| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya |
೧೦. ನಾರದಸುತ್ತಂ
10. Nāradasuttaṃ
೫೦. ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಆಯಸ್ಮಾ ನಾರದೋ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತೇ ವಿಹರತಿ ಕುಕ್ಕುಟಾರಾಮೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಮುಣ್ಡಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಭದ್ದಾ ದೇವೀ ಕಾಲಙ್ಕತಾ ಹೋತಿ ಪಿಯಾ ಮನಾಪಾ। ಸೋ ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಕಾಲಙ್ಕತಾಯ ಪಿಯಾಯ ಮನಾಪಾಯ ನೇವ ನ್ಹಾಯತಿ 1 ನ ವಿಲಿಮ್ಪತಿ ನ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ ನ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಪಯೋಜೇತಿ – ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ 2 ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸರೀರೇ ಅಜ್ಝೋಮುಚ್ಛಿತೋ। ಅಥ ಖೋ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಪಿಯಕಂ ಕೋಸಾರಕ್ಖಂ 3 ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಪಿಯಕ , ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸರೀರಂ ಆಯಸಾಯ ತೇಲದೋಣಿಯಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಆಯಸಾಯ ದೋಣಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಥ, ಯಥಾ ಮಯಂ ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸರೀರಂ ಚಿರತರಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಪಿಯಕೋ ಕೋಸಾರಕ್ಖೋ ಮುಣ್ಡಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸರೀರಂ ಆಯಸಾಯ ತೇಲದೋಣಿಯಾ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಆಯಸಾಯ ದೋಣಿಯಾ ಪಟಿಕುಜ್ಜಿ।
50. Ekaṃ samayaṃ āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Tena kho pana samayena muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā hoti piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati 4 na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ 5 bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ 6 āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka , bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujjatha, yathā mayaṃ bhaddāya deviyā sarīraṃ cirataraṃ passeyyāmā’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhaddāya deviyā sarīraṃ āyasāya teladoṇiyā pakkhipitvā aññissā āyasāya doṇiyā paṭikujji.
ಅಥ ಖೋ ಪಿಯಕಸ್ಸ ಕೋಸಾರಕ್ಖಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಖೋ ಮುಣ್ಡಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಭದ್ದಾ ದೇವೀ ಕಾಲಙ್ಕತಾ ಪಿಯಾ ಮನಾಪಾ। ಸೋ ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಕಾಲಙ್ಕತಾಯ ಪಿಯಾಯ ಮನಾಪಾಯ ನೇವ ನ್ಹಾಯತಿ ನ ವಿಲಿಮ್ಪತಿ ನ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ ನ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಪಯೋಜೇತಿ – ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸರೀರೇ ಅಜ್ಝೋಮುಚ್ಛಿತೋ। ಕಂ 7 ನು ಖೋ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯ, ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋಕಸಲ್ಲಂ ಪಜಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ!
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘imassa kho muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Kaṃ 8 nu kho muṇḍo rājā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyya, yassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti!
ಅಥ ಖೋ ಪಿಯಕಸ್ಸ ಕೋಸಾರಕ್ಖಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ನಾರದೋ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತೇ ವಿಹರತಿ ಕುಕ್ಕುಟಾರಾಮೇ। ತಂ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಏವಂ ಕಲ್ಯಾಣೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ – ‘ಪಣ್ಡಿತೋ ವಿಯತ್ತೋ 9 ಮೇಧಾವೀ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚಿತ್ತಕಥೀ ಕಲ್ಯಾಣಪಟಿಭಾನೋ ವುದ್ಧೋ ಚೇವ 10 ಅರಹಾ ಚ’ 11। ಯಂನೂನ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ನಾರದಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋಕಸಲ್ಲಂ ಪಜಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ।
Atha kho piyakassa kosārakkhassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto 12 medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva 13 arahā ca’ 14. Yaṃnūna muṇḍo rājā āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti.
