| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၄. နန္ဒကောဝာဒသုတ္တံ
4. Nandakovādasuttaṃ
၃၉၈. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ အထ ခော မဟာပဇာပတိဂောတမီ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုနိသတေဟိ သဒ္ဓိံ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခော မဟာပဇာပတိဂောတမီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဩဝဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဘိက္ခုနိယော; အနုသာသတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဘိက္ခုနိယော; ကရောတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဘိက္ခုနီနံ ဓမ္မိံ ကထ’’န္တိ 1။
398. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho mahāpajāpatigotamī pañcamattehi bhikkhunisatehi saddhiṃ yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho mahāpajāpatigotamī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ovadatu, bhante, bhagavā bhikkhuniyo; anusāsatu, bhante, bhagavā bhikkhuniyo; karotu, bhante, bhagavā bhikkhunīnaṃ dhammiṃ katha’’nti 2.
တေန ခော ပန သမယေန ထေရာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒန္တိ ပရိယာယေန။ အာယသ္မာ နန္ဒကော န ဣစ္ဆတိ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတုံ ပရိယာယေန။ အထ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကသ္သ နု ခော, အာနန္ဒ, အဇ္ဇ ပရိယာယော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတုံ ပရိယာယေနာ’’တိ? ‘‘သဗ္ဗေဟေဝ, ဘန္တေ, ကတော 3 ပရိယာယော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတုံ ပရိယာယေန။ အယံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ နန္ဒကော န ဣစ္ဆတိ ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒိတုံ ပရိယာယေနာ’’တိ။
Tena kho pana samayena therā bhikkhū bhikkhuniyo ovadanti pariyāyena. Āyasmā nandako na icchati bhikkhuniyo ovadituṃ pariyāyena. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘kassa nu kho, ānanda, ajja pariyāyo bhikkhuniyo ovadituṃ pariyāyenā’’ti? ‘‘Sabbeheva, bhante, kato 4 pariyāyo bhikkhuniyo ovadituṃ pariyāyena. Ayaṃ, bhante, āyasmā nandako na icchati bhikkhuniyo ovadituṃ pariyāyenā’’ti.
အထ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဩဝဒ, နန္ဒက, ဘိက္ခုနိယော; အနုသာသ, နန္ဒက, ဘိက္ခုနိယော; ကရောဟိ တ္ဝံ, ဗ္ရာဟ္မဏ, ဘိက္ခုနီနံ ဓမ္မိံ ကထ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော အာယသ္မာ နန္ဒကော ဘဂဝတော ပဋိသ္သုတ္ဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော အတ္တဒုတိယော ယေန ရာဇကာရာမော တေနုပသင္ကမိ။ အဒ္ဒသံသု ခော တာ ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသ္ဝာန အာသနံ ပညာပေသုံ, ဥဒကဉ္စ ပာဒာနံ ဥပဋ္ဌပေသုံ။ နိသီဒိ ခော အာယသ္မာ နန္ဒကော ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ပာဒေ ပက္ခာလေသိ။ တာပိ ခော ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခော တာ ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မာ နန္ဒကော ဧတဒဝောစ – ‘‘ပဋိပုစ္ဆကထာ ခော, ဘဂိနိယော, ဘဝိသ္သတိ။ တတ္ထ အာဇာနန္တီဟိ – ‘အာဇာနာမာ’ တိသ္သ ဝစနီယံ, န အာဇာနန္တီဟိ – ‘န အာဇာနာမာ’ တိသ္သ ဝစနီယံ။ ယသ္သာ ဝာ ပနသ္သ ကင္ခာ ဝာ ဝိမတိ ဝာ အဟမေဝ တတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ကထံ; ဣမသ္သ က္ဝတ္ထော’’’တိ? ‘‘ဧတ္တကေနပိ မယံ, ဘန္တေ, အယ္ယသ္သ နန္ဒကသ္သ အတ္တမနာ အဘိရဒ္ဓာ 5 ယံ နော အယ္ယော နန္ဒကော ပဝာရေတီ’’တိ။
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ nandakaṃ āmantesi – ‘‘ovada, nandaka, bhikkhuniyo; anusāsa, nandaka, bhikkhuniyo; karohi tvaṃ, brāhmaṇa, bhikkhunīnaṃ dhammiṃ katha’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā nandako bhagavato paṭissutvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto attadutiyo yena rājakārāmo tenupasaṅkami. Addasaṃsu kho tā bhikkhuniyo āyasmantaṃ nandakaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna āsanaṃ paññāpesuṃ, udakañca pādānaṃ upaṭṭhapesuṃ. Nisīdi kho āyasmā nandako paññatte āsane. Nisajja pāde pakkhālesi. Tāpi kho bhikkhuniyo āyasmantaṃ nandakaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho tā bhikkhuniyo āyasmā nandako etadavoca – ‘‘paṭipucchakathā kho, bhaginiyo, bhavissati. Tattha ājānantīhi – ‘ājānāmā’ tissa vacanīyaṃ, na ājānantīhi – ‘na ājānāmā’ tissa vacanīyaṃ. Yassā vā panassa kaṅkhā vā vimati vā ahameva tattha paṭipucchitabbo – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa kvattho’’’ti? ‘‘Ettakenapi mayaṃ, bhante, ayyassa nandakassa attamanā abhiraddhā 6 yaṃ no ayyo nandako pavāretī’’ti.
