Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അപദാന-അട്ഠകഥാ • Apadāna-aṭṭhakathā |
നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ഖുദ്ദകനികായേ
Khuddakanikāye
അപദാന-അട്ഠകഥാ
Apadāna-aṭṭhakathā
(പഠമോ ഭാഗോ)
(Paṭhamo bhāgo)
ഗന്ഥാരമ്ഭകഥാ
Ganthārambhakathā
വന്ദിത്വാ സിരസാ സേട്ഠം, ബുദ്ധമപ്പടിപുഗ്ഗലം;
Vanditvā sirasā seṭṭhaṃ, buddhamappaṭipuggalaṃ;
ഞേയ്യസാഗരമുത്തിണ്ണം, തിണ്ണം സംസാരസാഗരം.
Ñeyyasāgaramuttiṇṇaṃ, tiṇṇaṃ saṃsārasāgaraṃ.
തഥേവ പരമം സന്തം, ഗമ്ഭീരം ദുദ്ദസം അണും;
Tatheva paramaṃ santaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
ഭവാഭവകരം സുദ്ധം, ധമ്മം സമ്ബുദ്ധപൂജിതം.
Bhavābhavakaraṃ suddhaṃ, dhammaṃ sambuddhapūjitaṃ.
തഥേവ അനഘം സങ്ഘം, അസങ്ഗം സങ്ഘമുത്തമം;
Tatheva anaghaṃ saṅghaṃ, asaṅgaṃ saṅghamuttamaṃ;
ഉത്തമം ദക്ഖിണേയ്യാനം, സന്തിന്ദ്രിയമനാസവം.
Uttamaṃ dakkhiṇeyyānaṃ, santindriyamanāsavaṃ.
കതേന തസ്സ ഏതസ്സ, പണാമേന വിസേസതോ;
Katena tassa etassa, paṇāmena visesato;
രതനത്തയേ വിസേസേന, വിസേസസ്സാദരേന മേ.
Ratanattaye visesena, visesassādarena me.
ഥേരേഹി ധീരധീരേഹി, ആഗമഞ്ഞൂഹി വിഞ്ഞുഭി;
Therehi dhīradhīrehi, āgamaññūhi viññubhi;
‘‘അപദാനട്ഠകഥാ ഭന്തേ, കാതബ്ബാ’’തി വിസേസതോ.
‘‘Apadānaṭṭhakathā bhante, kātabbā’’ti visesato.
പുനപ്പുനാദരേനേവ, യാചിതോഹം യസസ്സിഭി;
Punappunādareneva, yācitohaṃ yasassibhi;
തസ്മാഹം സാപദാനസ്സ, അപദാനസ്സസേസതോ.
Tasmāhaṃ sāpadānassa, apadānassasesato.
വിസേസനയദീപസ്സ, ദീപിസ്സം പിടകത്തയേ;
Visesanayadīpassa, dīpissaṃ piṭakattaye;
യഥാ പാളിനയേനേവ, അത്ഥസംവണ്ണനം സുഭം.
Yathā pāḷinayeneva, atthasaṃvaṇṇanaṃ subhaṃ.
കേന കത്ഥ കദാ ചേതം, ഭാസിതം ധമ്മമുത്തമം;
Kena kattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttamaṃ;
കിമത്ഥം ഭാസിതഞ്ചേതം, ഏതം വത്വാ വിധിം തതോ.
Kimatthaṃ bhāsitañcetaṃ, etaṃ vatvā vidhiṃ tato.
നിദാനേസു കോസല്ലത്ഥം, സുഖുഗ്ഗഹണധാരണം;
Nidānesu kosallatthaṃ, sukhuggahaṇadhāraṇaṃ;
തസ്മാ തം തം വിധിം വത്വാ, പുബ്ബാപരവിസേസിതം.
Tasmā taṃ taṃ vidhiṃ vatvā, pubbāparavisesitaṃ.
പുരാ സീഹളഭാസായ, പോരാണട്ഠകഥായ ച;
Purā sīhaḷabhāsāya, porāṇaṭṭhakathāya ca;
ഠപിതം തം ന സാധേതി, സാധൂനം ഇച്ഛിതിച്ഛിതം.
Ṭhapitaṃ taṃ na sādheti, sādhūnaṃ icchiticchitaṃ.
തസ്മാ തമുപനിസ്സായ, പോരാണട്ഠകഥാനയം;
Tasmā tamupanissāya, porāṇaṭṭhakathānayaṃ;
വിവജ്ജേത്വാ വിരുദ്ധത്ഥം, വിസേസത്ഥം പകാസയം;
Vivajjetvā viruddhatthaṃ, visesatthaṃ pakāsayaṃ;
വിസേസവണ്ണനം സേട്ഠം, കരിസ്സാമത്ഥവണ്ണനന്തി.
Visesavaṇṇanaṃ seṭṭhaṃ, karissāmatthavaṇṇananti.
നിദാനകഥാ
Nidānakathā
‘‘കേന കത്ഥ കദാ ചേതം, ഭാസിതം ധമ്മമുത്തമ’’ന്തി ച, ‘‘കരിസ്സാമത്ഥവണ്ണന’’ന്തി ച പടിഞ്ഞാതത്താ സാ പനായം അപദാനസ്സത്ഥവണ്ണനാ ദൂരേനിദാനം, അവിദൂരേനിദാനം, സന്തികേനിദാനന്തി ഇമാനി തീണി നിദാനാനി ദസ്സേത്വാ വണ്ണിയമാനാ യേ നം സുണന്തി, തേഹി സമുദാഗമതോ പട്ഠായ വിഞ്ഞാതത്താ യസ്മാ സുട്ഠു വിഞ്ഞാതാ നാമ ഹോതി, തസ്മാ നം താനി നിദാനാനി ദസ്സേത്വാവ വണ്ണയിസ്സാമ.
‘‘Kenakattha kadā cetaṃ, bhāsitaṃ dhammamuttama’’nti ca, ‘‘karissāmatthavaṇṇana’’nti ca paṭiññātattā sā panāyaṃ apadānassatthavaṇṇanā dūrenidānaṃ, avidūrenidānaṃ, santikenidānanti imāni tīṇi nidānāni dassetvā vaṇṇiyamānā ye naṃ suṇanti, tehi samudāgamato paṭṭhāya viññātattā yasmā suṭṭhu viññātā nāma hoti, tasmā naṃ tāni nidānāni dassetvāva vaṇṇayissāma.
തത്ഥ ആദിതോ താവ തേസം നിദാനാനം പരിച്ഛേദോ വേദിതബ്ബോ. ദീപങ്കരപാദമൂലസ്മിഞ്ഹി കതാഭിനീഹാരസ്സ മഹാസത്തസ്സ യാവ വേസ്സന്തരത്തഭാവാ ചവിത്വാ തുസിതപുരേ നിബ്ബത്തി, താവ പവത്തോ കഥാമഗ്ഗോ ദൂരേനിദാനം നാമ. തുസിതഭവനതോ പന ചവിത്വാ യാവ ബോധിമണ്ഡേ സബ്ബഞ്ഞുതപ്പത്തി, താവ പവത്തോ കഥാമഗ്ഗോ അവിദൂരേനിദാനം നാമ. സന്തികേനിദാനം പന തേസു തേസു ഠാനേസു വിഹരതോ തസ്മിം തസ്മിംയേവ ഠാനേ ലബ്ഭതീതി.
Tattha ādito tāva tesaṃ nidānānaṃ paricchedo veditabbo. Dīpaṅkarapādamūlasmiñhi katābhinīhārassa mahāsattassa yāva vessantarattabhāvā cavitvā tusitapure nibbatti, tāva pavatto kathāmaggo dūrenidānaṃ nāma. Tusitabhavanato pana cavitvā yāva bodhimaṇḍe sabbaññutappatti, tāva pavatto kathāmaggo avidūrenidānaṃ nāma. Santikenidānaṃ pana tesu tesu ṭhānesu viharato tasmiṃ tasmiṃyeva ṭhāne labbhatīti.
൧. ദൂരേനിദാനകഥാ
1. Dūrenidānakathā
തത്രിദം ദൂരേനിദാനം നാമ – ഇതോ കിര കപ്പസതസഹസ്സാധികാനം ചതുന്നം അസങ്ഖ്യേയ്യാനം മത്ഥകേ അമരവതീ നാമ നഗരം അഹോസി. തത്ഥ സുമേധോ നാമ ബ്രാഹ്മണോ പടിവസതി, ഉഭതോ സുജാതോ മാതിതോ ച പിതിതോ ച, സംസുദ്ധഗഹണികോ യാവ സത്തമാ കുലപരിവട്ടാ, അക്ഖിത്തോ അനുപകുട്ഠോ ജാതിവാദേന, അഭിരൂപോ ദസ്സനീയോ പാസാദികോ പരമായ വണ്ണപോക്ഖരതായ സമന്നാഗതോ. സോ അഞ്ഞം കമ്മം അകത്വാ ബ്രാഹ്മണസിപ്പമേവ ഉഗ്ഗണ്ഹി. തസ്സ ദഹരകാലേയേവ മാതാപിതരോ കാലമകംസു. അഥസ്സ രാസിവഡ്ഢകോ അമച്ചോ ആയപോത്ഥകം ആഹരിത്വാ സുവണ്ണരജതമണിമുത്താദിഭരിതേ ഗബ്ഭേ വിവരിത്വാ ‘‘ഏത്തകം തേ, കുമാര, മാതു സന്തകം, ഏത്തകം പിതു സന്തകം, ഏത്തകം അയ്യകപയ്യകാന’’ന്തി യാവ സത്തമാ കുലപരിവട്ടാ ധനം ആചിക്ഖിത്വാ ‘‘ഏതം പടിപജ്ജാഹീ’’തി ആഹ. സുമേധപണ്ഡിതോ ചിന്തേസി – ‘‘ഇമം ധനം സംഹരിത്വാ മയ്ഹം പിതുപിതാമഹാദയോ പരലോകം ഗച്ഛന്താ ഏകകഹാപണമ്പി ഗഹേത്വാ ന ഗതാ, മയാ പന ഗഹേത്വാ ഗമനകാരണം കാതും വട്ടതീ’’തി, സോ രഞ്ഞോ ആരോചേത്വാ നഗരേ ഭേരിം ചരാപേത്വാ മഹാജനസ്സ ദാനം ദത്വാ താപസപബ്ബജ്ജം പബ്ബജി. ഇമസ്സ പനത്ഥസ്സ ആവിഭാവത്ഥം ഇമസ്മിം ഠാനേ സുമേധകഥാ കഥേതബ്ബാ . സാ പനേസാ കിഞ്ചാപി ബുദ്ധവംസേ നിരന്തരം ആഗതായേവ, ഗാഥാബന്ധേന പന ആഗതത്താ ന സുട്ഠു പാകടാ, തസ്മാ തം അന്തരന്തരാ ഗാഥാസമ്ബന്ധദീപകേഹി വചനേഹി സദ്ധിം കഥേസ്സാമ.
Tatridaṃ dūrenidānaṃ nāma – ito kira kappasatasahassādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake amaravatī nāma nagaraṃ ahosi. Tattha sumedho nāma brāhmaṇo paṭivasati, ubhato sujāto mātito ca pitito ca, saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā kulaparivaṭṭā, akkhitto anupakuṭṭho jātivādena, abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato. So aññaṃ kammaṃ akatvā brāhmaṇasippameva uggaṇhi. Tassa daharakāleyeva mātāpitaro kālamakaṃsu. Athassa rāsivaḍḍhako amacco āyapotthakaṃ āharitvā suvaṇṇarajatamaṇimuttādibharite gabbhe vivaritvā ‘‘ettakaṃ te, kumāra, mātu santakaṃ, ettakaṃ pitu santakaṃ, ettakaṃ ayyakapayyakāna’’nti yāva sattamā kulaparivaṭṭā dhanaṃ ācikkhitvā ‘‘etaṃ paṭipajjāhī’’ti āha. Sumedhapaṇḍito cintesi – ‘‘imaṃ dhanaṃ saṃharitvā mayhaṃ pitupitāmahādayo paralokaṃ gacchantā ekakahāpaṇampi gahetvā na gatā, mayā pana gahetvā gamanakāraṇaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti, so rañño ārocetvā nagare bheriṃ carāpetvā mahājanassa dānaṃ datvā tāpasapabbajjaṃ pabbaji. Imassa panatthassa āvibhāvatthaṃ imasmiṃ ṭhāne sumedhakathā kathetabbā . Sā panesā kiñcāpi buddhavaṃse nirantaraṃ āgatāyeva, gāthābandhena pana āgatattā na suṭṭhu pākaṭā, tasmā taṃ antarantarā gāthāsambandhadīpakehi vacanehi saddhiṃ kathessāma.