Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ਨਿਦਾਨਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    Nidānagāthāvaṇṇanā

    ਏવਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਪਨੇਤਾਸੁ ਥੇਰਗਾਥਾ ਆਦਿ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ –

    Evaṃ paricchinnaparimāṇāsu panetāsu theragāthā ādi. Tatthāpi –

    ‘‘ਸੀਹਾਨਂવ ਨਦਨ੍ਤਾਨਂ, ਦਾਠੀਨਂ ਗਿਰਿਗਬ੍ਭਰੇ।

    ‘‘Sīhānaṃva nadantānaṃ, dāṭhīnaṃ girigabbhare;

    ਸੁਣਾਥ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨਂ, ਗਾਥਾ ਅਤ੍ਥੂਪਨਾਯਿਕਾ’’ਤਿ॥

    Suṇātha bhāvitattānaṃ, gāthā atthūpanāyikā’’ti.

    ਅਯਂ ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਲੇ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਤੇਸਂ ਥੇਰਾਨਂ ਥੋਮਨਤ੍ਥਂ ਭਾਸਿਤਾ ਗਾਥਾ ਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸੀਹਾਨਨ੍ਤਿ ਸੀਹਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਸੀਹੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਿਗਰਾਜਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੩) ਮਿਗਰਾਜੇ ਆਗਤੋ। ‘‘ਅਥ ਖੋ ਸੀਹੋ ਸੇਨਾਪਤਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੪) ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਂ। ‘‘ਸੀਹੋਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੯੯; ੧੦.੨੧) ਤਥਾਗਤੇ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਤਥਾਗਤੇ ਸਦਿਸਕਪ੍ਪਨਾਯ ਆਗਤੋ, ਏવਂ ਇਧਾਪਿ ਸਦਿਸਕਪ੍ਪਨਾવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੀਹਾਨਂવਾਤਿ ਸੀਹਾਨਂ ਇવ। ਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਸਰਲੋਪੋ ‘‘ਏવਂਸ ਤੇ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨) વਿਯ। ਤਤ੍ਥ ਇવਾਤਿ ਨਿਪਾਤਪਦਂ। ਸੁਣਾਥਾਤਿ ਆਖ੍ਯਾਤਪਦਂ। ਇਤਰਾਨਿ ਨਾਮਪਦਾਨਿ। ਸੀਹਾਨਂવਾਤਿ ਚ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇ ਸਾਮਿવਚਨਂ। ਕਾਮਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਸਰੂਪਤੋ ਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ વੁਤ੍ਤੋવ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ‘‘ਓਟ੍ਠਸ੍ਸੇવ ਮੁਖਂ ਏਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਓਟ੍ਠਸ੍ਸ ਮੁਖਂ વਿਯ ਮੁਖਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਏવ ਹੋਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ‘‘ਸੀਹਾਨਂવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸੀਹਾਨਂ ਨਾਦੋ વਿਯਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ ਏવ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਮੁਖਸਦ੍ਦਸਨ੍ਨਿਧਾਨਂ ਹੋਤੀਤਿ ਚੇ, ਇਧਾਪਿ ‘‘ਨਦਨ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸਨ੍ਨਿਧਾਨਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੀਹਾਨਂવਾਤਿ ਨਿਦਸ੍ਸਨવਚਨਂ। ਨਦਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਨਿਦਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਦਸ੍ਸਨਂ। ਦਾਠੀਨਨ੍ਤਿ ਤਬ੍ਬਿਸੇਸਨਂ। ਗਿਰਿਗਬ੍ਭਰੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਦਸ੍ਸਨਂ। ਸੁਣਾਥਾਤਿ ਸવਨੇ ਨਿਯੋਜਨਂ। ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸੋਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਪਭવਦਸ੍ਸਨਂ। ਗਾਥਾਤਿ ਸੋਤਬ੍ਬવਤ੍ਥੁਦਸ੍ਸਨਂ। ਅਤ੍ਥੁਪਨਾਯਿਕਾਤਿ ਤਬ੍ਬਿਸੇਸਨਂ। ਕਾਮਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਸੀਹਾਨਂ ਨਦਨ੍ਤਾਨਂ ਦਾਠੀਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਲ੍ਲਿਙ੍ਗવਸੇਨ ਆਗਤਂ, ਲਿਙ੍ਗਂ ਪਨ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਸੀਹੀਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗવਸੇਨਾਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਕਸੇਸવਸੇਨ વਾ ਸੀਹਾ ਚ ਸੀਹਿਯੋ ਚ ਸੀਹਾ, ਤੇਸਂ ਸੀਹਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਾਧਾਰਣਾ ਹੇਤਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਨਿਦਾਨਗਾਥਾ ਥੇਰਗਾਥਾਨਂ ਥੇਰੀਗਾਥਾਨਞ੍ਚਾਤਿ।

    Ayaṃ paṭhamamahāsaṅgītikāle āyasmatā ānandena tesaṃ therānaṃ thomanatthaṃ bhāsitā gāthā ādi. Tattha sīhānanti sīhasaddo ‘‘sīho, bhikkhave, migarājā’’tiādīsu (a. ni. 4.33) migarāje āgato. ‘‘Atha kho sīho senāpati yena bhagavā tenupasaṅkamī’’tiādīsu (a. ni. 5.34) paññattiyaṃ. ‘‘Sīhoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’tiādīsu (a. ni. 5.99; 10.21) tathāgate. Tattha yathā tathāgate sadisakappanāya āgato, evaṃ idhāpi sadisakappanāvaseneva veditabbo, tasmā sīhānaṃvāti sīhānaṃ iva. Sandhivasena saralopo ‘‘evaṃsa te’’tiādīsu (ma. ni. 1.22) viya. Tattha ivāti nipātapadaṃ. Suṇāthāti ākhyātapadaṃ. Itarāni nāmapadāni. Sīhānaṃvāti ca sambandhe sāmivacanaṃ. Kāmañcettha sambandhī sarūpato na vutto, atthato pana vuttova hoti. Yathā hi ‘‘oṭṭhasseva mukhaṃ etassā’’ti vutte oṭṭhassa mukhaṃ viya mukhaṃ etassāti ayamattho vutto eva hoti, evamidhāpi ‘‘sīhānaṃvā’’ti vutte sīhānaṃ nādo viyāti ayamattho vutto eva hoti. Tattha mukhasaddasannidhānaṃ hotīti ce, idhāpi ‘‘nadantāna’’nti padasannidhānato, tasmā sīhānaṃvāti nidassanavacanaṃ. Nadantānanti tassa nidassitabbena sambandhadassanaṃ. Dāṭhīnanti tabbisesanaṃ. Girigabbhareti tassa pavattiṭṭhānadassanaṃ. Suṇāthāti savane niyojanaṃ. Bhāvitattānanti sotabbassa pabhavadassanaṃ. Gāthāti sotabbavatthudassanaṃ. Atthupanāyikāti tabbisesanaṃ. Kāmañcettha ‘‘sīhānaṃ nadantānaṃ dāṭhīna’’nti pulliṅgavasena āgataṃ, liṅgaṃ pana parivattetvā ‘‘sīhīna’’ntiādinā itthiliṅgavasenāpi attho veditabbo. Ekasesavasena vā sīhā ca sīhiyo ca sīhā, tesaṃ sīhānantiādinā sādhāraṇā hetā tisso nidānagāthā theragāthānaṃ therīgāthānañcāti.

    ਤਤ੍ਥ ਸਹਨਤੋ ਹਨਨਤੋ ਚ ਸੀਹੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਸੀਹਸ੍ਸ ਮਿਗਰਞ੍ਞੋ ਬਲવਿਸੇਸਯੋਗਤੋ ਸਰਭਮਿਗਮਤ੍ਤવਰવਾਰਣਾਦਿਤੋਪਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, વਾਤਾਤਪਾਦਿਪਰਿਸ੍ਸਯਮ੍ਪਿ ਸੋ ਸਹਤਿਯੇવ, ਗੋਚਰਾਯ ਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋਪਿ ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਤਾਯ ਮਤ੍ਤਗਨ੍ਧਹਤ੍ਥਿવਨਮਹਿਂਸਾਦਿਕੇ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਭੀਰੂ ਅਛਮ੍ਭੀ ਅਭਿਭવਤਿ, ਅਭਿਭવਨ੍ਤੋ ਚ ਤੇ ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਹਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਮੁਦੁਮਂਸਾਨਿ ਭਕ੍ਖਯਿਤ੍વਾ ਸੁਖੇਨੇવ વਿਹਰਤਿ, ਏવਮੇਤੇਪਿ ਮਹਾਥੇਰਾ ਅਰਿਯਬਲવਿਸੇਸਯੋਗੇਨ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਸਹਨਤੋ, ਰਾਗਾਦਿਸਂਕਿਲੇਸਬਲਸ੍ਸ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਹਨਨਤੋ ਪਜਹਨਤੋ ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਭਾવੇਨ ਕੁਤੋਚਿਪਿ ਅਭੀਰੂ ਅਛਮ੍ਭੀ ਝਾਨਾਦਿਸੁਖੇਨ વਿਹਰਨ੍ਤੀਤਿ ਸਹਨਤੋ ਹਨਨਤੋ ਚ ਸੀਹਾ વਿਯਾਤਿ ਸੀਹਾ। ਸਦ੍ਦਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਯਥਾ ਕਨ੍ਤਨਤ੍ਥੇਨ ਆਦਿਅਨ੍ਤવਿਪਲ੍ਲਾਸਤੋ ਤਕ੍ਕਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਏવਂ ਹਿਂਸਨਟ੍ਠੇਨ ਸੀਹੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਥਾ ਸਹਨਟ੍ਠੇਨ। ਪਿਸੋਦਰਾਦਿਪਕ੍ਖੇਪੇਨ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ ਪਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ।

    Tattha sahanato hananato ca sīho. Yathā hi sīhassa migarañño balavisesayogato sarabhamigamattavaravāraṇāditopi parissayo nāma natthi, vātātapādiparissayampi so sahatiyeva, gocarāya pakkamantopi tejussadatāya mattagandhahatthivanamahiṃsādike samāgantvā abhīrū achambhī abhibhavati, abhibhavanto ca te aññadatthu hantvā tattha mudumaṃsāni bhakkhayitvā sukheneva viharati, evametepi mahātherā ariyabalavisesayogena sabbesampi parissayānaṃ sahanato, rāgādisaṃkilesabalassa abhibhavitvā hananato pajahanato tejussadabhāvena kutocipi abhīrū achambhī jhānādisukhena viharantīti sahanato hananato ca sīhā viyāti sīhā. Saddatthato pana yathā kantanatthena ādiantavipallāsato takkaṃ vuccati, evaṃ hiṃsanaṭṭhena sīho veditabbo. Tathā sahanaṭṭhena. Pisodarādipakkhepena niruttinayena pana vuccamāne vattabbameva natthi.