၃၉၉. ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, စက္ခု နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ , ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, သောတံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ပေ.။ ဃာနံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဇိဝ္ဟာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ကာယော နိစ္စော ဝာ အနိစ္စော ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စော, ဘန္တေ’’။ ‘‘မနော နိစ္စော ဝာ အနိစ္စော ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စော, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ , ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘ပုဗ္ဗေဝ နော ဧတံ, ဘန္တေ, ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ – ‘ဣတိပိမေ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာ အာယတနာ အနိစ္စာ’’’တိ။ ‘‘သာဓု, သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
399. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ , bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, sotaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante…pe… ghānaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’… ‘‘jivhā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’… ‘‘kāyo nicco vā anicco vā’’ti? ‘‘Anicco, bhante’’… ‘‘mano nicco vā anicco vā’’ti? ‘‘Anicco, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ , kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha ajjhattikā āyatanā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၀၀. ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, ရူပာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, သဒ္ဒာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ။ပေ.။ ဂန္ဓာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ရသာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ , ဘန္တေ’’။ ‘‘ဓမ္မာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘ပုဗ္ဗေဝ နော ဧတံ, ဘန္တေ, ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ – ‘ဣတိပိမေ ဆ ဗာဟိရာ အာယတနာ အနိစ္စာ’’’တိ ။ ‘‘သာဓု, သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
400. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, rūpā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, saddā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante…pe… gandhā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’… ‘‘rasā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’… ‘‘phoṭṭhabbā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā , bhante’’… ‘‘dhammā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha bāhirā āyatanā aniccā’’’ti . ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၀၁. ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, စက္ခုဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, သောတဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ပေ.။ ဃာနဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဇိဝ္ဟာဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ကာယဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘မနောဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာတိ’’? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘ပုဗ္ဗေဝ နော ဧတံ, ဘန္တေ, ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ – ‘ဣတိပိမေ ဆ ဝိညာဏကာယာ အနိစ္စာ’’’တိ။ ‘‘သာဓု, သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
401. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, cakkhuviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, sotaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante…pe… ghānaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’… ‘‘jivhāviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’… ‘‘kāyaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’… ‘‘manoviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti’’? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha viññāṇakāyā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၀၂. ‘‘သေယ္ယထာပိ , ဘဂိနိယော, တေလပ္ပဒီပသ္သ ဈာယတော တေလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ဝဋ္ဋိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အစ္စိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အာဘာပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ။ ယော နု ခော, ဘဂိနိယော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အမုသ္သ တေလပ္ပဒီပသ္သ ဈာယတော တေလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ဝဋ္ဋိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အစ္စိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ; ယာ စ ခ္ဝာသ္သ အာဘာ သာ နိစ္စာ ဓုဝာ သသ္သတာ အဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘အမုသ္သ ဟိ, ဘန္တေ, တေလပ္ပဒီပသ္သ ဈာယတော တေလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ဝဋ္ဋိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အစ္စိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ; ပဂေဝသ္သ အာဘာ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ဘဂိနိယော, ယော နု ခော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဆ ခောမေ အဇ္ဈတ္တိကာ အာယတနာ အနိစ္စာ 7; ယဉ္စ ခော ဆ အဇ္ဈတ္တိကေ အာယတနေ ပဋိစ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝာ ဒုက္ခံ ဝာ အဒုက္ခမသုခံ ဝာ တံ နိစ္စံ ဓုဝံ သသ္သတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’န္တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘တဇ္ဇံ တဇ္ဇံ, ဘန္တေ, ပစ္စယံ ပဋိစ္စ တဇ္ဇာ တဇ္ဇာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဇ္ဇသ္သ တဇ္ဇသ္သ ပစ္စယသ္သ နိရောဓာ တဇ္ဇာ တဇ္ဇာ ဝေဒနာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
