Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / નેત્તિપ્પકરણપાળિ • Nettippakaraṇapāḷi |
નયસમુટ્ઠાનં
Nayasamuṭṭhānaṃ
૭૯. તત્થ કતમં નયસમુટ્ઠાનં? પુબ્બા કોટિ ન પઞ્ઞાયતિ અવિજ્જાયચ ભવતણ્હાય ચ, તત્થ અવિજ્જાનીવરણં તણ્હાસંયોજનં. અવિજ્જાનીવરણા સત્તા અવિજ્જાસંયુત્તા 1 અવિજ્જાપક્ખેન વિચરન્તિ, તે વુચ્ચન્તિ દિટ્ઠિચરિતાતિ. તણ્હાસંયોજના સત્તા તણ્હાસંયુત્તા તણ્હાપક્ખેન વિચરન્તિ, તે વુચ્ચન્તિ તણ્હાચરિતાતિ. દિટ્ઠિચરિતા ઇતો બહિદ્ધા પબ્બજિતા અત્તકિલમથાનુયોગમનુયુત્તા વિહરન્તિ. તણ્હાચરિતા ઇતો બહિદ્ધા પબ્બજિતા કામેસુ કામસુખલ્લિકાનુયોગમનુયુત્તા વિહરન્તિ.
79. Tattha katamaṃ nayasamuṭṭhānaṃ? Pubbā koṭi na paññāyati avijjāyaca bhavataṇhāya ca, tattha avijjānīvaraṇaṃ taṇhāsaṃyojanaṃ. Avijjānīvaraṇā sattā avijjāsaṃyuttā 2 avijjāpakkhena vicaranti, te vuccanti diṭṭhicaritāti. Taṇhāsaṃyojanā sattā taṇhāsaṃyuttā taṇhāpakkhena vicaranti, te vuccanti taṇhācaritāti. Diṭṭhicaritā ito bahiddhā pabbajitā attakilamathānuyogamanuyuttā viharanti. Taṇhācaritā ito bahiddhā pabbajitā kāmesu kāmasukhallikānuyogamanuyuttā viharanti.
તત્થ કિંકારણં યં દિટ્ઠિચરિતા ઇતો બહિદ્ધા પબ્બજિતા અત્તકિલમથાનુયોગમનુયુત્તા વિહરન્તિ, તણ્હાચરિતા ઇતો બહિદ્ધા પબ્બજિતા કામેસુ કામસુખલ્લિકાનુયોગમનુયુત્તા વિહરન્તિ? ઇતો બહિદ્ધા નત્થિ સચ્ચવવત્થાનં, કુતો ચતુસચ્ચપ્પકાસના વા સમથવિપસ્સનાકોસલ્લં વા ઉપસમસુખપ્પત્તિ વા! તે ઉપસમસુખસ્સ અનભિઞ્ઞા વિપરીતચેતા એવમાહંસુ ‘‘નત્થિ સુખેન સુખં, દુક્ખેન નામ સુખં અધિગન્તબ્બ’’ન્તિ. યો કામે પટિસેવતિ, સો લોકં વડ્ઢયતિ, યો લોકં વડ્ઢયતિ, સો બહું પુઞ્ઞં પસવતીતિ તે એવંસઞ્ઞી એવંદિટ્ઠી દુક્ખેન સુખં પત્થયમાના કામેસુ પુઞ્ઞસઞ્ઞી અત્તકિલમથાનુયોગમનુયુત્તા ચ વિહરન્તિ કામસુખલ્લિકાનુયોગમનુયુત્તા ચ, તે તદભિઞ્ઞા સન્તા રોગમેવ વડ્ઢયન્તિ, ગણ્ડમેવ વડ્ઢયન્તિ, સલ્લમેવ વડ્ઢયન્તિ, તે રોગાભિતુન્ના ગણ્ડપટિપીળિતા સલ્લાનુવિદ્ધા નિરયતિરચ્છાનયોનિપેતાસુરેસુ ઉમ્મુજ્જનિમુજ્જાનિ કરોન્તા ઉગ્ઘાતનિગ્ઘાતં પચ્ચનુભોન્તા રોગગણ્ડસલ્લભેસજ્જં ન વિન્દન્તિ. તત્થ અત્તકિલમથાનુયોગો કામસુખલ્લિકાનુયોગો ચ સંકિલેસો, સમથવિપસ્સના વોદાનં. અત્તકિલમથાનુયોગો કામસુખલ્લિકાનુયોગો ચ રોગો, સમથવિપસ્સના રોગનિગ્ઘાતકભેસજ્જં. અત્તકિલમથાનુયોગો કામસુખલ્લિકાનુયોગો ચ ગણ્ડો, સમથવિપસ્સના ગણ્ડનિગ્ઘાતકભેસજ્જં . અત્તકિલમથાનુયોગો કામસુખલ્લિકાનુયોગો ચ સલ્લો, સમથવિપસ્સના સલ્લુદ્ધરણભેસજ્જં.
Tattha kiṃkāraṇaṃ yaṃ diṭṭhicaritā ito bahiddhā pabbajitā attakilamathānuyogamanuyuttā viharanti, taṇhācaritā ito bahiddhā pabbajitā kāmesu kāmasukhallikānuyogamanuyuttā viharanti? Ito bahiddhā natthi saccavavatthānaṃ, kuto catusaccappakāsanā vā samathavipassanākosallaṃ vā upasamasukhappatti vā! Te upasamasukhassa anabhiññā viparītacetā evamāhaṃsu ‘‘natthi sukhena sukhaṃ, dukkhena nāma sukhaṃ adhigantabba’’nti. Yo kāme paṭisevati, so lokaṃ vaḍḍhayati, yo lokaṃ vaḍḍhayati, so bahuṃ puññaṃ pasavatīti te evaṃsaññī evaṃdiṭṭhī dukkhena sukhaṃ patthayamānā kāmesu puññasaññī attakilamathānuyogamanuyuttā ca viharanti kāmasukhallikānuyogamanuyuttā ca, te tadabhiññā santā rogameva vaḍḍhayanti, gaṇḍameva vaḍḍhayanti, sallameva vaḍḍhayanti, te rogābhitunnā gaṇḍapaṭipīḷitā sallānuviddhā nirayatiracchānayonipetāsuresu ummujjanimujjāni karontā ugghātanigghātaṃ paccanubhontā rogagaṇḍasallabhesajjaṃ na vindanti. Tattha attakilamathānuyogo kāmasukhallikānuyogo ca saṃkileso, samathavipassanā vodānaṃ. Attakilamathānuyogo kāmasukhallikānuyogo ca rogo, samathavipassanā roganigghātakabhesajjaṃ. Attakilamathānuyogo kāmasukhallikānuyogo ca gaṇḍo, samathavipassanā gaṇḍanigghātakabhesajjaṃ . Attakilamathānuyogo kāmasukhallikānuyogo ca sallo, samathavipassanā salluddharaṇabhesajjaṃ.
તત્થ સંકિલેસો દુક્ખં, તદભિસઙ્ગો તણ્હા સમુદયો, તણ્હાનિરોધો દુક્ખનિરોધો, સમથવિપસ્સના દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા, ઇમાનિ ચત્તારિ સચ્ચાનિ. દુક્ખં પરિઞ્ઞેય્યં, સમુદયો પહાતબ્બો, મગ્ગો ભાવેતબ્બો, નિરોધો સચ્છિકાતબ્બો.
Tattha saṃkileso dukkhaṃ, tadabhisaṅgo taṇhā samudayo, taṇhānirodho dukkhanirodho, samathavipassanā dukkhanirodhagāminī paṭipadā, imāni cattāri saccāni. Dukkhaṃ pariññeyyaṃ, samudayo pahātabbo, maggo bhāvetabbo, nirodho sacchikātabbo.
૮૦. તત્થ દિટ્ઠિચરિતા રૂપં અત્તતો ઉપગચ્છન્તિ. વેદનં…પે॰… સઞ્ઞં…પે॰… સઙ્ખારે…પે॰… વિઞ્ઞાણં અત્તતો ઉપગચ્છન્તિ. તણ્હાચરિતા રૂપવન્તં અત્તાનં ઉપગચ્છન્તિ. અત્તનિ વા રૂપં, રૂપસ્મિં વા અત્તાનં, વેદનાવન્તં…પે॰… સઞ્ઞાવન્તં…પે॰… સઙ્ખારવન્તં…પે॰… વિઞ્ઞાણવન્તં અત્તાનં ઉપગચ્છન્તિ, અત્તનિ વા વિઞ્ઞાણં, વિઞ્ઞાણસ્મિં વા અત્તાનં, અયં વુચ્ચતિ વીસતિવત્થુકા સક્કાયદિટ્ઠિ.
80. Tattha diṭṭhicaritā rūpaṃ attato upagacchanti. Vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato upagacchanti. Taṇhācaritā rūpavantaṃ attānaṃ upagacchanti. Attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanāvantaṃ…pe… saññāvantaṃ…pe… saṅkhāravantaṃ…pe… viññāṇavantaṃ attānaṃ upagacchanti, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ, ayaṃ vuccati vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi.
તસ્સા પટિપક્ખો લોકુત્તરા સમ્માદિટ્ઠિ, અન્વાયિકા સમ્માસઙ્કપ્પો સમ્માવાચા સમ્માકમ્મન્તો સમ્માઆજીવો સમ્માવાયામો સમ્માસતિ સમ્માસમાધિ, અયં અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો. તે તયો ખન્ધા સીલક્ખન્ધો સમાધિક્ખન્ધો પઞ્ઞાક્ખન્ધો. સીલક્ખન્ધો સમાધિક્ખન્ધો ચ સમથો, પઞ્ઞાક્ખન્ધો વિપસ્સના. તત્થ સક્કાયો દુક્ખં, સક્કાયસમુદયો દુક્ખસમુદયો, સક્કાયનિરોધો દુક્ખનિરોધો, અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા, ઇમાનિ ચત્તારિ સચ્ચાનિ. દુક્ખં પરિઞ્ઞેય્યં, સમુદયો પહાતબ્બો, મગ્ગો ભાવેતબ્બો, નિરોધો સચ્છિકાતબ્બો.
Tassā paṭipakkho lokuttarā sammādiṭṭhi, anvāyikā sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi, ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Te tayo khandhā sīlakkhandho samādhikkhandho paññākkhandho. Sīlakkhandho samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā. Tattha sakkāyo dukkhaṃ, sakkāyasamudayo dukkhasamudayo, sakkāyanirodho dukkhanirodho, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadā, imāni cattāri saccāni. Dukkhaṃ pariññeyyaṃ, samudayo pahātabbo, maggo bhāvetabbo, nirodho sacchikātabbo.
તત્થ યે રૂપં અત્તતો ઉપગચ્છન્તિ. વેદનં…પે॰… સઞ્ઞં…પે॰… સઙ્ખારે…પે॰… વિઞ્ઞાણં અત્તતો ઉપગચ્છન્તિ. ઇમે વુચ્ચન્તિ ‘‘ઉચ્છેદવાદિનો’’તિ. યે રૂપવન્તં અત્તાનં ઉપગચ્છન્તિ. અત્તનિ વા રૂપં, રૂપસ્મિં વા અત્તાનં. યે વેદનાવન્તં…પે॰… યે સઞ્ઞાવન્તં…પે॰… યે સઙ્ખારવન્તં…પે॰… યે વિઞ્ઞાણવન્તં અત્તાનં ઉપગચ્છન્તિ, અત્તનિ વા વિઞ્ઞાણં, વિઞ્ઞાણસ્મિં વા અત્તાનં. ઇમે વુચ્ચન્તિ ‘‘સસ્સતવાદિનો’’તિ, તત્થ ઉચ્છેદસસ્સતવાદા ઉભો અન્તા, અયં સંસારપવત્તિ. તસ્સ પટિપક્ખો મજ્ઝિમા પટિપદા અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો, અયં સંસારનિવત્તિ. તત્થ પવત્તિ દુક્ખં, તદભિસઙ્ગો તણ્હા સમુદયો, તણ્હાનિરોધો દુક્ખનિરોધો, અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા, ઇમાનિ ચત્તારિ સચ્ચાનિ. દુક્ખં પરિઞ્ઞેય્યં, સમુદયો પહાતબ્બો, મગ્ગો ભાવેતબ્બો, નિરોધો સચ્છિકાતબ્બો.
Tattha ye rūpaṃ attato upagacchanti. Vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato upagacchanti. Ime vuccanti ‘‘ucchedavādino’’ti. Ye rūpavantaṃ attānaṃ upagacchanti. Attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Ye vedanāvantaṃ…pe… ye saññāvantaṃ…pe… ye saṅkhāravantaṃ…pe… ye viññāṇavantaṃ attānaṃ upagacchanti, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Ime vuccanti ‘‘sassatavādino’’ti, tattha ucchedasassatavādā ubho antā, ayaṃ saṃsārapavatti. Tassa paṭipakkho majjhimā paṭipadā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, ayaṃ saṃsāranivatti. Tattha pavatti dukkhaṃ, tadabhisaṅgo taṇhā samudayo, taṇhānirodho dukkhanirodho, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadā, imāni cattāri saccāni. Dukkhaṃ pariññeyyaṃ, samudayo pahātabbo, maggo bhāvetabbo, nirodho sacchikātabbo.
તત્થ ઉચ્છેદસસ્સતં સમાસતો વીસતિવત્થુકા સક્કાયદિટ્ઠિ, વિત્થારતો દ્વાસટ્ઠિ દિટ્ઠિગતાનિ, તેસં પટિપક્ખો તેચત્તાલીસં બોધિપક્ખિયા ધમ્મા અટ્ઠ વિમોક્ખા દસ કસિણાયતનાનિ. દ્વાસટ્ઠિ દિટ્ઠિગતાનિ મોહજાલં અનાદિઅનિધનપ્પવત્તં. તેચત્તાલીસં 3 બોધિપક્ખિયા ધમ્મા ઞાણવજિરં મોહજાલપ્પદાલનં. તત્થ મોહો અવિજ્જા, જાલં ભવતણ્હા, તેન વુચ્ચતિ ‘‘પુબ્બા કોટિ ન પઞ્ઞાયતિ અવિજ્જાય ચ ભવતણ્હાય ચા’’તિ.
Tattha ucchedasassataṃ samāsato vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, vitthārato dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni, tesaṃ paṭipakkho tecattālīsaṃ bodhipakkhiyā dhammā aṭṭha vimokkhā dasa kasiṇāyatanāni. Dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni mohajālaṃ anādianidhanappavattaṃ. Tecattālīsaṃ 4 bodhipakkhiyā dhammā ñāṇavajiraṃ mohajālappadālanaṃ. Tattha moho avijjā, jālaṃ bhavataṇhā, tena vuccati ‘‘pubbā koṭi na paññāyati avijjāya ca bhavataṇhāya cā’’ti.
૮૧. તત્થ દિટ્ઠિચરિતો અસ્મિં સાસને પબ્બજિતો સલ્લેખાનુસન્તતવુત્તિ ભવતિ સલ્લેખે તિબ્બગારવો. તણ્હાચરિતો અસ્મિં સાસને પબ્બજિતો સિક્ખાનુસન્તતવુત્તિ ભવતિ સિક્ખાય તિબ્બગારવો. દિટ્ઠિચરિતો સમ્મત્તનિયામં ઓક્કમન્તો ધમ્માનુસારી ભવતિ. તણ્હાચરિતો સમ્મત્તનિયામં ઓક્કમન્તો સદ્ધાનુસારી ભવતિ, દિટ્ઠિચરિતો સુખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યાતિ. તણ્હાચરિતો દુક્ખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યાતિ.
81. Tattha diṭṭhicarito asmiṃ sāsane pabbajito sallekhānusantatavutti bhavati sallekhe tibbagāravo. Taṇhācarito asmiṃ sāsane pabbajito sikkhānusantatavutti bhavati sikkhāya tibbagāravo. Diṭṭhicarito sammattaniyāmaṃ okkamanto dhammānusārī bhavati. Taṇhācarito sammattaniyāmaṃ okkamanto saddhānusārī bhavati, diṭṭhicarito sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyāti. Taṇhācarito dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyāti.
તત્થ કિંકારણં, યં તણ્હાચરિતો દુક્ખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યાતિ, તસ્સ હિ કામા અપરિચ્ચત્તા ભવન્તિ, સો કામેહિ વિવેચિયમાનો દુક્ખેન પટિનિસ્સરતિ દન્ધઞ્ચ ધમ્મં આજાનાતિ? યો પનાયં દિટ્ઠિચરિતો અયં આદિતોયેવ કામેહિ અનત્થિકો ભવતિ. સો તતો વિવેચિયમાનો ખિપ્પઞ્ચ પટિનિસ્સરતિ, ખિપ્પઞ્ચ ધમ્મં આજાનાતિ. દુક્ખાપિ પટિપદા દુવિધા દન્ધાભિઞ્ઞા ચ ખિપ્પાભિઞ્ઞા ચ. સુખાપિ પટિપદા દુવિધા દન્ધાભિઞ્ઞા ચ ખિપ્પાભિઞ્ઞા ચ. સત્તાપિ દુવિધા મુદિન્દ્રિયાપિ તિક્ખિન્દ્રિયાપિ. યે મુદિન્દ્રિયા, તે દન્ધઞ્ચ પટિનિસ્સરન્તિ દન્ધઞ્ચ ધમ્મં આજાનન્તિ. યે તિક્ખિન્દ્રિયા, તે ખિપ્પઞ્ચ પટિનિસ્સરન્તિ, ખિપ્પઞ્ચ ધમ્મં આજાનન્તિ, ઇમા ચતસ્સો પટિપદા. યે હિ કેચિ નિય્યિંસુ વા નિય્યન્તિ વા નિય્યિસ્સન્તિ વા, તે ઇમાહિ એવ ચતૂહિ પટિપદાહિ. એવં અરિયા ચતુક્કમગ્ગં પઞ્ઞાપેન્તિ અબુધજનસેવિતાય બાલકન્તાય રત્તવાસિનિયા નન્દિયા ભવતણ્હાય અવટ્ટનત્થં 5. અયં વુચ્ચતિ નન્દિયાવટ્ટસ્સ નયસ્સ ભૂમીતિ, તેનાહ ‘‘તણ્હઞ્ચ અવિજ્જમ્પિ ચ સમથેના’’તિ.
Tattha kiṃkāraṇaṃ, yaṃ taṇhācarito dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyāti, tassa hi kāmā apariccattā bhavanti, so kāmehi viveciyamāno dukkhena paṭinissarati dandhañca dhammaṃ ājānāti? Yo panāyaṃ diṭṭhicarito ayaṃ āditoyeva kāmehi anatthiko bhavati. So tato viveciyamāno khippañca paṭinissarati, khippañca dhammaṃ ājānāti. Dukkhāpi paṭipadā duvidhā dandhābhiññā ca khippābhiññā ca. Sukhāpi paṭipadā duvidhā dandhābhiññā ca khippābhiññā ca. Sattāpi duvidhā mudindriyāpi tikkhindriyāpi. Ye mudindriyā, te dandhañca paṭinissaranti dandhañca dhammaṃ ājānanti. Ye tikkhindriyā, te khippañca paṭinissaranti, khippañca dhammaṃ ājānanti, imā catasso paṭipadā. Ye hi keci niyyiṃsu vā niyyanti vā niyyissanti vā, te imāhi eva catūhi paṭipadāhi. Evaṃ ariyā catukkamaggaṃ paññāpenti abudhajanasevitāya bālakantāya rattavāsiniyā nandiyā bhavataṇhāya avaṭṭanatthaṃ 6. Ayaṃ vuccati nandiyāvaṭṭassa nayassa bhūmīti, tenāha ‘‘taṇhañca avijjampi ca samathenā’’ti.
૮૨. વેય્યાકરણેસુ હિ યે કુસલાકુસલાતિ તે દુવિધા ઉપપરિક્ખિતબ્બા – લોકવટ્ટાનુસારી ચ લોકવિવટ્ટાનુસારી ચ. વટ્ટં નામ સંસારો. વિવટ્ટં નિબ્બાનં. કમ્મકિલેસા હેતુ સંસારસ્સ. તત્થ કમ્મં ચેતના ચેતસિકઞ્ચ નિદ્દિસિતબ્બં. તં કથં દટ્ઠબ્બં? ઉપચયેન સબ્બેપિ કિલેસા ચતૂહિ વિપલ્લાસેહિ નિદ્દિસિતબ્બા. તે કત્થ દટ્ઠબ્બા? દસ વત્થુકે કિલેસપુઞ્જે. કતમાનિ દસ વત્થૂનિ? ચત્તારો આહારા, ચત્તારો વિપલ્લાસા, ચત્તારિ ઉપાદાનાનિ, ચત્તારો યોગા, ચત્તારો ગન્થા, ચત્તારો આસવા, ચત્તારો ઓઘા, ચત્તારો સલ્લા, ચતસ્સો વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયો ચત્તારિ અગતિગમનાનિ. પઠમે આહારે પઠમો વિપલ્લાસો, દુતિયે આહારે દુતિયો વિપલ્લાસો, તતિયે આહારે તતિયો વિપલ્લાસો, ચતુત્થે આહારે ચતુત્થો વિપલ્લાસો. પઠમે વિપલ્લાસે પઠમં ઉપાદાનં. દુતિયે વિપલ્લાસે દુતિયં ઉપાદાનં, તતિયે વિપલ્લાસે તતિયં ઉપાદાનં, ચતુત્થે વિપલ્લાસે ચતુત્થં ઉપાદાનં. પઠમે ઉપાદાને પઠમો યોગો, દુતિયે ઉપાદાને દુતિયો યોગો, તતિયે ઉપાદાને તતિયો યોગો, ચતુત્થે ઉપાદાને ચતુત્થો યોગો. પઠમે યોગે પઠમો ગન્થો, દુતિયે યોગે દુતિયો ગન્થો, તતિયે યોગે તતિયો ગન્થો, ચતુત્થે યોગે ચતુત્થો ગન્થો, પઠમે ગન્થે પઠમો આસવો, દુતિયે ગન્થે દુતિયો આસવો, તતિયે ગન્થે તતિયો આસવો, ચતુત્થે ગન્થે ચતુત્થો આસવો. પઠમે આસવે પઠમો ઓઘો, દુતિયે આસવે દુતિયો ઓઘો, તતિયે આસવે તતિયો ઓઘો, ચતુત્થે આસવે ચતુત્થો ઓઘો. પઠમે ઓઘે પઠમો સલ્લો, દુતિયે ઓઘે દુતિયો સલ્લો, તતિયે ઓઘે તતિયો સલ્લો, ચતુત્થે ઓઘે ચતુત્થો સલ્લો. પઠમે સલ્લે પઠમા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, દુતિયે સલ્લે દુતિયા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, તતિયે સલ્લે તતિયા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, ચતુત્થે સલ્લે ચતુત્થી 7 વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, પઠમાયં વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયં પઠમં અગતિગમનં. દુતિયાયં વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયં દુતિયં અગતિગમનં. તતિયાયં વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયં તતિયં અગતિગમનં, ચતુત્થિયં 8 વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયં ચતુત્થં અગતિગમનં.
82. Veyyākaraṇesu hi ye kusalākusalāti te duvidhā upaparikkhitabbā – lokavaṭṭānusārī ca lokavivaṭṭānusārī ca. Vaṭṭaṃ nāma saṃsāro. Vivaṭṭaṃ nibbānaṃ. Kammakilesā hetu saṃsārassa. Tattha kammaṃ cetanā cetasikañca niddisitabbaṃ. Taṃ kathaṃ daṭṭhabbaṃ? Upacayena sabbepi kilesā catūhi vipallāsehi niddisitabbā. Te kattha daṭṭhabbā? Dasa vatthuke kilesapuñje. Katamāni dasa vatthūni? Cattāro āhārā, cattāro vipallāsā, cattāri upādānāni, cattāro yogā, cattāro ganthā, cattāro āsavā, cattāro oghā, cattāro sallā, catasso viññāṇaṭṭhitiyo cattāri agatigamanāni. Paṭhame āhāre paṭhamo vipallāso, dutiye āhāre dutiyo vipallāso, tatiye āhāre tatiyo vipallāso, catutthe āhāre catuttho vipallāso. Paṭhame vipallāse paṭhamaṃ upādānaṃ. Dutiye vipallāse dutiyaṃ upādānaṃ, tatiye vipallāse tatiyaṃ upādānaṃ, catutthe vipallāse catutthaṃ upādānaṃ. Paṭhame upādāne paṭhamo yogo, dutiye upādāne dutiyo yogo, tatiye upādāne tatiyo yogo, catutthe upādāne catuttho yogo. Paṭhame yoge paṭhamo gantho, dutiye yoge dutiyo gantho, tatiye yoge tatiyo gantho, catutthe yoge catuttho gantho, paṭhame ganthe paṭhamo āsavo, dutiye ganthe dutiyo āsavo, tatiye ganthe tatiyo āsavo, catutthe ganthe catuttho āsavo. Paṭhame āsave paṭhamo ogho, dutiye āsave dutiyo ogho, tatiye āsave tatiyo ogho, catutthe āsave catuttho ogho. Paṭhame oghe paṭhamo sallo, dutiye oghe dutiyo sallo, tatiye oghe tatiyo sallo, catutthe oghe catuttho sallo. Paṭhame salle paṭhamā viññāṇaṭṭhiti, dutiye salle dutiyā viññāṇaṭṭhiti, tatiye salle tatiyā viññāṇaṭṭhiti, catutthe salle catutthī 9 viññāṇaṭṭhiti, paṭhamāyaṃ viññāṇaṭṭhitiyaṃ paṭhamaṃ agatigamanaṃ. Dutiyāyaṃ viññāṇaṭṭhitiyaṃ dutiyaṃ agatigamanaṃ. Tatiyāyaṃ viññāṇaṭṭhitiyaṃ tatiyaṃ agatigamanaṃ, catutthiyaṃ 10 viññāṇaṭṭhitiyaṃ catutthaṃ agatigamanaṃ.
૮૩. તત્થ યો ચ કબળીકારો આહારો ફસ્સો આહારો, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યો ચ મનોસઞ્ચેતનાહારો યો ચ વિઞ્ઞાણાહારો, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યો ચ ‘‘અસુભે સુભ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, યો ચ ‘‘દુક્ખે સુખ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યો ચ ‘‘અનિચ્ચે નિચ્ચ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, યો ચ ‘‘અનત્તનિ અત્તા’’તિ વિપલ્લાસો, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યઞ્ચ કામુપાદાનં યઞ્ચ ભવુપાદાનં, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યઞ્ચ દિટ્ઠુપાદાનં યઞ્ચ અત્તવાદુપાદાનં, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યો ચ કામયોગો, યો ચ ભવયોગો, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યો ચ દિટ્ઠિયોગો, યો ચ અવિજ્જાયોગો, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યો ચ અભિજ્ઝાકાયગન્થો, યો ચ બ્યાપાદો કાયગન્થો, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યો ચ પરામાસકાયગન્થો, યો ચ ઇદંસચ્ચાભિનિવેસકાયગન્થો, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યો ચ કામાસવો, યો ચ ભવાસવો, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યો ચ દિટ્ઠાસવો, યો ચ અવિજ્જાસવો, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યો ચ કામોઘો, યો ચ ભવોઘો, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યો ચ દિટ્ઠોઘો, યો ચ અવિજ્જોઘો, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યો ચ રાગસલ્લો, યો ચ દોસસલ્લો, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યો ચ માનસલ્લો, યો ચ મોહસલ્લો, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યા ચ રૂપૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, યા ચ વેદનૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યા ચ સઞ્ઞૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, યા ચ સઙ્ખારૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. તત્થ યઞ્ચ છન્દા અગતિગમનં યઞ્ચ દોસા અગતિગમનં, ઇમે તણ્હાચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા. યઞ્ચ ભયા અગતિગમનં, યઞ્ચ મોહા અગતિગમનં, ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા.
83. Tattha yo ca kabaḷīkāro āhāro phasso āhāro, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yo ca manosañcetanāhāro yo ca viññāṇāhāro, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yo ca ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso, yo ca ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāso, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yo ca ‘‘anicce nicca’’nti vipallāso, yo ca ‘‘anattani attā’’ti vipallāso, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yañca kāmupādānaṃ yañca bhavupādānaṃ, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yañca diṭṭhupādānaṃ yañca attavādupādānaṃ, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yo ca kāmayogo, yo ca bhavayogo, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yo ca diṭṭhiyogo, yo ca avijjāyogo, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yo ca abhijjhākāyagantho, yo ca byāpādo kāyagantho, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yo ca parāmāsakāyagantho, yo ca idaṃsaccābhinivesakāyagantho, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yo ca kāmāsavo, yo ca bhavāsavo, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yo ca diṭṭhāsavo, yo ca avijjāsavo, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yo ca kāmogho, yo ca bhavogho, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yo ca diṭṭhogho, yo ca avijjogho, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yo ca rāgasallo, yo ca dosasallo, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yo ca mānasallo, yo ca mohasallo, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yā ca rūpūpagā viññāṇaṭṭhiti, yā ca vedanūpagā viññāṇaṭṭhiti, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yā ca saññūpagā viññāṇaṭṭhiti, yā ca saṅkhārūpagā viññāṇaṭṭhiti, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā. Tattha yañca chandā agatigamanaṃ yañca dosā agatigamanaṃ, ime taṇhācaritassa puggalassa upakkilesā. Yañca bhayā agatigamanaṃ, yañca mohā agatigamanaṃ, ime diṭṭhicaritassa puggalassa upakkilesā.
૮૪. તત્થ કબળીકારે આહારે ‘‘અસુભે સુભ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, ફસ્સે આહારે ‘‘દુક્ખે સુખ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, વિઞ્ઞાણે આહારે ‘‘અનિચ્ચે નિચ્ચ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, મનોસઞ્ચેતનાય આહારે ‘‘અનત્તનિ અત્તા’’તિ વિપલ્લાસો. પઠમે વિપલ્લાસે ઠિતો કામે ઉપાદિયતિ , ઇદં વુચ્ચતિ કામુપાદાનં; દુતિયે વિપલ્લાસે ઠિતો અનાગતં ભવં ઉપાદિયતિ , ઇદં વુચ્ચતિ ભવુપાદાનં; તતિયે વિપલ્લાસે ઠિતો સંસારાભિનન્દિનિં દિટ્ઠિં ઉપાદિયતિ, ઇદં વુચ્ચતિ દિટ્ઠુપાદાનં; ચતુત્થે વિપલ્લાસે ઠિતો અત્તાનં કપ્પિયં ઉપાદિયતિ, ઇદં વુચ્ચતિ અત્તવાદુપાદાનં.
84. Tattha kabaḷīkāre āhāre ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso, phasse āhāre ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāso, viññāṇe āhāre ‘‘anicce nicca’’nti vipallāso, manosañcetanāya āhāre ‘‘anattani attā’’ti vipallāso. Paṭhame vipallāse ṭhito kāme upādiyati , idaṃ vuccati kāmupādānaṃ; dutiye vipallāse ṭhito anāgataṃ bhavaṃ upādiyati , idaṃ vuccati bhavupādānaṃ; tatiye vipallāse ṭhito saṃsārābhinandiniṃ diṭṭhiṃ upādiyati, idaṃ vuccati diṭṭhupādānaṃ; catutthe vipallāse ṭhito attānaṃ kappiyaṃ upādiyati, idaṃ vuccati attavādupādānaṃ.
કામુપાદાનેન કામેહિ સંયુજ્જતિ, અયં વુચ્ચતિ કામયોગો; ભવુપાદાનેન ભવેહિ સંયુજ્જતિ, અયં વુચ્ચતિ ભવયોગો; દિટ્ઠુપાદાનેન પાપિકાય દિટ્ઠિયા સંયુજ્જતિ, અયં વુચ્ચતિ દિટ્ઠિયોગો; અત્તવાદુપાદાનેન અવિજ્જાય સંયુજ્જતિ, અયં વુચ્ચતિ અવિજ્જાયોગો.
Kāmupādānena kāmehi saṃyujjati, ayaṃ vuccati kāmayogo; bhavupādānena bhavehi saṃyujjati, ayaṃ vuccati bhavayogo; diṭṭhupādānena pāpikāya diṭṭhiyā saṃyujjati, ayaṃ vuccati diṭṭhiyogo; attavādupādānena avijjāya saṃyujjati, ayaṃ vuccati avijjāyogo.
પઠમે યોગે ઠિતો અભિજ્ઝાય કાયં ગન્થતિ, અયં વુચ્ચતિ અભિજ્ઝાકાયગન્થો; દુતિયે યોગે ઠિતો બ્યાપાદેન કાયં ગન્થતિ, અયં વુચ્ચતિ બ્યાપાદકાયગન્થો; તતિયે યોગે ઠિતો પરામાસેન કાયં ગન્થતિ, અયં વુચ્ચતિ પરામાસકાયગન્થો; ચતુત્થે યોગે ઠિતો ઇદંસચ્ચાભિનિવેસેન કાયં ગન્થતિ, અયં વુચ્ચતિ ઇદંસચ્ચાભિનિવેસકાયગન્થો.
Paṭhame yoge ṭhito abhijjhāya kāyaṃ ganthati, ayaṃ vuccati abhijjhākāyagantho; dutiye yoge ṭhito byāpādena kāyaṃ ganthati, ayaṃ vuccati byāpādakāyagantho; tatiye yoge ṭhito parāmāsena kāyaṃ ganthati, ayaṃ vuccati parāmāsakāyagantho; catutthe yoge ṭhito idaṃsaccābhinivesena kāyaṃ ganthati, ayaṃ vuccati idaṃsaccābhinivesakāyagantho.
તસ્સ એવંગન્થિતા કિલેસા આસવન્તિ. કુતો ચ વુચ્ચતિ આસવન્તીતિ? અનુસયતો વા પરિયુટ્ઠાનતો વા. તત્થ અભિજ્ઝાકાયગન્થેન કામાસવો, બ્યાપાદકાયગન્થેન ભવાસવો, પરામાસકાયગન્થેન દિટ્ઠાસવો, ઇદંસચ્ચાભિનિવેસકાયગન્થેન અવિજ્જાસવો.
Tassa evaṃganthitā kilesā āsavanti. Kuto ca vuccati āsavantīti? Anusayato vā pariyuṭṭhānato vā. Tattha abhijjhākāyaganthena kāmāsavo, byāpādakāyaganthena bhavāsavo, parāmāsakāyaganthena diṭṭhāsavo, idaṃsaccābhinivesakāyaganthena avijjāsavo.
તસ્સ ઇમે ચત્તારો આસવા વેપુલ્લં ગતા ઓઘા ભવન્તિ. ઇતિ આસવવેપુલ્લા ઓઘવેપુલ્લં. તત્થ કામાસવેન કામોઘો, ભવાસવેન ભવોઘો, દિટ્ઠાસવેન દિટ્ઠોઘો, અવિજ્જાસવેન અવિજ્જોઘો.
Tassa ime cattāro āsavā vepullaṃ gatā oghā bhavanti. Iti āsavavepullā oghavepullaṃ. Tattha kāmāsavena kāmogho, bhavāsavena bhavogho, diṭṭhāsavena diṭṭhogho, avijjāsavena avijjogho.
તસ્સ ઇમે ચત્તારો ઓઘા અનુસયસહગતા અજ્ઝાસયં અનુપવિટ્ઠા હદયં આહચ્ચ તિટ્ઠન્તિ, તેન વુચ્ચન્તિ સલ્લાઇતિ. તત્થ કામોઘેન રાગસલ્લો, ભવોઘેન દોસસલ્લો, દિટ્ઠોઘેન માનસલ્લો, અવિજ્જોઘેન મોહસલ્લો.
Tassa ime cattāro oghā anusayasahagatā ajjhāsayaṃ anupaviṭṭhā hadayaṃ āhacca tiṭṭhanti, tena vuccanti sallāiti. Tattha kāmoghena rāgasallo, bhavoghena dosasallo, diṭṭhoghena mānasallo, avijjoghena mohasallo.
તસ્સ ઇમેહિ ચતૂહિ સલ્લેહિ પરિયાદિન્નં 11 વિઞ્ઞાણં ચતૂસુ ધમ્મેસુ સણ્ઠહતિ રૂપે વેદનાય સઞ્ઞાય સઙ્ખારેસુ. તત્થ રાગસલ્લેન નન્દૂપસેચનેન વિઞ્ઞાણેન રૂપૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, દોસસલ્લેન નન્દૂપસેચનેન વિઞ્ઞાણેન વેદનૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, માનસલ્લેન નન્દૂપસેચનેન વિઞ્ઞાણેન સઞ્ઞૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, મોહસલ્લેન નન્દૂપસેચનેન વિઞ્ઞાણેન સઙ્ખારૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ.
Tassa imehi catūhi sallehi pariyādinnaṃ 12 viññāṇaṃ catūsu dhammesu saṇṭhahati rūpe vedanāya saññāya saṅkhāresu. Tattha rāgasallena nandūpasecanena viññāṇena rūpūpagā viññāṇaṭṭhiti, dosasallena nandūpasecanena viññāṇena vedanūpagā viññāṇaṭṭhiti, mānasallena nandūpasecanena viññāṇena saññūpagā viññāṇaṭṭhiti, mohasallena nandūpasecanena viññāṇena saṅkhārūpagā viññāṇaṭṭhiti.
તસ્સ ઇમાહિ ચતૂહિ વિઞ્ઞાણટ્ઠિતીહિ ઉપત્થદ્ધં વિઞ્ઞાણં ચતૂહિ ધમ્મેહિ અગતિં ગચ્છતિ છન્દા દોસા ભયા મોહા. તત્થ રાગેન છન્દાગતિં ગચ્છતિ, દોસેન દોસાગતિં ગચ્છતિ, ભયેન ભયાગતિં ગચ્છતિ, મોહેન મોહાગતિં ગચ્છતિ. ઇતિ ખો તઞ્ચ કમ્મં ઇમે ચ કિલેસા, એસ હેતુ સંસારસ્સ, એવં સબ્બે કિલેસા ચતૂહિ વિપલ્લાસેહિ નિદ્દિસિતબ્બા.
Tassa imāhi catūhi viññāṇaṭṭhitīhi upatthaddhaṃ viññāṇaṃ catūhi dhammehi agatiṃ gacchati chandā dosā bhayā mohā. Tattha rāgena chandāgatiṃ gacchati, dosena dosāgatiṃ gacchati, bhayena bhayāgatiṃ gacchati, mohena mohāgatiṃ gacchati. Iti kho tañca kammaṃ ime ca kilesā, esa hetu saṃsārassa, evaṃ sabbe kilesā catūhi vipallāsehi niddisitabbā.
૮૫. તત્થ ઇમા ચતસ્સો દિસા કબળીકારો આહારો ‘‘અસુભે સુભ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, કામુપાદાનં, કામયોગો, અભિજ્ઝાકાયગન્થો, કામાસવો, કામોઘો, રાગસલ્લો, રૂપૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, છન્દા અગતિગમનન્તિ પઠમા દિસા.
85. Tattha imā catasso disā kabaḷīkāro āhāro ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso, kāmupādānaṃ, kāmayogo, abhijjhākāyagantho, kāmāsavo, kāmogho, rāgasallo, rūpūpagā viññāṇaṭṭhiti, chandā agatigamananti paṭhamā disā.
ફસ્સો આહારો, ‘‘દુક્ખે સુખ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, ભવુપાદાનં, ભવયોગો, બ્યાપાદકાયગન્થો, ભવાસવો, ભવોઘો, દોસસલ્લો, વેદનૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, દોસા અગતિગમનન્તિ દુતિયા દિસા.
Phasso āhāro, ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāso, bhavupādānaṃ, bhavayogo, byāpādakāyagantho, bhavāsavo, bhavogho, dosasallo, vedanūpagā viññāṇaṭṭhiti, dosā agatigamananti dutiyā disā.
વિઞ્ઞાણાહારો ‘‘અનિચ્ચે નિચ્ચ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, દિટ્ઠુપાદાનં, દિટ્ઠિયોગો પરામાસકાયગન્થો, દિટ્ઠાસવો, દિટ્ઠોઘો, માનસલ્લો, સઞ્ઞૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, ભયા અગતિગમનન્તિ તતિયા દિસા.
Viññāṇāhāro ‘‘anicce nicca’’nti vipallāso, diṭṭhupādānaṃ, diṭṭhiyogo parāmāsakāyagantho, diṭṭhāsavo, diṭṭhogho, mānasallo, saññūpagā viññāṇaṭṭhiti, bhayā agatigamananti tatiyā disā.
મનોસઞ્ચેતનાહારો ‘‘અનત્તનિ અત્તા’’તિ વિપલ્લાસો, અત્તવાદુપાદાનં, અવિજ્જાયોગો, ઇદંસચ્ચાભિનિવેસકાયગન્થો, અવિજ્જાસવો, અવિજ્જોઘો, મોહસલ્લો, સઙ્ખારૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, મોહા અગતિગમનન્તિ ચતુત્થી દિસા.
Manosañcetanāhāro ‘‘anattani attā’’ti vipallāso, attavādupādānaṃ, avijjāyogo, idaṃsaccābhinivesakāyagantho, avijjāsavo, avijjogho, mohasallo, saṅkhārūpagā viññāṇaṭṭhiti, mohā agatigamananti catutthī disā.
તત્થ યો ચ કબળીકારો આહારો યો ચ ‘‘અસુભે સુભ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, કામુપાદાનં, કામયોગો, અભિજ્ઝાકાયગન્થો, કામાસવો , કામોઘો, રાગસલ્લો, રૂપૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ છન્દા અગતિગમનન્તિ, ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં એકો અત્થો, બ્યઞ્જનમેવ નાનં. ઇમે રાગચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા.
Tattha yo ca kabaḷīkāro āhāro yo ca ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso, kāmupādānaṃ, kāmayogo, abhijjhākāyagantho, kāmāsavo , kāmogho, rāgasallo, rūpūpagā viññāṇaṭṭhiti chandā agatigamananti, imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ eko attho, byañjanameva nānaṃ. Ime rāgacaritassa puggalassa upakkilesā.
તત્થ યો ચ ફસ્સો આહારો યો ચ ‘‘દુક્ખે સુખ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, ભવુપાદાનં, ભવયોગો , બ્યાપાદકાયગન્થો, ભવાસવો, ભવોઘો, દોસસલ્લો, વેદનૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, દોસા અગતિગમનન્તિ ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં એકો અત્થો બ્યઞ્જનમેવ નાનં, ઇમે દોસચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ઉપક્કિલેસા.
Tattha yo ca phasso āhāro yo ca ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāso, bhavupādānaṃ, bhavayogo , byāpādakāyagantho, bhavāsavo, bhavogho, dosasallo, vedanūpagā viññāṇaṭṭhiti, dosā agatigamananti imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ eko attho byañjanameva nānaṃ, ime dosacaritassa puggalassa upakkilesā.
તત્થ યો ચ વિઞ્ઞાણાહારો યો ચ ‘‘અનિચ્ચે નિચ્ચ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, દિટ્ઠુપાદાનં, દિટ્ઠિયોગો, પરામાસકાયગન્થો, દિટ્ઠાસવો, દિટ્ઠોઘો, માનસલ્લો, સઞ્ઞૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, ભયા અગતિગમનન્તિ ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં એકો અત્થો, બ્યઞ્જનમેવ નાનં. ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ મન્દસ્સ ઉપક્કિલેસા.
Tattha yo ca viññāṇāhāro yo ca ‘‘anicce nicca’’nti vipallāso, diṭṭhupādānaṃ, diṭṭhiyogo, parāmāsakāyagantho, diṭṭhāsavo, diṭṭhogho, mānasallo, saññūpagā viññāṇaṭṭhiti, bhayā agatigamananti imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ eko attho, byañjanameva nānaṃ. Ime diṭṭhicaritassa mandassa upakkilesā.
તત્થ યો ચ મનોસઞ્ચેતનાહારો યો ચ ‘‘અનત્તનિ અત્તા’’તિ વિપલ્લાસો, અત્તવાદુપાદાનં, અવિજ્જાયોગો, ઇદંસચ્ચાભિનિવેસકાયગન્થો, અવિજ્જાસવો, અવિજ્જોઘો, મોહસલ્લો, સઙ્ખારૂપગા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ, મોહા અગતિગમનન્તિ, ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં એકો અત્થો, બ્યઞ્જનમેવ નાનં. ઇમે દિટ્ઠિચરિતસ્સ ઉદત્તસ્સ 13 ઉપક્કિલેસા.
Tattha yo ca manosañcetanāhāro yo ca ‘‘anattani attā’’ti vipallāso, attavādupādānaṃ, avijjāyogo, idaṃsaccābhinivesakāyagantho, avijjāsavo, avijjogho, mohasallo, saṅkhārūpagā viññāṇaṭṭhiti, mohā agatigamananti, imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ eko attho, byañjanameva nānaṃ. Ime diṭṭhicaritassa udattassa 14 upakkilesā.
તત્થ યો ચ કબળીકારો આહારો યો ચ ફસ્સો આહારો, ઇમે અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પરિઞ્ઞં ગચ્છન્તિ, વિઞ્ઞાણાહારો સુઞ્ઞતાય, મનોસઞ્ચેતનાહારો અનિમિત્તેન, તત્થ યો ચ ‘‘અસુભે સુભ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, યો ચ ‘‘દુક્ખે સુખ’’ન્તિ વિપલ્લાસો, ઇમે અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં અબ્ભત્થં ગચ્છન્તિ. ‘‘અનિચ્ચે નિચ્ચ’’ન્તિ વિપલ્લાસો સુઞ્ઞતાય, ‘‘અનત્તનિ અત્તા’’તિ વિપલ્લાસો અનિમિત્તેન. તત્થ કામુપાદાનઞ્ચ ભવુપાદાનઞ્ચ અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં ગચ્છન્તિ. દિટ્ઠુપાદાનં સુઞ્ઞતાય, અત્તવાદુપાદાનં અનિમિત્તેન. તત્થ કામયોગો ચ ભવયોગો ચ અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં ગચ્છન્તિ, દિટ્ઠિયોગો સુઞ્ઞતાય, અવિજ્જાયોગો અનિમિત્તેન. તત્થ અભિજ્ઝાકાયગન્થો ચ બ્યાપાદકાયગન્થો ચ અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં ગચ્છન્તિ, પરામાસકાયગન્થો સુઞ્ઞતાય, ઇદંસચ્ચાભિનિવેસકાયગન્થો અનિમિત્તેન.
Tattha yo ca kabaḷīkāro āhāro yo ca phasso āhāro, ime appaṇihitena vimokkhamukhena pariññaṃ gacchanti, viññāṇāhāro suññatāya, manosañcetanāhāro animittena, tattha yo ca ‘‘asubhe subha’’nti vipallāso, yo ca ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāso, ime appaṇihitena vimokkhamukhena pahānaṃ abbhatthaṃ gacchanti. ‘‘Anicce nicca’’nti vipallāso suññatāya, ‘‘anattani attā’’ti vipallāso animittena. Tattha kāmupādānañca bhavupādānañca appaṇihitena vimokkhamukhena pahānaṃ gacchanti. Diṭṭhupādānaṃ suññatāya, attavādupādānaṃ animittena. Tattha kāmayogo ca bhavayogo ca appaṇihitena vimokkhamukhena pahānaṃ gacchanti, diṭṭhiyogo suññatāya, avijjāyogo animittena. Tattha abhijjhākāyagantho ca byāpādakāyagantho ca appaṇihitena vimokkhamukhena pahānaṃ gacchanti, parāmāsakāyagantho suññatāya, idaṃsaccābhinivesakāyagantho animittena.
તત્થ કામાસવો ચ ભવાસવો ચ અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં ગચ્છન્તિ, દિટ્ઠાસવો સુઞ્ઞતાય, અવિજ્જાસવો અનિમિત્તેન. તત્થ કામોઘો ચ ભવોઘો ચ અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં ગચ્છન્તિ, દિટ્ઠોઘો સુઞ્ઞતાય, અવિજ્જોઘો અનિમિત્તેન. તત્થ રાગસલ્લો ચ દોસસલ્લો ચ અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં ગચ્છન્તિ, માનસલ્લો સુઞ્ઞતાય, મોહસલ્લો અનિમિત્તેન. તત્થ રૂપૂપગા ચ વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ વેદનૂપગા ચ વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પરિઞ્ઞં ગચ્છન્તિ, સઞ્ઞૂપગા સુઞ્ઞતાય, સઙ્ખારૂપગા અનિમિત્તેન.
Tattha kāmāsavo ca bhavāsavo ca appaṇihitena vimokkhamukhena pahānaṃ gacchanti, diṭṭhāsavo suññatāya, avijjāsavo animittena. Tattha kāmogho ca bhavogho ca appaṇihitena vimokkhamukhena pahānaṃ gacchanti, diṭṭhogho suññatāya, avijjogho animittena. Tattha rāgasallo ca dosasallo ca appaṇihitena vimokkhamukhena pahānaṃ gacchanti, mānasallo suññatāya, mohasallo animittena. Tattha rūpūpagā ca viññāṇaṭṭhiti vedanūpagā ca viññāṇaṭṭhiti appaṇihitena vimokkhamukhena pariññaṃ gacchanti, saññūpagā suññatāya, saṅkhārūpagā animittena.
તત્થ છન્દા ચ અગતિગમનં દોસા ચ અગતિગમનં અપ્પણિહિતેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં ગચ્છન્તિ, ભયા અગતિગમનં સુઞ્ઞતાય, મોહા અગતિગમનં અનિમિત્તેન વિમોક્ખમુખેન પહાનં ગચ્છન્તિ. ઇતિ સબ્બે લોકવટ્ટાનુસારિનો ધમ્મા નિય્યન્તિ. તે લોકા તીહિ વિમોક્ખમુખેહિ.
Tattha chandā ca agatigamanaṃ dosā ca agatigamanaṃ appaṇihitena vimokkhamukhena pahānaṃ gacchanti, bhayā agatigamanaṃ suññatāya, mohā agatigamanaṃ animittena vimokkhamukhena pahānaṃ gacchanti. Iti sabbe lokavaṭṭānusārino dhammā niyyanti. Te lokā tīhi vimokkhamukhehi.
૮૬. તત્રિદં નિય્યાનં –
86. Tatridaṃ niyyānaṃ –
ચતસ્સો પટિપદા, ચત્તારો સતિપટ્ઠાના, ચત્તારિ ઝાનાનિ, ચત્તારો વિહારા, ચત્તારો સમ્મપ્પધાના, ચત્તારો અચ્છરિયા અબ્ભુતા ધમ્મા, ચત્તારિ અધિટ્ઠાનાનિ, ચતસ્સો સમાધિભાવના, ચત્તારો સુખભાગિયા ધમ્મા, ચતસ્સો અપ્પમાણા.
Catasso paṭipadā, cattāro satipaṭṭhānā, cattāri jhānāni, cattāro vihārā, cattāro sammappadhānā, cattāro acchariyā abbhutā dhammā, cattāri adhiṭṭhānāni, catasso samādhibhāvanā, cattāro sukhabhāgiyā dhammā, catasso appamāṇā.
પઠમા પટિપદા પઠમં સતિપટ્ઠાનં, દુતિયા પટિપદા દુતિયં સતિપટ્ઠાનં, તતિયા પટિપદા તતિયં સતિપટ્ઠાનં, ચતુત્થી પટિપદા ચતુત્થં સતિપટ્ઠાનં. પઠમં સતિપટ્ઠાનં પઠમં ઝાનં, દુતિયં સતિપટ્ઠાનં દુતિયં ઝાનં, તતિયં સતિપટ્ઠાનં તતિયં ઝાનં. ચતુત્થં સતિપટ્ઠાનં ચતુત્થં ઝાનં. પઠમં ઝાનં પઠમો વિહારો, દુતિયં ઝાનં દુતિયો વિહારો, તતિયં ઝાનં તતિયો વિહારો, ચતુત્થં ઝાનં ચતુત્થો વિહારો. પઠમો વિહારો પઠમં સમ્મપ્પધાનં, દુતિયો વિહારો દુતિયં સમ્મપ્પધાનં, તતિયો વિહારો તતિયં સમ્મપ્પધાનં, ચતુત્થો વિહારો ચતુત્થં સમ્મપ્પધાનં. પઠમં સમ્મપ્પધાનં પઠમો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો, દુતિયં દુતિયો, તતિયં તતિયો, ચતુત્થં સમ્મપ્પધાનં ચતુત્થો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો. પઠમો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો પઠમં અધિટ્ઠાનં, દુતિયો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો દુતિયં અધિટ્ઠાનં, તતિયો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો તતિયં અધિટ્ઠાનં, ચતુત્થો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો ચતુત્થં અધિટ્ઠાનં. પઠમં અધિટ્ઠાનં પઠમા સમાધિભાવના, દુતિયં અધિટ્ઠાનં દુતિયા સમાધિભાવના, તતિયં અધિટ્ઠાનં તતિયા સમાધિભાવના, ચતુત્થં અધિટ્ઠાનં ચતુત્થી સમાધિભાવના. પઠમા સમાધિભાવના પઠમો સુખભાગિયો ધમ્મો, દુતિયા સમાધિભાવના દુતિયો સુખભાગિયો ધમ્મો, તતિયા સમાધિભાવના તતિયો સુખભાગિયો ધમ્મો, ચતુત્થી સમાધિભાવના ચતુત્થો સુખભાગિયો ધમ્મો. પઠમો સુખભાગિયો ધમ્મો પઠમં અપ્પમાણં, દુતિયો સુખભાગિયો ધમ્મો દુતિયં અપ્પમાણં, તતિયો સુખભાગિયો ધમ્મો તતિયં અપ્પમાણં, ચતુત્થો સુખભાગિયો ધમ્મો ચતુત્થં અપ્પમાણં. પઠમા પટિપદા ભાવિતા બહુલીકતા 15 પઠમં સતિપટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ, દુતિયા પટિપદા ભાવિતા બહુલીકતા દુતિયં સતિપટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ, તતિયા પટિપદા ભાવિતા બહુલીકતા તતિયં સતિપટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ, ચતુત્થી પટિપદા ભાવિતા બહુલીકતા ચતુત્થં સતિપટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ. પઠમો સતિપટ્ઠાનો ભાવિતો બહુલીકતો પઠમં ઝાનં પરિપૂરેતિ, દુતિયો સતિપટ્ઠાનો ભાવિતો બહુલીકતો દુતિયં ઝાનં પરિપૂરેતિ, તતિયો સતિપટ્ઠાનો ભાવિતો બહુલીકતો તતિયં ઝાનં પરિપૂરેતિ, ચતુત્થો સતિપટ્ઠાનો ભાવિતો બહુલીકતો ચતુત્થં ઝાનં પરિપૂરેતિ.
Paṭhamā paṭipadā paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ, dutiyā paṭipadā dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ, tatiyā paṭipadā tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ, catutthī paṭipadā catutthaṃ satipaṭṭhānaṃ. Paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ, dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ dutiyaṃ jhānaṃ, tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ tatiyaṃ jhānaṃ. Catutthaṃ satipaṭṭhānaṃ catutthaṃ jhānaṃ. Paṭhamaṃ jhānaṃ paṭhamo vihāro, dutiyaṃ jhānaṃ dutiyo vihāro, tatiyaṃ jhānaṃ tatiyo vihāro, catutthaṃ jhānaṃ catuttho vihāro. Paṭhamo vihāro paṭhamaṃ sammappadhānaṃ, dutiyo vihāro dutiyaṃ sammappadhānaṃ, tatiyo vihāro tatiyaṃ sammappadhānaṃ, catuttho vihāro catutthaṃ sammappadhānaṃ. Paṭhamaṃ sammappadhānaṃ paṭhamo acchariyo abbhuto dhammo, dutiyaṃ dutiyo, tatiyaṃ tatiyo, catutthaṃ sammappadhānaṃ catuttho acchariyo abbhuto dhammo. Paṭhamo acchariyo abbhuto dhammo paṭhamaṃ adhiṭṭhānaṃ, dutiyo acchariyo abbhuto dhammo dutiyaṃ adhiṭṭhānaṃ, tatiyo acchariyo abbhuto dhammo tatiyaṃ adhiṭṭhānaṃ, catuttho acchariyo abbhuto dhammo catutthaṃ adhiṭṭhānaṃ. Paṭhamaṃ adhiṭṭhānaṃ paṭhamā samādhibhāvanā, dutiyaṃ adhiṭṭhānaṃ dutiyā samādhibhāvanā, tatiyaṃ adhiṭṭhānaṃ tatiyā samādhibhāvanā, catutthaṃ adhiṭṭhānaṃ catutthī samādhibhāvanā. Paṭhamā samādhibhāvanā paṭhamo sukhabhāgiyo dhammo, dutiyā samādhibhāvanā dutiyo sukhabhāgiyo dhammo, tatiyā samādhibhāvanā tatiyo sukhabhāgiyo dhammo, catutthī samādhibhāvanā catuttho sukhabhāgiyo dhammo. Paṭhamo sukhabhāgiyo dhammo paṭhamaṃ appamāṇaṃ, dutiyo sukhabhāgiyo dhammo dutiyaṃ appamāṇaṃ, tatiyo sukhabhāgiyo dhammo tatiyaṃ appamāṇaṃ, catuttho sukhabhāgiyo dhammo catutthaṃ appamāṇaṃ. Paṭhamā paṭipadā bhāvitā bahulīkatā 16 paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ paripūreti, dutiyā paṭipadā bhāvitā bahulīkatā dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ paripūreti, tatiyā paṭipadā bhāvitā bahulīkatā tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ paripūreti, catutthī paṭipadā bhāvitā bahulīkatā catutthaṃ satipaṭṭhānaṃ paripūreti. Paṭhamo satipaṭṭhāno bhāvito bahulīkato paṭhamaṃ jhānaṃ paripūreti, dutiyo satipaṭṭhāno bhāvito bahulīkato dutiyaṃ jhānaṃ paripūreti, tatiyo satipaṭṭhāno bhāvito bahulīkato tatiyaṃ jhānaṃ paripūreti, catuttho satipaṭṭhāno bhāvito bahulīkato catutthaṃ jhānaṃ paripūreti.
પઠમં ઝાનં ભાવિતં બહુલીકતં પઠમં વિહારં પરિપૂરેતિ, દુતિયં ઝાનં ભાવિતં બહુલીકતં દુતિયં વિહારં પરિપૂરેતિ, તતિયં ઝાનં ભાવિતં બહુલીકતં તતિયં વિહારં પરિપૂરેતિ, ચતુત્થં ઝાનં ભાવિતં બહુલીકતં ચતુત્થં વિહારં પરિપૂરેતિ. પઠમો વિહારો ભાવિતો બહુલીકતો અનુપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં અનુપ્પાદં પરિપૂરેતિ, દુતિયો વિહારો ભાવિતો બહુલીકતો ઉપ્પન્નાનં પાપકાનં અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનં પરિપૂરેતિ, તતિયો વિહારો ભાવિતો બહુલીકતો અનુપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઉપ્પાદં પરિપૂરેતિ, ચતુત્થો વિહારો ભાવિતો બહુલીકતો ઉપ્પન્નાનં કુસલાનં ધમ્માનં ઠિતિં અસમ્મોસં ભિય્યોભાવં પરિપૂરેતિ. પઠમં સમ્મપ્પધાનં ભાવિતં બહુલીકતં માનપ્પહાનં પરિપૂરેતિ, દુતિયં સમ્મપ્પધાનં ભાવિતં બહુલીકતં આલયસમુગ્ઘાતં પરિપૂરેતિ, તતિયં સમ્મપ્પધાનં ભાવિતં બહુલીકતં અવિજ્જાપહાનં પરિપૂરેતિ, ચતુત્થં સમ્મપ્પધાનં ભાવિતં બહુલીકતં ભવૂપસમં પરિપૂરેતિ. માનપ્પહાનં ભાવિતં બહુલીકતં સચ્ચાધિટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ, આલયસમુગ્ઘાતો ભાવિતો બહુલીકતો ચાગાધિટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ, અવિજ્જાપહાનં ભાવિતં બહુલીકતં પઞ્ઞાધિટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ, ભવૂપસમો ભાવિતો બહુલીકતો ઉપસમાધિટ્ઠાનં પરિપૂરેતિ. સચ્ચાધિટ્ઠાનં ભાવિતં બહુલીકતં છન્દસમાધિં પરિપૂરેતિ, ચાગાધિટ્ઠાનં ભાવિતં બહુલીકતં વીરિયસમાધિં પરિપૂરેતિ, પઞ્ઞાધિટ્ઠાનં ભાવિતં બહુલીકતં ચિત્તસમાધિં પરિપૂરેતિ, ઉપસમાધિટ્ઠાનં ભાવિતં બહુલીકતં વીમંસાસમાધિં પરિપૂરેતિ. છન્દસમાધિ ભાવિતો બહુલીકતો ઇન્દ્રિયસંવરં પરિપૂરેતિ, વીરિયસમાધિ ભાવિતો બહુલીકતો તપં પરિપૂરેતિ, ચિત્તસમાધિ ભાવિતો બહુલીકતો બુદ્ધિં પરિપૂરેતિ, વીમંસાસમાધિ ભાવિતો બહુલીકતો સબ્બૂપધિપટિનિસ્સગ્ગં પરિપૂરેતિ. ઇન્દ્રિયસંવરો ભાવિતો બહુલીકતો મેત્તં પરિપૂરેતિ, તપો ભાવિતો બહુલીકતો કરુણં પરિપૂરેતિ, બુદ્ધિ ભાવિતા બહુલીકતા મુદિતં પરિપૂરેતિ, સબ્બૂપધિપટિનિસ્સગ્ગો ભાવિતો બહુલીકતો ઉપેક્ખં પરિપૂરેતિ.
Paṭhamaṃ jhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ paṭhamaṃ vihāraṃ paripūreti, dutiyaṃ jhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ dutiyaṃ vihāraṃ paripūreti, tatiyaṃ jhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ tatiyaṃ vihāraṃ paripūreti, catutthaṃ jhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ catutthaṃ vihāraṃ paripūreti. Paṭhamo vihāro bhāvito bahulīkato anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādaṃ paripūreti, dutiyo vihāro bhāvito bahulīkato uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ paripūreti, tatiyo vihāro bhāvito bahulīkato anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādaṃ paripūreti, catuttho vihāro bhāvito bahulīkato uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiṃ asammosaṃ bhiyyobhāvaṃ paripūreti. Paṭhamaṃ sammappadhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ mānappahānaṃ paripūreti, dutiyaṃ sammappadhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ ālayasamugghātaṃ paripūreti, tatiyaṃ sammappadhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ avijjāpahānaṃ paripūreti, catutthaṃ sammappadhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ bhavūpasamaṃ paripūreti. Mānappahānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ saccādhiṭṭhānaṃ paripūreti, ālayasamugghāto bhāvito bahulīkato cāgādhiṭṭhānaṃ paripūreti, avijjāpahānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ paññādhiṭṭhānaṃ paripūreti, bhavūpasamo bhāvito bahulīkato upasamādhiṭṭhānaṃ paripūreti. Saccādhiṭṭhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ chandasamādhiṃ paripūreti, cāgādhiṭṭhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ vīriyasamādhiṃ paripūreti, paññādhiṭṭhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ cittasamādhiṃ paripūreti, upasamādhiṭṭhānaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ vīmaṃsāsamādhiṃ paripūreti. Chandasamādhi bhāvito bahulīkato indriyasaṃvaraṃ paripūreti, vīriyasamādhi bhāvito bahulīkato tapaṃ paripūreti, cittasamādhi bhāvito bahulīkato buddhiṃ paripūreti, vīmaṃsāsamādhi bhāvito bahulīkato sabbūpadhipaṭinissaggaṃ paripūreti. Indriyasaṃvaro bhāvito bahulīkato mettaṃ paripūreti, tapo bhāvito bahulīkato karuṇaṃ paripūreti, buddhi bhāvitā bahulīkatā muditaṃ paripūreti, sabbūpadhipaṭinissaggo bhāvito bahulīkato upekkhaṃ paripūreti.
૮૭. તત્થ ઇમા ચતસ્સો દિસા પઠમા પટિપદા પઠમો સતિપટ્ઠાનો પઠમં ઝાનં પઠમો વિહારો પઠમો સમ્મપ્પધાનો પઠમો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો સચ્ચાધિટ્ઠાનં છન્દસમાધિ ઇન્દ્રિયસંવરો મેત્તા ઇતિ પઠમા દિસા.
87. Tattha imā catasso disā paṭhamā paṭipadā paṭhamo satipaṭṭhāno paṭhamaṃ jhānaṃ paṭhamo vihāro paṭhamo sammappadhāno paṭhamo acchariyo abbhuto dhammo saccādhiṭṭhānaṃ chandasamādhi indriyasaṃvaro mettā iti paṭhamā disā.
દુતિયા પટિપદા દુતિયો સતિપટ્ઠાનો દુતિયો વિહારો દુતિયો સમ્મપ્પધાનો દુતિયો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો ભવાધિટ્ઠાનં વીરિયસમાધિ તપો કરુણા ઇતિ દુતિયા દિસા.
Dutiyā paṭipadā dutiyo satipaṭṭhāno dutiyo vihāro dutiyo sammappadhāno dutiyo acchariyo abbhuto dhammo bhavādhiṭṭhānaṃ vīriyasamādhi tapo karuṇā iti dutiyā disā.
તતિયા પટિપદા તતિયો સતિપટ્ઠાનો તતિયં ઝાનં તતિયો વિહારો તતિયો સમ્મપ્પધાનો તતિયો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો પઞ્ઞાધિટ્ઠાનં ચિત્તસમાધિ બુદ્ધિ મુદિતા ઇતિ તતિયા દિસા.
Tatiyā paṭipadā tatiyo satipaṭṭhāno tatiyaṃ jhānaṃ tatiyo vihāro tatiyo sammappadhāno tatiyo acchariyo abbhuto dhammo paññādhiṭṭhānaṃ cittasamādhi buddhi muditā iti tatiyā disā.
ચતુત્થી પટિપદા ચતુત્થો સતિપટ્ઠાનો ચતુત્થં ઝાનં ચતુત્થો વિહારો ચતુત્થો સમ્મપ્પધાનો ચતુત્થો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો ઉપસમાધિટ્ઠાનં વીમંસાસમાધિ સબ્બૂપધિપટિનિસ્સગ્ગો ઉપેક્ખા ઇતિ ચતુત્થી દિસા.
Catutthī paṭipadā catuttho satipaṭṭhāno catutthaṃ jhānaṃ catuttho vihāro catuttho sammappadhāno catuttho acchariyo abbhuto dhammo upasamādhiṭṭhānaṃ vīmaṃsāsamādhi sabbūpadhipaṭinissaggo upekkhā iti catutthī disā.
તત્થ પઠમા પટિપદા પઠમો સતિપટ્ઠાનો પઠમં ઝાનં પઠમો વિહારો પઠમો સમ્મપ્પધાનો પઠમો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો સચ્ચાધિટ્ઠાનં છન્દસમાધિ ઇન્દ્રિયસંવરો, મેત્તા ઇતિ ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં એકો અત્થો, બ્યઞ્જનમેવ નાનં. ઇદં રાગચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ભેસજ્જં.
Tattha paṭhamā paṭipadā paṭhamo satipaṭṭhāno paṭhamaṃ jhānaṃ paṭhamo vihāro paṭhamo sammappadhāno paṭhamo acchariyo abbhuto dhammo saccādhiṭṭhānaṃ chandasamādhi indriyasaṃvaro, mettā iti imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ eko attho, byañjanameva nānaṃ. Idaṃ rāgacaritassa puggalassa bhesajjaṃ.
દુતિયા પટિપદા દુતિયો સતિપટ્ઠાનો દુતિયં ઝાનં દુતિયો વિહારો દુતિયો સમ્મપ્પધાનો દુતિયો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો ચાગાધિટ્ઠાનં વીરિયસમાધિ તપો કરુણા ઇતિ ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં એકો અત્થો, બ્યઞ્જનમેવ નાનં. ઇદં દોસચરિતસ્સ પુગ્ગલસ્સ ભેસજ્જં.
Dutiyā paṭipadā dutiyo satipaṭṭhāno dutiyaṃ jhānaṃ dutiyo vihāro dutiyo sammappadhāno dutiyo acchariyo abbhuto dhammo cāgādhiṭṭhānaṃ vīriyasamādhi tapo karuṇā iti imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ eko attho, byañjanameva nānaṃ. Idaṃ dosacaritassa puggalassa bhesajjaṃ.
તતિયા પટિપદા તતિયો સતિપટ્ઠાનો તતિયં ઝાનં તતિયો વિહારો તતિયો સમ્મપ્પધાનો તતિયો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો પઞ્ઞાધિટ્ઠાનં ચિત્તસમાધિ બુદ્ધિ મુદિતા ઇતિ ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં એકો અત્થો, બ્યઞ્જનમેવ નાનં. ઇદં દિટ્ઠિચરિતસ્સ મન્દસ્સ ભેસજ્જં.
Tatiyā paṭipadā tatiyo satipaṭṭhāno tatiyaṃ jhānaṃ tatiyo vihāro tatiyo sammappadhāno tatiyo acchariyo abbhuto dhammo paññādhiṭṭhānaṃ cittasamādhi buddhi muditā iti imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ eko attho, byañjanameva nānaṃ. Idaṃ diṭṭhicaritassa mandassa bhesajjaṃ.
ચતુત્થી પટિપદા ચતુત્થો સતિપટ્ઠાનો ચતુત્થં ઝાનં ચતુત્થો વિહારો ચતુત્થો સમ્મપ્પધાનો ચતુત્થો અચ્છરિયો અબ્ભુતો ધમ્મો ઉપસમાધિટ્ઠાનં વીમંસાસમાધિ સબ્બૂપધિપટિનિસ્સગ્ગો ઉપેક્ખા ઇતિ ઇમેસં દસન્નં સુત્તાનં એકો અત્થો, બ્યઞ્જનમેવ નાનં. ઇદં દિટ્ઠિચરિતસ્સ ઉદત્તસ્સ ભેસજ્જં.
Catutthī paṭipadā catuttho satipaṭṭhāno catutthaṃ jhānaṃ catuttho vihāro catuttho sammappadhāno catuttho acchariyo abbhuto dhammo upasamādhiṭṭhānaṃ vīmaṃsāsamādhi sabbūpadhipaṭinissaggo upekkhā iti imesaṃ dasannaṃ suttānaṃ eko attho, byañjanameva nānaṃ. Idaṃ diṭṭhicaritassa udattassa bhesajjaṃ.
તત્થ દુક્ખા ચ પટિપદા દન્ધાભિઞ્ઞા દુક્ખા ચ પટિપદા ખિપ્પાભિઞ્ઞા અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, સુખા પટિપદા દન્ધાભિઞ્ઞા સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં, સુખા પટિપદા ખિપ્પાભિઞ્ઞા અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha dukkhā ca paṭipadā dandhābhiññā dukkhā ca paṭipadā khippābhiññā appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, sukhā paṭipadā dandhābhiññā suññataṃ vimokkhamukhaṃ, sukhā paṭipadā khippābhiññā animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તત્થ કાયે કાયાનુપસ્સિતા સતિપટ્ઠાનઞ્ચ વેદનાસુ વેદનાનુપસ્સિતા સતિપટ્ઠાનઞ્ચ અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, ચિત્તે ચિત્તાનુપસ્સિતા સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં. ધમ્મેસુ ધમ્માનુપસ્સિતા અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha kāye kāyānupassitā satipaṭṭhānañca vedanāsu vedanānupassitā satipaṭṭhānañca appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, citte cittānupassitā suññataṃ vimokkhamukhaṃ. Dhammesu dhammānupassitā animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તત્થ પઠમઞ્ચ ઝાનં દુતિયઞ્ચ ઝાનં અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, તતિયં ઝાનં સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં, ચતુત્થં ઝાનં અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha paṭhamañca jhānaṃ dutiyañca jhānaṃ appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, tatiyaṃ jhānaṃ suññataṃ vimokkhamukhaṃ, catutthaṃ jhānaṃ animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તત્થ પઠમો ચ વિહારો દુતિયો ચ વિહારો અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, તતિયો વિહારો સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં, ચતુત્થો વિહારો અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha paṭhamo ca vihāro dutiyo ca vihāro appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, tatiyo vihāro suññataṃ vimokkhamukhaṃ, catuttho vihāro animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
યત્થ પઠમઞ્ચ સમ્મપ્પધાનં દુતિયઞ્ચ સમ્મપ્પધાનં અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, તતિયં સમ્મપ્પધાનં સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં, ચતુત્થં સમ્મપ્પધાનં અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Yattha paṭhamañca sammappadhānaṃ dutiyañca sammappadhānaṃ appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, tatiyaṃ sammappadhānaṃ suññataṃ vimokkhamukhaṃ, catutthaṃ sammappadhānaṃ animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તત્થ માનપ્પહાનઞ્ચ આલયસમુગ્ઘાતો ચ અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, અવિજ્જાપહાનં સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં, ભવૂપસમો અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha mānappahānañca ālayasamugghāto ca appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, avijjāpahānaṃ suññataṃ vimokkhamukhaṃ, bhavūpasamo animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તત્થ સચ્ચાધિટ્ઠાનઞ્ચ ચાગાધિટ્ઠાનઞ્ચ અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, પઞ્ઞાધિટ્ઠાનં સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં, ઉપસમાધિટ્ઠાનં અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha saccādhiṭṭhānañca cāgādhiṭṭhānañca appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, paññādhiṭṭhānaṃ suññataṃ vimokkhamukhaṃ, upasamādhiṭṭhānaṃ animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તત્થ છન્દસમાધિ ચ વીરિયસમાધિ ચ અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, ચિત્તસમાધિ સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં, વીમંસાસમાધિ અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha chandasamādhi ca vīriyasamādhi ca appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, cittasamādhi suññataṃ vimokkhamukhaṃ, vīmaṃsāsamādhi animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તત્થ ઇન્દ્રિયસંવરો ચ તપો ચ અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, બુદ્ધિ સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં સબ્બૂપધિપટિનિસ્સગ્ગો અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha indriyasaṃvaro ca tapo ca appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, buddhi suññataṃ vimokkhamukhaṃ sabbūpadhipaṭinissaggo animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તત્થ મેત્તા ચ કરુણા ચ અપ્પણિહિતં વિમોક્ખમુખં, મુદિતા સુઞ્ઞતં વિમોક્ખમુખં ઉપેક્ખા અનિમિત્તં વિમોક્ખમુખં.
Tattha mettā ca karuṇā ca appaṇihitaṃ vimokkhamukhaṃ, muditā suññataṃ vimokkhamukhaṃ upekkhā animittaṃ vimokkhamukhaṃ.
તેસં વિક્કીળિતં. ચત્તારો આહારા તેસં પટિપક્ખો ચતસ્સો પટિપદા…પે॰… ચત્તારો વિપલ્લાસા તેસં પટિપક્ખો ચત્તારો સતિપટ્ઠાના. ચત્તારિ ઉપાદાનાનિ તેસં પટિપક્ખો ચત્તારિ ઝાનાનિ. ચત્તારો યોગા તેસં પટિપક્ખો ચત્તારો વિહારા. ચત્તારો ગન્થા તેસં પટિપક્ખો ચત્તારો સમ્મપ્પધાના. ચત્તારો આસવા તેસં પટિપક્ખો ચત્તારો અચ્છરિયા અબ્ભુતા ધમ્મા. ચત્તારો ઓઘા તેસં પટિપક્ખો ચત્તારિ અધિટ્ઠાનાનિ. ચત્તારો સલ્લા તેસં પટિપક્ખો ચતસ્સો સમાધિભાવના. ચતસ્સો વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયો તાસં પટિપક્ખો ચત્તારો સુખભાગિયા ધમ્મા. ચત્તારિ અગતિગમનાનિ તેસં પટિપક્ખો ચતસ્સો અપ્પમાણા.
Tesaṃ vikkīḷitaṃ. Cattāro āhārā tesaṃ paṭipakkho catasso paṭipadā…pe… cattāro vipallāsā tesaṃ paṭipakkho cattāro satipaṭṭhānā. Cattāri upādānāni tesaṃ paṭipakkho cattāri jhānāni. Cattāro yogā tesaṃ paṭipakkho cattāro vihārā. Cattāro ganthā tesaṃ paṭipakkho cattāro sammappadhānā. Cattāro āsavā tesaṃ paṭipakkho cattāro acchariyā abbhutā dhammā. Cattāro oghā tesaṃ paṭipakkho cattāri adhiṭṭhānāni. Cattāro sallā tesaṃ paṭipakkho catasso samādhibhāvanā. Catasso viññāṇaṭṭhitiyo tāsaṃ paṭipakkho cattāro sukhabhāgiyā dhammā. Cattāri agatigamanāni tesaṃ paṭipakkho catasso appamāṇā.
સીહા બુદ્ધા પચ્ચેકબુદ્ધા સાવકા ચ હતરાગદોસમોહા, તેસં વિક્કીળિતં ભાવના સચ્છિકિરિયા બ્યન્તીકિરિયા ચ. વિક્કીળિતં ઇન્દ્રિયાધિટ્ઠાનં વિક્કીળિતં વિપરિયાસાનધિટ્ઠાનઞ્ચ. ઇન્દ્રિયાનિ સદ્ધમ્મગોચરો વિપરિયાસા કિલેસગોચરો. અયં વુચ્ચતિ સીહવિક્કીળિતસ્સ ચ નયસ્સ દિસાલોચનસ્સ ચ નયસ્સ ભૂમીતિ. તેનાહ ‘‘યો નેતિ વિપલ્લાસેહિ સંકિલેસે’’તિ. વેય્યાકરણેસુ હિ યે ‘‘કુસલાકુસલા’’તિ ચ.
Sīhā buddhā paccekabuddhā sāvakā ca hatarāgadosamohā, tesaṃ vikkīḷitaṃ bhāvanā sacchikiriyā byantīkiriyā ca. Vikkīḷitaṃ indriyādhiṭṭhānaṃ vikkīḷitaṃ vipariyāsānadhiṭṭhānañca. Indriyāni saddhammagocaro vipariyāsā kilesagocaro. Ayaṃ vuccati sīhavikkīḷitassa ca nayassa disālocanassa ca nayassa bhūmīti. Tenāha ‘‘yo neti vipallāsehi saṃkilese’’ti. Veyyākaraṇesu hi ye ‘‘kusalākusalā’’ti ca.
તત્થ યે દુક્ખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા; યે સુખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા. તેસં ચતુન્નં પુગ્ગલાનં અયં સંકિલેસો, ચત્તારો આહારા, ચત્તારો વિપલ્લાસા, ચત્તારિ ઉપાદાનાનિ, ચત્તારો યોગા, ચત્તારો ગન્થા, ચત્તારો આસવા, ચત્તારો ઓઘા, ચત્તારો સલ્લા, ચતસ્સો વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયો, ચત્તારિ અગતિગમનાનીતિ. તેસં ચતુન્નં પુગ્ગલાનં ઇદં વોદાનં, ચતસ્સો પટિપદા, ચત્તારો સતિપટ્ઠાના, ચત્તારિ ઝાનાનિ, ચત્તારો વિહારા, ચત્તારો સમ્મપ્પધાના, ચત્તારો અચ્છરિયા અબ્ભુતા ધમ્મા, ચત્તારિ અધિટ્ઠાનાનિ, ચતસ્સો સમાધિભાવના, ચત્તારો સુખભાગિયા ધમ્મા, ચતસ્સો અપ્પમાણા ઇતિ.
Tattha ye dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyanti, ime dve puggalā; ye sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyanti, ime dve puggalā. Tesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ ayaṃ saṃkileso, cattāro āhārā, cattāro vipallāsā, cattāri upādānāni, cattāro yogā, cattāro ganthā, cattāro āsavā, cattāro oghā, cattāro sallā, catasso viññāṇaṭṭhitiyo, cattāri agatigamanānīti. Tesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ idaṃ vodānaṃ, catasso paṭipadā, cattāro satipaṭṭhānā, cattāri jhānāni, cattāro vihārā, cattāro sammappadhānā, cattāro acchariyā abbhutā dhammā, cattāri adhiṭṭhānāni, catasso samādhibhāvanā, cattāro sukhabhāgiyā dhammā, catasso appamāṇā iti.
૮૮. તત્થ યે દુક્ખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ ઇમે દ્વે પુગ્ગલા. યે સુખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા. તત્થ યો સુખાય પટિપદાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય નિય્યાતિ, અયં ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ. યો સાધારણાય, અયં વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ. યો દુક્ખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય નિય્યાતિ, અયં નેય્યો.
88. Tattha ye dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyanti ime dve puggalā. Ye sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyanti, ime dve puggalā. Tattha yo sukhāya paṭipadāya khippābhiññāya niyyāti, ayaṃ ugghaṭitaññū. Yo sādhāraṇāya, ayaṃ vipañcitaññū. Yo dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya niyyāti, ayaṃ neyyo.
તત્થ ભગવા ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુસ્સ પુગ્ગલસ્સ સમથં ઉપદિસતિ, નેય્યસ્સ વિપસ્સનં, સમથવિપસ્સનં વિપઞ્ચિતઞ્ઞુસ્સ. તત્થ ભગવા ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુસ્સ પુગ્ગલસ્સ મુદુકં ધમ્મદેસનં ઉપદિસતિ, તિક્ખં નેય્યસ્સ, મુદુતિક્ખં વિપઞ્ચિતઞ્ઞુસ્સ, તત્થ ભગવા ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુસ્સ પુગ્ગલસ્સ સંખિત્તેન ધમ્મં દેસયતિ, સંખિત્તવિત્થારેન વિપઞ્ચિતઞ્ઞુસ્સ, વિત્થારેન નેય્યસ્સ. તત્થ ભગવા ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુસ્સ પુગ્ગલસ્સ નિસ્સરણં ઉપદિસતિ, વિપઞ્ચિતઞ્ઞુસ્સ આદીનવઞ્ચ નિસ્સરણઞ્ચ ઉપદિસતિ, નેય્યસ્સ અસ્સાદઞ્ચ આદીનવઞ્ચ નિસ્સરણઞ્ચ ઉપદિસતિ. તત્થ ભગવા ઉગ્ઘટિતઞ્ઞુસ્સ અધિપઞ્ઞાસિક્ખં પઞ્ઞાપયતિ, અધિચિત્તં વિપઞ્ચિતઞ્ઞુસ્સ, અધિસીલં નેય્યસ્સ.
Tattha bhagavā ugghaṭitaññussa puggalassa samathaṃ upadisati, neyyassa vipassanaṃ, samathavipassanaṃ vipañcitaññussa. Tattha bhagavā ugghaṭitaññussa puggalassa mudukaṃ dhammadesanaṃ upadisati, tikkhaṃ neyyassa, mudutikkhaṃ vipañcitaññussa, tattha bhagavā ugghaṭitaññussa puggalassa saṃkhittena dhammaṃ desayati, saṃkhittavitthārena vipañcitaññussa, vitthārena neyyassa. Tattha bhagavā ugghaṭitaññussa puggalassa nissaraṇaṃ upadisati, vipañcitaññussa ādīnavañca nissaraṇañca upadisati, neyyassa assādañca ādīnavañca nissaraṇañca upadisati. Tattha bhagavā ugghaṭitaññussa adhipaññāsikkhaṃ paññāpayati, adhicittaṃ vipañcitaññussa, adhisīlaṃ neyyassa.
તત્થ યે દુક્ખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ, ઇમે દ્વે પુગ્ગલા. યે સુખાય પટિપદાય દન્ધાભિઞ્ઞાય ખિપ્પાભિઞ્ઞાય ચ નિય્યન્તિ. ઇમે દ્વે પુગ્ગલા. ઇતિ ખો ચત્તારિ હુત્વા તીણિ ભવન્તિ ઉગ્ઘટિતઞ્ઞૂ વિપઞ્ચિતઞ્ઞૂ નેય્યોતિ.
Tattha ye dukkhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyanti, ime dve puggalā. Ye sukhāya paṭipadāya dandhābhiññāya khippābhiññāya ca niyyanti. Ime dve puggalā. Iti kho cattāri hutvā tīṇi bhavanti ugghaṭitaññū vipañcitaññū neyyoti.
તેસં તિણ્ણં પુગ્ગલાનં અયં સંકિલેસો, તીણિ અકુસલમૂલાનિ લોભો અકુસલમૂલં દોસો અકુસલમૂલં મોહો અકુસલમૂલં , તીણિ દુચ્ચરિતાનિ – કાયદુચ્ચરિતં વચીદુચ્ચરિતં મનોદુચ્ચરિતં; તયો અકુસલવિતક્કા – કામવિતક્કો બ્યાપાદવિતક્કો વિહિંસાવિતક્કો; તિસ્સો અકુસલસઞ્ઞા – કામસઞ્ઞા બ્યાપાદસઞ્ઞા વિહિંસાસઞ્ઞા; તિસ્સો વિપરીતસઞ્ઞા – નિચ્ચસઞ્ઞા સુખસઞ્ઞા અત્તસઞ્ઞા; તિસ્સો વેદના – સુખા વેદના દુક્ખા વેદના અદુક્ખમસુખા વેદના; તિસ્સો દુક્ખતા – દુક્ખદુક્ખતા સઙ્ખારદુક્ખતા વિપરિણામદુક્ખતા; તયો અગ્ગી – રાગગ્ગિ દોસગ્ગિ મોહગ્ગિ; તયો સલ્લા – રાગસલ્લો દોસસલ્લો મોહસલ્લો; તિસ્સો જટા – રાગજટા દોસજટા મોહજટા; તિસ્સો અકુસલૂપપરિક્ખા – અકુસલં કાયકમ્મં અકુસલં વચીકમ્મં અકુસલં મનોકમ્મં. તિસ્સો વિપત્તિયો – સીલવિપત્તિ દિટ્ઠિવિપત્તિ આચારવિપત્તીતિ. તેસં તિણ્ણં પુગ્ગલાનં ઇદં વોદાનં. તીણિ કુસલમૂલાનિ – અલોભો કુસલમૂલં અદોસો કુસલમૂલં અમોહો કુસલમૂલં. તીણિ સુચરિતાનિ – કાયસુચરિતં વચીસુચરિતં મનોસુચરિતં. તયો કુસલવિતક્કા – નેક્ખમ્મવિતક્કો અબ્યાપાદવિતક્કો અવિહિંસાવિતક્કો. તયો સમાધી – સવિતક્કો સવિચારો સમાધિ અવિતક્કો વિચારમત્તો સમાધિ અવિતક્કો અવિચારો સમાધિ. તિસ્સો કુસલસઞ્ઞા – નેક્ખમ્મસઞ્ઞા અબ્યાપાદસઞ્ઞા અવિહિંસાસઞ્ઞા. તિસ્સો અવિપરીતસઞ્ઞા – અનિચ્ચસઞ્ઞા દુક્ખસઞ્ઞા અનત્તસઞ્ઞા. તિસ્સો કુસલૂપપરિક્ખા – કુસલં કાયકમ્મં કુસલં વચીકમ્મં કુસલં મનોકમ્મં. તીણિ સોચેય્યાનિ – કાયસોચેય્યં વચીસોચેય્યં મનોસોચેય્યં; તિસ્સો સમ્પત્તિયો – સીલસમ્પત્તિ સમાધિસમ્પત્તિ પઞ્ઞાસમ્પત્તિ. તિસ્સો સિક્ખા – અધિસીલસિક્ખા અધિચિત્તસિક્ખા અધિપઞ્ઞાસિક્ખા; તયો ખન્ધા – સીલક્ખન્ધો સમાધિક્ખન્ધો પઞ્ઞાક્ખન્ધો. તીણિ વિમોક્ખમુખાનિ – સુઞ્ઞતં અનિમિત્તં અપ્પણિહિતન્તિ.
Tesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ ayaṃ saṃkileso, tīṇi akusalamūlāni lobho akusalamūlaṃ doso akusalamūlaṃ moho akusalamūlaṃ , tīṇi duccaritāni – kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ; tayo akusalavitakkā – kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko; tisso akusalasaññā – kāmasaññā byāpādasaññā vihiṃsāsaññā; tisso viparītasaññā – niccasaññā sukhasaññā attasaññā; tisso vedanā – sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā; tisso dukkhatā – dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatā; tayo aggī – rāgaggi dosaggi mohaggi; tayo sallā – rāgasallo dosasallo mohasallo; tisso jaṭā – rāgajaṭā dosajaṭā mohajaṭā; tisso akusalūpaparikkhā – akusalaṃ kāyakammaṃ akusalaṃ vacīkammaṃ akusalaṃ manokammaṃ. Tisso vipattiyo – sīlavipatti diṭṭhivipatti ācāravipattīti. Tesaṃ tiṇṇaṃ puggalānaṃ idaṃ vodānaṃ. Tīṇi kusalamūlāni – alobho kusalamūlaṃ adoso kusalamūlaṃ amoho kusalamūlaṃ. Tīṇi sucaritāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ. Tayo kusalavitakkā – nekkhammavitakko abyāpādavitakko avihiṃsāvitakko. Tayo samādhī – savitakko savicāro samādhi avitakko vicāramatto samādhi avitakko avicāro samādhi. Tisso kusalasaññā – nekkhammasaññā abyāpādasaññā avihiṃsāsaññā. Tisso aviparītasaññā – aniccasaññā dukkhasaññā anattasaññā. Tisso kusalūpaparikkhā – kusalaṃ kāyakammaṃ kusalaṃ vacīkammaṃ kusalaṃ manokammaṃ. Tīṇi soceyyāni – kāyasoceyyaṃ vacīsoceyyaṃ manosoceyyaṃ; tisso sampattiyo – sīlasampatti samādhisampatti paññāsampatti. Tisso sikkhā – adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhā; tayo khandhā – sīlakkhandho samādhikkhandho paññākkhandho. Tīṇi vimokkhamukhāni – suññataṃ animittaṃ appaṇihitanti.
ઇતિ ખો ચત્તારિ હુત્વા તીણિ ભવન્તિ, તીણિ હુત્વા દ્વે ભવન્તિ તણ્હાચરિતો ચ દિટ્ઠિચરિતો ચ.
Iti kho cattāri hutvā tīṇi bhavanti, tīṇi hutvā dve bhavanti taṇhācarito ca diṭṭhicarito ca.
તેસં દ્વિન્નં પુગ્ગલાનં અયં સંકિલેસો, તણ્હા ચ અવિજ્જા ચ અહિરિકઞ્ચ અનોત્તપ્પઞ્ચ અસ્સતિ ચ અસમ્પજઞ્ઞઞ્ચ અયોનિસો મનસિકારો ચ કોસજ્જઞ્ચ દોવચસ્સઞ્ચ અહંકારો ચ મમંકારો ચ અસ્સદ્ધા ચ પમાદો ચ અસદ્ધમ્મસ્સવનઞ્ચ અસંવરો ચ અભિજ્ઝા ચ બ્યાપાદો ચ નીવરણઞ્ચ સંયોજનઞ્ચ કોધો ચ ઉપનાહો ચ મક્ખો ચ પલાસો ચ ઇસ્સા ચ મચ્છેરઞ્ચ માયા ચ સાઠેય્યઞ્ચ સસ્સતદિટ્ઠિ ચ ઉચ્છેદદિટ્ઠિચાતિ.
Tesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ ayaṃ saṃkileso, taṇhā ca avijjā ca ahirikañca anottappañca assati ca asampajaññañca ayoniso manasikāro ca kosajjañca dovacassañca ahaṃkāro ca mamaṃkāro ca assaddhā ca pamādo ca asaddhammassavanañca asaṃvaro ca abhijjhā ca byāpādo ca nīvaraṇañca saṃyojanañca kodho ca upanāho ca makkho ca palāso ca issā ca maccherañca māyā ca sāṭheyyañca sassatadiṭṭhi ca ucchedadiṭṭhicāti.
તેસં દ્વિન્નં પુગ્ગલાનં ઇદં વોદાનં, સમથો ચ વિપસ્સના ચ હિરી ચ ઓત્તપ્પઞ્ચ સતિ ચ સમ્પજઞ્ઞઞ્ચ યોનિસો મનસિકારો ચ વીરિયારમ્ભો ચ સોવચસ્સઞ્ચ ધમ્મે ઞાણઞ્ચ અન્વયે ઞાણઞ્ચ ખયે ઞાણઞ્ચ અનુપ્પાદે ઞાણઞ્ચ સદ્ધા ચ અપ્પમાદો ચ સદ્ધમ્મસ્સવનઞ્ચ સંવરો ચ અનભિજ્ઝા ચ અબ્યાપાદો ચ રાગવિરાગા ચ ચેતોવિમુત્તિ અવિજ્જાવિરાગા ચ પઞ્ઞાવિમુત્તિ અભિસમયો ચ અપ્પિચ્છતા ચ સન્તુટ્ઠિ ચ અક્કોધો ચ અનુપનાહો ચ અમક્ખો ચ અપલાસો ચ ઇસ્સાપહાનઞ્ચ મચ્છરિયપ્પહાનઞ્ચ વિજ્જા ચ વિમુત્તિ ચ સઙ્ખતારમ્મણો ચ વિમોક્ખો અસઙ્ખતારમ્મણો ચ વિમોક્ખો સઉપાદિસેસા ચ નિબ્બાનધાતુ અનુપાદિસેસા ચ નિબ્બાનધાતૂતિ.
Tesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ idaṃ vodānaṃ, samatho ca vipassanā ca hirī ca ottappañca sati ca sampajaññañca yoniso manasikāro ca vīriyārambho ca sovacassañca dhamme ñāṇañca anvaye ñāṇañca khaye ñāṇañca anuppāde ñāṇañca saddhā ca appamādo ca saddhammassavanañca saṃvaro ca anabhijjhā ca abyāpādo ca rāgavirāgā ca cetovimutti avijjāvirāgā ca paññāvimutti abhisamayo ca appicchatā ca santuṭṭhi ca akkodho ca anupanāho ca amakkho ca apalāso ca issāpahānañca macchariyappahānañca vijjā ca vimutti ca saṅkhatārammaṇo ca vimokkho asaṅkhatārammaṇo ca vimokkho saupādisesā ca nibbānadhātu anupādisesā ca nibbānadhātūti.
અયં વુચ્ચતિ તિપુક્ખલસ્સ ચ નયસ્સ અઙ્કુસસ્સ ચ નયસ્સ ભૂમીતિ. તેનાહ ‘‘યો અકુસલે સમૂલેહિ નેતી’’તિ ‘‘ઓલોકેત્વા દિસલોચનેના’’તિ ચ.
Ayaṃ vuccati tipukkhalassa ca nayassa aṅkusassa ca nayassa bhūmīti. Tenāha ‘‘yo akusale samūlehi netī’’ti ‘‘oloketvā disalocanenā’’ti ca.
નિયુત્તં નયસમુટ્ઠાનં.
Niyuttaṃ nayasamuṭṭhānaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ખુદ્દકનિકાય (અટ્ઠકથા) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / નેત્તિપ્પકરણ-અટ્ઠકથા • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / નયસમુટ્ઠાનવારવણ્ણના • Nayasamuṭṭhānavāravaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિપ્પકરણ-ટીકા • Nettippakaraṇa-ṭīkā / નયસમુટ્ઠાનવારવણ્ણના • Nayasamuṭṭhānavāravaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિવિભાવિની • Nettivibhāvinī / નયસમુટ્ઠાનવિભાવના • Nayasamuṭṭhānavibhāvanā