    ਅਥ વਾ ਯਥਾ ਮਿਗਰਾਜਾ ਕੇਸਰਸੀਹੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਤਾਯ ਏਕਚਾਰੀ વਿਹਰਤਿ, ਨ ਕਞ੍ਚਿ ਸਹਾਯਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ, ਏવਮੇਤੇਪਿ ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਤਾਯ વਿવੇਕਾਭਿਰਤਿਯਾ ਚ ਏਕਚਾਰਿਨੋਤਿ ਏਕਚਰਿਯਟ੍ਠੇਨਪਿ ਸੀਹਾ વਿਯਾਤਿ ਸੀਹਾ, ਤੇਨਾਹ – ਭਗવਾ ‘‘ਸੀਹਂવੇਕਚਰਂ ਨਾਗ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੬੮)।

    Atha vā yathā migarājā kesarasīho attano tejussadatāya ekacārī viharati, na kañci sahāyaṃ paccāsīsati, evametepi tejussadatāya vivekābhiratiyā ca ekacārinoti ekacariyaṭṭhenapi sīhā viyāti sīhā, tenāha – bhagavā ‘‘sīhaṃvekacaraṃ nāga’’nti (saṃ. ni. 1.30; su. ni. 168).

    ਅਥ વਾ ਅਸਨ੍ਤਾਸਨਜવਪਰਕ੍ਕਮਾਦਿવਿਸੇਸਯੋਗਤੋ ਸੀਹਾ વਿਯਾਤਿ ਸੀਹਾ, ਏਤੇ ਮਹਾਥੇਰਾ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ –

    Atha vā asantāsanajavaparakkamādivisesayogato sīhā viyāti sīhā, ete mahātherā. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘ਦ੍વੇਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸਨਿਯਾ ਫਲਨ੍ਤਿਯਾ ਨ ਸਨ੍ਤਸਨ੍ਤਿ, ਕਤਮੇવ ਦ੍વੇ? ਭਿਕ੍ਖੁ ਚ ਖੀਣਾਸવੋ ਸੀਹੋ ਚ ਮਿਗਰਾਜਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੨.੬੦)।

    ‘‘Dveme, bhikkhave, asaniyā phalantiyā na santasanti, katameva dve? Bhikkhu ca khīṇāsavo sīho ca migarājā’’ti (a. ni. 2.60).

    ਜવੋਪਿ ਸੀਹਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣੋ, ਤਥਾ ਪਰਕ੍ਕਮੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਸੋ ਉਸਭਸਤਮ੍ਪਿ ਲਙ੍ਘਿਤ੍વਾ વਨਮਹਿਂਸਾਦੀਸੁ ਨਿਪਤਤਿ, ਪੋਤਕੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਪਭਿਨ੍ਨਮਦਾਨਮ੍ਪਿ ਮਤ੍ਤવਰવਾਰਣਾਨਂ ਪਟਿਮਾਨਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਨ੍ਤਕਲ਼ੀਰਂવ ਖਾਦਤਿ। ਏਤੇਸਂ ਪਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਜવੋ ਇਦ੍ਧਿਜવੋ ਚ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣੋ, ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਪਰਕ੍ਕਮੋ ਚ ਨਿਰਤਿਸਯੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੀਹਾਨਂવਾਤਿ ਸੀਹਸਦਿਸਾਨਂ વਿਯ। ਸੀਹਸ੍ਸ ਚੇਤ੍ਥ ਹੀਨੂਪਮਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ, ਅਚ੍ਚਨ੍ਤવਿਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਹਨਾਦਿਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਥੇਰੇਸ੍વੇવ ਲਬ੍ਭਨਤੋ।

    Javopi sīhassa aññehi asādhāraṇo, tathā parakkamo. Tathā hi so usabhasatampi laṅghitvā vanamahiṃsādīsu nipatati, potakopi samāno pabhinnamadānampi mattavaravāraṇānaṃ paṭimānaṃ bhinditvā dantakaḷīraṃva khādati. Etesaṃ pana ariyamaggajavo iddhijavo ca aññehi asādhāraṇo, sammappadhānaparakkamo ca niratisayo. Tasmā sīhānaṃvāti sīhasadisānaṃ viya. Sīhassa cettha hīnūpamatā daṭṭhabbā, accantavisiṭṭhassa sahanādiatthassa theresveva labbhanato.

    ਨਦਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਗਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ। ਗੋਚਰਪਰਕ੍ਕਮਤੁਟ੍ਠਿવੇਲਾਦੀਸੁ ਹਿ ਯਥਾ ਸੀਹਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਸਯਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ વਿਜਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਸੀਹਨਾਦਂ ਅਭੀਤਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਏਤੇਪਿ વਿਸਯਜ੍ਝਤ੍ਤਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਉਦਾਨਾਦਿਕਾਲੇਸੁ ਇਮਂ ਅਭੀਤਨਾਦਂ ਨਦਿਂਸੁ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੀਹਾਨਂવ ਨਦਨ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਦਾਠੀਨਨ੍ਤਿ ਦਾਠਾવਨ੍ਤਾਨਂ। ਪਸਟ੍ਠਦਾਠੀਨਂ, ਅਤਿਸਯਦਾਠਾਨਨ੍ਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਸੀਹਾ ਅਤਿવਿਯ ਦਲ਼੍ਹਾਨਂ ਤਿਕ੍ਖਾਨਞ੍ਚ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਦਾਠਾਨਂ ਬਲੇਨ ਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਨੋਰਥਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇਤੇਪਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਦਾਠਾਨਂ ਬਲੇਨ ਅਨਾਦਿਮਤਿ ਸਂਸਾਰੇ ਅਨਭਿਭੂਤਪੁਬ੍ਬਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਨੋਰਥਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਸੁਂ। ਇਧਾਪਿ ਦਾਠਾ વਿਯਾਤਿ ਦਾਠਾਤਿ ਸਦਿਸਕਪ੍ਪਨਾવਸੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Nadantānanti gajjantānaṃ. Gocaraparakkamatuṭṭhivelādīsu hi yathā sīhā attano āsayato nikkhamitvā vijambhitvā sīhanādaṃ abhītanādaṃ nadanti, evaṃ etepi visayajjhattapaccavekkhaṇaudānādikālesu imaṃ abhītanādaṃ nadiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘sīhānaṃva nadantāna’’nti. Dāṭhīnanti dāṭhāvantānaṃ. Pasaṭṭhadāṭhīnaṃ, atisayadāṭhānanti vā attho. Yathā hi sīhā ativiya daḷhānaṃ tikkhānañca catunnaṃ dāṭhānaṃ balena paṭipakkhaṃ abhibhavitvā attano manorathaṃ matthakaṃ pūrenti, evametepi catunnaṃ ariyamaggadāṭhānaṃ balena anādimati saṃsāre anabhibhūtapubbapaṭipakkhaṃ abhibhavitvā attano manorathaṃ matthakaṃ pāpesuṃ. Idhāpi dāṭhā viyāti dāṭhāti sadisakappanāvaseneva attho veditabbo.

    ਗਿਰਿਗਬ੍ਭਰੇਤਿ ਪਬ੍ਬਤਗੁਹਾਯਂ, ਸਮੀਪਤ੍ਥੇ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਂ। ‘‘ਗਿਰਿਗવ੍ਹਰੇ’’ਤਿ ਕੇਚਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਪਬ੍ਬਤੇਸੁ વਨਗਹਨੇ વਨਸਣ੍ਡੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ ਪਨ ਨੇਸਂ વਿਰੋਚਨਟ੍ਠਾਨਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚੇવ ਸੀਹਨਾਦਸ੍ਸ ਯੋਗ੍ਯਭੂਮਿਦਸ੍ਸਨਞ੍ਚ। ਨਦਨ੍ਤਾਨਂ ਗਿਰਿਗਬ੍ਭਰੇਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਸੀਹਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਗਿਰਿਗਬ੍ਭਰੇ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਦੁਰਾਸਦਤਾਯ ਜਨવਿવਿਤ੍ਤੇ વਸਨ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਸ੍ਸ ਖੁਦ੍ਦਕਮਿਗਸਨ੍ਤਾਸਸ੍ਸ ਪਰਿਹਰਣਤ੍ਥਂ ਗੋਚਰਗਮਨੇ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇਤੇਪਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਦੁਰਾਸਦਗਿਰਿਗਬ੍ਭਰਸਦਿਸੇવ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰੇવਸਨ੍ਤਾ ਗੁਣੇਹਿ ਖੁਦ੍ਦਕਾਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਤ੍ਤਾਸਪਰਿવਜ੍ਜਨਤ੍ਥਂ વਕ੍ਖਮਾਨਗਾਥਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਭੀਤਨਾਦਂ ਨਦਿਂਸੁ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੀਹਾਨਂવ ਨਦਨ੍ਤਾਨਂ, ਦਾਠੀਨਂ ਗਿਰਿਗਬ੍ਭਰੇ’’ਤਿ।

    Girigabbhareti pabbataguhāyaṃ, samīpatthe bhummavacanaṃ. ‘‘Girigavhare’’ti keci paṭhanti. Pabbatesu vanagahane vanasaṇḍeti attho. Idaṃ pana nesaṃ virocanaṭṭhānadassanañceva sīhanādassa yogyabhūmidassanañca. Nadantānaṃ girigabbhareti yojanā. Yathā hi sīhā yebhuyyena girigabbhare aññehi durāsadatāya janavivitte vasantā attano dassanena uppajjanakassa khuddakamigasantāsassa pariharaṇatthaṃ gocaragamane sīhanādaṃ nadanti, evametepi aññehi durāsadagirigabbharasadiseva suññāgārevasantā guṇehi khuddakānaṃ puthujjanānaṃ taṇhādiṭṭhiparittāsaparivajjanatthaṃ vakkhamānagāthāsaṅkhātaṃ abhītanādaṃ nadiṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘sīhānaṃva nadantānaṃ, dāṭhīnaṃ girigabbhare’’ti.

    ਸੁਣਾਥਾਤਿ ਸવਨਾਣਤ੍ਤਿਕવਚਨਂ, ਤੇਨ વਕ੍ਖਮਾਨਾਨਂ ਗਾਥਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਸੋਤੁਕਾਮਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਸવਨੇ ਆਦਰਂ ਜਨੇਤਿ, ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤੋ ਗਾਰવਂ ਬਹੁਮਾਨਞ੍ਚ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤਿ। ਅਥ વਾ ‘‘ਸੀਹਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ਪਦਾਨਂ ਸਦਿਸਕਪ੍ਪਨਾਯ વਿਨਾ ਮੁਖ੍ਯવਸੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਦਲ਼੍ਹਤਿਕ੍ਖਭਾવੇਨ ਪਸਟ੍ਠਾਤਿਸਯਦਾਠਤਾਯ ਦਾਠੀਨਂ ਗਿਰਿਗਬ੍ਭਰੇ ਨਦਨ੍ਤਾਨਂ ਸੀਹਗਜ੍ਜਿਤਂ ਗਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਸੀਹਾਨਂ ਮਿਗਰਾਜੂਨਂ વਿਯ ਤੇਸਂ ਅਭੀਤਨਾਦਸਦਿਸਾ ਗਾਥਾ ਸੁਣਾਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਯਥਾ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤਾਨਂ ਸੀਹਾਨਂ ਮਿਗਰਾਜੂਨਂ ਕੁਤੋਚਿਪਿ ਭਯਾਭਾવਤੋ ਸੋ ਅਭੀਤਨਾਦੋ ਤਦਞ੍ਞਮਿਗਸਨ੍ਤਾਸਕਰੋ, ਏવਂ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾਨਂ ਥੇਰਾਨਂ ਸੀਹਨਾਦਸਦਿਸਿਯੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭਯਹੇਤੂਨਂ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਭੀਤਨਾਦਭੂਤਾ, ਪਮਤ੍ਤਜਨਸਨ੍ਤਾਸਕਰਾ ਗਾਥਾ ਸੁਣਾਥਾ’’ਤਿ।

    Suṇāthāti savanāṇattikavacanaṃ, tena vakkhamānānaṃ gāthānaṃ sannipatitāya parisāya sotukāmataṃ uppādento savane ādaraṃ janeti, ussāhaṃ samuṭṭhāpento gāravaṃ bahumānañca upaṭṭhapeti. Atha vā ‘‘sīhāna’’ntiādīnaṃ padānaṃ sadisakappanāya vinā mukhyavaseneva attho veditabbo. Tasmā daḷhatikkhabhāvena pasaṭṭhātisayadāṭhatāya dāṭhīnaṃ girigabbhare nadantānaṃ sīhagajjitaṃ gajjantānaṃ sīhānaṃ migarājūnaṃ viya tesaṃ abhītanādasadisā gāthā suṇāthāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘yathā sīhanādaṃ nadantānaṃ sīhānaṃ migarājūnaṃ kutocipi bhayābhāvato so abhītanādo tadaññamigasantāsakaro, evaṃ bhāvitattānaṃ appamattānaṃ therānaṃ sīhanādasadisiyo sabbaso bhayahetūnaṃ suppahīnattā abhītanādabhūtā, pamattajanasantāsakarā gāthā suṇāthā’’ti.

    ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਭਾવਿਤਚਿਤ੍ਤਾਨਂ। ਚਿਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਹਿ ਕਿਰ ਦੁਦ੍ਦਮੋ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੫੯) ਯੋ વੇ ਠਿਤਤ੍ਤੋ ਤਸਰਂવ ਉਜ੍ਜੂ’’ਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੨੧੭) ਚ ‘‘ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧੀ’’ਤਿ (ਖੁ॰ ਪਾ॰ ੫.੪; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੨੬੩) ਚ ਏવਮਾਦੀਸੁ ਅਤ੍ਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਾਨੁਯੋਗੇਨ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਿવਡ੍ਢਿਤਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਭਾવਿਤਸਭਾવਾਨਂ, ਸਭਾવਭੂਤਸੀਲਾਦਿਭਾવਿਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗੀਯਤੀਤਿ ਗਾਥਾ, ਅਨੁਟ੍ਠੁਭਾਦਿવਸੇਨ ਇਸੀਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਚਤੁਪ੍ਪਦਂ ਛਪ੍ਪਦਂ વਾ વਚਨਂ। ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਤਂਸਦਿਸਤਾਯ ਤਥਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਾਦਿਭੇਦੇ ਅਤ੍ਥੇ ਉਪਨੇਨ੍ਤਿ ਤੇਸੁ વਾ ਉਪਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੂਪਨਾਯਿਕਾ

    Bhāvitattānanti bhāvitacittānaṃ. Cittañhi ‘‘attā hi kira duddamo (dha. pa. 159) yo ve ṭhitatto tasaraṃva ujjū’’ti (su. ni. 217) ca ‘‘attasammāpaṇidhī’’ti (khu. pā. 5.4; su. ni. 263) ca evamādīsu attāti vuccati, tasmā adhicittānuyogena samathavipassanābhivaḍḍhitacittānaṃ samathavipassanābhāvanāmatthakaṃ pāpetvā ṭhitānanti attho. Atha vā bhāvitattānanti bhāvitasabhāvānaṃ, sabhāvabhūtasīlādibhāvitānanti attho. Gīyatīti gāthā, anuṭṭhubhādivasena isīhi pavattitaṃ catuppadaṃ chappadaṃ vā vacanaṃ. Aññesampi taṃsadisatāya tathā vuccanti. Attatthādibhede atthe upanenti tesu vā upaniyyantīti atthūpanāyikā.

    ਅਥ વਾ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਭਾવਾਨਂ, ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਹਿ ਆਹਿਤੋ ਅਹਂ ਮਾਨੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੋ ਚ ਤੇਹਿ ਅਪ੍ਪਮਾਦਭਾવਨਾਯ ਅਨવਜ੍ਜਭਾવਨਾਯ ਭਾવਿਤੋ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਗੁਣਗਨ੍ਧਂ ਗਾਹਾਪਿਤੋ। ਤੇਨ ਤੇਸਂ ਕਾਯਭਾવਨਾ ਸੀਲਭਾવਨਾ ਚਿਤ੍ਤਭਾવਨਾ ਪਞ੍ਞਾਭਾવਨਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਭਾવਨਾਨਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਭਾવਨਾ’’ਤਿ ਚ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਟਿਪਦਾ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਯਾਯਂ ਸਚ੍ਚਸਮ੍ਬੋਧਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਾ ਦੁવਿਧਾ ਅਭਿਸਮਯਤੋ ਤਦਤ੍ਥਤੋ ਚ। ਸਮ੍ਬੋਧਿ ਪਨ ਤਿવਿਧਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੋਧਿ ਸਾવਕਸਮ੍ਬੋਧੀਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਾ ਸਾਮਂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬੁਜ੍ਝਨਤੋ ਬੋਧਨਤੋ ਚ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਮਗ੍ਗਞਾਣਪਦਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨਾਹ –

    Atha vā bhāvitattānanti bhāvitattābhāvānaṃ, attabhāvo hi āhito ahaṃ māno etthāti ‘‘attā’’ti vuccati, so ca tehi appamādabhāvanāya anavajjabhāvanāya bhāvito sammadeva guṇagandhaṃ gāhāpito. Tena tesaṃ kāyabhāvanā sīlabhāvanā cittabhāvanā paññābhāvanāti catunnampi bhāvanānaṃ paripuṇṇabhāvaṃ dasseti. ‘‘Bhāvanā’’ti ca sambodhipaṭipadā idhādhippetā. Yāyaṃ saccasambodhi atthi, sā duvidhā abhisamayato tadatthato ca. Sambodhi pana tividhā sammāsambodhi paccekasambodhi sāvakasambodhīti. Tattha sammā sāmaṃ sabbadhammānaṃ bujjhanato bodhanato ca sammāsambodhi. Sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānaṃ maggañāṇaṃ maggañāṇapadaṭṭhānañca sabbaññutaññāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccati. Tenāha –

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਯੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਸਯਮ੍ਭੂ ਅਨਾਚਰਿਯਕੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਾਮਂ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਬਲੇਸੁ ਚ વਸੀਭਾવ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੯੨; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਪਾਰਾਯਨਤ੍ਥੁਤਿਗਾਥਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੯੭; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੬੧)।

    ‘‘Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāva’’nti (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97; paṭi. ma. 1.161).

    ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਬੋਧਨਤ੍ਥੋ ਹਿ ਬਲੇਸੁ વਸੀਭਾવੋ। ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਸਯਮੇવ ਬੋਧੀਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੋਧਿ, ਅਨਨੁਬੁਦ੍ਧੋ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣਤਾਯ ਸਯਮੇવ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੋਪਿ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯੋ ਸਾਨੁਬੁਦ੍ਧੋ ਅਪਰਿਮਾਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭਾવਤੋ। ਇਮੇਸਂ ਪਨ ਸੋ ਏਕਸ੍ਸਾਪਿ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯਹੇਤੁ ਨ ਹੋਤਿ। ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਸવਨਨ੍ਤੇ ਜਾਤਾਤਿ ਸਾવਕਾ। ਸਾવਕਾਨਂ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯੋ ਸਾવਕਸਮ੍ਬੋਧਿ। ਤਿવਿਧਾਪੇਸਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਯਥਾਸਕਂ ਆਗਮਨੀਯਪਟਿਪਦਾਯ ਮਤ੍ਥਕਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਂ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਾਯ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ ਇਤਰਾਭਿਸਮਯਾਨਂ ਤਦવਿਨਾਭਾવਤੋ। ਨ ਹਿ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਿਸਮਯੇਨ વਿਨਾ ਭਾવਨਾਭਿਸਮਯੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਸਤਿ ਚ ਭਾવਨਾਭਿਸਮਯੇ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯੋ ਚ ਸਿਦ੍ਧੋਯੇવ ਹੋਤੀਤਿ।

    Bodhaneyyabodhanattho hi balesu vasībhāvo. Paccekaṃ sayameva bodhīti paccekasambodhi, ananubuddho sayambhūñāṇena saccābhisamayoti attho. Sammāsambuddhānañhi sayambhūñāṇatāya sayameva pavattamānopi saccābhisamayo sānubuddho aparimāṇānaṃ sattānaṃ saccābhisamayassa hetubhāvato. Imesaṃ pana so ekassāpi sattassa saccābhisamayahetu na hoti. Satthu dhammadesanāya savanante jātāti sāvakā. Sāvakānaṃ saccābhisamayo sāvakasambodhi. Tividhāpesā tiṇṇaṃ bodhisattānaṃ yathāsakaṃ āgamanīyapaṭipadāya matthakappattiyā satipaṭṭhānādīnaṃ sattatiṃsāya bodhipakkhiyadhammānaṃ bhāvanāpāripūrīti veditabbā itarābhisamayānaṃ tadavinābhāvato. Na hi sacchikiriyābhisamayena vinā bhāvanābhisamayo sambhavati, sati ca bhāvanābhisamaye pahānābhisamayo pariññābhisamayo ca siddhoyeva hotīti.

    ਯਦਾ ਹਿ ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਰਿਪੂਰਿਤਬੋਧਿਸਮ੍ਭਾਰੋ ਚਰਿਮਭવੇ ਕਤਪੁਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੋ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਂ ਆਰੁਯ੍ਹ – ‘‘ਨ ਤਾવਿਮਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਨ ਮੇ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਅਪਰਾਜਿਤਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾਯ ਏવ ਸਞ੍ਝਾવੇਲਾਯ ਮਾਰਬਲਂ વਿਧਮਿਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਯਾਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣੇਨ ਅਨੇਕਾਕਾਰવੋਕਾਰੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਨਿવੁਤ੍ਥਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁવਿਸੋਧਨੇਨ ਚੁਤੂਪਪਾਤਞਾਣਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਾਨਿ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ‘‘ਕਿਚ੍ਛਂ વਤਾਯਂ ਲੋਕੋ ਆਪਨ੍ਨੋ ਜਾਯਤਿ ਚ ਜੀਯਤਿ ਚ ਮੀਯਤਿ ਚ ਚવਤਿ ਚ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ ਚ, ਅਥ ਚ ਪਨਿਮਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ ਜਰਾਮਰਣਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੫੭) ਜਰਾਮਰਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਮੁਖੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਅਭਿਨਿવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਹਾਗਹਨਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਨਿਸਦਸਿਲਾਯਂ ਫਰਸੁਂ ਨਿਸੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਕਿਲੇਸਗਹਨਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਲੋਕਨਾਥੋ ਞਾਣਫਰਸੁਂ ਤੇਜੇਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਾਯ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਾਧਿਗਮਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਨਾਨਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਯਥਾવવਤ੍ਥਾਪਿਤੇ ਨਾਮਰੂਪੇ ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਨੁਪਦਧਮ੍ਮવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਅਨੇਕਾਕਾਰવੋਕਾਰਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ ਛਤ੍ਤਿਂਸਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਮੁਖੇਨ ਸਮ੍ਮਸਨવਾਰਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਮਹਾવਜਿਰਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤੇ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣੇ ਤਿਕ੍ਖੇ ਸੂਰੇ ਪਸਨ੍ਨੇ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨੇ ਯਦਾ ਤਂ ਮਗ੍ਗੇਨ ਘਟੇਤਿ, ਤਦਾ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਿਯਡ੍ਢਕਿਲੇਸਸਹਸ੍ਸਂ ਖੇਪੇਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ ਨਾਮ, ਅਗ੍ਗਫਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਧਿਗਤੋ ਨਾਮ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਭਾવਤੋ ਦਸਬਲਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜਾਦਯੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਤਦਾ ਹਤ੍ਥਗਤਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਯਂ ਤਾવ ਅਭਿਸਮਯਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਪਟਿਪਦਾ। ਤਦਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਮਹਾਭਿਨੀਹਾਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਤੁਸਿਤਭવਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਏਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇ ਪવਤ੍ਤਂ ਬੋਧਿਸਮ੍ਭਾਰਸਮ੍ਭਰਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਚਰਿਯਾਪਿਟਕવਣ੍ਣਨਾਯਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।

    Yadā hi mahābodhisatto paripūritabodhisambhāro carimabhave katapubbakicco bodhimaṇḍaṃ āruyha – ‘‘na tāvimaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi, yāva na me anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatī’’ti paṭiññaṃ katvā aparājitapallaṅke nisinno asampattāya eva sañjhāvelāya mārabalaṃ vidhamitvā purimayāme pubbenivāsānussatiñāṇena anekākāravokāre pubbe nivutthakkhandhe anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuvisodhanena cutūpapātañāṇaanāgataṃsañāṇāni adhigantvā pacchimayāme ‘‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno jāyati ca jīyati ca mīyati ca cavati ca upapajjati ca, atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassā’’tiādinā (dī. ni. 2.57) jarāmaraṇato paṭṭhāya paṭiccasamuppādamukhena vipassanaṃ abhinivisitvā mahāgahanaṃ chindituṃ nisadasilāyaṃ pharasuṃ nisento viya kilesagahanaṃ chindituṃ lokanātho ñāṇapharasuṃ tejento buddhabhāvāya hetusampattiyā paripākaṃ gatattā sabbaññutaññāṇādhigamāya vipassanaṃ gabbhaṃ gaṇhāpento antarantarā nānāsamāpattiyo samāpajjitvā yathāvavatthāpite nāmarūpe tilakkhaṇaṃ āropetvā anupadadhammavipassanāvasena anekākāravokārasaṅkhāre sammasanto chattiṃsakoṭisatasahassamukhena sammasanavāraṃ vitthāretvā tattha mahāvajirañāṇasaṅkhāte vipassanāñāṇe tikkhe sūre pasanne vuṭṭhānagāminibhāvena pavattamāne yadā taṃ maggena ghaṭeti, tadā maggapaṭipāṭiyā diyaḍḍhakilesasahassaṃ khepento aggamaggakkhaṇe sammāsambodhiṃ adhigacchati nāma, aggaphalakkhaṇato paṭṭhāya adhigato nāma. Sammāsambuddhabhāvato dasabalacatuvesārajjādayopi tassa tadā hatthagatāyeva hontīti ayaṃ tāva abhisamayato sammāsambodhipaṭipadā. Tadatthato pana mahābhinīhārato paṭṭhāya yāva tusitabhavane nibbatti, etthantare pavattaṃ bodhisambhārasambharaṇaṃ. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbākārasampannaṃ cariyāpiṭakavaṇṇanāyaṃ vitthārato vuttamevāti tattha vuttanayeneva gahetabbaṃ.

    ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਪਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਯਾ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸਮ੍ਭਤਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੋਧਿਸਮ੍ਭਾਰਾ ਤਾਦਿਸੇ ਕਾਲੇ ਚਰਿਮਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤਾ ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਰਿਪਾਕਗਤਭਾવੇਨ ਉਪਟ੍ਠਿਤਂ ਸਂવੇਗਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸવਿਸੇਸਂ ਭવਾਦੀਸੁ ਆਦੀਨવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਪવਤ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਹੇਤੁਂ ਨਿવਤ੍ਤਿ ਨਿવਤ੍ਤਿਹੇਤੁਞ੍ਚ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਸੋ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਗਤਨਯੇਨ ਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਬ੍ਰੂਹੇਨ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਭਿਨੀਹਾਰਾਨੁਰੂਪਂ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਪਰਿਮਦ੍ਦਨ੍ਤਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਗ੍ਗਫਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹੁਤ੍વਾ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Paccekabodhisattāpi paccekabodhiyā katābhinīhārā anupubbena sambhatapaccekasambodhisambhārā tādise kāle carimattabhāve ṭhitā ñāṇassa paripākagatabhāvena upaṭṭhitaṃ saṃveganimittaṃ gahetvā savisesaṃ bhavādīsu ādīnavaṃ disvā sayambhūñāṇena pavatti pavattihetuṃ nivatti nivattihetuñca paricchinditvā ‘‘so ‘idaṃ dukkha’nti yoniso manasi karotī’’tiādinā āgatanayena catusaccakammaṭṭhānaṃ paribrūhentā attano abhinīhārānurūpaṃ saṅkhāre parimaddantā anukkamena vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā aggamaggaṃ adhigacchantā paccekasambodhiṃ abhisambujjhanti nāma, aggaphalakkhaṇato paṭṭhāya paccekasambuddhā nāma hutvā sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyā honti.

    ਸਾવਕਾ ਪਨ ਸਤ੍ਥੁ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋ વਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਖਣੇ ਕਾਲਨ੍ਤਰੇ વਾ ਤਜ੍ਜਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਾ ਘਟੇਨ੍ਤਾ વਾਯਮਨ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ, ਯਦਿ વਾ ਪਟਿਪਦਾਯ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿਯਾ, ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਭਿਨੀਹਾਰਾਨੁਰੂਪਸਿਦ੍ਧਿਅਗ੍ਗਸਾવਕਭੂਮਿਯਾ વਾ ਕੇવਲਂ વਾ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਾવਕਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਤਤੋ ਪਰਂ ਸਾવਕਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾ। ਏવਂ ਤਾવ ਅਭਿਸਮਯਤੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੋਧਿ ਸਾવਕਸਮ੍ਬੋਧਿ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Sāvakā pana satthu sabrahmacārino vā catusaccakammaṭṭhānakathaṃ sutvā tasmiṃyeva khaṇe kālantare vā tajjaṃ paṭipattiṃ anutiṭṭhantā ghaṭentā vāyamantā vipassanaṃ ussukkāpetvā, yadi vā paṭipadāya vaḍḍhantiyā, saccāni paṭivijjhantā attano abhinīhārānurūpasiddhiaggasāvakabhūmiyā vā kevalaṃ vā aggamaggakkhaṇe sāvakasambodhiṃ adhigacchanti nāma. Tato paraṃ sāvakabuddhā nāma honti sadevake loke aggadakkhiṇeyyā. Evaṃ tāva abhisamayato paccekasambodhi sāvakasambodhi ca veditabbā.

    ਤਦਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਯਥਾ ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਞ੍ਚ ਬੋਧਿਸਮ੍ਭਾਰਸਮ੍ਭਰਣਂ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ ਮਜ੍ਝਿਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਅਟ੍ਠ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਞ੍ਚ, ਉਪਰਿਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਸੋਲ਼ਸ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਞ੍ਚ ਏਤੇ ਚ ਭੇਦਾ ਪਞ੍ਞਾਧਿਕਸਦ੍ਧਾਧਿਕવੀਰਿਯਾਧਿਕવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਞ੍ਞਾਧਿਕਾਨਞ੍ਹਿ ਸਦ੍ਧਾ ਮਨ੍ਦਾ ਹੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾ ਤਿਕ੍ਖਾ, ਤਤੋ ਚ ਉਪਾਯਕੋਸਲ੍ਲਸ੍ਸ વਿਸਦਨਿਪੁਣਭਾવੇਨ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸਦ੍ਧਾਧਿਕਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਨਾਤਿਸੀਘਂ ਨਾਤਿਸਣਿਕਂ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। વੀਰਿਯਾਧਿਕਾਨਂ ਪਨ ਪਞ੍ਞਾ ਮਨ੍ਦਾ ਹੋਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਚਿਰੇਨੇવ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਨ ਏવਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਸਤਿਪਿ ਪਞ੍ਞਾਧਿਕਭਾવੇ ਦ੍વੇ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਞ੍ਚ ਬੋਧਿਸਮ੍ਭਾਰਸਮ੍ਭਰਣਂ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਤਤੋ ਓਰਂ। ਸਦ੍ਧਾਧਿਕવੀਰਿਯਾਧਿਕਾਪਿ વੁਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਰਂ ਕਤਿਪਯੇ ਏવ ਕਪ੍ਪੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਤਿਯਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ। ਸਾવਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ ਯੇਸਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਭਾવਾਯ ਅਭਿਨੀਹਾਰੋ, ਤੇਸਂ ਏਕਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭਾਰਸਮ੍ਭਰਣਂ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ। ਯੇਸਂ ਮਹਾਸਾવਕਭਾવਾਯ, ਤੇਸਂ ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਮੇવ, ਤਥਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਉਪਟ੍ਠਾਕਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ –

    Tadatthato pana yathā mahābodhisattānaṃ heṭṭhimaparicchedena cattāri asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca bodhisambhārasambharaṇaṃ icchitabbaṃ majjhimaparicchedena aṭṭha asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca, uparimaparicchedena soḷasa asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca ete ca bhedā paññādhikasaddhādhikavīriyādhikavasena veditabbā. Paññādhikānañhi saddhā mandā hoti paññā tikkhā, tato ca upāyakosallassa visadanipuṇabhāvena nacirasseva pāramiyo pāripūriṃ gacchanti. Saddhādhikānaṃ paññā majjhimā hotīti tesaṃ nātisīghaṃ nātisaṇikaṃ pāramiyo pāripūriṃ gacchanti. Vīriyādhikānaṃ pana paññā mandā hotīti tesaṃ cireneva pāramiyo pāripūriṃ gacchanti. Na evaṃ paccekabodhisattānaṃ. Tesañhi satipi paññādhikabhāve dve asaṅkhyeyyāni kappānaṃ satasahassañca bodhisambhārasambharaṇaṃ icchitabbaṃ, na tato oraṃ. Saddhādhikavīriyādhikāpi vuttaparicchedato paraṃ katipaye eva kappe atikkamitvā paccekasambodhiṃ abhisambujjhanti, na tatiyaṃ asaṅkhyeyyanti. Sāvakabodhisattānaṃ pana yesaṃ aggasāvakabhāvāya abhinīhāro, tesaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ kappānaṃ satasahassañca sambhārasambharaṇaṃ icchitabbaṃ. Yesaṃ mahāsāvakabhāvāya, tesaṃ kappānaṃ satasahassameva, tathā buddhassa mātāpitūnaṃ upaṭṭhākassa puttassa ca. Tattha yathā –

    ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਲਿਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਹੇਤੁ ਸਤ੍ਥਾਰਦਸ੍ਸਨਂ।

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;

    ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਧਿਕਾਰੋ ਚ ਛਨ੍ਦਤਾ।

    Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;

    ਅਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸਮੋਹਾਨਾ, ਅਭਿਨੀਹਾਰੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੫੯) –

    Aṭṭhadhammasamohānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti. (bu. vaṃ. 2.59) –

    ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਕਤਪਣਿਧਾਨਾਨਂ ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਮਹਾਭਿਨੀਹਾਰਤੋ ਪਭੁਤਿ ਸવਿਸੇਸਂ ਦਾਨਾਦੀਸੁ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਦਾਨਸਦਿਸਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤਾਨਂ ਤਦਨੁਰੂਪਸੀਲਾਦਿਕੇ ਸਬ੍ਬਪਾਰਮਿਧਮ੍ਮੇ ਆਚਿਨਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕਾਲਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਅਸਮ੍ਪਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਏવ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਪਰਿਪਚ੍ਚਨਤੋ। ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਾਲੇ ਨਿਪ੍ਫਾਦਿਤਂ વਿਯ ਹਿ ਸਸ੍ਸਂ ਬੁਦ੍ਧਞਾਣਂ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਾਲવਸੇਨੇવ વੁਦ੍ਧਿਂ વਿਰੁਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਂ ਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਂ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਏવਂ –

    Evaṃ vutte aṭṭha dhamme samodhānetvā katapaṇidhānānaṃ mahābodhisattānaṃ mahābhinīhārato pabhuti savisesaṃ dānādīsu yuttappayuttānaṃ divase divase vessantaradānasadisaṃ mahādānaṃ dentānaṃ tadanurūpasīlādike sabbapāramidhamme ācinantānampi yathāvuttakālaparicchedaṃ asampatvā antarā eva buddhabhāvappatti nāma natthi. Kasmā? Ñāṇassa aparipaccanato. Paricchinnakāle nipphāditaṃ viya hi sassaṃ buddhañāṇaṃ yathāparicchinnakālavaseneva vuddhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ āpajjantaṃ gabbhaṃ gaṇhantaṃ paripākaṃ gacchatīti evaṃ –

    ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਲਿਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, વਿਗਤਾਸવਦਸ੍ਸਨਂ।

    ‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, vigatāsavadassanaṃ;

    ਅਧਿਕਾਰੋ ਛਨ੍ਦਤਾ ਏਤੇ, ਅਭਿਨੀਹਾਰਕਾਰਣਾ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ) –

    Adhikāro chandatā ete, abhinīhārakāraṇā’’ti. (su. ni. aṭṭha. 1.khaggavisāṇasuttavaṇṇanā) –

    ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰਾਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ‘‘ਅਧਿਕਾਰੋ ਛਨ੍ਦਤਾ’’ਤਿ ਦ੍વਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਯ ਪਤ੍ਥਨਾਯ વਸੇਨ ਕਤਪਣਿਧਾਨਾਨਂ ਸਾવਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਕਾਲਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਅਸਮ੍ਪਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਏવ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੋਧਿਯਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਾવਕਸਮ੍ਬੋਧਿਯਾ ਚ ਅਧਿਗਮੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਪਰਿਪਚ੍ਚਨਤੋ। ਇਮੇਸਮ੍ਪਿ ਹਿ ਯਥਾ ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਦਾਨਾਦਿਪਾਰਮੀਹਿ ਪਰਿਬ੍ਰੂਹਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮੀ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ ਬੁਦ੍ਧਞਾਣਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ, ਏવਂ ਦਾਨਾਦੀਹਿ ਪਰਿਬ੍ਰੂਹਿਤਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਯਥਾਰਹਂ ਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਞਾਣਂ ਸਾવਕਬੋਧਿਞਾਣਞ੍ਚ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ। ਦਾਨਪਰਿਚਯੇਨ ਹੇਤੇ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਅਲੋਭਜ੍ਝਾਸਯਤਾਯ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਸਙ੍ਗਮਾਨਸਾ ਅਨਪੇਕ੍ਖਚਿਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ, ਸੀਲਪਰਿਚਯੇਨ ਸੁਸਂવੁਤਕਾਯવਾਚਤਾਯ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਾ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਨ੍ਤਿ, ਸ੍વਾਯਂ ਤੇਸਂ ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗੋ ਗਤਪਚ੍ਚਾਗਤਿਕવਤ੍ਤવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Ime pañca dhamme samodhānetvā katābhinīhārānaṃ paccekabodhisattānaṃ ‘‘adhikāro chandatā’’ti dvaṅgasamannāgatāya patthanāya vasena katapaṇidhānānaṃ sāvakabodhisattānañca tattha tattha vuttakālaparicchedaṃ asampatvā antarā eva paccekasambodhiyā yathāvuttasāvakasambodhiyā ca adhigamo natthi. Kasmā? Ñāṇassa aparipaccanato. Imesampi hi yathā mahābodhisattānaṃ dānādipāramīhi paribrūhitā paññāpāramī anukkamena gabbhaṃ gaṇhantī paripākaṃ gacchantī buddhañāṇaṃ paripūreti, evaṃ dānādīhi paribrūhitā anupubbena yathārahaṃ gabbhaṃ gaṇhantī paripākaṃ gacchantī paccekabodhiñāṇaṃ sāvakabodhiñāṇañca paripūreti. Dānaparicayena hete tattha tattha bhave alobhajjhāsayatāya sabbattha asaṅgamānasā anapekkhacittā hutvā, sīlaparicayena susaṃvutakāyavācatāya suparisuddhakāyavacīkammantā parisuddhājīvā indriyesu guttadvārā bhojane mattaññuno hutvā jāgariyānuyogena cittaṃ samādahanti, svāyaṃ tesaṃ jāgariyānuyogo gatapaccāgatikavattavasena veditabbo.

    ਏવਂ ਪਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਕਾਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨੇવ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਹਤ੍ਥਗਤਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ। વੀਰਿਯਾਦਯੋ ਪਨ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਾ ਏવ। ਯਞ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਯਾ ਸਾવਕਬੋਧਿਯਾ વਾ ਅਤ੍ਥਾਯ ਦਾਨਾਦਿਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਰਣੇ ਅਬ੍ਭੁਸ੍ਸਹਨਂ, ਇਦਂ વੀਰਿਯਂ। ਯਂ ਤਦਨੁਪਰੋਧਸ੍ਸ ਸਹਨਂ, ਅਯਂ ਖਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਦਾਨਸੀਲਾਦਿਸਮਾਦਾਨਾવਿਸਂવਾਦਨਂ, ਇਦਂ ਸਚ੍ਚਂ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਮੇવ ਅਚਲਸਮਾਧਾਨਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਇਦਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ । ਯਾ ਦਾਨਸੀਲਾਦੀਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਹਿਤੇਸਿਤਾ, ਅਯਂ ਮੇਤ੍ਤਾ। ਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਤવਿਪ੍ਪਕਾਰੇਸੁ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਂ, ਅਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਤਿ। ਏવਂ ਦਾਨਸੀਲਭਾવਨਾਸੁ ਸੀਲਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਸੁ ਚ ਸਿਜ੍ਝਮਾਨਾਸੁ વੀਰਿਯਾਦਯੋ ਸਿਦ੍ਧਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਾਯੇવ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਅਤ੍ਥਾਯ ਸਾવਕਬੋਧਿਅਤ੍ਥਾਯ ਚ ਦਾਨਾਦਿਪਟਿਪਦਾ ਤੇਸਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਭਾવਨਤੋ ਪਰਿਭਾવਨਤੋ ਭਾવਨਾ ਨਾਮ। વਿਸੇਸਤੋ ਦਾਨਸੀਲਾਦੀਹਿ ਸ੍વਾਭਿਸਙ੍ਖਤੇ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪવਤ੍ਤਾ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਟਿਪਦਾ, ਯਤੋ ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬਯੋਗਾવਚਰਸਮੁਦਾਗਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –

    Evaṃ pana paṭipajjantānaṃ adhikārasampattiyā appakasireneva aṭṭha samāpattiyo pañcābhiññā chaḷabhiññā adhiṭṭhānabhūtā pubbabhāgavipassanā ca hatthagatāyeva honti. Vīriyādayo pana tadantogadhā eva. Yañhi paccekabodhiyā sāvakabodhiyā vā atthāya dānādipuññasambharaṇe abbhussahanaṃ, idaṃ vīriyaṃ. Yaṃ tadanuparodhassa sahanaṃ, ayaṃ khanti. Yaṃ dānasīlādisamādānāvisaṃvādanaṃ, idaṃ saccaṃ. Sabbatthameva acalasamādhānādhiṭṭhānaṃ, idaṃ adhiṭṭhānaṃ . Yā dānasīlādīnaṃ pavattiṭṭhānabhūtesu sattesu hitesitā, ayaṃ mettā. Yaṃ sattānaṃ katavippakāresu ajjhupekkhanaṃ, ayaṃ upekkhāti. Evaṃ dānasīlabhāvanāsu sīlasamādhipaññāsu ca sijjhamānāsu vīriyādayo siddhā eva honti. Sāyeva paccekabodhiatthāya sāvakabodhiatthāya ca dānādipaṭipadā tesaṃ bodhisattānaṃ santānassa bhāvanato paribhāvanato bhāvanā nāma. Visesato dānasīlādīhi svābhisaṅkhate santāne pavattā samathavipassanāpaṭipadā, yato te bodhisattā pubbayogāvacarasamudāgamasampannā honti. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਆਨਿਸਂਸਾ ਪੁਬ੍ਬਯੋਗਾવਚਰੇ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਪੁਬ੍ਬਯੋਗਾવਚਰੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਪਟਿਕਚ੍ਚ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਨੋ ਚੇ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਪਟਿਕਚ੍ਚ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਅਥ ਮਰਣਕਾਲੇ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਅਥ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਸਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞਂ ਆਰਾਧੇਤਿ, ਅਥ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવੇ ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞੋ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਕਾਲੇ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ)।

    ‘‘Pañcime, ānanda, ānisaṃsā pubbayogāvacare. Katame pañca? Idhānanda, pubbayogāvacaro diṭṭheva dhamme paṭikacca aññaṃ ārādheti, no ce diṭṭheva dhamme paṭikacca aññaṃ ārādheti, atha maraṇakāle aññaṃ ārādheti, atha devaputto samāno aññaṃ ārādheti, atha buddhānaṃ sammukhībhāve khippābhiñño hoti, atha pacchime kāle paccekasambuddho hotī’’ti (su. ni. aṭṭha. 1.khaggavisāṇasuttavaṇṇanā).

    ਇਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਭੂਤਾਯ ਪਾਰਮਿਤਾਪਰਿਭਾવਿਤਾਯ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾਯ ਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਭੂਤਾਯ ਅਭਿਸਮਯਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਚ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਭਾવਾ ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਨਾਮ। ਤੇਸੁ ਇਧ ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ।

    Iti pubbabhāgapaṭipadābhūtāya pāramitāparibhāvitāya samathavipassanābhāvanāya nirodhagāminipaṭipadābhūtāya abhisamayasaṅkhātāya maggabhāvanāya ca bhāvitattabhāvā buddhapaccekabuddhabuddhasāvakā bhāvitattā nāma. Tesu idha buddhasāvakā adhippetā.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਸੀਹਾਨਂવਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਥੇਰਾਨਂ ਸੀਹਸਮਾਨવੁਤ੍ਤਿਤਾਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਹਿ ਅਨਭਿਭવਨੀਯਤਂ, ਤੇ ਚ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਸੀਹਾਨਂવ ਨਦਨ੍ਤਾਨਂ…ਪੇ॰… ਗਾਥਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਥੇਰਗਾਥਾਨਂ ਸੀਹਨਾਦਸਦਿਸਤਾਦਸ੍ਸਨੇਨ ਤਾਸਂ ਪਰવਾਦੇਹਿ ਅਨਭਿਭવਨੀਯਤਂ, ਤੇ ਚ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਦੁਭਯਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ વਿਭਾવੇਤਿ। ਭਾવਿਤਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਥੇਰਾ ਇਧ ਸੀਹਸਦਿਸਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਗਾਥਾ ਸੀਹਨਾਦਸਦਿਸਿਯੋ। ‘‘ਅਤ੍ਥੂਪਨਾਯਿਕਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਭਿਭવਨੇ ਪਯੋਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਥੇਰਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਨਾਮ ਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮੋ, ਤਦਭਿਭવੋ ਤਦਙ੍ਗਿવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧੀਪ੍ਪਹਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪ੍ਪਹਾਨਞ੍ਚ ਸਿਦ੍ਧਮੇવ ਹੋਤਿ, ਯਤੋ ਤੇ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਹਿ ਅਰਿਯਾ ਅਪ੍ਪਮਾਦਭਾવਨਂ ਭਾવੇਨ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਅਗ੍ਗਫਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਨਾਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤੋવਾਯਮਤ੍ਥੋ।

    Ettha ca ‘‘sīhānaṃvā’’ti iminā therānaṃ sīhasamānavuttitādassanena attano paṭipakkhehi anabhibhavanīyataṃ, te ca abhibhuyya pavattiṃ dasseti. ‘‘Sīhānaṃva nadantānaṃ…pe… gāthā’’ti iminā theragāthānaṃ sīhanādasadisatādassanena tāsaṃ paravādehi anabhibhavanīyataṃ, te ca abhibhavitvā pavattiṃ dasseti. ‘‘Bhāvitattāna’’nti iminā tadubhayassa kāraṇaṃ vibhāveti. Bhāvitattabhāvena therā idha sīhasadisā vuttā, tesañca gāthā sīhanādasadisiyo. ‘‘Atthūpanāyikā’’ti iminā abhibhavane payojanaṃ dasseti. Tattha therānaṃ paṭipakkho nāma saṃkilesadhammo, tadabhibhavo tadaṅgivikkhambhanappahānehi saddhiṃ samucchedappahānaṃ. Tasmiṃ sati paṭipassaddhīppahānaṃ nissaraṇappahānañca siddhameva hoti, yato te bhāvitattāti vuccanti. Maggakkhaṇe hi ariyā appamādabhāvanaṃ bhāventi nāma, aggaphalakkhaṇato paṭṭhāya bhāvitattā nāmāti vuttovāyamattho.

    ਤੇਸੁ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਨੇਸਂ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਾ, ਇਤਰੇਨ ਤਾਸਂ ਫਲਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਸੀਲੇਨ ਚ ਤੇਸਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ‘‘ਕੋ ਚਾਦਿ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ? ਸੀਲਞ੍ਚ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਂ’’ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੩੬੯), ‘‘ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ’’ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩; વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧), ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੮੩; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੯੦) ਚ વਚਨਤੋ ਸੀਲਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂવ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਾਦਿਗੁਣਾવਹਤ੍ਤਾ। ਸਮਾਧਿਨਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ‘‘ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવਯਂ’’, ‘‘ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ’’ਤਿ ਚ વਚਨਤੋ ਸਮਾਧਿਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋવ, ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਦਿਗੁਣਾવਹਤ੍ਤਾ। ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ‘‘ਸਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯੋਦਪਨਂ’’ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੮੩; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੯੦), ‘‘ਪਞ੍ਞਂ ਭਾવਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩; વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧) ਚ વਚਨਤੋ ਪਞ੍ਞਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂવ, ਪਞ੍ਞੁਤ੍ਤਰਤੋ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਾવ ਕਲ੍ਯਾਣਾ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠੇਸੁ ਤਾਦਿਭਾવਾવਹਤ੍ਤਾ।

    Tesu tadaṅgappahānena nesaṃ sīlasampadā dassitā, vikkhambhanappahānena samādhisampadā, samucchedappahānena paññāsampadā, itarena tāsaṃ phalaṃ dassitaṃ. Sīlena ca tesaṃ paṭipattiyā ādikalyāṇatā dassitā, ‘‘ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ? Sīlañca suvisuddhaṃ’’ (saṃ. ni. 5.369), ‘‘sīle patiṭṭhāya’’ (saṃ. ni. 1.23; visuddhi. 1.1), ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti (dha. pa. 183; dī. ni. 2.90) ca vacanato sīlaṃ paṭipattiyā ādikalyāṇaṃva avippaṭisārādiguṇāvahattā. Samādhinā majjhekalyāṇatā dassitā, ‘‘cittaṃ bhāvayaṃ’’, ‘‘kusalassa upasampadā’’ti ca vacanato samādhipaṭipattiyā majjhekalyāṇova, iddhividhādiguṇāvahattā. Paññāya pariyosānakalyāṇatā dassitā, ‘‘sacittapariyodapanaṃ’’ (dha. pa. 183; dī. ni. 2.90), ‘‘paññaṃ bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23; visuddhi. 1.1) ca vacanato paññā paṭipattiyā pariyosānaṃva, paññuttarato kusalānaṃ dhammānaṃ sāva kalyāṇā iṭṭhāniṭṭhesu tādibhāvāvahattā.

    ‘‘ਸੇਲੋ ਯਥਾ ਏਕਘਨੋ, વਾਤੇਨ ਨ ਸਮੀਰਤਿ। (ਮਹਾવ॰ ੨੪੪)।

    ‘‘Selo yathā ekaghano, vātena na samīrati; (Mahāva. 244);

    ਏવਂ ਨਿਨ੍ਦਾਪਸਂਸਾਸੁ, ਨ ਸਮਿਞ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੮੧) –

    Evaṃ nindāpasaṃsāsu, na samiñjanti paṇḍitā’’ti. (dha. pa. 81) –

    ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Hi vuttaṃ.

    ਤਥਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ ਤੇવਿਜ੍ਜਭਾવੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਸੀਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਞ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾਯ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਭਾવੋ। ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਞ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਾਯ ਪਭਿਨ੍ਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਭਾવੋ। ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਞ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਤੇਸਂ ਥੇਰਾਨਂ ਕੇਚਿ ਤੇવਿਜ੍ਜਾ, ਕੇਚਿ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ, ਕੇਚਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Tathā sīlasampadāya tevijjabhāvo dassito. Sīlasampattiñhi nissāya tisso vijjā pāpuṇanti. Samādhisampadāya chaḷabhiññābhāvo. Samādhisampattiñhi nissāya chaḷabhiññā pāpuṇanti. Paññāsampadāya pabhinnapaṭisambhidābhāvo. Paññāsampadañhi nissāya catasso paṭisambhidā pāpuṇanti. Iminā tesaṃ therānaṃ keci tevijjā, keci chaḷabhiññā, keci paṭisambhidāpattāti ayamattho dassitoti veditabbaṃ.

    ਤਥਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ ਤੇਸਂ ਕਾਮਸੁਖਾਨੁਯੋਗਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾਯ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ, ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਾਯ ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਸੇવਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਥਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ ਤੇਸਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾਯ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਹਾਨਂ , ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਾਯ ਅਨੁਸਯਪ੍ਪਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ વਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਂਕਿਲੇਸવਿਸੋਧਨਂ, ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾਯ ਤਣ੍ਹਾਸਂਕਿਲੇਸવਿਸੋਧਨਂ, ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਕਿਲੇਸવਿਸੋਧਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વਾ ਨੇਸਂ ਅਪਾਯਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਕਾਮਧਾਤੁਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ, ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸਬ੍ਬਭવਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Tathā sīlasampadāya tesaṃ kāmasukhānuyogasaṅkhātassa antassa parivajjanaṃ dasseti. Samādhisampadāya attakilamathānuyogasaṅkhātassa, paññāsampadāya majjhimāya paṭipadāya sevanaṃ dasseti. Tathā sīlasampadāya tesaṃ vītikkamappahānaṃ kilesānaṃ dasseti. Samādhisampadāya pariyuṭṭhānappahānaṃ , paññāsampadāya anusayappahānaṃ dasseti. Sīlasampadāya vā duccaritasaṃkilesavisodhanaṃ, samādhisampadāya taṇhāsaṃkilesavisodhanaṃ, paññāsampadāya diṭṭhisaṃkilesavisodhanaṃ dasseti. Tadaṅgappahānena vā nesaṃ apāyasamatikkamo dassito. Vikkhambhanappahānena kāmadhātusamatikkamo, samucchedappahānena sabbabhavasamatikkamo dassitoti veditabbaṃ.

    ‘‘ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਏਤ੍ਥ ਸੀਲਭਾવਨਾ, ਚਿਤ੍ਤਭਾવਨਾ ਪਞ੍ਞਾਭਾવਨਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਭਾવਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ ਕਾਯਭਾવਨਾਯ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ। ਸੀਲਭਾવਨਾ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਆਦੀਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਪੁਰਿਮਸਦਿਸਂ । ਯਥਾ ਪਨ ਸੀਹਨਾਦਂ ਪਰੇ ਮਿਗਗਣਾ ਨ ਸਹਨ੍ਤਿ, ਕੁਤੋ ਅਭਿਭવੇ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਸੀਹਨਾਦੋવ ਤੇ ਅਭਿਭવਤਿ ਏવਮੇવ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯવਾਦਾ ਥੇਰਾਨਂ વਾਦੇ ਨ ਸਹਨ੍ਤਿ, ਕੁਤੋ ਅਭਿਭવੇ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਥੇਰવਾਦਾવ ਤੇ ਅਭਿਭવਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੭੭-੨੭੯) ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੂ’’ਤਿ ਚ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ। ਨ ਹਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਅਞ੍ਞਥਾ ਕਾਤੁਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਨੀਯਤੋ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਪਰਤੋ ਆવਿਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨੇવ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥવਿਭਾવਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    ‘‘Bhāvitattāna’’nti vā ettha sīlabhāvanā, cittabhāvanā paññābhāvanāti tisso bhāvanā veditabbā kāyabhāvanāya tadantogadhattā. Sīlabhāvanā ca paṭipattiyā ādīti sabbaṃ purimasadisaṃ . Yathā pana sīhanādaṃ pare migagaṇā na sahanti, kuto abhibhave, aññadatthu sīhanādova te abhibhavati evameva aññatitthiyavādā therānaṃ vāde na sahanti, kuto abhibhave, aññadatthu theravādāva te abhibhavanti. Taṃ kissa hetu? ‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 277-279) ‘‘nibbānadhātū’’ti ca pavattanato. Na hi dhammato sakkā kenaci aññathā kātuṃ appaṭivattanīyato. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ parato āvibhavissati. Evamettha saṅkhepeneva paṭhamagāthāya atthavibhāvanā veditabbā.

    ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯਂ ਪਨ ਅਯਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਦਸ੍ਸਨਮੁਖੇਨ ਅਤ੍ਥવਿਭਾવਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੇਸਂ ਥੇਰਾਨਂ ਗਾਥਾ ਸਾવੇਤੁਕਾਮੋ, ਤੇ ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ ਨਾਮਤੋ ਗੋਤ੍ਤਤੋ ਗੁਣਤੋ ਚ ਕਿਤ੍ਤੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸਾਧਾਰਣਤੋ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਗਾਥਾਸ੍વੇવ ਆવਿਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾਨਾਮਾਤਿ ਯਂਯਂਨਾਮਾ, ਸੁਭੂਤਿ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨਾਮਧੇਯ੍ਯੇਨ ਪਞ੍ਞਾਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾਗੋਤ੍ਤਾਤਿ ਯਂਯਂਗੋਤ੍ਤਾ, ਗੋਤਮੋ ਕਸ੍ਸਪੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਕੁਲਪਦੇਸੇਨ ਯਾਯ ਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਿਨੋਤਿ ਯਾਦਿਸਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਿਨੋ, ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਰਮਤਾਯਂ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਯਥਾਨੁਰੂਪਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਿਹਾਰਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਰਿਂਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਯਥਾਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਿਨੋਤਿ ਯਥਾਧਮ੍ਮਾ વਿਹਾਰਿਨੋ ਚ, ਯਾਦਿਸਸੀਲਾਦਿਧਮ੍ਮਾ ਦਿਬ੍ਬવਿਹਾਰਾਦੀਸੁ ਅਭਿਣ੍ਹਸੋ વਿਹਰਮਾਨਾ ਯਾਦਿਸવਿਹਾਰਾ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯਾਦਿਸਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸਦ੍ਧਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਪਞ੍ਞਾਧਿਮੁਤ੍ਤੀਸੁ ਯਂਯਂਅਧਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾ ਸੁਞ੍ਞਤਮੁਖਾਦੀਸੁ વਾ ਯਥਾ ਯਥਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯਥਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਾਨਂ, ਅਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਆਸવਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੨੬) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਭਯਞ੍ਚੇਤਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਯੇવ ਹਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਮਧਿਮੁਚ੍ਚਨਂ, ਨ ਪਰਤੋ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –

    Dutiyagāthāyaṃ pana ayaṃ sambandhadassanamukhena atthavibhāvanā. Tattha yesaṃ therānaṃ gāthā sāvetukāmo, te sādhāraṇavasena nāmato gottato guṇato ca kittetuṃ ‘‘yathānāmā’’tiādi vuttaṃ. Asādhāraṇato pana tattha tattha gāthāsveva āvibhavissati. Tattha yathānāmāti yaṃyaṃnāmā, subhūti mahākoṭṭhikotiādinā nayena nāmadheyyena paññātāti attho. Yathāgottāti yaṃyaṃgottā, gotamo kassapotiādinā nayena kulapadesena yāya yāya jātiyā paññātāti attho. Yathādhammavihārinoti yādisadhammavihārino, pariyattiparamatāyaṃ aṭṭhatvā yathānurūpaṃ samāpattivihārino hutvā vihariṃsūti attho. Atha vā yathādhammavihārinoti yathādhammā vihārino ca, yādisasīlādidhammā dibbavihārādīsu abhiṇhaso viharamānā yādisavihārā cāti attho. Yathādhimuttāti yādisaadhimuttikā saddhādhimuttipaññādhimuttīsu yaṃyaṃadhimuttikā suññatamukhādīsu vā yathā yathā nibbānaṃ adhimuttāti yathādhimuttā. ‘‘Nibbānaṃ adhimuttānaṃ, atthaṃ gacchanti āsavā’’ti (dha. pa. 226) hi vuttaṃ. Ubhayañcetaṃ pubbabhāgavasena veditabbaṃ. Arahattappattito pubbeyeva hi yathāvuttamadhimuccanaṃ, na parato. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਅਕਤਞ੍ਞੂ ਚ, ਸਨ੍ਧਿਚ੍ਛੇਦੋ ਚ ਯੋ ਨਰੋ’’ਤਿਆਦਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੯੭)।

    ‘‘Assaddho akataññū ca, sandhicchedo ca yo naro’’tiādi. (dha. pa. 97).

    ‘‘ਯਥਾવਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ, ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੀਸੁ ਯਂਯਂવਿਮੁਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਤਿਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਪਞ੍ਞਾਯ ਪਾਰਿਹਾਰਿਕਪਞ੍ਞਾਯ ਭਾવਨਾਪਞ੍ਞਾਯ ਚਾਤਿ ਤਿવਿਧਾਯਪਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤੋ। વਿਹਰਿਂਸੂਤਿ ਤਾਯ ਏવ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਤਾਯ ਯਥਾਲਦ੍ਧੇਨ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੇਨੇવ વਸਿਂਸੁ। ਅਤਨ੍ਦਿਤਾਤਿ ਅਨਲਸਾ, ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਯਥਾਬਲਂ ਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਞ੍ਚ ਉਟ੍ਠਾਨવਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    ‘‘Yathāvimuttā’’ti vā pāṭho, paññāvimuttiubhatobhāgavimuttīsu yaṃyaṃvimuttikāti attho. Sappaññāti tihetukapaṭisandhipaññāya pārihārikapaññāya bhāvanāpaññāya cāti tividhāyapi paññāya paññavanto. Vihariṃsūti tāya eva sappaññatāya yathāladdhena phāsuvihāreneva vasiṃsu. Atanditāti analasā, attahitapaṭipattiyaṃ yathābalaṃ parahitapaṭipattiyañca uṭṭhānavantoti attho.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਨ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਤੇਸਂ ਥੇਰਾਨਂ ਪਕਾਸਪਞ੍ਞਾਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਂ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਯਥਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਂ । ‘‘ਅਤਨ੍ਦਿਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਦੀਨਂ ਕਾਰਣਭੂਤਂ વੀਰਿਯਸਮ੍ਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਯਥਾਨਾਮਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤੇਸਂ ਪਕਾਸਨਨਾਮਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਯਥਾਗੋਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰੀਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀਗੋਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮੁਦਾਗਮਂ, ‘‘ਯਥਾਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਿਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸੀਲਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿવਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮੁਦਾਗਮਂ, ‘‘ਅਤਨ੍ਦਿਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਹਿਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਠਿਤਾਨਂ ਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Ettha ca pana nāmagottaggahaṇena tesaṃ therānaṃ pakāsapaññātabhāvaṃ dasseti. Dhammavihāraggahaṇena sīlasampadaṃ samādhisampadañca dasseti. ‘‘Yathādhimuttā sappaññā’’ti iminā paññāsampadaṃ . ‘‘Atanditā’’ti iminā sīlasampadādīnaṃ kāraṇabhūtaṃ vīriyasampadaṃ dasseti. ‘‘Yathānāmā’’ti iminā tesaṃ pakāsananāmataṃ dasseti. ‘‘Yathāgottā’’ti iminā saddhānusārīdhammānusārīgottasampattisamudāgamaṃ, ‘‘yathādhammavihārino’’tiādinā sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanaṃ sampattisamudāgamaṃ, ‘‘atanditā’’ti iminā evaṃ attahitasampattiyaṃ ṭhitānaṃ parahitapaṭipattiṃ dasseti.

    ਅਥ વਾ ‘‘ਯਥਾਨਾਮਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਤੇਸਂ ਥੇਰਾਨਂ ਗਰੂਹਿ ਗਹਿਤਨਾਮਧੇਯ੍ਯਦਸ੍ਸਨਂ ਸਮਞ੍ਞਾਮਤ੍ਤਕਿਤ੍ਤਨਤੋ। ‘‘ਯਥਾਗੋਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ ਕੁਲਾਪਦੇਸ ਕਿਤ੍ਤਨਤੋ। ਤੇਨ ਨੇਸਂ ਸਦ੍ਧਾਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ । ‘‘ਯਥਾਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਿਨੋ’’ਤਿ ਇਦਂ ਚਰਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਂ ਸੀਲਸਂવਰਾਦੀਹਿ ਸਮਙ੍ਗੀਭਾવਦੀਪਨਤੋ । ‘‘ਯਥਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਨੇਸਂ વਿਜ੍ਜਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਂ ਆਸવਕ੍ਖਯਪਰਿਯੋਸਾਨਾਯ ਞਾਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਧਿਗਮਪਰਿਦੀਪਨਤੋ। ‘‘ਅਤਨ੍ਦਿਤਾ’’ਤਿ ਇਦਂ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਨਂ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯਦਸ੍ਸਨਂ। ‘‘ਯਥਾਨਾਮਾ’’ਤਿ વਾ ਇਮਿਨਾ ਤੇਸਂ ਪਕਾਸਨਨਾਮਤਂਯੇવ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਯਥਾਗੋਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪਨ ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਛਿਮਚਕ੍ਕਦ੍વਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਤ੍ਤਨੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਚ ਅਕਤਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰੀਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰਿਨੋ ਗੋਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮੁਦਾਗਮੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ‘‘ਯਥਾਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਿਨੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤੇਸਂ ਪੁਰਿਮਚਕ੍ਕਦ੍વਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪੇ ਦੇਸੇ વਸਤੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਰਹਿਤਸ੍ਸ ਚ ਤਾਦਿਸਾ ਗੁਣવਿਸੇਸਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ। ‘‘ਯਥਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸવਨਸਮ੍ਪਦਾਸਮਾਯੋਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਪਰਤੋਘੋਸੇਨ વਿਨਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਸਚ੍ਚਸਮ੍ਪਟਿવੇਧੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ‘‘ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ ਅਤਨ੍ਦਿਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗੁਣવਿਸੇਸਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਭਿਚਾਰਿਹੇਤੁਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ਞਾਯਾਰਮ੍ਭਦਸ੍ਸਨਤੋ।