402. ‘‘Seyyathāpi , bhaginiyo, telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā, ābhāpi aniccā vipariṇāmadhammā. Yo nu kho, bhaginiyo, evaṃ vadeyya – ‘amussa telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā; yā ca khvāssa ābhā sā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amussa hi, bhante, telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā; pagevassa ābhā aniccā vipariṇāmadhammā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhaginiyo, yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘cha khome ajjhattikā āyatanā aniccā 8; yañca kho cha ajjhattike āyatane paṭicca paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā taṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamma’nti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Tajjaṃ tajjaṃ, bhante, paccayaṃ paṭicca tajjā tajjā vedanā uppajjanti. Tajjassa tajjassa paccayassa nirodhā tajjā tajjā vedanā nirujjhantī’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၀၃. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘဂိနိယော, မဟတော ရုက္ခသ္သ တိဋ္ဌတော သာရဝတော မူလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ခန္ဓောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမဓမ္မော, သာခာပလာသမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ဆာယာပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ။ ယော နု ခော, ဘဂိနိယော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အမုသ္သ မဟတော ရုက္ခသ္သ တိဋ္ဌတော သာရဝတော မူလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ခန္ဓောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမဓမ္မော, သာခာပလာသမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ယာ စ ခ္ဝာသ္သ ဆာယာ သာ နိစ္စာ ဓုဝာ သသ္သတာ အဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘အမုသ္သ ဟိ, ဘန္တေ, မဟတော ရုက္ခသ္သ တိဋ္ဌတော သာရဝတော မူလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ခန္ဓောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမဓမ္မော, သာခာပလာသမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ; ပဂေဝသ္သ ဆာယာ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ဘဂိနိယော, ယော နု ခော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဆ ခောမေ ဗာဟိရာ အာယတနာ အနိစ္စာ 9။ ယဉ္စ ခော ဆ ဗာဟိရေ အာယတနေ ပဋိစ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝာ ဒုက္ခံ ဝာ အဒုက္ခမသုခံ ဝာ တံ နိစ္စံ ဓုဝံ သသ္သတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’န္တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘တဇ္ဇံ တဇ္ဇံ, ဘန္တေ, ပစ္စယံ ပဋိစ္စ တဇ္ဇာ တဇ္ဇာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဇ္ဇသ္သ တဇ္ဇသ္သ ပစ္စယသ္သ နိရောဓာ တဇ္ဇာ တဇ္ဇာ ဝေဒနာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု, သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
403. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, chāyāpi aniccā vipariṇāmadhammā. Yo nu kho, bhaginiyo, evaṃ vadeyya – ‘amussa mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, yā ca khvāssa chāyā sā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amussa hi, bhante, mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ; pagevassa chāyā aniccā vipariṇāmadhammā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhaginiyo, yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘cha khome bāhirā āyatanā aniccā 10. Yañca kho cha bāhire āyatane paṭicca paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā taṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamma’nti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Tajjaṃ tajjaṃ, bhante, paccayaṃ paṭicca tajjā tajjā vedanā uppajjanti. Tajjassa tajjassa paccayassa nirodhā tajjā tajjā vedanā nirujjhantī’’ti. ‘‘Sādhu, sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၀၄. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘဂိနိယော, ဒက္ခော ဂောဃာတကော ဝာ ဂောဃာတကန္တေဝာသီ ဝာ ဂာဝိံ ဝဓိတ္ဝာ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန ဂာဝိံ သင္ကန္တေယ္ယ အနုပဟစ္စ အန္တရံ မံသကာယံ အနုပဟစ္စ ဗာဟိရံ စမ္မကာယံ။ ယံ ယဒေဝ တတ္ထ အန္တရာ ဝိလိမံသံ 11 အန္တရာ န္ဟာရု အန္တရာ ဗန္ဓနံ တံ တဒေဝ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန သဉ္ဆိန္ဒေယ္ယ သင္ကန္တေယ္ယ သမ္ပကန္တေယ္ယ သမ္ပရိကန္တေယ္ယ။ သဉ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ သင္ကန္တိတ္ဝာ သမ္ပကန္တိတ္ဝာ သမ္ပရိကန္တိတ္ဝာ ဝိဓုနိတ္ဝာ ဗာဟိရံ စမ္မကာယံ တေနေဝ စမ္မေန တံ ဂာဝိံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘တထေဝာယံ ဂာဝီ သံယုတ္တာ ဣမိနာဝ စမ္မေနာ’တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘အမု ဟိ, ဘန္တေ, ဒက္ခော ဂောဃာတကော ဝာ ဂောဃာတကန္တေဝာသီ ဝာ ဂာဝိံ ဝဓိတ္ဝာ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန ဂာဝိံ သင္ကန္တေယ္ယ အနုပဟစ္စ အန္တရံ မံသကာယံ အနုပဟစ္စ ဗာဟိရံ စမ္မကာယံ။ ယံ ယဒေဝ တတ္ထ အန္တရာ ဝိလိမံသံ အန္တရာ န္ဟာရု အန္တရာ ဗန္ဓနံ တံ တဒေဝ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန သဉ္ဆိန္ဒေယ္ယ သင္ကန္တေယ္ယ သမ္ပကန္တေယ္ယ သမ္ပရိကန္တေယ္ယ။ သဉ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ သင္ကန္တိတ္ဝာ သမ္ပကန္တိတ္ဝာ သမ္ပရိကန္တိတ္ဝာ ဝိဓုနိတ္ဝာ ဗာဟိရံ စမ္မကာယံ တေနေဝ စမ္မေန တံ ဂာဝိံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘တထေဝာယံ ဂာဝီ သံယုတ္တာ ဣမိနာဝ စမ္မေနာ’တိ; အထ ခော သာ ဂာဝီ ဝိသံယုတ္တာ တေနေဝ စမ္မေနာ’’တိ။
404. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā tiṇhena govikantanena gāviṃ saṅkanteyya anupahacca antaraṃ maṃsakāyaṃ anupahacca bāhiraṃ cammakāyaṃ. Yaṃ yadeva tattha antarā vilimaṃsaṃ 12 antarā nhāru antarā bandhanaṃ taṃ tadeva tiṇhena govikantanena sañchindeyya saṅkanteyya sampakanteyya samparikanteyya. Sañchinditvā saṅkantitvā sampakantitvā samparikantitvā vidhunitvā bāhiraṃ cammakāyaṃ teneva cammena taṃ gāviṃ paṭicchādetvā evaṃ vadeyya – ‘tathevāyaṃ gāvī saṃyuttā imināva cammenā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amu hi, bhante, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā tiṇhena govikantanena gāviṃ saṅkanteyya anupahacca antaraṃ maṃsakāyaṃ anupahacca bāhiraṃ cammakāyaṃ. Yaṃ yadeva tattha antarā vilimaṃsaṃ antarā nhāru antarā bandhanaṃ taṃ tadeva tiṇhena govikantanena sañchindeyya saṅkanteyya sampakanteyya samparikanteyya. Sañchinditvā saṅkantitvā sampakantitvā samparikantitvā vidhunitvā bāhiraṃ cammakāyaṃ teneva cammena taṃ gāviṃ paṭicchādetvā kiñcāpi so evaṃ vadeyya – ‘tathevāyaṃ gāvī saṃyuttā imināva cammenā’ti; atha kho sā gāvī visaṃyuttā teneva cammenā’’ti.
‘‘ဥပမာ ခော မေ အယံ, ဘဂိနိယော, ကတာ အတ္ထသ္သ ဝိညာပနာယ။ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော; ‘အန္တရာ မံသကာယော’တိ ခော, ဘဂိနိယော, ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ; ‘ဗာဟိရော စမ္မကာယော’တိ ခော ဘဂိနိယော, ဆန္နေတံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ; ‘အန္တရာ ဝိလိမံသံ, အန္တရာ န္ဟာရု, အန္တရာ ဗန္ဓန’န္တိ ခော, ဘဂိနိယော, နန္ဒီရာဂသ္သေတံ အဓိဝစနံ; ‘တိဏ္ဟံ ဂောဝိကန္တန’န္တိ ခော, ဘဂိနိယော, အရိယာယေတံ ပညာယ အဓိဝစနံ; ယာယံ အရိယာ ပညာ အန္တရာ ကိလေသံ အန္တရာ သံယောဇနံ အန္တရာ ဗန္ဓနံ သဉ္ဆိန္ဒတိ သင္ကန္တတိ သမ္ပကန္တတိ သမ္ပရိကန္တတိ။
‘‘Upamā kho me ayaṃ, bhaginiyo, katā atthassa viññāpanāya. Ayamevettha attho; ‘antarā maṃsakāyo’ti kho, bhaginiyo, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; ‘bāhiro cammakāyo’ti kho bhaginiyo, channetaṃ bāhirānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; ‘antarā vilimaṃsaṃ, antarā nhāru, antarā bandhana’nti kho, bhaginiyo, nandīrāgassetaṃ adhivacanaṃ; ‘tiṇhaṃ govikantana’nti kho, bhaginiyo, ariyāyetaṃ paññāya adhivacanaṃ; yāyaṃ ariyā paññā antarā kilesaṃ antarā saṃyojanaṃ antarā bandhanaṃ sañchindati saṅkantati sampakantati samparikantati.
၄၀၅. ‘‘သတ္တ ခော ပနိမေ, ဘဂိနိယော, ဗောဇ္ဈင္ဂာ, ယေသံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ကတမေ သတ္တ? ဣဓ, ဘဂိနိယော, ဘိက္ခု သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိသ္သိတံ ဝိရာဂနိသ္သိတံ နိရောဓနိသ္သိတံ ဝောသ္သဂ္ဂပရိဏာမိံ, ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိသ္သိတံ ဝိရာဂနိသ္သိတံ နိရောဓနိသ္သိတံ ဝောသ္သဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဣမေ ခော, ဘဂိနိယော, သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ, ယေသံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ။
405. ‘‘Satta kho panime, bhaginiyo, bojjhaṅgā, yesaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Katame satta? Idha, bhaginiyo, bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ, dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti…pe… vīriyasambojjhaṅgaṃ bhāveti… pītisambojjhaṅgaṃ bhāveti… passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāveti… samādhisambojjhaṅgaṃ bhāveti… upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Ime kho, bhaginiyo, satta bojjhaṅgā, yesaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’ti.
၄၀၆. အထ ခော အာယသ္မာ နန္ဒကော တာ ဘိက္ခုနိယော ဣမိနာ ဩဝာဒေန ဩဝဒိတ္ဝာ ဥယ္ယောဇေသိ – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘဂိနိယော; ကာလော’’တိ။ အထ ခော တာ ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မတော နန္ဒကသ္သ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတ္ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိံသု; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခော တာ ဘိက္ခုနိယော ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခုနိယော; ကာလော’’တိ။ အထ ခော တာ ဘိက္ခုနိယော ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပက္ကမိံသု။ အထ ခော ဘဂဝာ အစိရပက္ကန္တီသု တာသု ဘိက္ခုနီသု ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, တဒဟုပောသထေ စာတုဒ္ဒသေ န ဟောတိ ဗဟုနောဇနသ္သ ကင္ခာ ဝာ ဝိမတိ ဝာ – ‘ဦနော နု ခော စန္ဒော, ပုဏ္ဏော နု ခော စန္ဒော’တိ, အထ ခော ဦနော စန္ဒောတ္ဝေဝ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, တာ ဘိက္ခုနိယော နန္ဒကသ္သ ဓမ္မဒေသနာယ အတ္တမနာ ဟောန္တိ နော စ ခော ပရိပုဏ္ဏသင္ကပ္ပာ’’တိ။
406. Atha kho āyasmā nandako tā bhikkhuniyo iminā ovādena ovaditvā uyyojesi – ‘‘gacchatha, bhaginiyo; kālo’’ti. Atha kho tā bhikkhuniyo āyasmato nandakassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nandakaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho tā bhikkhuniyo bhagavā etadavoca – ‘‘gacchatha, bhikkhuniyo; kālo’’ti. Atha kho tā bhikkhuniyo bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Atha kho bhagavā acirapakkantīsu tāsu bhikkhunīsu bhikkhū āmantesi – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, tadahuposathe cātuddase na hoti bahunojanassa kaṅkhā vā vimati vā – ‘ūno nu kho cando, puṇṇo nu kho cando’ti, atha kho ūno candotveva hoti. Evameva kho, bhikkhave, tā bhikkhuniyo nandakassa dhammadesanāya attamanā honti no ca kho paripuṇṇasaṅkappā’’ti.
၄၀၇. အထ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ တ္ဝံ, နန္ဒက, သ္ဝေပိ တာ ဘိက္ခုနိယော တေနေဝောဝာဒေန ဩဝဒေယ္ယာသီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ , ဘန္တေ’’တိ ခော အာယသ္မာ နန္ဒကော ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသိ။ အထ ခော အာယသ္မာ နန္ဒကော တသ္သာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော အတ္တဒုတိယော ယေန ရာဇကာရာမော တေနုပသင္ကမိ။ အဒ္ဒသံသု ခော တာ ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသ္ဝာန အာသနံ ပညာပေသုံ, ဥဒကဉ္စ ပာဒာနံ ဥပဋ္ဌပေသုံ။ နိသီဒိ ခော အာယသ္မာ နန္ဒကော ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ပာဒေ ပက္ခာလေသိ။ တာပိ ခော ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခော တာ ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မာ နန္ဒကော ဧတဒဝောစ – ‘‘ပဋိပုစ္ဆကထာ ခော, ဘဂိနိယော, ဘဝိသ္သတိ။ တတ္ထ အာဇာနန္တီဟိ ‘အာဇာနာမာ’ တိသ္သ ဝစနီယံ, န အာဇာနန္တီဟိ ‘န အာဇာနာမာ’ တိသ္သ ဝစနီယံ။ ယသ္သာ ဝာ ပနသ္သ ကင္ခာ ဝာ ဝိမတိ ဝာ, အဟမေဝ တတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗော – ‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ကထံ; ဣမသ္သ က္ဝတ္ထော’’’တိ။ ‘‘ဧတ္တကေနပိ မယံ, ဘန္တေ, အယ္ယသ္သ နန္ဒကသ္သ အတ္တမနာ အဘိရဒ္ဓာ ယံ နော အယ္ယော နန္ဒကော ပဝာရေတီ’’တိ။
407. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ nandakaṃ āmantesi – ‘‘tena hi tvaṃ, nandaka, svepi tā bhikkhuniyo tenevovādena ovadeyyāsī’’ti. ‘‘Evaṃ , bhante’’ti kho āyasmā nandako bhagavato paccassosi. Atha kho āyasmā nandako tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto attadutiyo yena rājakārāmo tenupasaṅkami. Addasaṃsu kho tā bhikkhuniyo āyasmantaṃ nandakaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna āsanaṃ paññāpesuṃ, udakañca pādānaṃ upaṭṭhapesuṃ. Nisīdi kho āyasmā nandako paññatte āsane. Nisajja pāde pakkhālesi. Tāpi kho bhikkhuniyo āyasmantaṃ nandakaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho tā bhikkhuniyo āyasmā nandako etadavoca – ‘‘paṭipucchakathā kho, bhaginiyo, bhavissati. Tattha ājānantīhi ‘ājānāmā’ tissa vacanīyaṃ, na ājānantīhi ‘na ājānāmā’ tissa vacanīyaṃ. Yassā vā panassa kaṅkhā vā vimati vā, ahameva tattha paṭipucchitabbo – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa kvattho’’’ti. ‘‘Ettakenapi mayaṃ, bhante, ayyassa nandakassa attamanā abhiraddhā yaṃ no ayyo nandako pavāretī’’ti.
၄၀၈. ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, စက္ခု နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ , ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, သောတံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ပေ.။ ဃာနံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ ဇိဝ္ဟာ။ ကာယော။ မနော နိစ္စော ဝာ အနိစ္စော ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စော, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘ပုဗ္ဗေဝ နော ဧတံ, ဘန္တေ, ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ – ‘ဣတိပိမေ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာ အာယတနာ အနိစ္စာ’’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
408. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ , bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, sotaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante…pe… ghānaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… jivhā… kāyo… mano nicco vā anicco vā’’ti? ‘‘Anicco, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha ajjhattikā āyatanā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၀၉. ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, ရူပာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, သဒ္ဒာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ။ပေ.။ ဂန္ဓာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ။ ရသာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ။ ဓမ္မာ နိစ္စာ ဝာ အနိစ္စာ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စာ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘ပုဗ္ဗေဝ နော ဧတံ, ဘန္တေ, ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ – ‘ဣတိပိမေ ဆ ဗာဟိရာ အာယတနာ အနိစ္စာ’’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
409. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, rūpā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, saddā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante…pe… gandhā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante… rasā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante… phoṭṭhabbā niccā vā aniccā vā’’ti ? ‘‘Aniccā, bhante… dhammā niccā vā aniccā vā’’ti? ‘‘Aniccā, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha bāhirā āyatanā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၁၀. ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘဂိနိယော, စက္ခုဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ပေ.။ သောတဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ ဃာနဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ ဇိဝ္ဟာဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ ကာယဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ။ မနောဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝာ အနိစ္စံ ဝာ’’တိ? ‘‘အနိစ္စံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝာ တံ သုခံ ဝာ’’တိ? ‘‘ဒုက္ခံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယံ ပနာနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ကလ္လံ နု တံ သမနုပသ္သိတုံ – ‘ဧတံ မမ, ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘ပုဗ္ဗေဝ နော ဧတံ, ဘန္တေ, ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌံ – ‘ဣတိပိမေ ဆ ဝိညာဏကာယာ အနိစ္စာ’’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
410. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhaginiyo, cakkhuviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante…pe… sotaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… ghānaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… jivhāviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… kāyaviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante… manoviññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Pubbeva no etaṃ, bhante, yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ – ‘itipime cha viññāṇakāyā aniccā’’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၁၁. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘဂိနိယော, တေလပ္ပဒီပသ္သ ဈာယတော တေလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ဝဋ္ဋိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အစ္စိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အာဘာပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ။ ယော နု ခော, ဘဂိနိယော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အမုသ္သ တေလပ္ပဒီပသ္သ ဈာယတော တေလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ဝဋ္ဋိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အစ္စိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ; ယာ စ ခ္ဝာသ္သ အာဘာ သာ နိစ္စာ ဓုဝာ သသ္သတာ အဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘အမုသ္သ ဟိ, ဘန္တေ, တေလပ္ပဒီပသ္သ ဈာယတော တေလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ဝဋ္ဋိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ, အစ္စိပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ ; ပဂေဝသ္သ အာဘာ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ဘဂိနိယော, ယော နု ခော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဆ ခောမေ အဇ္ဈတ္တိကာ အာယတနာ အနိစ္စာ။ ယဉ္စ ခော ဆ အဇ္ဈတ္တိကေ အာယတနေ ပဋိစ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝာ ဒုက္ခံ ဝာ အဒုက္ခမသုခံ ဝာ တံ နိစ္စံ ဓုဝံ သသ္သတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’န္တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘တဇ္ဇံ တဇ္ဇံ, ဘန္တေ, ပစ္စယံ ပဋိစ္စ တဇ္ဇာ တဇ္ဇာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဇ္ဇသ္သ တဇ္ဇသ္သ ပစ္စယသ္သ နိရောဓာ တဇ္ဇာ တဇ္ဇာ ဝေဒနာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
411. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā, ābhāpi aniccā vipariṇāmadhammā. Yo nu kho, bhaginiyo, evaṃ vadeyya – ‘amussa telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā; yā ca khvāssa ābhā sā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amussa hi, bhante, telappadīpassa jhāyato telampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, vaṭṭipi aniccā vipariṇāmadhammā, accipi aniccā vipariṇāmadhammā ; pagevassa ābhā aniccā vipariṇāmadhammā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhaginiyo, yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘cha khome ajjhattikā āyatanā aniccā. Yañca kho cha ajjhattike āyatane paṭicca paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā taṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamma’nti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Tajjaṃ tajjaṃ, bhante, paccayaṃ paṭicca tajjā tajjā vedanā uppajjanti. Tajjassa tajjassa paccayassa nirodhā tajjā tajjā vedanā nirujjhantī’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၁၂. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘဂိနိယော, မဟတော ရုက္ခသ္သ တိဋ္ဌတော သာရဝတော မူလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ခန္ဓောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမဓမ္မော, သာခာပလာသမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ဆာယာပိ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ။ ယော နု ခော, ဘဂိနိယော, ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အမုသ္သ မဟတော ရုက္ခသ္သ တိဋ္ဌတော သာရဝတော မူလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ခန္ဓောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမဓမ္မော, သာခာပလာသမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ; ယာ စ ခ္ဝာသ္သ ဆာယာ သာ နိစ္စာ ဓုဝာ သသ္သတာ အဝိပရိဏာမဓမ္မာ’တိ; သမ္မာ နု ခော သော ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘အမုသ္သ ဟိ, ဘန္တေ, မဟတော ရုက္ခသ္သ တိဋ္ဌတော သာရဝတော မူလမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ, ခန္ဓောပိ အနိစ္စော ဝိပရိဏာမဓမ္မော, သာခာပလာသမ္ပိ အနိစ္စံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ; ပဂေဝသ္သ ဆာယာ အနိစ္စာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ဘဂိနိယော, ယော နု ခော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဆ ခောမေ ဗာဟိရာ အာယတနာ အနိစ္စာ။ ယဉ္စ ခော ဗာဟိရေ အာယတနေ ပဋိစ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝာ ဒုက္ခံ ဝာ အဒုက္ခမသုခံ ဝာ တံ နိစ္စံ ဓုဝံ သသ္သတံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’န္တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘တဇ္ဇံ တဇ္ဇံ, ဘန္တေ, ပစ္စယံ ပဋိစ္စ တဇ္ဇာ တဇ္ဇာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တဇ္ဇသ္သ တဇ္ဇသ္သ ပစ္စယသ္သ နိရောဓာ တဇ္ဇာ တဇ္ဇာ ဝေဒနာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, ဘဂိနိယော! ဧဝဉ္ဟေတံ, ဘဂိနိယော, ဟောတိ အရိယသာဝကသ္သ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော’’။
412. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, chāyāpi aniccā vipariṇāmadhammā. Yo nu kho, bhaginiyo, evaṃ vadeyya – ‘amussa mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ; yā ca khvāssa chāyā sā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā’ti; sammā nu kho so bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amussa hi, bhante, mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato mūlampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ, khandhopi anicco vipariṇāmadhammo, sākhāpalāsampi aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ; pagevassa chāyā aniccā vipariṇāmadhammā’’ti. ‘‘Evameva kho, bhaginiyo, yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘cha khome bāhirā āyatanā aniccā. Yañca kho bāhire āyatane paṭicca paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā taṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhamma’nti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Tajjaṃ tajjaṃ, bhante, paccayaṃ paṭicca tajjā tajjā vedanā uppajjanti. Tajjassa tajjassa paccayassa nirodhā tajjā tajjā vedanā nirujjhantī’’ti. ‘‘Sādhu sādhu, bhaginiyo! Evañhetaṃ, bhaginiyo, hoti ariyasāvakassa yathābhūtaṃ sammappaññāya passato’’.
