Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ૪. નિદાનસુત્તવણ્ણના

    4. Nidānasuttavaṇṇanā

    ૩૪. ચતુત્થે નિદાનાનીતિ કારણાનિ. કમ્માનન્તિ વટ્ટગામિકમ્માનં. લોભો નિદાનં કમ્માનં સમુદયાયાતિ લુબ્ભનપલુબ્ભનસભાવો લોભો વટ્ટગામિકમ્માનં સમુદયાય પિણ્ડકરણત્થાય નિદાનં કારણં પચ્ચયોતિ અત્થો. દોસોતિ દુસ્સનપદુસ્સનસભાવો દોસો. મોહોતિ મુય્હનપમુય્હનસભાવો મોહો.

    34. Catutthe nidānānīti kāraṇāni. Kammānanti vaṭṭagāmikammānaṃ. Lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāyāti lubbhanapalubbhanasabhāvo lobho vaṭṭagāmikammānaṃ samudayāya piṇḍakaraṇatthāya nidānaṃ kāraṇaṃ paccayoti attho. Dosoti dussanapadussanasabhāvo doso. Mohoti muyhanapamuyhanasabhāvo moho.

    લોભપકતન્તિ લોભેન પકતં, લોભાભિભૂતેન લુદ્ધેન હુત્વા કતકમ્મન્તિ અત્થો. લોભતો જાતન્તિ લોભજં. લોભો નિદાનમસ્સાતિ લોભનિદાનં. લોભો સમુદયો અસ્સાતિ લોભસમુદયં. સમુદયોતિ પચ્ચયો, લોભપચ્ચયન્તિ અત્થો. યત્થસ્સ અત્તભાવો નિબ્બત્તતીતિ યસ્મિં ઠાને અસ્સ લોભજકમ્મવતો પુગ્ગલસ્સ અત્તભાવો નિબ્બત્તતિ, ખન્ધા પાતુભવન્તિ. તત્થ તં કમ્મં વિપચ્ચતીતિ તેસુ ખન્ધેસુ તં કમ્મં વિપચ્ચતિ. દિટ્ઠે વા ધમ્મેતિઆદિ યસ્મા તં કમ્મં દિટ્ઠધમ્મવેદનીયં વા હોતિ ઉપપજ્જવેદનીયં વા અપરપરિયાયવેદનીયં વા, તસ્મા તં પભેદં દસ્સેતું વુત્તં. સેસદ્વયેપિ એસેવ નયો.

    Lobhapakatanti lobhena pakataṃ, lobhābhibhūtena luddhena hutvā katakammanti attho. Lobhato jātanti lobhajaṃ. Lobho nidānamassāti lobhanidānaṃ. Lobho samudayo assāti lobhasamudayaṃ. Samudayoti paccayo, lobhapaccayanti attho. Yatthassa attabhāvo nibbattatīti yasmiṃ ṭhāne assa lobhajakammavato puggalassa attabhāvo nibbattati, khandhā pātubhavanti. Tattha taṃ kammaṃ vipaccatīti tesu khandhesu taṃ kammaṃ vipaccati. Diṭṭhe vā dhammetiādi yasmā taṃ kammaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā hoti upapajjavedanīyaṃ vā aparapariyāyavedanīyaṃ vā, tasmā taṃ pabhedaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Sesadvayepi eseva nayo.

    અખણ્ડાનીતિ અભિન્નાનિ. અપૂતીનીતિ પૂતિભાવેન અબીજત્તં અપ્પત્તાનિ. અવાતાતપહતાનીતિ ન વાતેન ન ચ આતપેન હતાનિ. સારાદાનીતિ ગહિતસારાનિ સારવન્તાનિ ન નિસ્સારાનિ. સુખસયિતાનીતિ સન્નિચયભાવેન સુખં સયિતાનિ. સુખેત્તેતિ મણ્ડખેત્તે. સુપરિકમ્મકતાય ભૂમિયાતિ નઙ્ગલકસનેન ચેવ અટ્ઠદન્તકેન ચ સુટ્ઠુ પરિકમ્મકતાય ખેત્તભૂમિયા. નિક્ખિત્તાનીતિ ઠપિતાનિ રોપિતાનિ. અનુપ્પવેચ્છેય્યાતિ અનુપ્પવેસેય્ય. વુદ્ધિન્તિઆદીસુ ઉદ્ધગ્ગમનેન વુદ્ધિં, હેટ્ઠા મૂલપ્પતિટ્ઠાનેન વિરૂળ્હિં, સમન્તા વિત્થારિકભાવેન વેપુલ્લં.

    Akhaṇḍānīti abhinnāni. Apūtīnīti pūtibhāvena abījattaṃ appattāni. Avātātapahatānīti na vātena na ca ātapena hatāni. Sārādānīti gahitasārāni sāravantāni na nissārāni. Sukhasayitānīti sannicayabhāvena sukhaṃ sayitāni. Sukhetteti maṇḍakhette. Suparikammakatāya bhūmiyāti naṅgalakasanena ceva aṭṭhadantakena ca suṭṭhu parikammakatāya khettabhūmiyā. Nikkhittānīti ṭhapitāni ropitāni. Anuppaveccheyyāti anuppaveseyya. Vuddhintiādīsu uddhaggamanena vuddhiṃ, heṭṭhā mūlappatiṭṭhānena virūḷhiṃ, samantā vitthārikabhāvena vepullaṃ.

    યં પનેત્થ દિટ્ઠે વા ધમ્મેતિઆદિ વુત્તં, તત્થ અસમ્મોહત્થં ઇમસ્મિં ઠાને કમ્મવિભત્તિ નામ કથેતબ્બા. સુત્તન્તિકપરિયાયેન હિ એકાદસ કમ્માનિ વિભત્તાનિ. સેય્યથિદં – દિટ્ઠધમ્મવેદનીયં ઉપપજ્જવેદનીયં અપરપરિયાયવેદનીયં, યગ્ગરુકં યબ્બહુલં યદાસન્નં કટત્તા વા પન કમ્મં, જનકં ઉપત્થમ્ભકં ઉપપીળકં ઉપઘાતકન્તિ. તત્થ એકજવનવીથિયં સત્તસુ ચિત્તેસુ કુસલા વા અકુસલા વા પઠમજવનચેતના દિટ્ઠધમ્મવેદનીયકમ્મં નામ. તં ઇમસ્મિંયેવ અત્તભાવે વિપાકં દેતિ કાકવળિયપુણ્ણસેટ્ઠીનં વિય કુસલં, નન્દયક્ખનન્દમાણવકનન્દગોઘાતકકોકાલિયસુપ્પબુદ્ધદેવદત્તચિઞ્ચમાણવિકાનં વિય ચ અકુસલં. તથા અસક્કોન્તં પન અહોસિકમ્મં નામ હોતિ, અવિપાકં સમ્પજ્જતિ. તં મિગલુદ્દકોપમાય સાધેતબ્બં. યથા હિ મિગલુદ્દકેન મિગં દિસ્વા ધનું આકડ્ઢિત્વા ખિત્તો સરો સચે ન વિરજ્ઝતિ, તં મિગં તત્થેવ પાતેતિ, અથ નં મિગલુદ્દકો નિચ્ચમ્મં કત્વા ખણ્ડાખણ્ડિકં છેત્વા મંસં આદાય પુત્તદારં તોસેન્તો ગચ્છતિ. સચે પન વિરજ્ઝતિ, મિગો પલાયિત્વા પુન તં દિસં ન ઓલોકેતિ. એવં સમ્પદમિદં દટ્ઠબ્બં. સરસ્સ અવિરજ્ઝિત્વા મિગવિજ્ઝનં વિય હિ દિટ્ઠધમ્મવેદનીયસ્સ કમ્મસ્સ વિપાકવારપટિલાભો, અવિજ્ઝનં વિય અવિપાકભાવાય સમ્પજ્જનન્તિ.

    Yaṃ panettha diṭṭhe vā dhammetiādi vuttaṃ, tattha asammohatthaṃ imasmiṃ ṭhāne kammavibhatti nāma kathetabbā. Suttantikapariyāyena hi ekādasa kammāni vibhattāni. Seyyathidaṃ – diṭṭhadhammavedanīyaṃ upapajjavedanīyaṃ aparapariyāyavedanīyaṃ, yaggarukaṃ yabbahulaṃ yadāsannaṃ kaṭattā vā pana kammaṃ, janakaṃ upatthambhakaṃ upapīḷakaṃ upaghātakanti. Tattha ekajavanavīthiyaṃ sattasu cittesu kusalā vā akusalā vā paṭhamajavanacetanā diṭṭhadhammavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ imasmiṃyeva attabhāve vipākaṃ deti kākavaḷiyapuṇṇaseṭṭhīnaṃ viya kusalaṃ, nandayakkhanandamāṇavakanandagoghātakakokāliyasuppabuddhadevadattaciñcamāṇavikānaṃ viya ca akusalaṃ. Tathā asakkontaṃ pana ahosikammaṃ nāma hoti, avipākaṃ sampajjati. Taṃ migaluddakopamāya sādhetabbaṃ. Yathā hi migaluddakena migaṃ disvā dhanuṃ ākaḍḍhitvā khitto saro sace na virajjhati, taṃ migaṃ tattheva pāteti, atha naṃ migaluddako niccammaṃ katvā khaṇḍākhaṇḍikaṃ chetvā maṃsaṃ ādāya puttadāraṃ tosento gacchati. Sace pana virajjhati, migo palāyitvā puna taṃ disaṃ na oloketi. Evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Sarassa avirajjhitvā migavijjhanaṃ viya hi diṭṭhadhammavedanīyassa kammassa vipākavārapaṭilābho, avijjhanaṃ viya avipākabhāvāya sampajjananti.

    અત્થસાધિકા પન સત્તમજવનચેતના ઉપપજ્જવેદનીયકમ્મં નામ. તં અનન્તરે અત્તભાવે વિપાકં દેતિ. તં પનેતં કુસલપક્ખે અટ્ઠસમાપત્તિવસેન, અકુસલપક્ખે પઞ્ચાનન્તરિયકમ્મવસેન વેદિતબ્બં. તત્થ અટ્ઠસમાપત્તિલાભી એકાય સમાપત્તિયા બ્રહ્મલોકે નિબ્બત્તતિ. પઞ્ચન્નમ્પિ આનન્તરિયાનં કત્તા એકેન કમ્મેન નિરયે નિબ્બત્તતિ, સેસસમાપત્તિયો ચ કમ્માનિ ચ અહોસિકમ્મભાવંયેવ આપજ્જન્તિ, અવિપાકાનિ હોન્તિ. અયમ્પિ અત્થો પુરિમઉપમાયયેવ દીપેતબ્બો.

