો ગોઘાતકો વા ગોઘાતકન્તેવાસી વા ગાવિં વધિત્વા તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન ગાવિં સઙ્કન્તેય્ય અનુપહચ્ચ અન્તરં મંસકાયં અનુપહચ્ચ બાહિરં ચમ્મકાયં. યં યદેવ તત્થ અન્તરા વિલિમંસં અન્તરા ન્હારુ અન્તરા બન્ધનં તં તદેવ તિણ્હેન ગોવિકન્તનેન સઞ્છિન્દેય્ય સઙ્કન્તેય્ય સમ્પકન્તેય્ય સમ્પરિકન્તેય્ય. સઞ્છિન્દિત્વા સઙ્કન્તિત્વા સમ્પકન્તિત્વા સમ્પરિકન્તિત્વા વિધુનિત્વા બાહિરં ચમ્મકાયં તેનેવ ચમ્મેન તં ગાવિં પટિચ્છાદેત્વા કિઞ્ચાપિ સો એવં વદેય્ય – ‘તથેવાયં ગાવી સંયુત્તા ઇમિનાવ ચમ્મેના’તિ; અથ ખો સા ગાવી વિસંયુત્તા તેનેવ ચમ્મેના’’તિ.
413. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā tiṇhena govikantanena gāviṃ saṅkanteyya anupahacca antaraṃ maṃsakāyaṃ anupahacca bāhiraṃ cammakāyaṃ. Yaṃ yadeva tattha antarā vilimaṃsaṃ antarā nhāru antarā bandhanaṃ taṃ tadeva tiṇhena govikantanena sañchindeyya saṅkanteyya sampakanteyya samparikanteyya. Sañchinditvā saṅkantitvā sampakantitvā samparikantitvā vidhunitvā bāhiraṃ cammakāyaṃ teneva cammena taṃ gāviṃ paṭicchādetvā evaṃ vadeyya – ‘tathevāyaṃ gāvī saṃyuttā imināva cammenā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amu hi, bhante, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā tiṇhena govikantanena gāviṃ saṅkanteyya anupahacca antaraṃ maṃsakāyaṃ anupahacca bāhiraṃ cammakāyaṃ. Yaṃ yadeva tattha antarā vilimaṃsaṃ antarā nhāru antarā bandhanaṃ taṃ tadeva tiṇhena govikantanena sañchindeyya saṅkanteyya sampakanteyya samparikanteyya. Sañchinditvā saṅkantitvā sampakantitvā samparikantitvā vidhunitvā bāhiraṃ cammakāyaṃ teneva cammena taṃ gāviṃ paṭicchādetvā kiñcāpi so evaṃ vadeyya – ‘tathevāyaṃ gāvī saṃyuttā imināva cammenā’ti; atha kho sā gāvī visaṃyuttā teneva cammenā’’ti.
‘‘ઉપમા ખો મે અયં, ભગિનિયો, કતા અત્થસ્સ વિઞ્ઞાપનાય અયમેવેત્થ અત્થો. ‘અન્તરા મંસકાયો’તિ ખો, ભગિનિયો, છન્નેતં અજ્ઝત્તિકાનં આયતનાનં અધિવચનં; ‘બાહિરો ચમ્મકાયો’તિ ખો, ભગિનિયો, છન્નેતં બાહિરાનં આયતનાનં અધિવચનં; ‘અન્તરા વિલિમંસં અન્તરા ન્હારુ અન્તરા બન્ધન’ન્તિ ખો, ભગિનિયો, નન્દીરાગસ્સેતં અધિવચનં; ‘તિણ્હં ગોવિકન્તન’ન્તિ ખો, ભગિનિયો, અરિયાયેતં પઞ્ઞાય અધિવચનં; યાયં અરિયા પઞ્ઞા અન્તરા કિલેસં અન્તરા સંયોજનં અન્તરા બન્ધનં સઞ્છિન્દતિ સઙ્કન્તતિ સમ્પકન્તતિ સમ્પરિકન્તતિ.
‘‘Upamā kho me ayaṃ, bhaginiyo, katā atthassa viññāpanāya ayamevettha attho. ‘Antarā maṃsakāyo’ti kho, bhaginiyo, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; ‘bāhiro cammakāyo’ti kho, bhaginiyo, channetaṃ bāhirānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; ‘antarā vilimaṃsaṃ antarā nhāru antarā bandhana’nti kho, bhaginiyo, nandīrāgassetaṃ adhivacanaṃ; ‘tiṇhaṃ govikantana’nti kho, bhaginiyo, ariyāyetaṃ paññāya adhivacanaṃ; yāyaṃ ariyā paññā antarā kilesaṃ antarā saṃyojanaṃ antarā bandhanaṃ sañchindati saṅkantati sampakantati samparikantati.
૪૧૪. ‘‘સત્ત ખો પનિમે, ભગિનિયો, બોજ્ઝઙ્ગા, યેસં ભાવિતત્તા બહુલીકતત્તા ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. કતમે સત્ત? ઇધ, ભગિનિયો, ભિક્ખુ સતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ વિવેકનિસ્સિતં વિરાગનિસ્સિતં નિરોધનિસ્સિતં વોસ્સગ્ગપરિણામિં. ધમ્મવિચયસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ…પે॰… વીરિયસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ… પીતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ… પસ્સદ્ધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ… સમાધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ… ઉપેક્ખાસમ્બોજ્ઝઙ્ગં ભાવેતિ વિવેકનિસ્સિતં વિરાગનિસ્સિતં નિરોધનિસ્સિતં વોસ્સગ્ગપરિણામિં. ઇમે ખો, ભગિનિયો, સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા યેસં ભાવિતત્તા બહુલીકતત્તા ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતી’’તિ.
414. ‘‘Satta kho panime, bhaginiyo, bojjhaṅgā, yesaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Katame satta? Idha, bhaginiyo, bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti…pe… vīriyasambojjhaṅgaṃ bhāveti… pītisambojjhaṅgaṃ bhāveti… passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāveti… samādhisambojjhaṅgaṃ bhāveti… upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Ime kho, bhaginiyo, satta bojjhaṅgā yesaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’ti.
૪૧૫. અથ ખો આયસ્મા નન્દકો તા ભિક્ખુનિયો ઇમિના ઓવાદેન ઓવદિત્વા ઉય્યોજેસિ – ‘‘ગચ્છથ, ભગિનિયો; કાલો’’તિ. અથ ખો તા ભિક્ખુનિયો આયસ્મતો નન્દકસ્સ ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના આયસ્મન્તં નન્દકં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ. એકમન્તં ઠિતા ખો તા ભિક્ખુનિયો ભગવા એતદવોચ –‘‘ગચ્છથ, ભિક્ખુનિયો; કાલો’’તિ. અથ ખો તા ભિક્ખુનિયો ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કમિંસુ. અથ ખો ભગવા અચિરપક્કન્તીસુ તાસુ ભિક્ખુનીસુ ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, તદહુપોસથે પન્નરસે ન હોતિ બહુનો જનસ્સ કઙ્ખા વા વિમતિ વા – ‘ઊનો નુ ખો ચન્દો, પુણ્ણો નુ ખો ચન્દો’તિ, અથ ખો પુણ્ણો ચન્દોત્વેવ હોતિ; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, તા ભિક્ખુનિયો નન્દકસ્સ ધમ્મદેસનાય અત્તમના ચેવ પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પા ચ. તાસં, ભિક્ખવે, પઞ્ચન્નં ભિક્ખુનિસતાનં યા પચ્છિમિતા ભિક્ખુની સા 13 સોતાપન્ના અવિનિપાતધમ્મા નિયતા સમ્બોધિપરાયના’’તિ.
415. Atha kho āyasmā nandako tā bhikkhuniyo iminā ovādena ovaditvā uyyojesi – ‘‘gacchatha, bhaginiyo; kālo’’ti. Atha kho tā bhikkhuniyo āyasmato nandakassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nandakaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho tā bhikkhuniyo bhagavā etadavoca –‘‘gacchatha, bhikkhuniyo; kālo’’ti. Atha kho tā bhikkhuniyo bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Atha kho bhagavā acirapakkantīsu tāsu bhikkhunīsu bhikkhū āmantesi – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, tadahuposathe pannarase na hoti bahuno janassa kaṅkhā vā vimati vā – ‘ūno nu kho cando, puṇṇo nu kho cando’ti, atha kho puṇṇo candotveva hoti; evameva kho, bhikkhave, tā bhikkhuniyo nandakassa dhammadesanāya attamanā ceva paripuṇṇasaṅkappā ca. Tāsaṃ, bhikkhave, pañcannaṃ bhikkhunisatānaṃ yā pacchimitā bhikkhunī sā 14 sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyanā’’ti.
ઇદમવોચ ભગવા. અત્તમના તે ભિક્ખૂ ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દુન્તિ.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
નન્દકોવાદસુત્તં નિટ્ઠિતં ચતુત્થં.
Nandakovādasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૪. નન્દકોવાદસુત્તવણ્ણના • 4. Nandakovādasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૪. નન્દકોવાદસુત્તવણ્ણના • 4. Nandakovādasuttavaṇṇanā