၄၁၃. ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘဂိနိယော, ဒက္ခော ဂောဃာတကော ဝာ ဂောဃာတကန္တေဝာသီ ဝာ ဂာဝိံ ဝဓိတ္ဝာ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန ဂာဝိံ သင္ကန္တေယ္ယ အနုပဟစ္စ အန္တရံ မံသကာယံ အနုပဟစ္စ ဗာဟိရံ စမ္မကာယံ။ ယံ ယဒေဝ တတ္ထ အန္တရာ ဝိလိမံသံ အန္တရာ န္ဟာရု အန္တရာ ဗန္ဓနံ တံ တဒေဝ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန သဉ္ဆိန္ဒေယ္ယ သင္ကန္တေယ္ယ သမ္ပကန္တေယ္ယ သမ္ပရိကန္တေယ္ယ။ သဉ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ သင္ကန္တိတ္ဝာ သမ္ပကန္တိတ္ဝာ သမ္ပရိကန္တိတ္ဝာ ဝိဓုနိတ္ဝာ ဗာဟိရံ စမ္မကာယံ တေနေဝ စမ္မေန တံ ဂာဝိံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘တထေဝာယံ ဂာဝီ သံယုတ္တာ ဣမိနာဝ စမ္မေနာ’တိ; သမ္မာ နု ခော သော, ဘဂိနိယော, ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘အမု ဟိ, ဘန္တေ, ဒက္ခော ဂောဃာတကော ဝာ ဂောဃာတကန္တေဝာသီ ဝာ ဂာဝိံ ဝဓိတ္ဝာ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန ဂာဝိံ သင္ကန္တေယ္ယ အနုပဟစ္စ အန္တရံ မံသကာယံ အနုပဟစ္စ ဗာဟိရံ စမ္မကာယံ။ ယံ ယဒေဝ တတ္ထ အန္တရာ ဝိလိမံသံ အန္တရာ န္ဟာရု အန္တရာ ဗန္ဓနံ တံ တဒေဝ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန သဉ္ဆိန္ဒေယ္ယ သင္ကန္တေယ္ယ သမ္ပကန္တေယ္ယ သမ္ပရိကန္တေယ္ယ။ သဉ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ သင္ကန္တိတ္ဝာ သမ္ပကန္တိတ္ဝာ သမ္ပရိကန္တိတ္ဝာ ဝိဓုနိတ္ဝာ ဗာဟိရံ စမ္မကာယံ တေနေဝ စမ္မေန တံ ဂာဝိံ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ ကိဉ္စာပိ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘တထေဝာယံ ဂာဝီ သံယုတ္တာ ဣမိနာဝ စမ္မေနာ’တိ; အထ ခော သာ ဂာဝီ ဝိသံယုတ္တာ တေနေဝ စမ္မေနာ’’တိ။
413. ‘‘Seyyathāpi, bhaginiyo, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā tiṇhena govikantanena gāviṃ saṅkanteyya anupahacca antaraṃ maṃsakāyaṃ anupahacca bāhiraṃ cammakāyaṃ. Yaṃ yadeva tattha antarā vilimaṃsaṃ antarā nhāru antarā bandhanaṃ taṃ tadeva tiṇhena govikantanena sañchindeyya saṅkanteyya sampakanteyya samparikanteyya. Sañchinditvā saṅkantitvā sampakantitvā samparikantitvā vidhunitvā bāhiraṃ cammakāyaṃ teneva cammena taṃ gāviṃ paṭicchādetvā evaṃ vadeyya – ‘tathevāyaṃ gāvī saṃyuttā imināva cammenā’ti; sammā nu kho so, bhaginiyo, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Amu hi, bhante, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā gāviṃ vadhitvā tiṇhena govikantanena gāviṃ saṅkanteyya anupahacca antaraṃ maṃsakāyaṃ anupahacca bāhiraṃ cammakāyaṃ. Yaṃ yadeva tattha antarā vilimaṃsaṃ antarā nhāru antarā bandhanaṃ taṃ tadeva tiṇhena govikantanena sañchindeyya saṅkanteyya sampakanteyya samparikanteyya. Sañchinditvā saṅkantitvā sampakantitvā samparikantitvā vidhunitvā bāhiraṃ cammakāyaṃ teneva cammena taṃ gāviṃ paṭicchādetvā kiñcāpi so evaṃ vadeyya – ‘tathevāyaṃ gāvī saṃyuttā imināva cammenā’ti; atha kho sā gāvī visaṃyuttā teneva cammenā’’ti.
‘‘ဥပမာ ခော မေ အယံ, ဘဂိနိယော, ကတာ အတ္ထသ္သ ဝိညာပနာယ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော။ ‘အန္တရာ မံသကာယော’တိ ခော, ဘဂိနိယော, ဆန္နေတံ အဇ္ဈတ္တိကာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ; ‘ဗာဟိရော စမ္မကာယော’တိ ခော, ဘဂိနိယော, ဆန္နေတံ ဗာဟိရာနံ အာယတနာနံ အဓိဝစနံ; ‘အန္တရာ ဝိလိမံသံ အန္တရာ န္ဟာရု အန္တရာ ဗန္ဓန’န္တိ ခော, ဘဂိနိယော, နန္ဒီရာဂသ္သေတံ အဓိဝစနံ; ‘တိဏ္ဟံ ဂောဝိကန္တန’န္တိ ခော, ဘဂိနိယော, အရိယာယေတံ ပညာယ အဓိဝစနံ; ယာယံ အရိယာ ပညာ အန္တရာ ကိလေသံ အန္တရာ သံယောဇနံ အန္တရာ ဗန္ဓနံ သဉ္ဆိန္ဒတိ သင္ကန္တတိ သမ္ပကန္တတိ သမ္ပရိကန္တတိ။
‘‘Upamā kho me ayaṃ, bhaginiyo, katā atthassa viññāpanāya ayamevettha attho. ‘Antarā maṃsakāyo’ti kho, bhaginiyo, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; ‘bāhiro cammakāyo’ti kho, bhaginiyo, channetaṃ bāhirānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ; ‘antarā vilimaṃsaṃ antarā nhāru antarā bandhana’nti kho, bhaginiyo, nandīrāgassetaṃ adhivacanaṃ; ‘tiṇhaṃ govikantana’nti kho, bhaginiyo, ariyāyetaṃ paññāya adhivacanaṃ; yāyaṃ ariyā paññā antarā kilesaṃ antarā saṃyojanaṃ antarā bandhanaṃ sañchindati saṅkantati sampakantati samparikantati.
၄၁၄. ‘‘သတ္တ ခော ပနိမေ, ဘဂိနိယော, ဗောဇ္ဈင္ဂာ, ယေသံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ကတမေ သတ္တ? ဣဓ, ဘဂိနိယော, ဘိက္ခု သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိသ္သိတံ ဝိရာဂနိသ္သိတံ နိရောဓနိသ္သိတံ ဝောသ္သဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ပေ.။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ။ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိသ္သိတံ ဝိရာဂနိသ္သိတံ နိရောဓနိသ္သိတံ ဝောသ္သဂ္ဂပရိဏာမိံ။ ဣမေ ခော, ဘဂိနိယော, သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ ယေသံ ဘာဝိတတ္တာ ဗဟုလီကတတ္တာ ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ။
414. ‘‘Satta kho panime, bhaginiyo, bojjhaṅgā, yesaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Katame satta? Idha, bhaginiyo, bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti…pe… vīriyasambojjhaṅgaṃ bhāveti… pītisambojjhaṅgaṃ bhāveti… passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāveti… samādhisambojjhaṅgaṃ bhāveti… upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Ime kho, bhaginiyo, satta bojjhaṅgā yesaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatī’’ti.
၄၁၅. အထ ခော အာယသ္မာ နန္ဒကော တာ ဘိက္ခုနိယော ဣမိနာ ဩဝာဒေန ဩဝဒိတ္ဝာ ဥယ္ယောဇေသိ – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘဂိနိယော; ကာလော’’တိ။ အထ ခော တာ ဘိက္ခုနိယော အာယသ္မတော နန္ဒကသ္သ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတ္ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ အာယသ္မန္တံ နန္ဒကံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိံသု; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခော တာ ဘိက္ခုနိယော ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ –‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခုနိယော; ကာလော’’တိ။ အထ ခော တာ ဘိက္ခုနိယော ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပက္ကမိံသု။ အထ ခော ဘဂဝာ အစိရပက္ကန္တီသု တာသု ဘိက္ခုနီသု ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, တဒဟုပောသထေ ပန္နရသေ န ဟောတိ ဗဟုနော ဇနသ္သ ကင္ခာ ဝာ ဝိမတိ ဝာ – ‘ဦနော နု ခော စန္ဒော, ပုဏ္ဏော နု ခော စန္ဒော’တိ, အထ ခော ပုဏ္ဏော စန္ဒောတ္ဝေဝ ဟောတိ; ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, တာ ဘိက္ခုနိယော နန္ဒကသ္သ ဓမ္မဒေသနာယ အတ္တမနာ စေဝ ပရိပုဏ္ဏသင္ကပ္ပာ စ။ တာသံ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုနိသတာနံ ယာ ပစ္ဆိမိတာ ဘိက္ခုနီ သာ 13 သောတာပန္နာ အဝိနိပာတဓမ္မာ နိယတာ သမ္ဗောဓိပရာယနာ’’တိ။
415. Atha kho āyasmā nandako tā bhikkhuniyo iminā ovādena ovaditvā uyyojesi – ‘‘gacchatha, bhaginiyo; kālo’’ti. Atha kho tā bhikkhuniyo āyasmato nandakassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nandakaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho tā bhikkhuniyo bhagavā etadavoca –‘‘gacchatha, bhikkhuniyo; kālo’’ti. Atha kho tā bhikkhuniyo bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Atha kho bhagavā acirapakkantīsu tāsu bhikkhunīsu bhikkhū āmantesi – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, tadahuposathe pannarase na hoti bahuno janassa kaṅkhā vā vimati vā – ‘ūno nu kho cando, puṇṇo nu kho cando’ti, atha kho puṇṇo candotveva hoti; evameva kho, bhikkhave, tā bhikkhuniyo nandakassa dhammadesanāya attamanā ceva paripuṇṇasaṅkappā ca. Tāsaṃ, bhikkhave, pañcannaṃ bhikkhunisatānaṃ yā pacchimitā bhikkhunī sā 14 sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyanā’’ti.
ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
နန္ဒကောဝာဒသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။
Nandakovādasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၄. နန္ဒကောဝာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 4. Nandakovādasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၄. နန္ဒကောဝာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 4. Nandakovādasuttavaṇṇanā