    Atthasādhikā pana sattamajavanacetanā upapajjavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ anantare attabhāve vipākaṃ deti. Taṃ panetaṃ kusalapakkhe aṭṭhasamāpattivasena, akusalapakkhe pañcānantariyakammavasena veditabbaṃ. Tattha aṭṭhasamāpattilābhī ekāya samāpattiyā brahmaloke nibbattati. Pañcannampi ānantariyānaṃ kattā ekena kammena niraye nibbattati, sesasamāpattiyo ca kammāni ca ahosikammabhāvaṃyeva āpajjanti, avipākāni honti. Ayampi attho purimaupamāyayeva dīpetabbo.

    ઉભિન્નં અન્તરે પન પઞ્ચજવનચેતના અપરપરિયાયવેદનીયકમ્મં નામ. તં અનાગતે યદા ઓકાસં લભતિ, તદા વિપાકં દેતિ. સતિ સંસારપ્પવત્તિયા અહોસિકમ્મં નામ ન હોતિ. તં સબ્બં સુનખલુદ્દકેન દીપેતબ્બં. યથા હિ સુનખલુદ્દકેન મિગં દિસ્વા સુનખો વિસ્સજ્જિતો મિગં અનુબન્ધિત્વા યસ્મિં ઠાને પાપુણાતિ, તસ્મિં યેવ ડંસતિ; એવમેવં ઇદં કમ્મં યસ્મિં ઠાને ઓકાસં લભતિ, તસ્મિંયેવ વિપાકં દેતિ, તેન મુત્તો સત્તો નામ નત્થિ.

    Ubhinnaṃ antare pana pañcajavanacetanā aparapariyāyavedanīyakammaṃ nāma. Taṃ anāgate yadā okāsaṃ labhati, tadā vipākaṃ deti. Sati saṃsārappavattiyā ahosikammaṃ nāma na hoti. Taṃ sabbaṃ sunakhaluddakena dīpetabbaṃ. Yathā hi sunakhaluddakena migaṃ disvā sunakho vissajjito migaṃ anubandhitvā yasmiṃ ṭhāne pāpuṇāti, tasmiṃ yeva ḍaṃsati; evamevaṃ idaṃ kammaṃ yasmiṃ ṭhāne okāsaṃ labhati, tasmiṃyeva vipākaṃ deti, tena mutto satto nāma natthi.

    કુસલાકુસલેસુ પન ગરુકાગરુકેસુ યં ગરુકં હોતિ, તં યગ્ગરુકં નામ. તદેતં કુસલપક્ખે મહગ્ગતકમ્મં, અકુસલપક્ખે પઞ્ચાનન્તરિયકમ્મં વેદિતબ્બં. તસ્મિં સતિ સેસાનિ કુસલાનિ વા અકુસલાનિ વા વિપચ્ચિતું ન સક્કોન્તિ, તદેવ દુવિધમ્પિ પટિસન્ધિં દેતિ. યથા હિ સાસપપ્પમાણાપિ સક્ખરા વા અયગુળિકા વા ઉદકરહદે પક્ખિત્તા ઉદકપિટ્ઠે ઉપ્લવિતું ન સક્કોતિ, હેટ્ઠાવ પવિસતિ; એવમેવ કુસલેપિ અકુસલેપિ યં ગરુકં, તદેવ ગણ્હિત્વા ગચ્છતિ.

    Kusalākusalesu pana garukāgarukesu yaṃ garukaṃ hoti, taṃ yaggarukaṃ nāma. Tadetaṃ kusalapakkhe mahaggatakammaṃ, akusalapakkhe pañcānantariyakammaṃ veditabbaṃ. Tasmiṃ sati sesāni kusalāni vā akusalāni vā vipaccituṃ na sakkonti, tadeva duvidhampi paṭisandhiṃ deti. Yathā hi sāsapappamāṇāpi sakkharā vā ayaguḷikā vā udakarahade pakkhittā udakapiṭṭhe uplavituṃ na sakkoti, heṭṭhāva pavisati; evameva kusalepi akusalepi yaṃ garukaṃ, tadeva gaṇhitvā gacchati.

    કુસલાકુસલેસુ પન યં બહુલં હોતિ, તં યબ્બહુલં નામ. તં દીઘરત્તં લદ્ધાસેવનવસેન વેદિતબ્બં. યં વા બલવકુસલકમ્મેસુ સોમનસ્સકરં, અકુસલકમ્મેસુ સન્તાપકરં, એતં યબ્બહુલં નામ. તદેતં યથા નામ દ્વીસુ મલ્લેસુ યુદ્ધભૂમિં ઓતિણ્ણેસુ યો બલવા, સો ઇતરં પાતેત્વા ગચ્છતિ; એવમેવ ઇતરં દુબ્બલકમ્મં અવત્થરિત્વા યં આસેવનવસેન વા બહુલં, આસન્નવસેન વા બલવં, તં વિપાકં દેતિ, દુટ્ઠગામણિઅભયરઞ્ઞો કમ્મં વિય.

    Kusalākusalesu pana yaṃ bahulaṃ hoti, taṃ yabbahulaṃ nāma. Taṃ dīgharattaṃ laddhāsevanavasena veditabbaṃ. Yaṃ vā balavakusalakammesu somanassakaraṃ, akusalakammesu santāpakaraṃ, etaṃ yabbahulaṃ nāma. Tadetaṃ yathā nāma dvīsu mallesu yuddhabhūmiṃ otiṇṇesu yo balavā, so itaraṃ pātetvā gacchati; evameva itaraṃ dubbalakammaṃ avattharitvā yaṃ āsevanavasena vā bahulaṃ, āsannavasena vā balavaṃ, taṃ vipākaṃ deti, duṭṭhagāmaṇiabhayarañño kammaṃ viya.

    સો કિર ચૂળઙ્ગણિયયુદ્ધે પરાજિતો વળવં આરુય્હ પલાયિ. તસ્સ ચૂળુપટ્ઠાકો તિસ્સામચ્ચો નામ એકકોવ પચ્છતો અહોસિ. સો એકં અટવિં પવિસિત્વા નિસિન્નો જિઘચ્છાય બાધયમાનાય – ‘‘ભાતિક તિસ્સ, અતિવિય નો જિઘચ્છા બાધતિ, કિં કરિસ્સામા’’તિ આહ . અત્થિ, દેવ, મયા સાટકન્તરે ઠપેત્વા એકં સુવણ્ણસરકભત્તં આભતન્તિ. તેન હિ આહરાતિ. સો નીહરિત્વા રઞ્ઞો પુરતો ઠપેસિ. રાજા દિસ્વા, ‘‘તાત, ચત્તારો કોટ્ઠાસે કરોહી’’તિ આહ. મયં તયો જના, કસ્મા દેવો ચત્તારો કોટ્ઠાસે કારયતીતિ? ભાતિક તિસ્સ, યતો પટ્ઠાય અહં અત્તાનં સરામિ, ન મે અય્યાનં અદત્વા આહારો પરિભુત્તપુબ્બો અત્થિ, સ્વાહં અજ્જપિ અદત્વા ન પરિભુઞ્જિસ્સામીતિ. સો ચત્તારો કોટ્ઠાસે અકાસિ. રાજા ‘‘કાલં ઘોસેહી’’તિ આહ. છડ્ડિતારઞ્ઞે કુતો, અય્યે, લભિસ્સામ દેવાતિ . ‘‘નાયં તવ ભારો. સચે મમ સદ્ધા અત્થિ, અય્યે, લભિસ્સામ, વિસ્સત્થો કાલં ઘોસેહી’’તિ આહ. સો ‘‘કાલો, ભન્તે, કાલો, ભન્તે’’તિ તિક્ખત્તું ઘોસેસિ.

    So kira cūḷaṅgaṇiyayuddhe parājito vaḷavaṃ āruyha palāyi. Tassa cūḷupaṭṭhāko tissāmacco nāma ekakova pacchato ahosi. So ekaṃ aṭaviṃ pavisitvā nisinno jighacchāya bādhayamānāya – ‘‘bhātika tissa, ativiya no jighacchā bādhati, kiṃ karissāmā’’ti āha . Atthi, deva, mayā sāṭakantare ṭhapetvā ekaṃ suvaṇṇasarakabhattaṃ ābhatanti. Tena hi āharāti. So nīharitvā rañño purato ṭhapesi. Rājā disvā, ‘‘tāta, cattāro koṭṭhāse karohī’’ti āha. Mayaṃ tayo janā, kasmā devo cattāro koṭṭhāse kārayatīti? Bhātika tissa, yato paṭṭhāya ahaṃ attānaṃ sarāmi, na me ayyānaṃ adatvā āhāro paribhuttapubbo atthi, svāhaṃ ajjapi adatvā na paribhuñjissāmīti. So cattāro koṭṭhāse akāsi. Rājā ‘‘kālaṃ ghosehī’’ti āha. Chaḍḍitāraññe kuto, ayye, labhissāma devāti . ‘‘Nāyaṃ tava bhāro. Sace mama saddhā atthi, ayye, labhissāma, vissattho kālaṃ ghosehī’’ti āha. So ‘‘kālo, bhante, kālo, bhante’’ti tikkhattuṃ ghosesi.

    અથસ્સ બોધિમાતુમહાતિસ્સત્થેરો તં સદ્દં દિબ્બાય સોતધાતુયા સુત્વા ‘કત્થાયં સદ્દો’તિ તં આવજ્જેન્તો ‘‘અજ્જ દુટ્ઠગામણિઅભયમહારાજા યુદ્ધપરાજિતો અટવિં પવિસિત્વા નિસિન્નો એકં સરકભત્તં ચત્તારો કોટ્ઠાસે કારેત્વા ‘એકકોવ ન પરિભુઞ્જિસ્સામી’તિ કાલં ઘોસાપેસી’’તિ ઞત્વા ‘‘અજ્જ મયા રઞ્ઞો સઙ્ગહં કાતું વટ્ટતી’’તિ મનોગતિયા આગન્ત્વા રઞ્ઞો પુરતો અટ્ઠાસિ. રાજા દિસ્વા પસન્નચિત્તો ‘‘પસ્સ, ભાતિક, તિસ્સા’’તિ વત્વા થેરં વન્દિત્વા ‘‘પત્તં, ભન્તે, દેથા’’તિ આહ. થેરો પત્તં નીહરિ. રાજા અત્તનો કોટ્ઠાસેન સદ્ધિં થેરસ્સ કોટ્ઠાસં પત્તે પક્ખિપિત્વા, ‘‘ભન્તે, આહારપરિસ્સયો નામ મા કદાચિ હોતૂ’’તિ વન્દિત્વા અટ્ઠાસિ. તિસ્સામચ્ચોપિ ‘‘મમ અય્યપુત્તે પસ્સન્તે ભુઞ્જિતું ન સક્ખિસ્સામી’’તિ અત્તનો કોટ્ઠાસં થેરસ્સેવ પત્તે આકિરિ. વળવાપિ ચિન્તેસિ – ‘‘મય્હમ્પિ કોટ્ઠાસં થેરસ્સેવ દાતું વટ્ટતી’’તિ. રાજા વળવં ઓલોકેત્વા ‘‘અયમ્પિ અત્તનો કોટ્ઠાસં થેરસ્સેવ પત્તે પક્ખિપનં પચ્ચાસીસતી’’તિ ઞત્વા તમ્પિ તત્થેવ પક્ખિપિત્વા થેરં વન્દિત્વા ઉય્યોજેસિ. થેરો તં ભત્તં આદાય ગન્ત્વા આદિતો પટ્ઠાય ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ આલોપસઙ્ખેપેન અદાસિ.

    Athassa bodhimātumahātissatthero taṃ saddaṃ dibbāya sotadhātuyā sutvā ‘katthāyaṃ saddo’ti taṃ āvajjento ‘‘ajja duṭṭhagāmaṇiabhayamahārājā yuddhaparājito aṭaviṃ pavisitvā nisinno ekaṃ sarakabhattaṃ cattāro koṭṭhāse kāretvā ‘ekakova na paribhuñjissāmī’ti kālaṃ ghosāpesī’’ti ñatvā ‘‘ajja mayā rañño saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti manogatiyā āgantvā rañño purato aṭṭhāsi. Rājā disvā pasannacitto ‘‘passa, bhātika, tissā’’ti vatvā theraṃ vanditvā ‘‘pattaṃ, bhante, dethā’’ti āha. Thero pattaṃ nīhari. Rājā attano koṭṭhāsena saddhiṃ therassa koṭṭhāsaṃ patte pakkhipitvā, ‘‘bhante, āhāraparissayo nāma mā kadāci hotū’’ti vanditvā aṭṭhāsi. Tissāmaccopi ‘‘mama ayyaputte passante bhuñjituṃ na sakkhissāmī’’ti attano koṭṭhāsaṃ therasseva patte ākiri. Vaḷavāpi cintesi – ‘‘mayhampi koṭṭhāsaṃ therasseva dātuṃ vaṭṭatī’’ti. Rājā vaḷavaṃ oloketvā ‘‘ayampi attano koṭṭhāsaṃ therasseva patte pakkhipanaṃ paccāsīsatī’’ti ñatvā tampi tattheva pakkhipitvā theraṃ vanditvā uyyojesi. Thero taṃ bhattaṃ ādāya gantvā ādito paṭṭhāya bhikkhusaṅghassa ālopasaṅkhepena adāsi.

    રાજાપિ ચિન્તેસિ – ‘‘અતિવિયમ્હા જિઘચ્છિતા, સાધુ વતસ્સ સચે અતિરેકભત્તસિત્થાનિ પહિણેય્યા’’તિ. થેરો રઞ્ઞો ચિત્તં ઞત્વા અતિરેકભત્તં એતેસં યાપનમત્તં કત્વા પત્તં આકાસે ખિપિ, પત્તો આગન્ત્વા રઞ્ઞો હત્થે પતિટ્ઠાસિ. ભત્તં તિણ્ણમ્પિ જનાનં યાવદત્થં અહોસિ. અથ રાજા પત્તં ધોવિત્વા ‘‘તુચ્છપત્તં ન પેસિસ્સામી’’તિ ઉત્તરિસાટકં મોચેત્વા ઉદકં પુઞ્છિત્વા સાટકં પત્તે ઠપેત્વા ‘‘પત્તો ગન્ત્વા મમ અય્યસ્સ હત્થે પતિટ્ઠાતૂ’’તિ આકાસે ખિપિ. પત્તો ગન્ત્વા થેરસ્સ હત્થે પતિટ્ઠાસિ.

    Rājāpi cintesi – ‘‘ativiyamhā jighacchitā, sādhu vatassa sace atirekabhattasitthāni pahiṇeyyā’’ti. Thero rañño cittaṃ ñatvā atirekabhattaṃ etesaṃ yāpanamattaṃ katvā pattaṃ ākāse khipi, patto āgantvā rañño hatthe patiṭṭhāsi. Bhattaṃ tiṇṇampi janānaṃ yāvadatthaṃ ahosi. Atha rājā pattaṃ dhovitvā ‘‘tucchapattaṃ na pesissāmī’’ti uttarisāṭakaṃ mocetvā udakaṃ puñchitvā sāṭakaṃ patte ṭhapetvā ‘‘patto gantvā mama ayyassa hatthe patiṭṭhātū’’ti ākāse khipi. Patto gantvā therassa hatthe patiṭṭhāsi.

    અપરભાગે રઞ્ઞો તથાગતસ્સ સરીરધાતૂનં અટ્ઠમભાગં પતિટ્ઠાપેત્વા વીસરતનસતિકં મહાચેતિયં કારેન્તસ્સ અપરિનિટ્ઠિતેયેવ ચેતિયે કાલકિરિયાસમયો અનુપ્પત્તો. અથસ્સ મહાચેતિયસ્સ દક્ખિણપસ્સે નિપન્નસ્સ પઞ્ચનિકાયવસેન ભિક્ખુસઙ્ઘે સજ્ઝાયં કરોન્તે છહિ દેવલોકેહિ છ રથા આગન્ત્વા પુરતો આકાસે અટ્ઠંસુ. રાજા ‘‘પુઞ્ઞપોત્થકં આહરથા’’તિ આદિતો પટ્ઠાય પુઞ્ઞપોત્થકં વાચાપેસિ. અથ નં કિઞ્ચિ કમ્મં ન પરિતોસેસિ. સો ‘‘પરતો વાચેથા’’તિ આહ. પોત્થકવાચકો ‘‘ચૂળઙ્ગણિયયુદ્ધે પરાજિતેન તે દેવ અટવિં પવિસિત્વા નિસિન્નેન એકં સરકભત્તં ચત્તારો કોટ્ઠાસે કારેત્વા બોધિમાતુમહાતિસ્સત્થેરસ્સ ભિક્ખા દિન્ના’’તિ આહ. રાજા ‘‘ઠપેહી’’તિ વત્વા ભિક્ખુસઙ્ઘં પુચ્છિ, ‘‘ભન્તે, કતરો દેવલોકો રમણીયો’’તિ? સબ્બબોધિસત્તાનં વસનટ્ઠાનં તુસિતભવનં મહારાજાતિ. રાજા કાલં કત્વા તુસિતભવનતો આગતરથેવ પતિટ્ઠાય તુસિતભવનં અગમાસિ. ઇદં બલવકમ્મસ્સ વિપાકદાને વત્થુ.

    Aparabhāge rañño tathāgatassa sarīradhātūnaṃ aṭṭhamabhāgaṃ patiṭṭhāpetvā vīsaratanasatikaṃ mahācetiyaṃ kārentassa apariniṭṭhiteyeva cetiye kālakiriyāsamayo anuppatto. Athassa mahācetiyassa dakkhiṇapasse nipannassa pañcanikāyavasena bhikkhusaṅghe sajjhāyaṃ karonte chahi devalokehi cha rathā āgantvā purato ākāse aṭṭhaṃsu. Rājā ‘‘puññapotthakaṃ āharathā’’ti ādito paṭṭhāya puññapotthakaṃ vācāpesi. Atha naṃ kiñci kammaṃ na paritosesi. So ‘‘parato vācethā’’ti āha. Potthakavācako ‘‘cūḷaṅgaṇiyayuddhe parājitena te deva aṭaviṃ pavisitvā nisinnena ekaṃ sarakabhattaṃ cattāro koṭṭhāse kāretvā bodhimātumahātissattherassa bhikkhā dinnā’’ti āha. Rājā ‘‘ṭhapehī’’ti vatvā bhikkhusaṅghaṃ pucchi, ‘‘bhante, kataro devaloko ramaṇīyo’’ti? Sabbabodhisattānaṃ vasanaṭṭhānaṃ tusitabhavanaṃ mahārājāti. Rājā kālaṃ katvā tusitabhavanato āgataratheva patiṭṭhāya tusitabhavanaṃ agamāsi. Idaṃ balavakammassa vipākadāne vatthu.

    યં પન કુસલાકુસલેસુ આસન્નમરણે અનુસ્સરિતું સક્કોતિ, તં યદાસન્નં નામ. તદેતં યથા નામ ગોગણપરિપુણ્ણસ્સ વજસ્સ દ્વારે વિવટે પરભાગે દમ્મગવબલવગવેસુ સન્તેસુપિ યો વજદ્વારસ્સ આસન્નો હોતિ અન્તમસો દુબ્બલજરગ્ગવોપિ, સો એવ પઠમતરં નિક્ખમતિ, એવમેવ અઞ્ઞેસુ કુસલાકુસલેસુ સન્તેસુપિ મરણકાલસ્સ આસન્નત્તા વિપાકં દેતિ.

    Yaṃ pana kusalākusalesu āsannamaraṇe anussarituṃ sakkoti, taṃ yadāsannaṃ nāma. Tadetaṃ yathā nāma gogaṇaparipuṇṇassa vajassa dvāre vivaṭe parabhāge dammagavabalavagavesu santesupi yo vajadvārassa āsanno hoti antamaso dubbalajaraggavopi, so eva paṭhamataraṃ nikkhamati, evameva aññesu kusalākusalesu santesupi maraṇakālassa āsannattā vipākaṃ deti.