    Atha vā ‘‘yathānāmā’’ti idaṃ tesaṃ therānaṃ garūhi gahitanāmadheyyadassanaṃ samaññāmattakittanato. ‘‘Yathāgottā’’ti idaṃ kulaputtabhāvadassanaṃ kulāpadesa kittanato. Tena nesaṃ saddhāpabbajitabhāvaṃ dasseti . ‘‘Yathādhammavihārino’’ti idaṃ caraṇasampattidassanaṃ sīlasaṃvarādīhi samaṅgībhāvadīpanato . ‘‘Yathādhimuttā sappaññā’’ti idaṃ nesaṃ vijjāsampattidassanaṃ āsavakkhayapariyosānāya ñāṇasampattiyā adhigamaparidīpanato. ‘‘Atanditā’’ti idaṃ vijjācaraṇasampattīnaṃ adhigamūpāyadassanaṃ. ‘‘Yathānāmā’’ti vā iminā tesaṃ pakāsananāmataṃyeva dasseti. ‘‘Yathāgottā’’ti pana iminā pacchimacakkadvayasampattiṃ dasseti. Na hi sammāappaṇihitattano pubbe ca akatapuññassa saddhānusārīdhammānusārino gottasampattisamudāgamo sambhavati. ‘‘Yathādhammavihārino’’ti iminā tesaṃ purimacakkadvayasampattiṃ dasseti. Na hi appatirūpe dese vasato sappurisūpanissayarahitassa ca tādisā guṇavisesā sambhavanti. ‘‘Yathādhimuttā’’ti iminā saddhammasavanasampadāsamāyogaṃ dasseti. Na hi paratoghosena vinā sāvakānaṃ saccasampaṭivedho sambhavati. ‘‘Sappaññā atanditā’’ti iminā yathāvuttassa guṇavisesassa abyabhicārihetuṃ dasseti ñāyārambhadassanato.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ‘‘ਯਥਾਗੋਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਗੋਤ੍ਤਕਿਤ੍ਤਨੇਨ ਤੇਸਂ ਥੇਰਾਨਂ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਮ੍ਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਗੋਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਸਮ੍ਭવਤੋ। ‘‘ਯਥਾਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਿਨੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸવਨਸਮ੍ਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸવਨੇਨ વਿਨਾ ਤਦਭਾવਤੋ। ‘‘ਯਥਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮਤ੍ਥਕਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪਟਿਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰਿਤਂ। ‘‘ਅਤਨ੍ਦਿਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਤ੍ਤਹਿਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਂ ਪਰੇਸਂ ਹਿਤਸੁਖਾવਹਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਅਕਿਲਾਸੁਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਥਾ ‘‘ਯਥਾਗੋਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨੇਸਂ ਸਰਣਗਮਨਸਮ੍ਪਦਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰੀਗੋਤ੍ਤਕਿਤ੍ਤਨਤੋ। ‘‘ਯਥਾਧਮ੍ਮવਿਹਾਰਿਨੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ‘‘ਯਥਾਧਿਮੁਤ੍ਤਾ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਞ੍ਞਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਯੋ। ਸਰਣਗਮਨਞ੍ਚ ਸਾવਕਗੁਣਾਨਂ ਆਦਿ, ਸਮਾਧਿ ਮਜ੍ਝੇ, ਪਞ੍ਞਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤਿ ਆਦਿਮਜ੍ਝਪਰਿਯੋਸਾਨਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਾવਕਗੁਣਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Aparo nayo – ‘‘yathāgottā’’ti ettha gottakittanena tesaṃ therānaṃ yonisomanasikārasampadaṃ dasseti yathāvuttagottasampannassa yonisomanasikārasambhavato. ‘‘Yathādhammavihārino’’ti ettha dhammavihāraggahaṇena saddhammasavanasampadaṃ dasseti saddhammasavanena vinā tadabhāvato. ‘‘Yathādhimuttā’’ti iminā matthakappattaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ dasseti. ‘‘Sappaññā’’ti iminā sabbattha sampajānakāritaṃ. ‘‘Atanditā’’ti iminā vuttanayena attahitasampattiṃ paripūretvā ṭhitānaṃ paresaṃ hitasukhāvahāya paṭipattiyaṃ akilāsubhāvaṃ dasseti. Tathā ‘‘yathāgottā’’ti iminā nesaṃ saraṇagamanasampadā dassitā saddhānusārīgottakittanato. ‘‘Yathādhammavihārino’’ti iminā sīlakkhandhapubbaṅgamo samādhikkhandho dassito. ‘‘Yathādhimuttā sappaññā’’ti iminā paññakkhandhādayo. Saraṇagamanañca sāvakaguṇānaṃ ādi, samādhi majjhe, paññā pariyosānanti ādimajjhapariyosānadassanena sabbepi sāvakaguṇā dassitā honti.

    ਈਦਿਸੀ ਪਨ ਗੁਣવਿਭੂਤਿ ਯਾਯ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤੇਹਿ ਅਧਿਗਤਾ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਅਰਞ੍ਞਰੁਕ੍ਖਮੂਲਪਬ੍ਬਤਾਦੀਸੁ વਿવਿਤ੍ਤਸੇਨਾਸਨੇਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਦਾਨਾਦਿਕਾਲੇ। વਿਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ। ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਪਨਪਚ੍ਚਯਪਰਿਗ੍ਗਹੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਕਲਾਪਸਮ੍ਮਸਨਾਦਿਕ੍ਕਮੇਨ ਪਞ੍ਚਮਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਟਿਪਦਾਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪਨવਸੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਫੁਸਿਤ੍વਾਤਿ ਪਤ੍વਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ। ਅਚ੍ਚੁਤਂ ਪਦਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਸਯਂ ਅਚવਨਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਅਧਿਗਤਾਨਂ ਅਚ੍ਚੁਤਿਹੇਤੁਭਾવਤੋ ਚ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ ਚੁਤੀਤਿ ‘‘ਅਚ੍ਚੁਤਂ’’। ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਭਾવਤਾਯ ਤਦਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤਾਯ ਚ ‘‘ਪਦ’’ਨ੍ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਤਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਂ। ਯੋ ਹਿ ਤੇਹਿ ਅਧਿਗਤੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਤ੍ਤਾ ਕਤੋ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਭੂਤਂ ਫਲਂ ਕਤਨ੍ਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਤਂ ਕਤਨ੍ਤਂ ਅਗ੍ਗਫਲਂ। ਅਥ વਾ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕਤਤ੍ਤਾ ਨਿਪ੍ਫਾਦਿਤਤ੍ਤਾ ਕਤਾ ਨਾਮ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾ, ਤਨ੍ਨਿਸ੍ਸਰਣਭਾવਤੋ ਕਤਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਂ ਕਤਨ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਤਿ ‘‘ਅਧਿਗਤਂ વਤ ਮਯਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੇਨ ਇਦਂ ਅਰਿਯਫਲਂ, ਅਧਿਗਤਾ ਅਸਙ੍ਖਤਾ ਧਾਤੂ’’ਤਿ ਅਰਿਯਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਅવੇਕ੍ਖਮਾਨਾ। ਅਥ વਾ ਸਚ੍ਚਸਮ੍ਪਟਿવੇਧવਸੇਨ ਯਂ ਅਰਿਯੇਨ ਕਰਣੀਯਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਦਿਸੋਲ਼ਸવਿਧਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਅਗ੍ਗਫਲੇ ਠਿਤੇਨ ਨਿਪ੍ਫਾਦਿਤਤ੍ਤਾ ਪਰਿਯੋਸਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਕਤਂ ਨਾਮ, ਏવਂ ਕਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾ। ਏਤੇਨ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਪੁਰਿਮਨਯੇਨ ਪਨ ਇਤਰਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਨੀਤਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Īdisī pana guṇavibhūti yāya sammāpaṭipattiyā tehi adhigatā, taṃ dassetuṃ ‘‘tattha tattha vipassitvā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tesu tesu araññarukkhamūlapabbatādīsu vivittasenāsanesu. Tattha tatthāti vā tasmiṃ tasmiṃ udānādikāle. Vipassitvāti sampassitvā. Nāmarūpavavatthāpanapaccayapariggahehi diṭṭhivisuddhikaṅkhāvitaraṇavisuddhiyo sampādetvā kalāpasammasanādikkamena pañcamaṃ visuddhiṃ adhigantvā paṭipadāñāṇadassanavisuddhiyā matthakaṃ pāpanavasena vipassanaṃ ussukkāpetvā phusitvāti patvā sacchikatvā. Accutaṃ padanti nibbānaṃ. Tañhi sayaṃ acavanadhammattā adhigatānaṃ accutihetubhāvato ca natthi ettha cutīti ‘‘accutaṃ’’. Saṅkhatadhammehi asammissabhāvatāya tadatthikehi paṭipajjitabbatāya ca ‘‘pada’’nti ca vuccati. Katantanti katassa antaṃ. Yo hi tehi adhigato ariyamaggo, so attano paccayehi uppāditattā kato nāma. Tassa pana pariyosānabhūtaṃ phalaṃ katantoti adhippetaṃ. Taṃ katantaṃ aggaphalaṃ. Atha vā paccayehi katattā nipphāditattā katā nāma saṅkhatadhammā, tannissaraṇabhāvato katanto nibbānaṃ. Taṃ katantaṃ. Paccavekkhantāti ‘‘adhigataṃ vata mayā ariyamaggādhigamena idaṃ ariyaphalaṃ, adhigatā asaṅkhatā dhātū’’ti ariyaphalanibbānāni vimuttiñāṇadassanena paṭipattiṃ avekkhamānā. Atha vā saccasampaṭivedhavasena yaṃ ariyena karaṇīyaṃ pariññādisoḷasavidhaṃ kiccaṃ aggaphale ṭhitena nipphāditattā pariyosāpitattā kataṃ nāma, evaṃ kataṃ taṃ paccavekkhantā. Etena pahīnakilesapaccavekkhaṇaṃ dassitaṃ. Purimanayena pana itarapaccavekkhaṇānīti ekūnavīsati paccavekkhaṇāni dassitāni honti.

    ਇਮਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਮਨ੍ਤਿ ਸਕਲੋ ਥੇਰਥੇਰੀਗਾਥਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਇਤਰੇਸਞ੍ਚ ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਾਹਕਮਹਾਥੇਰਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਿਯਂ વਿਪਰਿવਤ੍ਤਮਾਨਤਾਯ ਆਸਨ੍ਨੋ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖੋਤਿ ਚ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ‘‘ਛਨ੍ਨਾ ਮੇ ਕੁਟਿਕਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ ਅਤ੍ਤੂਪਨਾਯਿਕਂ ਪਰੂਪਨਾਯਿਕਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥਂ। ਅਭਾਸਿਸੁਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾਬਨ੍ਧવਸੇਨ ਕਥੇਸੁਂ, ਤਂਦੀਪਨਿਯੋ ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਤੇਸਂ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾਨਂ ਗਾਥਾ ਅਤ੍ਤੂਪਨਾਯਿਕਾ ਸੁਣਾਥਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤੇ ਚ ਮਹਾਥੇਰਾ ਏવਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਕਾਸਨੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਏਕਨ੍ਤਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕવਿਭਾવਨੇਨ ਪਰੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਨਿਯੋਜੇਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕੋ, ਤਥਾ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਚ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਤੇਸਂ ਥੋਮਨਂ ਤਾਸਞ੍ਚ ਤੇਸਂ વਚਨਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਭਾવੇਨ ਠਪਨਂ ਠਾਨਗਤਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।

    Imamatthanti ettha imanti sakalo theratherīgāthānaṃ attho attano itaresañca tattha sannipatitānaṃ dhammasaṅgāhakamahātherānaṃ buddhiyaṃ viparivattamānatāya āsanno paccakkhoti ca katvā vuttaṃ. Atthanti ‘‘channā me kuṭikā’’tiādīhi gāthāhi vuccamānaṃ attūpanāyikaṃ parūpanāyikaṃ lokiyalokuttarapaṭisaṃyuttaṃ atthaṃ. Abhāsisunti gāthābandhavasena kathesuṃ, taṃdīpaniyo idāni mayā vuccamānā tesaṃ bhāvitattānaṃ gāthā attūpanāyikā suṇāthāti yojanā. Te ca mahātherā evaṃ kathentā attano sammāpaṭipattipakāsanīhi gāthāhi sāsanassa ekantaniyyānikavibhāvanena parepi tattha sammāpaṭipattiyaṃ niyojentīti etamatthaṃ dīpeti āyasmā dhammabhaṇḍāgāriko, tathā dīpento ca imāhi gāthāhi tesaṃ thomanaṃ tāsañca tesaṃ vacanassa nidānabhāvena ṭhapanaṃ ṭhānagatamevāti dassetīti daṭṭhabbaṃ.

    ਨਿਦਾਨਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Nidānagāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact