Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૧૦. નારદસુત્તં
10. Nāradasuttaṃ
૫૦. એકં સમયં આયસ્મા નારદો પાટલિપુત્તે વિહરતિ કુક્કુટારામે. તેન ખો પન સમયેન મુણ્ડસ્સ રઞ્ઞો ભદ્દા દેવી કાલઙ્કતા હોતિ પિયા મનાપા. સો ભદ્દાય દેવિયા કાલઙ્કતાય પિયાય મનાપાય નેવ ન્હાયતિ 1 ન વિલિમ્પતિ ન ભત્તં ભુઞ્જતિ ન કમ્મન્તં પયોજેતિ – રત્તિન્દિવં 2 ભદ્દાય દેવિયા સરીરે અજ્ઝોમુચ્છિતો. અથ ખો મુણ્ડો રાજા પિયકં કોસારક્ખં 3 આમન્તેસિ – ‘‘તેન હિ, સમ્મ પિયક , ભદ્દાય દેવિયા સરીરં આયસાય તેલદોણિયા પક્ખિપિત્વા અઞ્ઞિસ્સા આયસાય દોણિયા પટિકુજ્જથ, યથા મયં ભદ્દાય દેવિયા સરીરં ચિરતરં પસ્સેય્યામા’’તિ. ‘‘એવં, દેવા’’તિ ખો પિયકો કોસારક્ખો મુણ્ડસ્સ રઞ્ઞો પટિસ્સુત્વા ભદ્દાય દેવિયા સરીરં આયસાય તેલદોણિયા પક્ખિપિત્વા અઞ્ઞિસ્સા આયસાય દોણિયા પટિકુજ્જિ.
50. Ekaṃ samayaṃ āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Tena kho pana samayena muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā hoti piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati 4 na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ 5 bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ 6 āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka , bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjatha, yathā mayaṃ bhaddāya deviyā sarīraṃ cirataraṃ passeyyāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujji.
અથ ખો પિયકસ્સ કોસારક્ખસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ઇમસ્સ ખો મુણ્ડસ્સ રઞ્ઞો ભદ્દા દેવી કાલઙ્કતા પિયા મનાપા. સો ભદ્દાય દેવિયા કાલઙ્કતાય પિયાય મનાપાય નેવ ન્હાયતિ ન વિલિમ્પતિ ન ભત્તં ભુઞ્જતિ ન કમ્મન્તં પયોજેતિ – રત્તિન્દિવં ભદ્દાય દેવિયા સરીરે અજ્ઝોમુચ્છિતો. કં 7 નુ ખો મુણ્ડો રાજા સમણં વા બ્રાહ્મણં વા પયિરુપાસેય્ય, યસ્સ ધમ્મં સુત્વા સોકસલ્લં પજહેય્યા’’તિ!
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘imassa kho muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Kaṃ 8 nu kho muṇḍo rājā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyya, yassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti!
અથ ખો પિયકસ્સ કોસારક્ખસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અયં ખો આયસ્મા નારદો પાટલિપુત્તે વિહરતિ કુક્કુટારામે. તં ખો પનાયસ્મન્તં નારદં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘પણ્ડિતો વિયત્તો 9 મેધાવી બહુસ્સુતો ચિત્તકથી કલ્યાણપટિભાનો વુદ્ધો ચેવ 10 અરહા ચ’ 11. યંનૂન મુણ્ડો રાજા આયસ્મન્તં નારદં પયિરુપાસેય્ય, અપ્પેવ નામ મુણ્ડો રાજા આયસ્મતો નારદસ્સ ધમ્મં સુત્વા સોકસલ્લં પજહેય્યા’’તિ.
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto 12 medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva 13 arahā ca’ 14. Yaṃnūna muṇḍo rājā āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti.
અથ ખો પિયકો કોસારક્ખો યેન મુણ્ડો રાજા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા મુણ્ડં રાજાનં એતદવોચ – ‘‘અયં ખો, દેવ, આયસ્મા નારદો પાટલિપુત્તે વિહરતિ કુક્કુટારામે. તં ખો પનાયસ્મન્તં નારદં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘પણ્ડિતો વિયત્તો મેધાવી બહુસ્સુતો ચિત્તકથી કલ્યાણપટિભાનો વુદ્ધો ચેવ અરહા ચ’ 15. યદિ પન દેવો આયસ્મન્તં નારદં પયિરુપાસેય્ય, અપ્પેવ નામ દેવો આયસ્મતો નારદસ્સ ધમ્મં સુત્વા સોકસલ્લં પજહેય્યા’’તિ. ‘‘તેન હિ, સમ્મ પિયક , આયસ્મન્તં નારદં પટિવેદેહિ. કથઞ્હિ નામ માદિસો સમણં વા બ્રાહ્મણં વા વિજિતે વસન્તં પુબ્બે અપ્પટિસંવિદિતો ઉપસઙ્કમિતબ્બં મઞ્ઞેય્યા’’તિ ! ‘‘એવં, દેવા’’તિ ખો પિયકો કોસારક્ખો મુણ્ડસ્સ રઞ્ઞો પટિસ્સુત્વા યેનાયસ્મા નારદો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં નારદં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો પિયકો કોસારક્ખો આયસ્મન્તં નારદં એતદવોચ –
Atha kho piyako kosārakkho yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho, deva, āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca’ 16. Yadi pana devo āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma devo āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka , āyasmantaṃ nāradaṃ paṭivedehi. Kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ pubbe appaṭisaṃvidito upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti ! ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā yenāyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho piyako kosārakkho āyasmantaṃ nāradaṃ etadavoca –
‘‘ઇમસ્સ , ભન્તે, મુણ્ડસ્સ રઞ્ઞો ભદ્દા દેવી કાલઙ્કતા પિયા મનાપા. સો ભદ્દાય દેવિયા કાલઙ્કતાય પિયાય મનાપાય નેવ ન્હાયતિ ન વિલિમ્પતિ ન ભત્તં ભુઞ્જતિ ન કમ્મન્તં પયોજેતિ – રત્તિન્દિવં ભદ્દાય દેવિયા સરીરે અજ્ઝોમુચ્છિતો. સાધુ, ભન્તે, આયસ્મા નારદો મુણ્ડસ્સ રઞ્ઞો તથા ધમ્મં દેસેતુ યથા મુણ્ડો રાજા આયસ્મતો નારદસ્સ ધમ્મં સુત્વા સોકસલ્લં પજહેય્યા’’તિ. ‘‘યસ્સદાનિ, પિયક, મુણ્ડો રાજા કાલં મઞ્ઞતી’’તિ.
‘‘Imassa , bhante, muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Sādhu, bhante, āyasmā nārado muṇḍassa rañño tathā dhammaṃ desetu yathā muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Yassadāni, piyaka, muṇḍo rājā kālaṃ maññatī’’ti.
અથ ખો પિયકો કોસારક્ખો ઉટ્ઠાયાસના આયસ્મન્તં નારદં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા યેન મુણ્ડો રાજા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા મુણ્ડં રાજાનં એતદવોચ – ‘‘કતાવકાસો ખો, દેવ, આયસ્મતા નારદેન. યસ્સદાનિ દેવો કાલં મઞ્ઞતી’’તિ. ‘‘તેન હિ, સમ્મ પિયક, ભદ્રાનિ ભદ્રાનિ યાનાનિ યોજાપેહી’’તિ. ‘‘એવં, દેવા’’તિ ખો પિયકો કોસારક્ખો મુણ્ડસ્સ રઞ્ઞો પટિસ્સુત્વા ભદ્રાનિ ભદ્રાનિ યાનાનિ યોજાપેત્વા મુણ્ડં રાજાનં એતદવોચ – ‘‘યુત્તાનિ ખો તે, દેવ, ભદ્રાનિ ભદ્રાનિ યાનાનિ. યસ્સદાનિ દેવો કાલં મઞ્ઞતી’’તિ.
Atha kho piyako kosārakkho uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘katāvakāso kho, deva, āyasmatā nāradena. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka, bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpehī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti.