ಅಥ ಖೋ ಪಿಯಕೋ ಕೋಸಾರಕ್ಖೋ ಯೇನ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮುಣ್ಡಂ ರಾಜಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಯಂ ಖೋ, ದೇವ, ಆಯಸ್ಮಾ ನಾರದೋ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತೇ ವಿಹರತಿ ಕುಕ್ಕುಟಾರಾಮೇ। ತಂ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಏವಂ ಕಲ್ಯಾಣೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ – ‘ಪಣ್ಡಿತೋ ವಿಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚಿತ್ತಕಥೀ ಕಲ್ಯಾಣಪಟಿಭಾನೋ ವುದ್ಧೋ ಚೇವ ಅರಹಾ ಚ’ 15। ಯದಿ ಪನ ದೇವೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯ, ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮ ದೇವೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ನಾರದಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋಕಸಲ್ಲಂ ಪಜಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಪಿಯಕ , ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಪಟಿವೇದೇಹಿ। ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಮಾದಿಸೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ವಿಜಿತೇ ವಸನ್ತಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪ್ಪಟಿಸಂವಿದಿತೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ! ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಪಿಯಕೋ ಕೋಸಾರಕ್ಖೋ ಮುಣ್ಡಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ನಾರದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಪಿಯಕೋ ಕೋಸಾರಕ್ಖೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಏತದವೋಚ –
Atha kho piyako kosārakkho yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ kho, deva, āyasmā nārado pāṭaliputte viharati kukkuṭārāme. Taṃ kho panāyasmantaṃ nāradaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍito viyatto medhāvī bahussuto cittakathī kalyāṇapaṭibhāno vuddho ceva arahā ca’ 16. Yadi pana devo āyasmantaṃ nāradaṃ payirupāseyya, appeva nāma devo āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka , āyasmantaṃ nāradaṃ paṭivedehi. Kathañhi nāma mādiso samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā vijite vasantaṃ pubbe appaṭisaṃvidito upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti ! ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā yenāyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho piyako kosārakkho āyasmantaṃ nāradaṃ etadavoca –
‘‘ಇಮಸ್ಸ , ಭನ್ತೇ, ಮುಣ್ಡಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಭದ್ದಾ ದೇವೀ ಕಾಲಙ್ಕತಾ ಪಿಯಾ ಮನಾಪಾ। ಸೋ ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಕಾಲಙ್ಕತಾಯ ಪಿಯಾಯ ಮನಾಪಾಯ ನೇವ ನ್ಹಾಯತಿ ನ ವಿಲಿಮ್ಪತಿ ನ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜತಿ ನ ಕಮ್ಮನ್ತಂ ಪಯೋಜೇತಿ – ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸರೀರೇ ಅಜ್ಝೋಮುಚ್ಛಿತೋ। ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ನಾರದೋ ಮುಣ್ಡಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ತಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತು ಯಥಾ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ನಾರದಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋಕಸಲ್ಲಂ ಪಜಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಸ್ಸದಾನಿ, ಪಿಯಕ, ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞತೀ’’ತಿ।
‘‘Imassa , bhante, muṇḍassa rañño bhaddā devī kālaṅkatā piyā manāpā. So bhaddāya deviyā kālaṅkatāya piyāya manāpāya neva nhāyati na vilimpati na bhattaṃ bhuñjati na kammantaṃ payojeti – rattindivaṃ bhaddāya deviyā sarīre ajjhomucchito. Sādhu, bhante, āyasmā nārado muṇḍassa rañño tathā dhammaṃ desetu yathā muṇḍo rājā āyasmato nāradassa dhammaṃ sutvā sokasallaṃ pajaheyyā’’ti. ‘‘Yassadāni, piyaka, muṇḍo rājā kālaṃ maññatī’’ti.
ಅಥ ಖೋ ಪಿಯಕೋ ಕೋಸಾರಕ್ಖೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಯೇನ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮುಣ್ಡಂ ರಾಜಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕತಾವಕಾಸೋ ಖೋ, ದೇವ, ಆಯಸ್ಮತಾ ನಾರದೇನ। ಯಸ್ಸದಾನಿ ದೇವೋ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞತೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಪಿಯಕ, ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಪಿಯಕೋ ಕೋಸಾರಕ್ಖೋ ಮುಣ್ಡಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಮುಣ್ಡಂ ರಾಜಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯುತ್ತಾನಿ ಖೋ ತೇ, ದೇವ, ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ। ಯಸ್ಸದಾನಿ ದೇವೋ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞತೀ’’ತಿ।
Atha kho piyako kosārakkho uṭṭhāyāsanā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena muṇḍo rājā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘katāvakāso kho, deva, āyasmatā nāradena. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti. ‘‘Tena hi, samma piyaka, bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpehī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho piyako kosārakkho muṇḍassa rañño paṭissutvā bhadrāni bhadrāni yānāni yojāpetvā muṇḍaṃ rājānaṃ etadavoca – ‘‘yuttāni kho te, deva, bhadrāni bhadrāni yānāni. Yassadāni devo kālaṃ maññatī’’ti.
ಅಥ ಖೋ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಭದ್ರಂ ಯಾನಂ 17 ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಭದ್ರೇಹಿ ಭದ್ರೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ಯೇನ ಕುಕ್ಕುಟಾರಾಮೋ ತೇನ ಪಾಯಾಸಿ ಮಹಚ್ಚಾ 18 ರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ದಸ್ಸನಾಯ। ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ, ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಆರಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ನಾರದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ನಾರದಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಖೋ ಮುಣ್ಡಂ ರಾಜಾನಂ ಆಯಸ್ಮಾ ನಾರದೋ ಏತದವೋಚ –
Atha kho muṇḍo rājā bhadraṃ yānaṃ 19 abhiruhitvā bhadrehi bhadrehi yānehi yena kukkuṭārāmo tena pāyāsi mahaccā 20 rājānubhāvena āyasmantaṃ nāradaṃ dassanāya. Yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā, yānā paccorohitvā pattikova ārāmaṃ pāvisi. Atha kho muṇḍo rājā yena āyasmā nārado tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāradaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho muṇḍaṃ rājānaṃ āyasmā nārado etadavoca –
‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಲಬ್ಭನೀಯಾನಿ ಠಾನಾನಿ ಸಮಣೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ದೇವೇನ ವಾ ಮಾರೇನ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ವಾ ಕೇನಚಿ ವಾ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ। ಕತಮಾನಿ ಪಞ್ಚ? ‘ಜರಾಧಮ್ಮಂ ಮಾ ಜೀರೀ’ತಿ ಅಲಬ್ಭನೀಯಂ ಠಾನಂ ಸಮಣೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ದೇವೇನ ವಾ ಮಾರೇನ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ವಾ ಕೇನಚಿ ವಾ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ। ‘ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮಂ ಮಾ ಬ್ಯಾಧೀಯೀ’ತಿ…ಪೇ॰… ‘ಮರಣಧಮ್ಮಂ ಮಾ ಮೀಯೀ’ತಿ… ‘ಖಯಧಮ್ಮಂ ಮಾ ಖೀಯೀ’ತಿ… ‘ನಸ್ಸನಧಮ್ಮಂ ಮಾ ನಸ್ಸೀ’ತಿ ಅಲಬ್ಭನೀಯಂ ಠಾನಂ ಸಮಣೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ದೇವೇನ ವಾ ಮಾರೇನ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ವಾ ಕೇನಚಿ ವಾ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ।
‘‘Pañcimāni, mahārāja, alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Katamāni pañca? ‘Jarādhammaṃ mā jīrī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. ‘Byādhidhammaṃ mā byādhīyī’ti…pe… ‘maraṇadhammaṃ mā mīyī’ti… ‘khayadhammaṃ mā khīyī’ti… ‘nassanadhammaṃ mā nassī’ti alabbhanīyaṃ ṭhānaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ.
‘‘ಅಸ್ಸುತವತೋ , ಮಹಾರಾಜ, ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಜರಾಧಮ್ಮಂ ಜೀರತಿ। ಸೋ ಜರಾಧಮ್ಮೇ ಜಿಣ್ಣೇ ನ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ನ ಖೋ ಮಯ್ಹೇವೇಕಸ್ಸ ಜರಾಧಮ್ಮಂ ಜೀರತಿ, ಅಥ ಖೋ ಯಾವತಾ ಸತ್ತಾನಂ ಆಗತಿ ಗತಿ ಚುತಿ ಉಪಪತ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಜರಾಧಮ್ಮಂ ಜೀರತಿ। ಅಹಞ್ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಜರಾಧಮ್ಮೇ ಜಿಣ್ಣೇ ಸೋಚೇಯ್ಯಂ ಕಿಲಮೇಯ್ಯಂ ಪರಿದೇವೇಯ್ಯಂ, ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದೇಯ್ಯಂ, ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಂ, ಭತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನಚ್ಛಾದೇಯ್ಯ, ಕಾಯೇಪಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣಿಯಂ ಓಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ಕಮ್ಮನ್ತಾಪಿ ನಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯುಂ, ಅಮಿತ್ತಾಪಿ ಅತ್ತಮನಾ ಅಸ್ಸು, ಮಿತ್ತಾಪಿ ದುಮ್ಮನಾ ಅಸ್ಸೂ’ತಿ। ಸೋ ಜರಾಧಮ್ಮೇ ಜಿಣ್ಣೇ ಸೋಚತಿ ಕಿಲಮತಿ ಪರಿದೇವತಿ, ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದತಿ, ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಮಹಾರಾಜ – ‘ಅಸ್ಸುತವಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ವಿದ್ಧೋ ಸವಿಸೇನ ಸೋಕಸಲ್ಲೇನ ಅತ್ತಾನಂಯೇವ ಪರಿತಾಪೇತಿ’’’।
‘‘Assutavato , mahārāja, puthujjanassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಸ್ಸುತವತೋ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮಂ ಬ್ಯಾಧೀಯತಿ…ಪೇ॰… ಮರಣಧಮ್ಮಂ ಮೀಯತಿ… ಖಯಧಮ್ಮಂ ಖೀಯತಿ… ನಸ್ಸನಧಮ್ಮಂ ನಸ್ಸತಿ। ಸೋ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮೇ ನಟ್ಠೇ ನ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ನ ಖೋ ಮಯ್ಹೇವೇಕಸ್ಸ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮಂ ನಸ್ಸತಿ, ಅಥ ಖೋ ಯಾವತಾ ಸತ್ತಾನಂ ಆಗತಿ ಗತಿ ಚುತಿ ಉಪಪತ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮಂ ನಸ್ಸತಿ। ಅಹಞ್ಚೇವ ಖೋ ಪನ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮೇ ನಟ್ಠೇ ಸೋಚೇಯ್ಯಂ ಕಿಲಮೇಯ್ಯಂ ಪರಿದೇವೇಯ್ಯಂ, ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದೇಯ್ಯಂ, ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಂ, ಭತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನಚ್ಛಾದೇಯ್ಯ, ಕಾಯೇಪಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣಿಯಂ ಓಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ಕಮ್ಮನ್ತಾಪಿ ನಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯುಂ, ಅಮಿತ್ತಾಪಿ ಅತ್ತಮನಾ ಅಸ್ಸು, ಮಿತ್ತಾಪಿ ದುಮ್ಮನಾ ಅಸ್ಸೂ’ತಿ। ಸೋ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮೇ ನಟ್ಠೇ ಸೋಚತಿ ಕಿಲಮತಿ ಪರಿದೇವತಿ, ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದತಿ, ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಮಹಾರಾಜ – ‘ಅಸ್ಸುತವಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ವಿದ್ಧೋ ಸವಿಸೇನ ಸೋಕಸಲ್ಲೇನ ಅತ್ತಾನಂಯೇವ ಪರಿತಾಪೇತಿ’’’।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, assutavato puthujjanassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe na iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe socati kilamati paridevati, urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘assutavā puthujjano viddho savisena sokasallena attānaṃyeva paritāpeti’’’.
‘‘ಸುತವತೋ ಚ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಜರಾಧಮ್ಮಂ ಜೀರತಿ। ಸೋ ಜರಾಧಮ್ಮೇ ಜಿಣ್ಣೇ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ನ ಖೋ ಮಯ್ಹೇವೇಕಸ್ಸ ಜರಾಧಮ್ಮಂ ಜೀರತಿ, ಅಥ ಖೋ ಯಾವತಾ ಸತ್ತಾನಂ ಆಗತಿ ಗತಿ ಚುತಿ ಉಪಪತ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಜರಾಧಮ್ಮಂ ಜೀರತಿ। ಅಹಞ್ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಜರಾಧಮ್ಮೇ ಜಿಣ್ಣೇ ಸೋಚೇಯ್ಯಂ ಕಿಲಮೇಯ್ಯಂ ಪರಿದೇವೇಯ್ಯಂ, ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದೇಯ್ಯಂ, ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಂ, ಭತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನಚ್ಛಾದೇಯ್ಯ, ಕಾಯೇಪಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣಿಯಂ ಓಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ಕಮ್ಮನ್ತಾಪಿ ನಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯುಂ, ಅಮಿತ್ತಾಪಿ ಅತ್ತಮನಾ ಅಸ್ಸು, ಮಿತ್ತಾಪಿ ದುಮ್ಮನಾ ಅಸ್ಸೂ’ತಿ। ಸೋ ಜರಾಧಮ್ಮೇ ಜಿಣ್ಣೇ ನ ಸೋಚತಿ ನ ಕಿಲಮತಿ ನ ಪರಿದೇವತಿ, ನ ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದತಿ, ನ ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಮಹಾರಾಜ – ‘ಸುತವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅಬ್ಬುಹಿ ಸವಿಸಂ ಸೋಕಸಲ್ಲಂ, ಯೇನ ವಿದ್ಧೋ ಅಸ್ಸುತವಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಅತ್ತಾನಂಯೇವ ಪರಿತಾಪೇತಿ। ಅಸೋಕೋ ವಿಸಲ್ಲೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅತ್ತಾನಂಯೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಪೇತಿ’’’।
‘‘Sutavato ca kho, mahārāja, ariyasāvakassa jarādhammaṃ jīrati. So jarādhamme jiṇṇe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa jarādhammaṃ jīrati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ jarādhammaṃ jīrati. Ahañceva kho pana jarādhamme jiṇṇe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So jarādhamme jiṇṇe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti’’’.
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸುತವತೋ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಬ್ಯಾಧಿಧಮ್ಮಂ ಬ್ಯಾಧೀಯತಿ…ಪೇ॰… ಮರಣಧಮ್ಮಂ ಮೀಯತಿ… ಖಯಧಮ್ಮಂ ಖೀಯತಿ… ನಸ್ಸನಧಮ್ಮಂ ನಸ್ಸತಿ। ಸೋ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮೇ ನಟ್ಠೇ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ನ ಖೋ ಮಯ್ಹೇವೇಕಸ್ಸ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮಂ ನಸ್ಸತಿ, ಅಥ ಖೋ ಯಾವತಾ ಸತ್ತಾನಂ ಆಗತಿ ಗತಿ ಚುತಿ ಉಪಪತ್ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮಂ ನಸ್ಸತಿ। ಅಹಞ್ಚೇವ ಖೋ ಪನ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮೇ ನಟ್ಠೇ ಸೋಚೇಯ್ಯಂ ಕಿಲಮೇಯ್ಯಂ ಪರಿದೇವೇಯ್ಯಂ, ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದೇಯ್ಯಂ, ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಂ, ಭತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನಚ್ಛಾದೇಯ್ಯ, ಕಾಯೇಪಿ ದುಬ್ಬಣ್ಣಿಯಂ ಓಕ್ಕಮೇಯ್ಯ, ಕಮ್ಮನ್ತಾಪಿ ನಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯುಂ, ಅಮಿತ್ತಾಪಿ ಅತ್ತಮನಾ ಅಸ್ಸು, ಮಿತ್ತಾಪಿ ದುಮ್ಮನಾ ಅಸ್ಸೂ’ತಿ। ಸೋ ನಸ್ಸನಧಮ್ಮೇ ನಟ್ಠೇ ನ ಸೋಚತಿ ನ ಕಿಲಮತಿ ನ ಪರಿದೇವತಿ, ನ ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದತಿ, ನ ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಮಹಾರಾಜ – ‘ಸುತವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅಬ್ಬುಹಿ ಸವಿಸಂ ಸೋಕಸಲ್ಲಂ, ಯೇನ ವಿದ್ಧೋ ಅಸ್ಸುತವಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಅತ್ತಾನಂಯೇವ ಪರಿತಾಪೇತಿ। ಅಸೋಕೋ ವಿಸಲ್ಲೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅತ್ತಾನಂಯೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಪೇತಿ ’’’।
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, sutavato ariyasāvakassa byādhidhammaṃ byādhīyati…pe… maraṇadhammaṃ mīyati… khayadhammaṃ khīyati… nassanadhammaṃ nassati. So nassanadhamme naṭṭhe iti paṭisañcikkhati – ‘na kho mayhevekassa nassanadhammaṃ nassati, atha kho yāvatā sattānaṃ āgati gati cuti upapatti sabbesaṃ sattānaṃ nassanadhammaṃ nassati. Ahañceva kho pana nassanadhamme naṭṭhe soceyyaṃ kilameyyaṃ parideveyyaṃ, urattāḷiṃ kandeyyaṃ, sammohaṃ āpajjeyyaṃ, bhattampi me nacchādeyya, kāyepi dubbaṇṇiyaṃ okkameyya, kammantāpi nappavatteyyuṃ, amittāpi attamanā assu, mittāpi dummanā assū’ti. So nassanadhamme naṭṭhe na socati na kilamati na paridevati, na urattāḷiṃ kandati, na sammohaṃ āpajjati. Ayaṃ vuccati, mahārāja – ‘sutavā ariyasāvako abbuhi savisaṃ sokasallaṃ, yena viddho assutavā puthujjano attānaṃyeva paritāpeti. Asoko visallo ariyasāvako attānaṃyeva parinibbāpeti ’’’.
‘‘ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಞ್ಚ ಅಲಬ್ಭನೀಯಾನಿ ಠಾನಾನಿ ಸಮಣೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ದೇವೇನ ವಾ ಮಾರೇನ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ವಾ ಕೇನಚಿ ವಾ ಲೋಕಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ।
‘‘Imāni kho, mahārāja, pañca alabbhanīyāni ṭhānāni samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmi’’nti.
‘‘ನ ಸೋಚನಾಯ ಪರಿದೇವನಾಯ,
‘‘Na socanāya paridevanāya,
ಅತ್ಥೋಧ ಲಬ್ಭಾ ಅಪಿ ಅಪ್ಪಕೋಪಿ।
Atthodha labbhā api appakopi;
ಸೋಚನ್ತಮೇನಂ ದುಖಿತಂ ವಿದಿತ್ವಾ,
Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā,
ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ಅತ್ತಮನಾ ಭವನ್ತಿ॥
Paccatthikā attamanā bhavanti.
‘‘ಯತೋ ಚ ಖೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಆಪದಾಸು,
‘‘Yato ca kho paṇḍito āpadāsu,
ನ ವೇಧತೀ ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯಞ್ಞೂ।
Na vedhatī atthavinicchayaññū;
ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾಸ್ಸ ದುಖಿತಾ ಭವನ್ತಿ,
Paccatthikāssa dukhitā bhavanti,
ದಿಸ್ವಾ ಮುಖಂ ಅವಿಕಾರಂ ಪುರಾಣಂ॥
Disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.
‘‘ಜಪ್ಪೇನ ಮನ್ತೇನ ಸುಭಾಸಿತೇನ,
‘‘Jappena mantena subhāsitena,
ಅನುಪ್ಪದಾನೇನ ಪವೇಣಿಯಾ ವಾ।
Anuppadānena paveṇiyā vā;
ಯಥಾ ಯಥಾ ಯತ್ಥ ಲಭೇಥ ಅತ್ಥಂ,
Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ,
ತಥಾ ತಥಾ ತತ್ಥ ಪರಕ್ಕಮೇಯ್ಯ॥
Tathā tathā tattha parakkameyya.
‘‘ಸಚೇ ಪಜಾನೇಯ್ಯ ಅಲಬ್ಭನೇಯ್ಯೋ,
‘‘Sace pajāneyya alabbhaneyyo,
ಮಯಾವ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಏಸ ಅತ್ಥೋ।
Mayāva aññena vā esa attho;
ಅಸೋಚಮಾನೋ ಅಧಿವಾಸಯೇಯ್ಯ,
Asocamāno adhivāsayeyya,
ಅಥ ಖೋ ಮುಣ್ಡೋ ರಾಜಾ ಪಿಯಕಂ ಕೋಸಾರಕ್ಖಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಪಿಯಕ, ಭದ್ದಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸರೀರಂ ಝಾಪೇಥ; ಥೂಪಞ್ಚಸ್ಸಾ ಕರೋಥ। ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ದಾನಿ ಮಯಂ ನ್ಹಾಯಿಸ್ಸಾಮ ಚೇವ ವಿಲಿಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮ ಭತ್ತಞ್ಚ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಚ ಪಯೋಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ದಸಮಂ।
Atha kho muṇḍo rājā piyakaṃ kosārakkhaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, samma piyaka, bhaddāya deviyā sarīraṃ jhāpetha; thūpañcassā karotha. Ajjatagge dāni mayaṃ nhāyissāma ceva vilimpissāma bhattañca bhuñjissāma kammante ca payojessāmā’’ti. Dasamaṃ.
ಮುಣ್ಡರಾಜವಗ್ಗೋ ಪಞ್ಚಮೋ।
Muṇḍarājavaggo pañcamo.
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
Tassuddānaṃ –
ಆದಿಯೋ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಇಟ್ಠಾ, ಮನಾಪದಾಯೀಭಿಸನ್ದಂ।
Ādiyo sappuriso iṭṭhā, manāpadāyībhisandaṃ;
ಸಮ್ಪದಾ ಚ ಧನಂ ಠಾನಂ, ಕೋಸಲೋ ನಾರದೇನ ಚಾತಿ॥
Sampadā ca dhanaṃ ṭhānaṃ, kosalo nāradena cāti.
ಪಠಮಪಣ್ಣಾಸಕಂ ಸಮತ್ತಂ।
Paṭhamapaṇṇāsakaṃ samattaṃ.
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ನಾರದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Nāradasuttavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೧೦. ನಾರದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Nāradasuttavaṇṇanā
