| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਪਦਾਨ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Apadāna-aṭṭhakathā |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੇ
Khuddakanikāye
ਅਪਦਾਨ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ
Apadāna-aṭṭhakathā
(ਪਠਮੋ ਭਾਗੋ)
(Paṭhamo bhāgo)
ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾ
Ganthārambhakathā
વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਿਰਸਾ ਸੇਟ੍ਠਂ, ਬੁਦ੍ਧਮਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲਂ।
Vanditvā sirasā seṭṭhaṃ, buddhamappaṭipuggalaṃ;
ਞੇਯ੍ਯਸਾਗਰਮੁਤ੍ਤਿਣ੍ਣਂ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਸਾਰਸਾਗਰਂ॥
Ñeyyasāgaramuttiṇṇaṃ, tiṇṇaṃ saṃsārasāgaraṃ.
ਤਥੇવ ਪਰਮਂ ਸਨ੍ਤਂ, ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਦੁਦ੍ਦਸਂ ਅਣੁਂ।
Tatheva paramaṃ santaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
ਭવਾਭવਕਰਂ ਸੁਦ੍ਧਂ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਿਤਂ॥
Bhavābhavakaraṃ suddhaṃ, dhammaṃ sambuddhapūjitaṃ.
ਤਥੇવ ਅਨਘਂ ਸਙ੍ਘਂ, ਅਸਙ੍ਗਂ ਸਙ੍ਘਮੁਤ੍ਤਮਂ।
Tatheva anaghaṃ saṅghaṃ, asaṅgaṃ saṅghamuttamaṃ;
ਉਤ੍ਤਮਂ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾਨਂ, ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਨਾਸવਂ॥
Uttamaṃ dakkhiṇeyyānaṃ, santindriyamanāsavaṃ.
ਕਤੇਨ ਤਸ੍ਸ ਏਤਸ੍ਸ, ਪਣਾਮੇਨ વਿਸੇਸਤੋ।
Katena tassa etassa, paṇāmena visesato;
ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ વਿਸੇਸੇਨ, વਿਸੇਸਸ੍ਸਾਦਰੇਨ ਮੇ॥
Ratanattaye visesena, visesassādarena me.
ਥੇਰੇਹਿ ਧੀਰਧੀਰੇਹਿ, ਆਗਮਞ੍ਞੂਹਿ વਿਞ੍ਞੁਭਿ।
Therehi dhīradhīrehi, āgamaññūhi viññubhi;
‘‘ਅਪਦਾਨਟ੍ਠਕਥਾ ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਿਸੇਸਤੋ॥
‘‘Apadānaṭṭhakathā bhante, kātabbā’’ti visesato.
ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਾਦਰੇਨੇવ, ਯਾਚਿਤੋਹਂ ਯਸਸ੍ਸਿਭਿ।
Punappunādareneva, yācitohaṃ yasassibhi;
ਤਸ੍ਮਾਹਂ ਸਾਪਦਾਨਸ੍ਸ, ਅਪਦਾਨਸ੍ਸਸੇਸਤੋ॥
Tasmāhaṃ sāpadānassa, apadānassasesato.
વਿਸੇਸਨਯਦੀਪਸ੍ਸ, ਦੀਪਿਸ੍ਸਂ ਪਿਟਕਤ੍ਤਯੇ।
Visesanayadīpassa, dīpissaṃ piṭakattaye;
ਯਥਾ ਪਾਲ਼ਿਨਯੇਨੇવ, ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਂ ਸੁਭਂ॥
Yathā pāḷinayeneva, atthasaṃvaṇṇanaṃ subhaṃ.
ਕੇਨ ਕਤ੍ਥ ਕਦਾ ਚੇਤਂ, ਭਾਸਿਤਂ ਧਮ੍ਮਮੁਤ੍ਤਮਂ।
Kena kattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttamaṃ;
ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਭਾਸਿਤਞ੍ਚੇਤਂ, ਏਤਂ વਤ੍વਾ વਿਧਿਂ ਤਤੋ॥
Kimatthaṃ bhāsitañcetaṃ, etaṃ vatvā vidhiṃ tato.
ਨਿਦਾਨੇਸੁ ਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ, ਸੁਖੁਗ੍ਗਹਣਧਾਰਣਂ।
Nidānesu kosallatthaṃ, sukhuggahaṇadhāraṇaṃ;
ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਤਂ વਿਧਿਂ વਤ੍વਾ, ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਿਸੇਸਿਤਂ॥
Tasmā taṃ taṃ vidhiṃ vatvā, pubbāparavisesitaṃ.
ਪੁਰਾ ਸੀਹਲ਼ਭਾਸਾਯ, ਪੋਰਾਣਟ੍ਠਕਥਾਯ ਚ।
Purā sīhaḷabhāsāya, porāṇaṭṭhakathāya ca;
ਠਪਿਤਂ ਤਂ ਨ ਸਾਧੇਤਿ, ਸਾਧੂਨਂ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਂ॥
Ṭhapitaṃ taṃ na sādheti, sādhūnaṃ icchiticchitaṃ.
ਤਸ੍ਮਾ ਤਮੁਪਨਿਸ੍ਸਾਯ, ਪੋਰਾਣਟ੍ਠਕਥਾਨਯਂ।
Tasmā tamupanissāya, porāṇaṭṭhakathānayaṃ;
વਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ વਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥਂ, વਿਸੇਸਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸਯਂ।
Vivajjetvā viruddhatthaṃ, visesatthaṃ pakāsayaṃ;
વਿਸੇਸવਣ੍ਣਨਂ ਸੇਟ੍ਠਂ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਨ੍ਤਿ॥
Visesavaṇṇanaṃ seṭṭhaṃ, karissāmatthavaṇṇananti.
ਨਿਦਾਨਕਥਾ
Nidānakathā
‘‘ਕੇਨ ਕਤ੍ਥ ਕਦਾ ਚੇਤਂ, ਭਾਸਿਤਂ ਧਮ੍ਮਮੁਤ੍ਤਮ’’ਨ੍ਤਿ ਚ, ‘‘ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਸਾ ਪਨਾਯਂ ਅਪਦਾਨਸ੍ਸਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ, ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਨਿਦਾਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ વਣ੍ਣਿਯਮਾਨਾ ਯੇ ਨਂ ਸੁਣਨ੍ਤਿ, ਤੇਹਿ ਸਮੁਦਾਗਮਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਯਸ੍ਮਾ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਞ੍ਞਾਤਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਂ ਤਾਨਿ ਨਿਦਾਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾવ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮ।
‘‘Kenakattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttama’’nti ca, ‘‘karissāmatthavaṇṇana’’nti ca paṭiññātattā sā panāyaṃ apadānassatthavaṇṇanā dūrenidānaṃ, avidūrenidānaṃ, santikenidānanti imāni tīṇi nidānāni dassetvā vaṇṇiyamānā ye naṃ suṇanti, tehi samudāgamato paṭṭhāya viññātattā yasmā suṭṭhu viññātā nāma hoti, tasmā naṃ tāni nidānāni dassetvāva vaṇṇayissāma.
ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਤੋ ਤਾવ ਤੇਸਂ ਨਿਦਾਨਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਦੀਪਙ੍ਕਰਪਾਦਮੂਲਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰਸ੍ਸ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾવ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવਾ ਚવਿਤ੍વਾ ਤੁਸਿਤਪੁਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਤਾવ ਪવਤ੍ਤੋ ਕਥਾਮਗ੍ਗੋ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮ। ਤੁਸਿਤਭવਨਤੋ ਪਨ ਚવਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਤਾવ ਪવਤ੍ਤੋ ਕਥਾਮਗ੍ਗੋ ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮ। ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਂ ਪਨ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਹਰਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ।
Tattha ādito tāva tesaṃ nidānānaṃ paricchedo veditabbo. Dīpaṅkarapādamūlasmiñhi katābhinīhārassa mahāsattassa yāva vessantarattabhāvā cavitvā tusitapure nibbatti, tāva pavatto kathāmaggo dūrenidānaṃ nāma. Tusitabhavanato pana cavitvā yāva bodhimaṇḍe sabbaññutappatti, tāva pavatto kathāmaggo avidūrenidānaṃ nāma. Santikenidānaṃ pana tesu tesu ṭhānesu viharato tasmiṃ tasmiṃyeva ṭhāne labbhatīti.
੧. ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਕਥਾ
1. Dūrenidānakathā
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮ – ਇਤੋ ਕਿਰ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਅਮਰવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਮੇਧੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਟਿવਸਤਿ, ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤੋ ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਕੁਲਪਰਿવਟ੍ਟਾ, ਅਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਕੁਟ੍ਠੋ ਜਾਤਿવਾਦੇਨ, ਅਭਿਰੂਪੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸੋ ਅਞ੍ਞਂ ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਿਪ੍ਪਮੇવ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿ। ਤਸ੍ਸ ਦਹਰਕਾਲੇਯੇવ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਕਾਲਮਕਂਸੁ। ਅਥਸ੍ਸ ਰਾਸਿવਡ੍ਢਕੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਆਯਪੋਤ੍ਥਕਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਰਜਤਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾਦਿਭਰਿਤੇ ਗਬ੍ਭੇ વਿવਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਤੇ, ਕੁਮਾਰ, ਮਾਤੁ ਸਨ੍ਤਕਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਕਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਅਯ੍ਯਕਪਯ੍ਯਕਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਕੁਲਪਰਿવਟ੍ਟਾ ਧਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਤਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਂ ਧਨਂ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਪਿਤੁਪਿਤਾਮਹਾਦਯੋ ਪਰਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਏਕਕਹਾਪਣਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨ ਗਤਾ, ਮਯਾ ਪਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਮਨਕਾਰਣਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ, ਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨਤ੍ਥਸ੍ਸ ਆવਿਭਾવਤ੍ਥਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਸੁਮੇਧਕਥਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਾ । ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਬੁਦ੍ਧવਂਸੇ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਆਗਤਾਯੇવ, ਗਾਥਾਬਨ੍ਧੇਨ ਪਨ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਾਕਟਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਗਾਥਾਸਮ੍ਬਨ੍ਧਦੀਪਕੇਹਿ વਚਨੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮ।
Tatridaṃ dūrenidānaṃ nāma – ito kira kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake amaravatī nāma nagaraṃ ahosi. Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati, ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā kulaparivaṭṭā, akkhitto anupakuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato. So aññaṃ kammaṃ akatvā brāhmaṇasippameva uggaṇhi. Tassa daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu. Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādibharite gabbhe vivaritvā ‘‘ettakaṃ te, kumāra, mātu santakaṃ, ettakaṃ pitu santakaṃ, ettakaṃ ayyakapayyakāna’’nti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā ‘‘etaṃ paṭipajjāhī’’ti āha. Sumedhapaṇḍito cintesi – ‘‘imaṃ dhanaṃ saṃharitvā mayhaṃ pitupitāmahādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti, so rañño ārocetvā nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā tāpasapabbajjaṃ pabbaji. Imassa panatthassa āvibhāvatthaṃ imasmiṃ ṭhāne sumedhakathā kathetabbā . Sā panesā kiñcāpi buddhavaṃse nirantaraṃ āgatāyeva, gāthābandhena pana āgatattā na suṭṭhu pākaṭā, tasmā taṃ antarantarā gāthāsambandhadīpakehi vacanehi saddhiṃ kathessāma.