અથ ખો મુણ્ડો રાજા ભદ્રં યાનં 17 અભિરુહિત્વા ભદ્રેહિ ભદ્રેહિ યાનેહિ યેન કુક્કુટારામો તેન પાયાસિ મહચ્ચા 18 રાજાનુભાવેન આયસ્મન્તં નારદં દસ્સનાય. યાવતિકા યાનસ્સ ભૂમિ યાનેન ગન્ત્વા, યાના પચ્ચોરોહિત્વા પત્તિકોવ આરામં પાવિસિ. અથ ખો મુણ્ડો રાજા યેન આયસ્મા નારદો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં નારદં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો મુણ્ડં રાજાનં આયસ્મા નારદો એતદવોચ –
Atha kho muṇḍo rājā bhadraṃ yānaṃ 19 abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi yena kukkuṭārāmo tena pāyāsi mahaccā 20 rājānubhāvena āyasmantaṃ nāradaṃ dassanāya. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi. Atha kho muṇḍo rājā yena āyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho muṇḍaṃ rājānaṃ āyasmā nārado etadavoca –
‘‘પઞ્ચિમાનિ, મહારાજ, અલબ્ભનીયાનિ ઠાનાનિ સમણેન વા બ્રાહ્મણેન વા દેવેન વા મારેન વા બ્રહ્મુના વા કેનચિ વા લોકસ્મિં. કતમાનિ પઞ્ચ? ‘જરાધમ્મં મા જીરી’તિ અલબ્ભનીયં ઠાનં સમણેન વા બ્રાહ્મણેન વા દેવેન વા મારેન વા બ્રહ્મુના વા કેનચિ વા લોકસ્મિં. ‘બ્યાધિધમ્મં મા બ્યાધીયી’તિ…પે॰… ‘મરણધમ્મં મા મીયી’તિ… ‘ખયધમ્મં મા ખીયી’તિ… ‘નસ્સનધમ્મં મા નસ્સી’તિ અલબ્ભનીયં ઠાનં સમણેન વા બ્રાહ્મણેન વા દેવેન વા મારેન વા બ્રહ્મુના વા કેનચિ વા લોકસ્મિં.
‘‘Pañcimāni, mahārāja, alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Katamāni pañca? ‘Jarādhammaṃ mā jīrī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. ‘Byādhidhammaṃ mā byādhīyī’ti…pe… ‘maraṇadhammaṃ mā mīyī’ti… ‘khayadhammaṃ mā khīyī’ti… ‘nassanadhammaṃ mā nassī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.
‘‘અસ્સુતવતો , મહારાજ, પુથુજ્જનસ્સ જરાધમ્મં જીરતિ. સો જરાધમ્મે જિણ્ણે ન ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘ન ખો મય્હેવેકસ્સ જરાધમ્મં જીરતિ, અથ ખો યાવતા સત્તાનં આગતિ ગતિ ચુતિ ઉપપત્તિ સબ્બેસં સત્તાનં જરાધમ્મં જીરતિ. અહઞ્ચેવ ખો પન જરાધમ્મે જિણ્ણે સોચેય્યં કિલમેય્યં પરિદેવેય્યં, ઉરત્તાળિં કન્દેય્યં, સમ્મોહં આપજ્જેય્યં, ભત્તમ્પિ મે નચ્છાદેય્ય, કાયેપિ દુબ્બણ્ણિયં ઓક્કમેય્ય, કમ્મન્તાપિ નપ્પવત્તેય્યું, અમિત્તાપિ અત્તમના અસ્સુ, મિત્તાપિ દુમ્મના અસ્સૂ’તિ. સો જરાધમ્મે જિણ્ણે સોચતિ કિલમતિ પરિદેવતિ, ઉરત્તાળિં કન્દતિ, સમ્મોહં આપજ્જતિ. અયં વુચ્ચતિ, મહારાજ – ‘અસ્સુતવા પુથુજ્જનો વિદ્ધો સવિસેન સોકસલ્લેન અત્તાનંયેવ પરિતાપેતિ’’’.
‘‘Assutavato , mahārāja, puthujjanassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.
‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, અસ્સુતવતો પુથુજ્જનસ્સ બ્યાધિધમ્મં બ્યાધીયતિ…પે॰… મરણધમ્મં મીયતિ… ખયધમ્મં ખીયતિ… નસ્સનધમ્મં નસ્સતિ. સો નસ્સનધમ્મે નટ્ઠે ન ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘ન ખો મય્હેવેકસ્સ નસ્સનધમ્મં નસ્સતિ, અથ ખો યાવતા સત્તાનં આગતિ ગતિ ચુતિ ઉપપત્તિ સબ્બેસં સત્તાનં નસ્સનધમ્મં નસ્સતિ. અહઞ્ચેવ ખો પન નસ્સનધમ્મે નટ્ઠે સોચેય્યં કિલમેય્યં પરિદેવેય્યં, ઉરત્તાળિં કન્દેય્યં, સમ્મોહં આપજ્જેય્યં, ભત્તમ્પિ મે નચ્છાદેય્ય, કાયેપિ દુબ્બણ્ણિયં ઓક્કમેય્ય, કમ્મન્તાપિ નપ્પવત્તેય્યું, અમિત્તાપિ અત્તમના અસ્સુ, મિત્તાપિ દુમ્મના અસ્સૂ’તિ. સો નસ્સનધમ્મે નટ્ઠે સોચતિ કિલમતિ પરિદેવતિ, ઉરત્તાળિં કન્દતિ, સમ્મોહં આપજ્જતિ. અયં વુચ્ચતિ, મહારાજ – ‘અસ્સુતવા પુથુજ્જનો વિદ્ધો સવિસેન સોકસલ્લેન અત્તાનંયેવ પરિતાપેતિ’’’.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, assutavato puthujjanassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.
‘‘સુતવતો ચ ખો, મહારાજ, અરિયસાવકસ્સ જરાધમ્મં જીરતિ. સો જરાધમ્મે જિણ્ણે ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘ન ખો મય્હેવેકસ્સ જરાધમ્મં જીરતિ, અથ ખો યાવતા સત્તાનં આગતિ ગતિ ચુતિ ઉપપત્તિ સબ્બેસં સત્તાનં જરાધમ્મં જીરતિ. અહઞ્ચેવ ખો પન જરાધમ્મે જિણ્ણે સોચેય્યં કિલમેય્યં પરિદેવેય્યં, ઉરત્તાળિં કન્દેય્યં, સમ્મોહં આપજ્જેય્યં, ભત્તમ્પિ મે નચ્છાદેય્ય, કાયેપિ દુબ્બણ્ણિયં ઓક્કમેય્ય, કમ્મન્તાપિ નપ્પવત્તેય્યું, અમિત્તાપિ અત્તમના અસ્સુ, મિત્તાપિ દુમ્મના અસ્સૂ’તિ. સો જરાધમ્મે જિણ્ણે ન સોચતિ ન કિલમતિ ન પરિદેવતિ, ન ઉરત્તાળિં કન્દતિ, ન સમ્મોહં આપજ્જતિ. અયં વુચ્ચતિ, મહારાજ – ‘સુતવા અરિયસાવકો અબ્બુહિ સવિસં સોકસલ્લં, યેન વિદ્ધો અસ્સુતવા પુથુજ્જનો અત્તાનંયેવ પરિતાપેતિ. અસોકો વિસલ્લો અરિયસાવકો અત્તાનંયેવ પરિનિબ્બાપેતિ’’’.
‘‘Sutavato ca kho, mahārāja, ariyasāvakassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti’’’.
‘‘પુન ચપરં, મહારાજ, સુતવતો અરિયસાવકસ્સ બ્યાધિધમ્મં બ્યાધીયતિ…પે॰… મરણધમ્મં મીયતિ… ખયધમ્મં ખીયતિ… નસ્સનધમ્મં નસ્સતિ. સો નસ્સનધમ્મે નટ્ઠે ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘ન ખો મય્હેવેકસ્સ નસ્સનધમ્મં નસ્સતિ, અથ ખો યાવતા સત્તાનં આગતિ ગતિ ચુતિ ઉપપત્તિ સબ્બેસં સત્તાનં નસ્સનધમ્મં નસ્સતિ. અહઞ્ચેવ ખો પન નસ્સનધમ્મે નટ્ઠે સોચેય્યં કિલમેય્યં પરિદેવેય્યં, ઉરત્તાળિં કન્દેય્યં, સમ્મોહં આપજ્જેય્યં, ભત્તમ્પિ મે નચ્છાદેય્ય, કાયેપિ દુબ્બણ્ણિયં ઓક્કમેય્ય, કમ્મન્તાપિ નપ્પવત્તેય્યું, અમિત્તાપિ અત્તમના અસ્સુ, મિત્તાપિ દુમ્મના અસ્સૂ’તિ. સો નસ્સનધમ્મે નટ્ઠે ન સોચતિ ન કિલમતિ ન પરિદેવતિ, ન ઉરત્તાળિં કન્દતિ, ન સમ્મોહં આપજ્જતિ. અયં વુચ્ચતિ, મહારાજ – ‘સુતવા અરિયસાવકો અબ્બુહિ સવિસં સોકસલ્લં, યેન વિદ્ધો અસ્સુતવા પુથુજ્જનો અત્તાનંયેવ પરિતાપેતિ. અસોકો વિસલ્લો અરિયસાવકો અત્તાનંયેવ પરિનિબ્બાપેતિ ’’’.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, sutavato ariyasāvakassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti ’’’.
‘‘ઇમાનિ ખો, મહારાજ, પઞ્ચ અલબ્ભનીયાનિ ઠાનાનિ સમણેન વા બ્રાહ્મણેન વા દેવેન વા મારેન વા બ્રહ્મુના વા કેનચિ વા લોકસ્મિ’’ન્તિ.
‘‘Imāni kho, mahārāja, pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmi’’nti.
‘‘ન સોચનાય પરિદેવનાય,
‘‘Na socanāya paridevanāya,
અત્થોધ લબ્ભા અપિ અપ્પકોપિ;
Atthodha labbhā api appakopi;
સોચન્તમેનં દુખિતં વિદિત્વા,
Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā,
પચ્ચત્થિકા અત્તમના ભવન્તિ.
Paccatthikā attamanā bhavanti.
‘‘યતો ચ ખો પણ્ડિતો આપદાસુ,
‘‘Yato ca kho paṇḍito āpadāsu,
ન વેધતી અત્થવિનિચ્છયઞ્ઞૂ;
Na vedhatī atthavinicchayaññū;
પચ્ચત્થિકાસ્સ દુખિતા ભવન્તિ,
Paccatthikāssa dukhitā bhavanti,
દિસ્વા મુખં અવિકારં પુરાણં.
Disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.
‘‘જપ્પેન મન્તેન સુભાસિતેન,
‘‘Jappena mantena subhāsitena,
અનુપ્પદાનેન પવેણિયા વા;
Anuppadānena paveṇiyā vā;
યથા યથા યત્થ લભેથ અત્થં,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ,
તથા તથા તત્થ પરક્કમેય્ય.
Tathā tathā tattha parakkameyya.
‘‘સચે પજાનેય્ય અલબ્ભનેય્યો,
‘‘Sace pajāneyya alabbhaneyyo,
મયાવ અઞ્ઞેન વા એસ અત્થો;
Mayāva aññena vā esa attho;
અસોચમાનો અધિવાસયેય્ય,
Asocamāno adhivāsayeyya,
અથ ખો મુણ્ડો રાજા પિયકં કોસારક્ખં આમન્તેસિ – ‘‘તેન હિ, સમ્મ પિયક, ભદ્દાય દેવિયા સરીરં ઝાપેથ; થૂપઞ્ચસ્સા કરોથ. અજ્જતગ્ગે દાનિ મયં ન્હાયિસ્સામ ચેવ વિલિમ્પિસ્સામ ભત્તઞ્ચ ભુઞ્જિસ્સામ કમ્મન્તે ચ પયોજેસ્સામા’’તિ. દસમં.
Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka, bhaddāya deviyā sarīraṃ jhāpetha; thūpañcassā karotha. Ajjatagge dāni mayaṃ nhāyissāma ceva vilimpissāma bhattañca bhuñjissāma kammante ca payojessāmā’’ti. Dasamaṃ.
મુણ્ડરાજવગ્ગો પઞ્ચમો.
Muṇḍarājavaggo pañcamo.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
આદિયો સપ્પુરિસો ઇટ્ઠા, મનાપદાયીભિસન્દં;
Ādiyo sappuriso iṭṭhā, manāpadāyībhisandaṃ;
સમ્પદા ચ ધનં ઠાનં, કોસલો નારદેન ચાતિ.
Sampadā ca dhanaṃ ṭhānaṃ, kosalo nāradena cāti.
પઠમપણ્ણાસકં સમત્તં.
Paṭhamapaṇṇāsakaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧૦. નારદસુત્તવણ્ણના • 10. Nāradasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧૦. નારદસુત્તવણ્ણના • 10. Nāradasuttavaṇṇanā