    તત્રિમાનિ વત્થૂનિ – મધુઅઙ્ગણગામે કિર એકો દમિળદોવારિકો પાતોવ બળિસં આદાય ગન્ત્વા મચ્છે વધિત્વા તયો કોટ્ઠાસે કત્વા એકેન તણ્ડુલં ગણ્હાતિ, એકેન દધિં, એકં પચતિ. ઇમિના નીહારેન પઞ્ઞાસ વસ્સાનિ પાણાતિપાતકમ્મં કત્વા અપરભાગે મહલ્લકો અનુટ્ઠાનસેય્યં ઉપગચ્છતિ. તસ્મિં ખણે ગિરિવિહારવાસી ચૂળપિણ્ડપાતિકતિસ્સત્થેરો ‘‘મા અયં સત્તો મયિ પસ્સન્તે નસ્સતૂ’’તિ ગન્ત્વા તસ્સ ગેહદ્વારે અટ્ઠાસિ. અથસ્સ ભરિયા, ‘‘સામિ, થેરો આગતો’’તિ આરોચેસિ. અહં પઞ્ઞાસ વસ્સાનિ થેરસ્સ સન્તિકં ન ગતપુબ્બો, કતરેન મે ગુણેન થેરો આગમિસ્સતિ, ગચ્છાતિ નં વદથાતિ. સા ‘‘અતિચ્છથ, ભન્તે’’તિ આહ. થેરો ‘‘ઉપાસકસ્સ કા સરીરપ્પવત્તી’’તિ પુચ્છિ. દુબ્બલો, ભન્તેતિ. થેરો ઘરં પવિસિત્વા સતિં ઉપ્પાદેત્વા ‘‘સીલં ગણ્હિસ્સસી’’તિ આહ. આમ, ભન્તે, દેથાતિ. થેરો તીણિ સરણાનિ દત્વા પઞ્ચ સીલાનિ દાતું આરભિ. તસ્સ પઞ્ચ સીલાનીતિ વચનકાલેયેવ જિવ્હા પપતિ. થેરો ‘‘વટ્ટિસ્સતિ એત્તક’’ન્તિ નિક્ખમિત્વા ગતો. સોપિ કાલં કત્વા ચાતુમહારાજિકભવને નિબ્બત્તિ. નિબ્બત્તક્ખણેયેવ ચ ‘‘કિં નુ ખો કમ્મં કત્વા મયા ઇદં લદ્ધ’’ન્તિ આવજ્જેન્તો થેરં નિસ્સાય લદ્ધભાવં ઞત્વા દેવલોકતો આગન્ત્વા થેરં વન્દિત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. ‘‘કો એસો’’તિ ચ વુત્તે ‘‘અહં, ભન્તે, દમિળદોવારિકો’’તિ આહ. કુહિં નિબ્બત્તોસીતિ? ચાતુમહારાજિકેસુ, ભન્તે, સચે મે અય્યો પઞ્ચ સીલાનિ અદસ્સ, ઉપરિ દેવલોકે નિબ્બત્તો અસ્સં. અહં કિં કરિસ્સામિ, ત્વં ગણ્હિતું નાસક્ખિ, પુત્તકાતિ. સો થેરં વન્દિત્વા દેવલોકમેવ ગતો. ઇદં તાવ કુસલકમ્મે વત્થુ.

    Tatrimāni vatthūni – madhuaṅgaṇagāme kira eko damiḷadovāriko pātova baḷisaṃ ādāya gantvā macche vadhitvā tayo koṭṭhāse katvā ekena taṇḍulaṃ gaṇhāti, ekena dadhiṃ, ekaṃ pacati. Iminā nīhārena paññāsa vassāni pāṇātipātakammaṃ katvā aparabhāge mahallako anuṭṭhānaseyyaṃ upagacchati. Tasmiṃ khaṇe girivihāravāsī cūḷapiṇḍapātikatissatthero ‘‘mā ayaṃ satto mayi passante nassatū’’ti gantvā tassa gehadvāre aṭṭhāsi. Athassa bhariyā, ‘‘sāmi, thero āgato’’ti ārocesi. Ahaṃ paññāsa vassāni therassa santikaṃ na gatapubbo, katarena me guṇena thero āgamissati, gacchāti naṃ vadathāti. Sā ‘‘aticchatha, bhante’’ti āha. Thero ‘‘upāsakassa kā sarīrappavattī’’ti pucchi. Dubbalo, bhanteti. Thero gharaṃ pavisitvā satiṃ uppādetvā ‘‘sīlaṃ gaṇhissasī’’ti āha. Āma, bhante, dethāti. Thero tīṇi saraṇāni datvā pañca sīlāni dātuṃ ārabhi. Tassa pañca sīlānīti vacanakāleyeva jivhā papati. Thero ‘‘vaṭṭissati ettaka’’nti nikkhamitvā gato. Sopi kālaṃ katvā cātumahārājikabhavane nibbatti. Nibbattakkhaṇeyeva ca ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā mayā idaṃ laddha’’nti āvajjento theraṃ nissāya laddhabhāvaṃ ñatvā devalokato āgantvā theraṃ vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. ‘‘Ko eso’’ti ca vutte ‘‘ahaṃ, bhante, damiḷadovāriko’’ti āha. Kuhiṃ nibbattosīti? Cātumahārājikesu, bhante, sace me ayyo pañca sīlāni adassa, upari devaloke nibbatto assaṃ. Ahaṃ kiṃ karissāmi, tvaṃ gaṇhituṃ nāsakkhi, puttakāti. So theraṃ vanditvā devalokameva gato. Idaṃ tāva kusalakamme vatthu.

    અન્તરગઙ્ગાય પન મહાવાચકાલઉપાસકો નામ અહોસિ. સો તિંસ વસ્સાનિ સોતાપત્તિમગ્ગત્થાય દ્વત્તિંસાકારં સજ્ઝાયિત્વા ‘‘અહં એવં દ્વત્તિંસાકારં સજ્ઝાયન્તો ઓભાસમત્તમ્પિ નિબ્બત્તેતું નાસક્ખિં, બુદ્ધસાસનં અનિય્યાનિકં ભવિસ્સતી’’તિ દિટ્ઠિવિપલ્લાસં પત્વા કાલકિરિયં કત્વા મહાગઙ્ગાય નવઉસભિકો સુસુમારપેતો હુત્વા નિબ્બત્તિ. એકં સમયં કચ્છકતિત્થેન સટ્ઠિ પાસાણત્થમ્ભસકટાનિ અગમંસુ. સો સબ્બેપિ તે ગોણે ચ પાસાણે ચ ખાદિ. ઇદં અકુસલકમ્મે વત્થુ.

    Antaragaṅgāya pana mahāvācakālaupāsako nāma ahosi. So tiṃsa vassāni sotāpattimaggatthāya dvattiṃsākāraṃ sajjhāyitvā ‘‘ahaṃ evaṃ dvattiṃsākāraṃ sajjhāyanto obhāsamattampi nibbattetuṃ nāsakkhiṃ, buddhasāsanaṃ aniyyānikaṃ bhavissatī’’ti diṭṭhivipallāsaṃ patvā kālakiriyaṃ katvā mahāgaṅgāya navausabhiko susumārapeto hutvā nibbatti. Ekaṃ samayaṃ kacchakatitthena saṭṭhi pāsāṇatthambhasakaṭāni agamaṃsu. So sabbepi te goṇe ca pāsāṇe ca khādi. Idaṃ akusalakamme vatthu.

    એતેહિ પન તીહિ મુત્તં અઞ્ઞાણવસેન કતં કટત્તા વા પન કમ્મં નામ. તં યથા નામ ઉમ્મત્તકેન ખિત્તદણ્ડં યત્થ વા તત્થ વા ગચ્છતિ, એવમેવ તેસં અભાવે યત્થ કત્થચિ વિપાકં દેતિ.

    Etehi pana tīhi muttaṃ aññāṇavasena kataṃ kaṭattā vā pana kammaṃ nāma. Taṃ yathā nāma ummattakena khittadaṇḍaṃ yattha vā tattha vā gacchati, evameva tesaṃ abhāve yattha katthaci vipākaṃ deti.

    જનકં નામ એકં પટિસન્ધિં જનેત્વા પવત્તિં ન જનેતિ, પવત્તે અઞ્ઞં કમ્મં વિપાકં નિબ્બત્તેતિ. યથા હિ માતા જનેતિયેવ, ધાતિયેવ પન જગ્ગતિ; એવમેવં માતા વિય પટિસન્ધિનિબ્બત્તકં જનકકમ્મં, ધાતિ વિય પવત્તે સમ્પત્તકમ્મં. ઉપત્થમ્ભકં નામ કુસલેપિ લબ્ભતિ અકુસલેપિ. એકચ્ચો હિ કુસલં કત્વા સુગતિભવે નિબ્બત્તતિ. સો તત્થ ઠિતો પુનપ્પુનં કુસલં કત્વા તં કમ્મં ઉપત્થમ્ભેત્વા અનેકાનિ વસ્સસતસહસ્સાનિ સુગતિભવસ્મિંયેવ વિચરતિ. એકચ્ચો અકુસલં કત્વા દુગ્ગતિભવે નિબ્બત્તતિ. સો તત્થ ઠિતો પુનપ્પુનં અકુસલં કત્વા તં કમ્મં ઉપત્થમ્ભેત્વા બહૂનિ વસ્સસતસહસ્સાનિ દુગ્ગતિભવસ્મિંયેવ વિચરતિ.

    Janakaṃ nāma ekaṃ paṭisandhiṃ janetvā pavattiṃ na janeti, pavatte aññaṃ kammaṃ vipākaṃ nibbatteti. Yathā hi mātā janetiyeva, dhātiyeva pana jaggati; evamevaṃ mātā viya paṭisandhinibbattakaṃ janakakammaṃ, dhāti viya pavatte sampattakammaṃ. Upatthambhakaṃ nāma kusalepi labbhati akusalepi. Ekacco hi kusalaṃ katvā sugatibhave nibbattati. So tattha ṭhito punappunaṃ kusalaṃ katvā taṃ kammaṃ upatthambhetvā anekāni vassasatasahassāni sugatibhavasmiṃyeva vicarati. Ekacco akusalaṃ katvā duggatibhave nibbattati. So tattha ṭhito punappunaṃ akusalaṃ katvā taṃ kammaṃ upatthambhetvā bahūni vassasatasahassāni duggatibhavasmiṃyeva vicarati.

    અપરો નયો – જનકં નામ કુસલમ્પિ હોતિ અકુસલમ્પિ. તં પટિસન્ધિયમ્પિ પવત્તેપિ રૂપારૂપવિપાકક્ખન્ધે જનેતિ. ઉપત્થમ્ભકં પન વિપાકં જનેતું ન સક્કોતિ, અઞ્ઞેન કમ્મેન દિન્નાય પટિસન્ધિયા જનિતે વિપાકે ઉપ્પજ્જનકસુખદુક્ખં ઉપત્થમ્ભેતિ, અદ્ધાનં પવત્તેતિ. ઉપપીળકં નામ અઞ્ઞેન કમ્મેન દિન્નાય પટિસન્ધિયા જનિતે વિપાકે ઉપ્પજ્જનકસુખદુક્ખં પીળેતિ બાધેતિ, અદ્ધાનં પવત્તિતું ન દેતિ. તત્રાયં નયો – કુસલકમ્મે વિપચ્ચમાને અકુસલકમ્મં ઉપપીળકં હુત્વા તસ્સ વિપચ્ચિતું ન દેતિ. અકુસલકમ્મે વિપચ્ચમાને કુસલકમ્મં ઉપપીળકં હુત્વા તસ્સ વિપચ્ચિતું ન દેતિ. યથા વડ્ઢમાનકં રુક્ખં વા ગચ્છં વા લતં વા કોચિદેવ દણ્ડેન વા સત્થેન વા ભિન્દેય્ય વા છિન્દેય્ય વા, અથ સો રુક્ખો વા ગચ્છો વા લતા વા વડ્ઢિતું ન સક્કુણેય્ય; એવમેવં કુસલં વિપચ્ચમાનં અકુસલેન ઉપપીળિતં, અકુસલં વા પન વિપચ્ચમાનં કુસલેન ઉપપીળિતં વિપચ્ચિતું ન સક્કોતિ. તત્થ સુનક્ખત્તસ્સ અકુસલકમ્મં કુસલં ઉપપીળેસિ, ચોરઘાતકસ્સ કુસલકમ્મં અકુસલં ઉપપીળેસિ.

    Aparo nayo – janakaṃ nāma kusalampi hoti akusalampi. Taṃ paṭisandhiyampi pavattepi rūpārūpavipākakkhandhe janeti. Upatthambhakaṃ pana vipākaṃ janetuṃ na sakkoti, aññena kammena dinnāya paṭisandhiyā janite vipāke uppajjanakasukhadukkhaṃ upatthambheti, addhānaṃ pavatteti. Upapīḷakaṃ nāma aññena kammena dinnāya paṭisandhiyā janite vipāke uppajjanakasukhadukkhaṃ pīḷeti bādheti, addhānaṃ pavattituṃ na deti. Tatrāyaṃ nayo – kusalakamme vipaccamāne akusalakammaṃ upapīḷakaṃ hutvā tassa vipaccituṃ na deti. Akusalakamme vipaccamāne kusalakammaṃ upapīḷakaṃ hutvā tassa vipaccituṃ na deti. Yathā vaḍḍhamānakaṃ rukkhaṃ vā gacchaṃ vā lataṃ vā kocideva daṇḍena vā satthena vā bhindeyya vā chindeyya vā, atha so rukkho vā gaccho vā latā vā vaḍḍhituṃ na sakkuṇeyya; evamevaṃ kusalaṃ vipaccamānaṃ akusalena upapīḷitaṃ, akusalaṃ vā pana vipaccamānaṃ kusalena upapīḷitaṃ vipaccituṃ na sakkoti. Tattha sunakkhattassa akusalakammaṃ kusalaṃ upapīḷesi, coraghātakassa kusalakammaṃ akusalaṃ upapīḷesi.

    રાજગહે કિર વાતકાળકો પઞ્ઞાસ વસ્સાનિ ચોરઘાતકમ્મં અકાસિ. અથ નં રઞ્ઞો આરોચેસું – ‘‘દેવ, વાતકાળકો મહલ્લકો ચોરે ઘાતેતું ન સક્કોતી’’તિ. ‘‘અપનેથ નં તસ્મા ઠાનન્તરાતિ. અમચ્ચા નં અપનેત્વા અઞ્ઞં તસ્મિં ઠાને ઠપયિંસુ. વાતકાળકોપિ યાવ તં કમ્મં અકાસિ, તાવ અહતવત્થાનિ વા અચ્છાદિતું સુરભિપુપ્ફાનિ વા પિળન્ધિતું પાયાસં વા ભુઞ્જિતું ઉચ્છાદનન્હાપનં વા પચ્ચનુભોતું નાલત્થ. સો ‘‘દીઘરત્તં મે કિલિટ્ઠવેસેન ચરિત’’ન્તિ ‘‘પાયાસં મે પચાહી’’તિ ભરિયં આણાપેત્વા ન્હાનીયસમ્ભારાનિ ગાહાપેત્વા ન્હાનતિત્થં ગન્ત્વા સીસં ન્હત્વા અહતવત્થાનિ અચ્છાદેત્વા ગન્ધે વિલિમ્પિત્વા પુપ્ફાનિ પિળન્ધિત્વા ઘરં આગચ્છન્તો સારિપુત્તત્થેરં દિસ્વા ‘‘સંકિલિટ્ઠકમ્મતો ચમ્હિ અપગતો, અય્યો ચ મે દિટ્ઠો’’તિ તુટ્ઠમાનસો થેરં ઘરં નેત્વા નવસપ્પિસક્કરચુણ્ણાભિસઙ્ખતેન પાયાસેન પરિવિસિ. થેરો તસ્સ અનુમોદનમકાસિ. સો અનુમોદનં સુત્વા અનુલોમિકખન્તિં પટિલભિત્વા થેરં અનુગન્ત્વા નિવત્તમાનો અન્તરામગ્ગે તરુણવચ્છાય ગાવિયા મદ્દિત્વા જીવિતક્ખયં પાપિતો ગન્ત્વા તાવતિંસભવને નિબ્બત્તિ. ભિક્ખૂ તથાગતં પુચ્છિંસુ – ‘‘ભન્તે, ચોરઘાતકો અજ્જેવ કિલિટ્ઠકમ્મતો અપનીતો, અજ્જેવ કાલઙ્કતો, કહં નુ ખો નિબ્બત્તો’’તિ? તાવતિંસભવને, ભિક્ખવેતિ. ભન્તે, ચોરઘાતકો દીઘરત્તં પુરિસે ઘાતેસિ, તુમ્હે ચ એવં વદેથ, નત્થિ નુ ખો પાપકમ્મસ્સ ફલન્તિ. મા, ભિક્ખવે, એવં અવચુત્થ, બલવકલ્યાણમિત્તૂપનિસ્સયં લભિત્વા ધમ્મસેનાપતિસ્સ પિણ્ડપાતં દત્વા અનુમોદનં સુત્વા અનુલોમિકખન્તિં પટિલભિત્વા સો તત્થ નિબ્બત્તોતિ.

    Rājagahe kira vātakāḷako paññāsa vassāni coraghātakammaṃ akāsi. Atha naṃ rañño ārocesuṃ – ‘‘deva, vātakāḷako mahallako core ghātetuṃ na sakkotī’’ti. ‘‘Apanetha naṃ tasmā ṭhānantarāti. Amaccā naṃ apanetvā aññaṃ tasmiṃ ṭhāne ṭhapayiṃsu. Vātakāḷakopi yāva taṃ kammaṃ akāsi, tāva ahatavatthāni vā acchādituṃ surabhipupphāni vā piḷandhituṃ pāyāsaṃ vā bhuñjituṃ ucchādananhāpanaṃ vā paccanubhotuṃ nālattha. So ‘‘dīgharattaṃ me kiliṭṭhavesena carita’’nti ‘‘pāyāsaṃ me pacāhī’’ti bhariyaṃ āṇāpetvā nhānīyasambhārāni gāhāpetvā nhānatitthaṃ gantvā sīsaṃ nhatvā ahatavatthāni acchādetvā gandhe vilimpitvā pupphāni piḷandhitvā gharaṃ āgacchanto sāriputtattheraṃ disvā ‘‘saṃkiliṭṭhakammato camhi apagato, ayyo ca me diṭṭho’’ti tuṭṭhamānaso theraṃ gharaṃ netvā navasappisakkaracuṇṇābhisaṅkhatena pāyāsena parivisi. Thero tassa anumodanamakāsi. So anumodanaṃ sutvā anulomikakhantiṃ paṭilabhitvā theraṃ anugantvā nivattamāno antarāmagge taruṇavacchāya gāviyā madditvā jīvitakkhayaṃ pāpito gantvā tāvatiṃsabhavane nibbatti. Bhikkhū tathāgataṃ pucchiṃsu – ‘‘bhante, coraghātako ajjeva kiliṭṭhakammato apanīto, ajjeva kālaṅkato, kahaṃ nu kho nibbatto’’ti? Tāvatiṃsabhavane, bhikkhaveti. Bhante, coraghātako dīgharattaṃ purise ghātesi, tumhe ca evaṃ vadetha, natthi nu kho pāpakammassa phalanti. Mā, bhikkhave, evaṃ avacuttha, balavakalyāṇamittūpanissayaṃ labhitvā dhammasenāpatissa piṇḍapātaṃ datvā anumodanaṃ sutvā anulomikakhantiṃ paṭilabhitvā so tattha nibbattoti.

    ‘‘સુભાસિતં સુણિત્વાન, નાગરિયો ચોરઘાતકો;

    ‘‘Subhāsitaṃ suṇitvāna, nāgariyo coraghātako;

    અનુલોમખન્તિં લદ્ધાન, મોદતી તિદિવં ગતો’’તિ.

    Anulomakhantiṃ laddhāna, modatī tidivaṃ gato’’ti.

    ઉપઘાતકં પન સયં કુસલમ્પિ અકુસલમ્પિ સમાનં અઞ્ઞં દુબ્બલકમ્મં ઘાતેત્વા તસ્સ વિપાકં પટિબાહિત્વા અત્તનો વિપાકસ્સ ઓકાસં કરોતિ. એવં પન કમ્મેન કતે ઓકાસે તં વિપાકં ઉપ્પન્નં નામ વુચ્ચતિ. ઉપચ્છેદકન્તિપિ એતસ્સેવ નામં. તત્રાયં નયો – કુસલકમ્મસ્સ વિપચ્ચનકાલે એકં અકુસલકમ્મં ઉટ્ઠાય તં કમ્મં છિન્દિત્વા પાતેતિ. અકુસલકમ્મસ્સપિ વિપચ્ચનકાલે એકં કુસલકમ્મં ઉટ્ઠાય તં કમ્મં છિન્દિત્વા પાતેતિ. ઇદં ઉપચ્છેદકં નામ. તત્થ અજાતસત્તુનો કમ્મં કુસલચ્છેદકં અહોસિ, અઙ્ગુલિમાલત્થેરસ્સ અકુસલચ્છેદકન્તિ. એવં સુત્તન્તિકપરિયાયેન એકાદસ કમ્માનિ વિભત્તાનિ.

    Upaghātakaṃ pana sayaṃ kusalampi akusalampi samānaṃ aññaṃ dubbalakammaṃ ghātetvā tassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti. Evaṃ pana kammena kate okāse taṃ vipākaṃ uppannaṃ nāma vuccati. Upacchedakantipi etasseva nāmaṃ. Tatrāyaṃ nayo – kusalakammassa vipaccanakāle ekaṃ akusalakammaṃ uṭṭhāya taṃ kammaṃ chinditvā pāteti. Akusalakammassapi vipaccanakāle ekaṃ kusalakammaṃ uṭṭhāya taṃ kammaṃ chinditvā pāteti. Idaṃ upacchedakaṃ nāma. Tattha ajātasattuno kammaṃ kusalacchedakaṃ ahosi, aṅgulimālattherassa akusalacchedakanti. Evaṃ suttantikapariyāyena ekādasa kammāni vibhattāni.

    અભિધમ્મપરિયાયેન પન સોળસ કમ્માનિ વિભત્તાનિ, સેય્યથિદં – ‘‘અત્થેકચ્ચાનિ પાપકાનિ કમ્મસમાદાનાનિ ગતિસમ્પત્તિપટિબાળ્હાનિ ન વિપચ્ચન્તિ, અત્થેકચ્ચાનિ પાપકાનિ કમ્મસમાદાનાનિ ઉપધિસમ્પત્તિપટિબાળ્હાનિ ન વિપચ્ચન્તિ, અત્થેકચ્ચાનિ પાપકાનિ કમ્મસમાદાનાનિ કાલસમ્પત્તિપટિબાળ્હાનિ ન વિપચ્ચન્તિ, અત્થેકચ્ચાનિ પાપકાનિ કમ્મસમાદાનાનિ પયોગસમ્પત્તિપટિબાળ્હાનિ ન વિપચ્ચન્તિ . અત્થેકચ્ચાનિ પાપકાનિ કમ્મસમાદાનાનિ ગતિવિપત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચન્તિ, ઉપધિવિપત્તિં, કાલવિપત્તિં, પયોગવિપત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચન્તિ. અત્થેકચ્ચાનિ કલ્યાણાનિ કમ્મસમાદાનાનિ ગતિવિપત્તિપટિબાળ્હાનિ ન વિપચ્ચન્તિ, ઉપધિવિપત્તિ, કાલવિપત્તિ, પયોગવિપત્તિપટિબાળ્હાનિ ન વિપચ્ચન્તિ. અત્થેકચ્ચાનિ કલ્યાણાનિ કમ્મસમાદાનાનિ ગતિસમ્પત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચન્તિ, ઉપધિસમ્પત્તિં, કાલસમ્પત્તિં, પયોગસમ્પત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચન્તી’’તિ (વિભ॰ ૮૧૦).

    Abhidhammapariyāyena pana soḷasa kammāni vibhattāni, seyyathidaṃ – ‘‘atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti, atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni upadhisampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti, atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni kālasampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti, atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni payogasampattipaṭibāḷhāni na vipaccanti . Atthekaccāni pāpakāni kammasamādānāni gativipattiṃ āgamma vipaccanti, upadhivipattiṃ, kālavipattiṃ, payogavipattiṃ āgamma vipaccanti. Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni gativipattipaṭibāḷhāni na vipaccanti, upadhivipatti, kālavipatti, payogavipattipaṭibāḷhāni na vipaccanti. Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni gatisampattiṃ āgamma vipaccanti, upadhisampattiṃ, kālasampattiṃ, payogasampattiṃ āgamma vipaccantī’’ti (vibha. 810).

    તત્થ પાપકાનીતિ લામકાનિ. કમ્મસમાદાનાનીતિ કમ્મગ્ગહણાનિ. ગહિતસમાદિન્નાનં કમ્માનમેતં અધિવચનં. ગતિસમ્પત્તિપટિબાળ્હાનિ ન વિપચ્ચન્તીતિઆદીસુ અનિટ્ઠારમ્મણાનુભવનારહે કમ્મે વિજ્જમાનેયેવ સુગતિભવે નિબ્બત્તસ્સ તં કમ્મં ગતિસમ્પત્તિપટિબાળ્હં ન વિપચ્ચતિ નામ. ગતિસમ્પત્તિયા પતિબાહિતં હુત્વા ન વિપચ્ચતીતિ અત્થો. યો પન પાપકમ્મેન દાસિયા વા કમ્મકારિયા વા કુચ્છિયં નિબ્બત્તિત્વા ઉપધિસમ્પન્નો હોતિ, અત્તભાવસમિદ્ધિયં તિટ્ઠતિ. અથસ્સ સામિકા તસ્સ રૂપસમ્પત્તિં દિસ્વા ‘‘નાયં કિલિટ્ઠકમ્મસ્સાનુચ્છવિકો’’તિ ચિત્તં ઉપ્પાદેત્વા અત્તનો જાતપુત્તં વિય ભણ્ડાગારિકાદિટ્ઠાનેસુ ઠપેત્વા સમ્પત્તિં યોજેત્વા પરિહરન્તિ. એવરૂપસ્સ કમ્મં ઉપધિસમ્પત્તિપટિબાળ્હં ન વિપચ્ચતિ નામ. યો પન પઠમકપ્પિકકાલસદિસે સુલભસમ્પન્નરસભોજને સુભિક્ખકાલે નિબ્બત્તતિ, તસ્સ વિજ્જમાનમ્પિ પાપકમ્મં કાલસમ્પત્તિપટિબાળ્હં ન વિપચ્ચતિ નામ. યો પન સમ્માપયોગં નિસ્સાય જીવતિ, ઉપસઙ્કમિતબ્બયુત્તકાલે ઉપસઙ્કમતિ, પટિક્કમિતબ્બયુત્તકાલે પટિક્કમતિ, પલાયિતબ્બયુત્તકાલે પલાયતિ. લઞ્જદાનયુત્તકાલે લઞ્જં દેતિ, ચોરિકયુત્તકાલે ચોરિકં કરોતિ, એવરૂપસ્સ પાપકમ્મં પયોગસમ્પત્તિપટિબાળ્હં ન વિપચ્ચતિ નામ.

    Tattha pāpakānīti lāmakāni. Kammasamādānānīti kammaggahaṇāni. Gahitasamādinnānaṃ kammānametaṃ adhivacanaṃ. Gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantītiādīsu aniṭṭhārammaṇānubhavanārahe kamme vijjamāneyeva sugatibhave nibbattassa taṃ kammaṃ gatisampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Gatisampattiyā patibāhitaṃ hutvā na vipaccatīti attho. Yo pana pāpakammena dāsiyā vā kammakāriyā vā kucchiyaṃ nibbattitvā upadhisampanno hoti, attabhāvasamiddhiyaṃ tiṭṭhati. Athassa sāmikā tassa rūpasampattiṃ disvā ‘‘nāyaṃ kiliṭṭhakammassānucchaviko’’ti cittaṃ uppādetvā attano jātaputtaṃ viya bhaṇḍāgārikādiṭṭhānesu ṭhapetvā sampattiṃ yojetvā pariharanti. Evarūpassa kammaṃ upadhisampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo pana paṭhamakappikakālasadise sulabhasampannarasabhojane subhikkhakāle nibbattati, tassa vijjamānampi pāpakammaṃ kālasampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo pana sammāpayogaṃ nissāya jīvati, upasaṅkamitabbayuttakāle upasaṅkamati, paṭikkamitabbayuttakāle paṭikkamati, palāyitabbayuttakāle palāyati. Lañjadānayuttakāle lañjaṃ deti, corikayuttakāle corikaṃ karoti, evarūpassa pāpakammaṃ payogasampattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma.

    દુગ્ગતિભવે નિબ્બત્તસ્સ પન પાપકમ્મં ગતિવિપત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચતિ નામ. યો પન દાસિયા વા કમ્મકારિયા વા કુચ્છિસ્મિં નિબ્બત્તો દુબ્બણ્ણો હોતિ દુસ્સણ્ઠાનો, ‘‘યક્ખો નુ ખો મનુસ્સો નુ ખો’’તિ વિમતિં ઉપ્પાદેતિ. સો સચે પુરિસો હોતિ, અથ નં ‘‘નાયં અઞ્ઞસ્સ કમ્મસ્સ અનુચ્છવિકો’’તિ હત્થિં વા રક્ખાપેન્તિ અસ્સં વા ગોણે વા, તિણકટ્ઠાદીનિ વા આહરાપેન્તિ, ખેળસરકં વા ગણ્હાપેન્તિ. સચે ઇત્થી હોતિ, અથ નં હત્થિઅસ્સાદીનં ભત્તમાસાદીનિ વા પચાપેન્તિ, કચવરં વા છડ્ડાપેન્તિ, અઞ્ઞં વા પન જિગુચ્છનીયકમ્મં કારેન્તિ. એવરૂપસ્સ પાપકમ્મં ઉપધિવિપત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચતિ નામ. યો પન દુબ્ભિક્ખકાલે વા પરિહીનસમ્પત્તિકાલે વા અન્તરકપ્પે વા નિબ્બત્તતિ, તસ્સ પાપકમ્મં કાલવિપત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચતિ નામ. યો પન પયોગં સમ્પાદેતું ન જાનાતિ, ઉપસઙ્કમિતબ્બયુત્તકાલે ઉપસઙ્કમિતું ન જાનાતિ…પે॰… ચોરિકયુત્તકાલે ચોરિકં કાતું ન જાનાતિ, તસ્સ પાપકમ્મં પયોગવિપત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચતિ નામ.

    Duggatibhave nibbattassa pana pāpakammaṃ gativipattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo pana dāsiyā vā kammakāriyā vā kucchismiṃ nibbatto dubbaṇṇo hoti dussaṇṭhāno, ‘‘yakkho nu kho manusso nu kho’’ti vimatiṃ uppādeti. So sace puriso hoti, atha naṃ ‘‘nāyaṃ aññassa kammassa anucchaviko’’ti hatthiṃ vā rakkhāpenti assaṃ vā goṇe vā, tiṇakaṭṭhādīni vā āharāpenti, kheḷasarakaṃ vā gaṇhāpenti. Sace itthī hoti, atha naṃ hatthiassādīnaṃ bhattamāsādīni vā pacāpenti, kacavaraṃ vā chaḍḍāpenti, aññaṃ vā pana jigucchanīyakammaṃ kārenti. Evarūpassa pāpakammaṃ upadhivipattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo pana dubbhikkhakāle vā parihīnasampattikāle vā antarakappe vā nibbattati, tassa pāpakammaṃ kālavipattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo pana payogaṃ sampādetuṃ na jānāti, upasaṅkamitabbayuttakāle upasaṅkamituṃ na jānāti…pe… corikayuttakāle corikaṃ kātuṃ na jānāti, tassa pāpakammaṃ payogavipattiṃ āgamma vipaccati nāma.

    યો પન ઇટ્ઠારમ્મણાનુભવનારહે કમ્મે વિજ્જમાનેયેવ ગન્ત્વા દુગ્ગતિભવે નિબ્બત્તતિ, તસ્સ તં કમ્મં ગતિવિપત્તિપટિબાળ્હં ન વિપચ્ચતિ નામ. યો પન પુઞ્ઞાનુભાવેન રાજરાજમહામત્તાદીનં ગેહે નિબ્બત્તિત્વા કાણો વા હોતિ કુણી વા ખઞ્જો વા પક્ખહતો વા, તસ્સ ઓપરજ્જસેનાપતિભણ્ડાગારિકટ્ઠાનાદીનિ ન અનુચ્છવિકાનીતિ ન દેન્તિ. ઇચ્ચસ્સ તં પુઞ્ઞં ઉપધિવિપત્તિપટિબાળ્હં ન વિપચ્ચતિ નામ. યો પન દુબ્ભિક્ખકાલે વા પરિહીનસમ્પત્તિકાલે વા અન્તરકપ્પે વા મનુસ્સેસુ નિબ્બત્તતિ, તસ્સ તં કલ્યાણકમ્મં કાલવિપત્તિપટિબાળ્હં ન વિપચ્ચતિ નામ. યો હેટ્ઠા વુત્તનયેનેવ પયોગં સમ્પાદેતું ન જાનાતિ, તસ્સ કલ્યાણકમ્મં પયોગવિપત્તિપટિબાળ્હં ન વિપચ્ચતિ નામ.

    Yo pana iṭṭhārammaṇānubhavanārahe kamme vijjamāneyeva gantvā duggatibhave nibbattati, tassa taṃ kammaṃ gativipattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo pana puññānubhāvena rājarājamahāmattādīnaṃ gehe nibbattitvā kāṇo vā hoti kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā, tassa oparajjasenāpatibhaṇḍāgārikaṭṭhānādīni na anucchavikānīti na denti. Iccassa taṃ puññaṃ upadhivipattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo pana dubbhikkhakāle vā parihīnasampattikāle vā antarakappe vā manussesu nibbattati, tassa taṃ kalyāṇakammaṃ kālavipattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma. Yo heṭṭhā vuttanayeneva payogaṃ sampādetuṃ na jānāti, tassa kalyāṇakammaṃ payogavipattipaṭibāḷhaṃ na vipaccati nāma.

    કલ્યાણકમ્મેન પન સુગતિભવે નિબ્બત્તસ્સ તં કમ્મં ગતિસમ્પત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચતિ નામ . રાજરાજમહામત્તાદીનં કુલે નિબ્બત્તિત્વા ઉપધિસમ્પત્તિં પત્તસ્સ અત્તભાવસમિદ્ધિયં ઠિતસ્સ દેવનગરે સમુસ્સિતરતનતોરણસદિસં અત્તભાવં દિસ્વા ‘‘ઇમસ્સ ઓપરજ્જસેનાપતિભણ્ડાગારિકટ્ઠાનાદીનિ અનુચ્છવિકાની’’તિ દહરસ્સેવ સતો તાનિ ઠાનન્તરાનિ દેન્તિ, એવરૂપસ્સ કલ્યાણકમ્મં ઉપધિસમ્પત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચતિ નામ. યો પઠમકપ્પિકેસુ વા સુલભન્નપાનકાલે વા નિબ્બત્તતિ, તસ્સ કલ્યાણકમ્મં કાલસમ્પત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચતિ નામ. યો વુત્તનયેનેવ પયોગં સમ્પાદેતું જાનાતિ, તસ્સ કમ્મં પયોગસમ્પત્તિં આગમ્મ વિપચ્ચતિ નામ. એવં અભિધમ્મપરિયાયેન સોળસ કમ્માનિ વિભત્તાનિ.

    Kalyāṇakammena pana sugatibhave nibbattassa taṃ kammaṃ gatisampattiṃ āgamma vipaccati nāma . Rājarājamahāmattādīnaṃ kule nibbattitvā upadhisampattiṃ pattassa attabhāvasamiddhiyaṃ ṭhitassa devanagare samussitaratanatoraṇasadisaṃ attabhāvaṃ disvā ‘‘imassa oparajjasenāpatibhaṇḍāgārikaṭṭhānādīni anucchavikānī’’ti daharasseva sato tāni ṭhānantarāni denti, evarūpassa kalyāṇakammaṃ upadhisampattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo paṭhamakappikesu vā sulabhannapānakāle vā nibbattati, tassa kalyāṇakammaṃ kālasampattiṃ āgamma vipaccati nāma. Yo vuttanayeneva payogaṃ sampādetuṃ jānāti, tassa kammaṃ payogasampattiṃ āgamma vipaccati nāma. Evaṃ abhidhammapariyāyena soḷasa kammāni vibhattāni.

    અપરાનિપિ પટિસમ્ભિદામગ્ગપરિયાયેન દ્વાદસ કમ્માનિ વિભત્તાનિ. સેય્યથિદં – ‘‘અહોસિ કમ્મં અહોસિ કમ્મવિપાકો, અહોસિ કમ્મં નાહોસિ કમ્મવિપાકો, અહોસિ કમ્મં અત્થિ કમ્મવિપાકો, અહોસિ કમ્મં નત્થિ કમ્મવિપાકો, અહોસિ કમ્મં ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકો, અહોસિ કમ્મં ન ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકો, અત્થિ કમ્મં અત્થિ કમ્મવિપાકો, અત્થિ કમ્મં નત્થિ કમ્મવિપાકો, અત્થિ કમ્મં ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકો, અત્થિ કમ્મં ન ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકો, ભવિસ્સતિ કમ્મં ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકો, ભવિસ્સતિ કમ્મં ન ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકો’’તિ (પટિ॰ મ॰ ૧.૨૩૪).

    Aparānipi paṭisambhidāmaggapariyāyena dvādasa kammāni vibhattāni. Seyyathidaṃ – ‘‘ahosi kammaṃ ahosi kammavipāko, ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko, ahosi kammaṃ atthi kammavipāko, ahosi kammaṃ natthi kammavipāko, ahosi kammaṃ bhavissati kammavipāko, ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipāko, atthi kammaṃ atthi kammavipāko, atthi kammaṃ natthi kammavipāko, atthi kammaṃ bhavissati kammavipāko, atthi kammaṃ na bhavissati kammavipāko, bhavissati kammaṃ bhavissati kammavipāko, bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipāko’’ti (paṭi. ma. 1.234).

    તત્થ યં કમ્મં અતીતે આયૂહિતં અતીતેયેવ વિપાકવારં લભિ, પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં જનેસિ, રૂપજનકં રૂપં, તં અહોસિ કમ્મં અહોસિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં પન વિપાકવારં ન લભિ, પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં રૂપજનકં વા રૂપં જનેતું નાસક્ખિ, તં અહોસિ કમ્મં નાહોસિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં પન અતીતે આયૂહિતં એતરહિ લદ્ધવિપાકવારં પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં જનેત્વા રૂપજનકં રૂપં જનેત્વા ઠિતં, તં અહોસિ કમ્મં અત્થિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં અલદ્ધવિપાકવારં પટિસન્ધિજનકં વા પટિસન્ધિં રૂપજનકં વા રૂપં જનેતું નાસક્ખિ, તં અહોસિ કમ્મં નત્થિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં પન અતીતે આયૂહિતં અનાગતે વિપાકવારં લભિસ્સતિ, પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં રૂપજનકં રૂપં જનેતું સક્ખિસ્સતિ, તં અહોસિ કમ્મં ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં અનાગતે વિપાકવારં ન લભિસ્સતિ, પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં રૂપજનકં વા રૂપં જનેતું ન સક્ખિસ્સતિ, તં અહોસિ કમ્મં ન ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં.

    Tattha yaṃ kammaṃ atīte āyūhitaṃ atīteyeva vipākavāraṃ labhi, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ janesi, rūpajanakaṃ rūpaṃ, taṃ ahosi kammaṃ ahosi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana vipākavāraṃ na labhi, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ nāsakkhi, taṃ ahosi kammaṃ nāhosi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana atīte āyūhitaṃ etarahi laddhavipākavāraṃ paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ janetvā rūpajanakaṃ rūpaṃ janetvā ṭhitaṃ, taṃ ahosi kammaṃ atthi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ aladdhavipākavāraṃ paṭisandhijanakaṃ vā paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ nāsakkhi, taṃ ahosi kammaṃ natthi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana atīte āyūhitaṃ anāgate vipākavāraṃ labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ rūpaṃ janetuṃ sakkhissati, taṃ ahosi kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ anāgate vipākavāraṃ na labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ na sakkhissati, taṃ ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ.

    યં પન એતરહિ આયૂહિતં એતરહિયેવ વિપાકવારં લભતિ, તં અત્થિ કમ્મં અત્થિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં પન એતરહિ વિપાકવારં ન લભતિ, તં અત્થિ કમ્મં નત્થિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં પન એતરહિ આયૂહિતં અનાગતે વિપાકવારં લભિસ્સતિ, પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં રૂપજનકં રૂપં જનેતું સક્ખિસ્સતિ, તં અત્થિ કમ્મં ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં પન વિપાકવારં ન લભિસ્સતિ, પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં રૂપજનકં વા રૂપં જનેતું સક્ખિસ્સતિ, તં અત્થિ કમ્મં ન ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં.

    Yaṃ pana etarahi āyūhitaṃ etarahiyeva vipākavāraṃ labhati, taṃ atthi kammaṃ atthi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana etarahi vipākavāraṃ na labhati, taṃ atthi kammaṃ natthi kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana etarahi āyūhitaṃ anāgate vipākavāraṃ labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ rūpaṃ janetuṃ sakkhissati, taṃ atthi kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana vipākavāraṃ na labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ sakkhissati, taṃ atthi kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ.

    યં પનાનાગતે આયૂહિસ્સતિ, અનાગતેયેવ વિપાકવારં લભિસ્સતિ, પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં રૂપજનકં વા રૂપં જનેસ્સતિ, તં ભવિસ્સતિ કમ્મં ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. યં પન વિપાકવારં ન લભિસ્સતિ, પટિસન્ધિજનકં પટિસન્ધિં રૂપજનકં વા રૂપં જનેતું ન સક્ખિસ્સતિ, તં ભવિસ્સતિ કમ્મં ન ભવિસ્સતિ કમ્મવિપાકોતિ વુત્તં. એવં પટિસમ્ભિદામગ્ગપરિયાયેન દ્વાદસ કમ્માનિ વિભત્તાનિ.

    Yaṃ panānāgate āyūhissati, anāgateyeva vipākavāraṃ labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janessati, taṃ bhavissati kammaṃ bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Yaṃ pana vipākavāraṃ na labhissati, paṭisandhijanakaṃ paṭisandhiṃ rūpajanakaṃ vā rūpaṃ janetuṃ na sakkhissati, taṃ bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipākoti vuttaṃ. Evaṃ paṭisambhidāmaggapariyāyena dvādasa kammāni vibhattāni.

    ઇતિ ઇમાનિ ચેવ દ્વાદસ અભિધમ્મપરિયાયેન વિભત્તાનિ ચ સોળસ કમ્માનિ અત્તનો ઠાના ઓસક્કિત્વા સુત્તન્તિકપરિયાયેન વુત્તાનિ એકાદસ કમ્માનિયેવ ભવન્તિ. તાનિપિ તતો ઓસક્કિત્વા તીણિયેવ કમ્માનિ હોન્તિ દિટ્ઠધમ્મવેદનીયં, ઉપપજ્જવેદનીયં , અપરપરિયાયવેદનીયન્તિ. તેસં સઙ્કમનં નત્થિ, યથાઠાનેયેવ તિટ્ઠન્તિ. યદિ હિ દિટ્ઠધમ્મવેદનીયં કમ્મં ઉપપજ્જવેદનીયં વા અપરપરિયાયવેદનીયં વા ભવેય્ય, ‘‘દિટ્ઠે વા ધમ્મે’’તિ સત્થા ન વદેય્ય. સચેપિ ઉપપજ્જવેદનીયં દિટ્ઠધમ્મવેદનીયં વા અપરપરિયાયવેદનીયં વા ભવેય્ય, ‘‘ઉપપજ્જ વા’’તિ સત્થા ન વદેય્ય. અથાપિ અપરપરિયાયવેદનીયં દિટ્ઠધમ્મવેદનીયં વા ઉપપજ્જવેદનીયં વા ભવેય્ય, ‘‘અપરે વા પરિયાયે’’તિ સત્થા ન વદેય્ય.

    Iti imāni ceva dvādasa abhidhammapariyāyena vibhattāni ca soḷasa kammāni attano ṭhānā osakkitvā suttantikapariyāyena vuttāni ekādasa kammāniyeva bhavanti. Tānipi tato osakkitvā tīṇiyeva kammāni honti diṭṭhadhammavedanīyaṃ, upapajjavedanīyaṃ , aparapariyāyavedanīyanti. Tesaṃ saṅkamanaṃ natthi, yathāṭhāneyeva tiṭṭhanti. Yadi hi diṭṭhadhammavedanīyaṃ kammaṃ upapajjavedanīyaṃ vā aparapariyāyavedanīyaṃ vā bhaveyya, ‘‘diṭṭhe vā dhamme’’ti satthā na vadeyya. Sacepi upapajjavedanīyaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā aparapariyāyavedanīyaṃ vā bhaveyya, ‘‘upapajja vā’’ti satthā na vadeyya. Athāpi aparapariyāyavedanīyaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vā upapajjavedanīyaṃ vā bhaveyya, ‘‘apare vā pariyāye’’ti satthā na vadeyya.

    સુક્કપક્ખેપિ ઇમિનાવ નયેન અત્થો વેદિતબ્બો. એત્થ પન લોભે વિગતેતિ લોભે અપગતે નિરુદ્ધે. તાલવત્થુકતન્તિ તાલવત્થુ વિય કતં, મત્થકચ્છિન્નતાલો વિય પુન અવિરુળ્હિસભાવં કતન્તિ અત્થો. અનભાવં કતન્તિ અનુઅભાવં કતં, યથા પુન નુપ્પજ્જતિ, એવં કતન્તિ અત્થો. એવસ્સૂતિ એવં ભવેય્યું. એવમેવ ખોતિ એત્થ બીજાનિ વિય કુસલાકુસલં કમ્મં દટ્ઠબ્બં, તાનિ અગ્ગિના ડહનપુરિસો વિય યોગાવચરો, અગ્ગિ વિય મગ્ગઞાણં , અગ્ગિં દત્વા બીજાનં ડહનકાલો વિય મગ્ગઞાણેન કિલેસાનં દડ્ઢકાલો, મસિકતકાલો વિય પઞ્ચન્નં ખન્ધાનં છિન્નમૂલકે કત્વા ઠપિતકાલો, મહાવાતે ઓપુનિત્વા નદિયા વા પવાહેત્વા અપ્પવત્તિકતકાલો વિય ઉપાદિન્નકસન્તાનસ્સ નિરોધેન છિન્નમૂલકાનં પઞ્ચન્નં ખન્ધાનં અપ્પટિસન્ધિકભાવેન નિરુજ્ઝિત્વા પુન ભવસ્મિં પટિસન્ધિં અગ્ગહિતકાલો વેદિતબ્બો.

    Sukkapakkhepi imināva nayena attho veditabbo. Ettha pana lobhe vigateti lobhe apagate niruddhe. Tālavatthukatanti tālavatthu viya kataṃ, matthakacchinnatālo viya puna aviruḷhisabhāvaṃ katanti attho. Anabhāvaṃ katanti anuabhāvaṃ kataṃ, yathā puna nuppajjati, evaṃ katanti attho. Evassūti evaṃ bhaveyyuṃ. Evameva khoti ettha bījāni viya kusalākusalaṃ kammaṃ daṭṭhabbaṃ, tāni agginā ḍahanapuriso viya yogāvacaro, aggi viya maggañāṇaṃ , aggiṃ datvā bījānaṃ ḍahanakālo viya maggañāṇena kilesānaṃ daḍḍhakālo, masikatakālo viya pañcannaṃ khandhānaṃ chinnamūlake katvā ṭhapitakālo, mahāvāte opunitvā nadiyā vā pavāhetvā appavattikatakālo viya upādinnakasantānassa nirodhena chinnamūlakānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ appaṭisandhikabhāvena nirujjhitvā puna bhavasmiṃ paṭisandhiṃ aggahitakālo veditabbo.

    મોહજઞ્ચાપવિદ્દસૂતિ મોહજઞ્ચાપિ અવિદ્દસુ. ઇદં વુત્તં હોતિ – યં સો અવિદૂ અન્ધબાલો લોભજઞ્ચ દોસજઞ્ચ મોહજઞ્ચાતિ કમ્મં કરોતિ, એવં કરોન્તેન યં તેન પકતં કમ્મં અપ્પં વા યદિ વા બહું. ઇધેવ તં વેદનિયન્તિ તં કમ્મં તેન બાલેન ઇધ સકે અત્તભાવેયેવ વેદનીયં, તસ્સેવ તં અત્તભાવે વિપચ્ચતીતિ અત્થો. વત્થું અઞ્ઞં ન વિજ્જતીતિ તસ્સ કમ્મસ્સ વિપચ્ચનત્થાય અઞ્ઞં વત્થુ નત્થિ. ન હિ અઞ્ઞેન કતં કમ્મં અઞ્ઞસ્સ અત્તભાવે વિપચ્ચતિ. તસ્મા લોભઞ્ચ દોસઞ્ચ, મોહજઞ્ચાપિ વિદ્દસૂતિ તસ્મા યો વિદૂ મેધાવી પણ્ડિતો તં લોભજાદિભેદં કમ્મં ન કરોતિ, સો વિજ્જં ઉપ્પાદયં ભિક્ખુ, સબ્બા દુગ્ગતિયો જહે, અરહત્તમગ્ગવિજ્જં ઉપ્પાદેત્વા તં વા પન વિજ્જં ઉપ્પાદેન્તો સબ્બા દુગ્ગતિયો જહતિ. દેસનાસીસમેવેતં, સુગતિયોપિ પન સો ખીણાસવો જહતિયેવ. યમ્પિ ચેતં ‘‘તસ્મા લોભઞ્ચ દોસઞ્ચા’’તિ વુત્તં, એત્થાપિ લોભદોસસીસેન લોભજઞ્ચ દોસજઞ્ચ કમ્મમેવ નિદ્દિટ્ઠન્તિ વેદિતબ્બં. એવં સુત્તન્તેસુપિ ગાથાયપિ વટ્ટવિવટ્ટમેવ કથિતન્તિ.

    Mohajañcāpaviddasūti mohajañcāpi aviddasu. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ so avidū andhabālo lobhajañca dosajañca mohajañcāti kammaṃ karoti, evaṃ karontena yaṃ tena pakataṃ kammaṃ appaṃ vā yadi vā bahuṃ. Idheva taṃ vedaniyanti taṃ kammaṃ tena bālena idha sake attabhāveyeva vedanīyaṃ, tasseva taṃ attabhāve vipaccatīti attho. Vatthuṃ aññaṃ na vijjatīti tassa kammassa vipaccanatthāya aññaṃ vatthu natthi. Na hi aññena kataṃ kammaṃ aññassa attabhāve vipaccati. Tasmā lobhañca dosañca, mohajañcāpi viddasūti tasmā yo vidū medhāvī paṇḍito taṃ lobhajādibhedaṃ kammaṃ na karoti, so vijjaṃ uppādayaṃ bhikkhu, sabbā duggatiyo jahe, arahattamaggavijjaṃ uppādetvā taṃ vā pana vijjaṃ uppādento sabbā duggatiyo jahati. Desanāsīsamevetaṃ, sugatiyopi pana so khīṇāsavo jahatiyeva. Yampi cetaṃ ‘‘tasmā lobhañca dosañcā’’ti vuttaṃ, etthāpi lobhadosasīsena lobhajañca dosajañca kammameva niddiṭṭhanti veditabbaṃ. Evaṃ suttantesupi gāthāyapi vaṭṭavivaṭṭameva kathitanti.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૪. નિદાનસુત્તં • 4. Nidānasuttaṃ

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૪. નિદાનસુત્તવણ્ણના • 4. Nidānasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact