| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೧೦. ನಿದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Nidānasuttavaṇṇanā
೬೦. ಬಹುವಚನವಸೇನಾತಿ ಕುರೂ ನಾಮ ಜಾನಪದಿನೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸೋ ಏಕೋಪಿ ಜನಪದೋ ರುಳ್ಹೀವಸೇನ ‘‘ಕುರೂ’’ತಿ ಏವಂ ಬಹುವಚನವಸೇನ। ಯತ್ಥ ಭಗವತೋ ವಸನೋಕಾಸಭೂತೋ ಕೋಚಿ ವಿಹಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಕೇವಲಂ ಗೋಚರಗಾಮಕಿತ್ತನಂ ನಿದಾನಕಥಾಯ ಪಕತಿ ಯಥಾ ‘‘ಸಕ್ಕೇಸು ವಿಹರತಿ ದೇವದಹಂ ನಾಮ ಸಕ್ಯಾನಂ ನಿಗಮೋ’’ತಿ। ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದೇವಾನಂ ಪಿಯೋ’’ತಿ ವಾ ಭವನ್ತಿ ವಾ ಪಿಯಸಮುದಾಹಾರೋ ಏಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾತಿ ಪಿಯವಚನಮೇತ’’ನ್ತಿ। ತಯಿದಂ ಪಿಯವಚನಂ ಗಾರವವಸೇನ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಗರುವಚನಮೇತ’’ನ್ತಿ। ಅತಿದೂರಂ ಅಚ್ಚಾಸನ್ನಂ ಅತಿಸಮ್ಮುಖಾ ಅತಿಪಚ್ಛತೋ ಉಪರಿವಾತೋ ಉನ್ನತಪ್ಪದೇಸೋತಿ ಇಮೇ ಛ ನಿಸಜ್ಜದೋಸಾ। ನೀಲಪೀತಲೋಹಿತೋದಾತಮಞ್ಜಿಟ್ಠಪಭಸ್ಸರವಸೇನ ಛಬ್ಬಣ್ಣಾನಂ।
60.Bahuvacanavasenāti kurū nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘kurū’’ti evaṃ bahuvacanavasena. Yattha bhagavato vasanokāsabhūto koci vihāro na hoti, tattha kevalaṃ gocaragāmakittanaṃ nidānakathāya pakati yathā ‘‘sakkesu viharati devadahaṃ nāma sakyānaṃ nigamo’’ti. ‘‘Āyasmā’’ti vā ‘‘devānaṃ piyo’’ti vā bhavanti vā piyasamudāhāro esoti āha ‘‘āyasmāti piyavacanameta’’nti. Tayidaṃ piyavacanaṃ gāravavasena vuccatīti āha ‘‘garuvacanameta’’nti. Atidūraṃ accāsannaṃ atisammukhā atipacchato uparivāto unnatappadesoti ime cha nisajjadosā. Nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassaravasena chabbaṇṇānaṃ.
ಕುಲಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯಾತಿ ಕುಲಾನುದ್ದಯತಾವಸೇನ ಕುಲಾನುಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಾಯ। ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖಾಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನೇನ ತೇಸಂ ಅಭಿವಾದನಾದಿಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇನ ಚ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸನ್ದಸ್ಸ ಜನನೇನ। ಪಟಿಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇಹಿ ಸಮ್ಮಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಕಾರಿತಾಯ ಪುನ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಉಭಯನ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಜ್ಝನ್ತಿ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವೇದನಂ, ಜರಾಮರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ವೇದನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಸನಮಾಹ। ತಿಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ‘‘ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅನ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಚತುರಾಕಾರುಪಸಂಹಿತೇ ತಯೋ ವಾರೇ। ತೇನ ದ್ವಾದಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಮ್ಮಸನಮಾಹ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತಾ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೇನೇವ ಕಥಿತತ್ತಾ ಸೇಸಬುದ್ಧೇಹಿಪಿ ಏವಮೇವ ಕಥಿತೋತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೇ ಠತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಬುದ್ಧೇಹಿ…ಪೇ॰… ಕಥಿತೋ’’ತಿ।
Kulasaṅgahatthāyāti kulānuddayatāvasena kulānuggaṇhanatthāya. Sahassabhaṇḍikaṃ nikkhipanto viya bhikkhāpaṭiggaṇhanena tesaṃ abhivādanādisampaṭicchanena ca puññābhisandassa jananena. Paṭisammajjitvāti antevāsikehi sammaṭṭhaṭṭhānaṃ sakkaccakāritāya puna sammajjitvā. Ubhayantato paṭṭhāya majjhanti ādito paṭṭhāya vedanaṃ, jarāmaraṇato paṭṭhāya ca vedanaṃ pāpetvā sammasanamāha. Tikkhattunti ‘‘ādito paṭṭhāya anta’’ntiādinā vuttacaturākārupasaṃhite tayo vāre. Tena dvādasakkhattuṃ sammasanamāha. Amhākaṃ bhagavatā gambhīrabhāveneva kathitattā sesabuddhehipi evameva kathitoti dhammanvaye ṭhatvā vuttaṃ ‘‘sabbabuddhehi…pe… kathito’’ti.
ಪಮಾಣಾತಿಕ್ಕಮೇತಿ ಅಪರಿಮಾಣತ್ಥೇ ‘‘ಯಾವಞ್ಚಿದಂ ತೇನ ಭಗವತಾ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩) ವಿಯ। ಅತಿರೇಕಭಾವಜೋತನೋ ಹಿ ಯಂ ಯಾವ-ಸದ್ದೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅತಿಗಮ್ಭೀರೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಅವಭಾಸತಿ ಖಾಯತಿ ಉಪಟ್ಠಾತಿ ಞಾಣಸ್ಸ। ತಥಾ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನನು ಏಸ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಏಕನ್ತಗಮ್ಭೀರೋವ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಗಮ್ಭೀರಾವಭಾಸತಾ ಜೋತಿತಾತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಏಕನ್ತಗಮ್ಭೀರತಾದಸ್ಸನತ್ಥಮೇವ ಪನಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರಾವಭಾಸಗ್ಗಹಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಚಾತುಕೋಟಿಕಂ ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ನಿದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಮೇವಸ್ಸ ಏಕನ್ತಗಮ್ಭೀರತಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಏಕಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಏತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅಗಮ್ಭೀರೋ ಅಗಮ್ಭೀರಾವಭಾಸೋ ಚಾತಿ ಏತಂ ದ್ವಯಂ ನತ್ಥಿ। ತೇನ ಯಥಾದಸ್ಸಿತೇ ಚಾತುಕೋಟಿಕೇ ಪಚ್ಛಿಮಾ ಏಕಕೋಟಿ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Pamāṇātikkameti aparimāṇatthe ‘‘yāvañcidaṃ tena bhagavatā’’tiādīsu (dī. ni. 1.3) viya. Atirekabhāvajotano hi yaṃ yāva-saddo. Tenāha ‘‘atigambhīroti attho’’ti. Avabhāsati khāyati upaṭṭhāti ñāṇassa. Tathā upaṭṭhānañhi sandhāya ‘‘dissatī’’ti vuttaṃ. Nanu esa paṭiccasamuppādo ekantagambhīrova, atha kasmā gambhīrāvabhāsatā jotitāti? Saccametaṃ, ekantagambhīratādassanatthameva panassa gambhīrāvabhāsaggahaṇaṃ, tasmā aññattha labbhamānaṃ cātukoṭikaṃ byatirekamukhena nidassetvā tamevassa ekantagambhīrataṃ vibhāvetuṃ ‘‘ekaṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Etaṃ natthīti agambhīro agambhīrāvabhāso cāti etaṃ dvayaṃ natthi. Tena yathādassite cātukoṭike pacchimā ekakoṭi labbhatīti dasseti. Tenāha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi.
ಯೇಹಿ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ‘‘ಗಮ್ಭೀರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇ ಚತೂಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಉಲ್ಲಿಙ್ಗೇನ್ತೋ ‘‘ಭವಗ್ಗಗ್ಗಹಣಾಯಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಥಾ ಭವಗ್ಗಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ದೂರಭಾವತೋ, ಏವಂ ಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭೂತಸಮುದಾಗತತ್ಥೋ ಪಕತಿಞಾಣೇನ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಯಥಾ ಸಿನೇರುಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಿಞ್ಜಂ ಪಬ್ಬತರಸಂ ಪಾಕತಿಕಪುರಿಸೇನ ನೀಹರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏವಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಗತೇ ಧಮ್ಮತ್ಥಾದಿಕೇ ಪಕತಿಞಾಣೇನ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿಭಜ್ಜ ಪಟಿವಿಜ್ಝನವಸೇನ ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಯಥಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಪಕತಿಪುರಿಸಸ್ಸ ಬಾಹುದ್ವಯವಸೇನ ಪಾರಂ ತರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಏವಂ ವೇಪುಲ್ಲಟ್ಠೇನ ಮಹಾಸಮುದ್ದಸದಿಸಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ಪಕತಿಞಾಣೇನ ದೇಸನಾವಸೇನ ಪರಿಹರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಯಥಾ ಪಥವಿಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಾಕತಿಕಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಥವೋಜಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏವಂ ಇತ್ಥಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಯೋ ಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ತೇಸಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಸಭಾವೋ ಪಾಕತಿಕಞಾಣೇನ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಗಮ್ಭೀರತಾವಸೇನ ಚತಸ್ಸೋ ಉಪಮಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಪಾಕತಿಕಞಾಣವಸೇನ ಚಾಯಮತ್ಥಯೋಜನಾ ಕತಾ ದಿಟ್ಠಸಚ್ಚಾನಂ ತತ್ಥ ಪಟಿವೇಧಸಬ್ಭಾವತೋ, ತಥಾಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಾವಕಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಞ್ಚ ತತ್ಥ ಸಪ್ಪದೇಸಮೇವ ಞಾಣಂ, ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ನಿಪ್ಪದೇಸಂ। ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬುದ್ಧವಿಸಯಂ ಪಞ್ಹ’’ನ್ತಿ।
Yehi gambhīrabhāvehi paṭiccasamuppādo ‘‘gambhīro’’ti vuccati, te catūhi upamāhi ulliṅgento ‘‘bhavaggaggahaṇāyā’’tiādimāha. Yathā bhavaggaggahaṇatthaṃ hatthaṃ pasāretvā gahetuṃ na sakkā dūrabhāvato, evaṃ saṅkhārādīnaṃ avijjādipaccayasambhūtasamudāgatattho pakatiñāṇena gahetuṃ na sakkā. Yathā sineruṃ bhinditvā miñjaṃ pabbatarasaṃ pākatikapurisena nīharituṃ na sakkā, evaṃ paṭiccasamuppādagate dhammatthādike pakatiñāṇena bhinditvā vibhajja paṭivijjhanavasena jānituṃ na sakkā. Yathā mahāsamuddaṃ pakatipurisassa bāhudvayavasena pāraṃ tarituṃ na sakkā. Evaṃ vepullaṭṭhena mahāsamuddasadisaṃ paṭiccasamuppādaṃ pakatiñāṇena desanāvasena pariharituṃ na sakkā. Yathā pathaviṃ parivattetvā pākatikapurisassa pathavojaṃ gahetuṃ na sakkā, evaṃ itthaṃ avijjādayo saṅkhārādīnaṃ paccayā hontīti tesaṃ paṭiccasamuppādasabhāvo pākatikañāṇena nīharitvā gahetuṃ na sakkoti, evaṃ catubbidhagambhīratāvasena catasso upamā yojetabbā. Pākatikañāṇavasena cāyamatthayojanā katā diṭṭhasaccānaṃ tattha paṭivedhasabbhāvato, tathāpi yasmā sāvakānaṃ paccekabuddhānañca tattha sappadesameva ñāṇaṃ, buddhānaṃyeva nippadesaṃ. Tasmā vuttaṃ ‘‘buddhavisayaṃ pañha’’nti.
ಮಾತಿ ಪಟಿಸೇಧೇ ನಿಪಾತೋ। ಸ್ವಾಯಂ ‘‘ಉತ್ತಾನಕುತ್ತಾನಕೋ ವಿಯ ಖಾಯತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಾ ಭಣೀತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಉಸ್ಸಾದೇನ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞಾವಸೇನ ಉಕ್ಕಂಸನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪಸಾದೇನ್ತೋತಿ ನಿಬ್ಭಚ್ಛನ್ತೋ, ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞಭಾವೇನ।
Māti paṭisedhe nipāto. Svāyaṃ ‘‘uttānakuttānako viya khāyatī’’ti vacanaṃ sandhāya vuttoti āha ‘‘mā bhaṇīti attho’’ti. Ussādentoti paññāvasena ukkaṃsantoti attho. Apasādentoti nibbhacchanto, niggaṇhantoti attho. Tenāti mahāpaññabhāvena.
ತತ್ಥಾತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸತಿಪಿ ಉತ್ತಾನಭಾವೇ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಗಮ್ಭೀರಭಾವೇ। ಸುಭೋಜನರಸಪುಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಸುನ್ದರೇನ ಭೋಜನರಸೇನ ಪೋಸಿತಸ್ಸ। ಕತಯೋಗಸ್ಸಾತಿ ನಿಬ್ಬುದ್ಧಪಯೋಗೇ ಕತಪರಿಚಯಸ್ಸ। ಮಲ್ಲಪಾಸಾಣನ್ತಿ ಮಲ್ಲೇಹಿ ಮಹಾಬಲೇಹೇವ ಖಿಪಿತಬ್ಬಪಾಸಾಣಂ। ಕುಹಿಂ ಇಮಸ್ಸ ಭಾರಿಯಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಸ್ಮಿಂ ಪಸ್ಸೇ ಇಮಸ್ಸ ಪಾಸಾಣಸ್ಸ ಗರುತರಪದೇಸೋತಿ ತಸ್ಸ ಸಲ್ಲಹುಕಭಾವಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ವದತಿ।
Tatthāti therassa satipi uttānabhāve paṭiccasamuppādassa aññesaṃ gambhīrabhāve. Subhojanarasapuṭṭhassāti sundarena bhojanarasena positassa. Katayogassāti nibbuddhapayoge kataparicayassa. Mallapāsāṇanti mallehi mahābaleheva khipitabbapāsāṇaṃ. Kuhiṃ imassa bhāriyaṭṭhānanti kasmiṃ passe imassa pāsāṇassa garutarapadesoti tassa sallahukabhāvaṃ dīpento vadati.
ತಿಮಿರಪಿಙ್ಗಲೇನೇವ ದೀಪೇನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಮಹಾವಿಪ್ಫಾರಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ। ಪಕ್ಕುಥತೀತಿ ಪಕ್ಕುಥನ್ತಂ ವಿಯ ಪರಿವತ್ತತಿ ಪರಿತೋ ವತ್ತತಿ। ಲಕ್ಖಣವಚನಞ್ಹೇತಂ। ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಸಕಲಿಕಅಟ್ಠಿಕಾ ಪಿಟ್ಠಿಪತ್ತಂ। ಕಾಯೂಪಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಮಹತಾ ಕಾಯೇನ ಉಪೇತಸ್ಸ, ಮಹಾಕಾಯಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಿಞ್ಛ ವಟ್ಟೀತಿ ಪಿಞ್ಛ ಕಲಾಪೋ। ಸುಪಣ್ಣವಾತನ್ತಿ ನಾಗಗ್ಗಹಣಾದೀಸು ಪಕ್ಖಪಪ್ಫೋಟನವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕವಾತಂ।
Timirapiṅgalenevadīpenti tassa mahāvipphārabhāvato. Tenāha ‘‘tassa kirā’’tiādi. Pakkuthatīti pakkuthantaṃ viya parivattati parito vattati. Lakkhaṇavacanañhetaṃ. Piṭṭhiyaṃ sakalikaaṭṭhikā piṭṭhipattaṃ. Kāyūpapannassāti mahatā kāyena upetassa, mahākāyassāti attho. Piñcha vaṭṭīti piñcha kalāpo. Supaṇṇavātanti nāgaggahaṇādīsu pakkhapapphoṭanavasena uppajjanakavātaṃ.
‘‘ಪುಬ್ಬೂಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಣಾನಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ಇತೋ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಇತೋತಿ ಇತೋ ಭದ್ದಕಪ್ಪತೋ। ಸತಸಹಸ್ಸಿಮೇತಿ ಸತಸಹಸ್ಸಮೇ। ಹಂಸವತೀ ನಾಮ ನಗರಂ ಅಹೋಸಿ ಜಾತನಗರಂ। ಧುರಪತ್ತಾನೀತಿ ಬಾಹಿರಪತ್ತಾನಿ, ಯಾನಿ ದೀಘತಮಾನಿ।
‘‘Pubbūpanissayasampattiyā’’tiādinā uddiṭṭhakāraṇāni vitthārato vivarituṃ ‘‘ito kirā’’tiādi vuttaṃ. Tattha itoti ito bhaddakappato. Satasahassimeti satasahassame. Haṃsavatī nāma nagaraṃ ahosi jātanagaraṃ. Dhurapattānīti bāhirapattāni, yāni dīghatamāni.
ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾತಿ ವೇಮಾತಿಕಭಾತಾ ಕನಿಟ್ಠೋ ಯಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ನನ್ದತ್ಥೇರೋ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಸಹೋದರಾ ಭಾತರೋ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಜೇಟ್ಠಾ ತಾವ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಕನಿಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಅಸಮ್ಭವೋ ಏವ। ಭೋಗನ್ತಿ ವಿಭವಂ। ಉಪಸನ್ತೋತಿ ಚೋರಜನಿತಸಙ್ಖೋಭವೂಪಸಮೇನ ಉಪಸನ್ತೋ ಜನಪದೋ।
Kaniṭṭhabhātāti vemātikabhātā kaniṭṭho yathā amhākaṃ bhagavato nandatthero. Buddhānañhi sahodarā bhātaro nāma na honti. Tattha jeṭṭhā tāva nuppajjanti, kaniṭṭhānaṃ pana asambhavo eva. Bhoganti vibhavaṃ. Upasantoti corajanitasaṅkhobhavūpasamena upasanto janapado.
ದ್ವೇ ಸಾಟಕೇ ನಿವಾಸೇತ್ವಾತಿ ಸಾಟಕದ್ವಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಪರಿಹಾರಿಯಂ ಕತ್ವಾ, ಇತರಂ ಸಬ್ಬಸಮ್ಭಾರಂ ಅತ್ತನಾ ಮೋಚೇತ್ವಾ।
Dvesāṭake nivāsetvāti sāṭakadvayameva attano kāyaparihāriyaṃ katvā, itaraṃ sabbasambhāraṃ attanā mocetvā.
ಪತ್ತಗ್ಗಹಣತ್ಥನ್ತಿ ಅನ್ತೋಪಕ್ಖಿತ್ತಉಣ್ಹಭೋಜನತ್ತಾ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅಪರಾಪರಂ ಹತ್ಥೇ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಸುಖೇನ ಪತ್ತಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ। ಉತ್ತರಿಸಾಟಕನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉತ್ತರಿಯಂ ಸಾಟಕಂ। ಏತಾನಿ ಪಾಕಟಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಏತಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಾನಿ ಭಗವತೋ ದೇಸನಾಯ ಪಾಕಟಾನಿ ಬುದ್ಧೇ ಬುದ್ಧಸಾವಕೇ ಚ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಕರಣಟ್ಠಾನಾನಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪನ ಬೋಧಿಸತ್ತಞ್ಚ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಕರಣಟ್ಠಾನಾನಿ ಬಹೂನಿಯೇವ।
Pattaggahaṇatthanti antopakkhittauṇhabhojanattā pattassa aparāparaṃ hatthe parivattentassa sukhena pattaggahaṇatthaṃ. Uttarisāṭakanti attano uttariyaṃ sāṭakaṃ. Etāni pākaṭaṭṭhānānīti etāni yathāvuttāni bhagavato desanāya pākaṭāni buddhe buddhasāvake ca uddissa therassa puññakaraṇaṭṭhānāni, paccekabuddhaṃ pana bodhisattañca uddissa therassa puññakaraṇaṭṭhānāni bahūniyeva.
ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣದಿವಸೇಯೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ।
Paṭisandhiṃ gahetvāti amhākaṃ bodhisattassa paṭisandhiggahaṇadivaseyeva paṭisandhiṃ gahetvā.
ಉಗ್ಗಹನಂ ಪಾಳಿಯಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ಸವನಂ ಅತ್ಥಸವನಂ, ಪರಿಪುಚ್ಛನಂ ಗಣ್ಠಿಟ್ಠಾನೇಸು ಅತ್ಥಪರಿಪುಚ್ಛನಂ, ಧಾರಣಂ ಪಾಳಿಯಾ ಪಾಳಿಅತ್ಥಸ್ಸ ಚ ಚಿತ್ತೇ ಠಪನಂ। ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತಂ ಇಧ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸ ವಸೇನಾತಿಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಸೋತಾಪನ್ನಾನಞ್ಚ…ಪೇ॰… ಉಪಟ್ಠಾತಿ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮೋಹವಿಗಮೇನ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಮುದಯಧಮ್ಮಂ, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ನಿರೋಧಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನತೋ । ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಸಹ ಪಚ್ಚಯೇನ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಅವಬೋಧೋ। ಚತೂಹೀತಿ ಧಮ್ಮಗಮ್ಭೀರಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಗಮ್ಭೀರತಾಹಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಗಮ್ಭೀರತಾ।
Uggahanaṃ pāḷiyā uggaṇhanaṃ, savanaṃ atthasavanaṃ, paripucchanaṃ gaṇṭhiṭṭhānesu atthaparipucchanaṃ, dhāraṇaṃ pāḷiyā pāḷiatthassa ca citte ṭhapanaṃ. Sabbañcetaṃ idha paṭiccasamuppādavasena veditabbaṃ, sabbassapi buddhavacanassa vasenātipi vaṭṭati. Sotāpannānañca…pe… upaṭṭhāti tattha sammohavigamena ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti attapaccakkhavasena upaṭṭhānato . Nāmarūpaparicchedoti saha paccayena nāmarūpassa paricchijja avabodho. Catūhīti dhammagambhīrādīhi catūhi gambhīratāhi sabbāpi gambhīratā.
ಸಾವಕೇಹಿ ದೇಸಿತಾ ದೇಸನಾಪಿ ಪನ ಸತ್ಥು ಏವ ದೇಸನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮಯಾ ದಿನ್ನನಯೇ ಠತ್ವಾ’’ತಿ। ‘‘ಸೇಕ್ಖೇನ ನಾಮ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪಟಿವಿದ್ಧಂ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ನ ತಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತಾತಿ ತಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರಸ್ಸ ಉಪಾದಾನಸ್ಸ ಗಮ್ಭೀರತಾ ವಿಯ ಸುಟ್ಠು ದಿಟ್ಠಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಇದಂ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಗಮ್ಭೀರಂ, ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೋ ಪನ ಉತ್ತಾನಕೋ ಜಾತೋ’’ತಿ। ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಾ, ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ಪನ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾಯೇವ ಅನವಸೇಸತೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ನ ಇತರೇ। ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಚಯವಸೇನ ‘‘ಇದಂ ಅಪರದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಥೇರಂ ಅಪಸಾದೇನ್ತೇನ। ತಮೇವ ಹಿಸ್ಸ ಅನವಸೇಸತೋ ಪಟಿವೇಧಾಭಾವಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಸತಿಪಿ ಧಮ್ಮತೋ ಭೇದೇ ಸಂಯೋಜನತ್ಥಅನುಸಯತ್ಥವಸೇನ ಪನ ತೇಸಂ ಲಬ್ಭಮಾನಭೇದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಕಿಲೇಸೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಞ್ಞೋ ಹಿ ತೇಸಂ ಬನ್ಧನತ್ಥೋ, ಅಞ್ಞೋ ಥಾಮಗಮನಟ್ಠೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ ತಥಾರೂಪಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪದಂ ಅಭಾವಯತೋವ ಅನುತ್ತಾನಮೇವ ಧಮ್ಮಂ ಉತ್ತಾನನ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಚತ್ತಾರಿ ಅಟ್ಠ ಸೋಳಸ ವಾ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನೀತಿ ಇದಂ ಮಹಾಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಸನ್ತಾನೇ ಬೋಧಿಪರಿಪಾಚಕಧಮ್ಮಾನಂ ತಿಕ್ಖಮಜ್ಝಿಮಮುದುಭಾವಸಿದ್ಧಕಾಲವಿಸೇಸದಸ್ಸನಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಮಹಾಭಿನೀಹಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಏತೇಹೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಬುದ್ಧಸಾವಕಅಗ್ಗಸಾವಕಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೇಹಿ। ಪಚ್ಚನೀಕನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಂ ವಿರುದ್ಧಂ। ಸಬ್ಬಥಾ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಪಟಿವೇಧೋ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿಯಾಧಿಗಮೋ ಏವಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸೇವಾ’’ತಿ। ನವಹಿ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಉಪ್ಪಾದಾದೀಹಿ ನವಹಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೇಹಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೪೫) –
Sāvakehi desitā desanāpi pana satthu eva desanāti āha ‘‘mayā dinnanaye ṭhatvā’’ti. ‘‘Sekkhena nāma nibbānaṃ sabbākārena paṭividdhaṃ na hotī’’ti na tassa gambhīratāti tassa gambhīrassa upādānassa gambhīratā viya suṭṭhu diṭṭhā nāma hoti. Tasmā āha ‘‘idaṃ nibbānameva gambhīraṃ, paccayākāro pana uttānako jāto’’ti. Nibbānañhi sabbepi asekkhā sabbaso paṭivijjhanti nippadesattā, paccayākāraṃ pana sammāsambuddhāyeva anavasesato paṭivijjhanti, na itare. Tasmā paccayavasena ‘‘idaṃ aparaddha’’nti vuttaṃ theraṃ apasādentena. Tameva hissa anavasesato paṭivedhābhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘atha kasmā’’tiādi vuttaṃ. Asatipi dhammato bhede saṃyojanatthaanusayatthavasena pana tesaṃ labbhamānabhedaṃ gahetvā ‘‘ime cattāro kilese’’ti vuttaṃ. Añño hi tesaṃ bandhanattho, añño thāmagamanaṭṭhoti. Esa nayo sesesupi. Iti imesaṃ kilesānaṃ appahīnattā tathārūpaṃ upanissayasampadaṃ abhāvayatova anuttānameva dhammaṃ uttānanti na vattabbamevāti adhippāyo. Cattāri aṭṭha soḷasa vā asaṅkhyeyyānīti idaṃ mahābodhisattānaṃ santāne bodhiparipācakadhammānaṃ tikkhamajjhimamudubhāvasiddhakālavisesadassanaṃ, tañca kho mahābhinīhārato paṭṭhāyāti vadanti. Etehīti yathāvuttabuddhasāvakaaggasāvakapaccekabuddhasammāsambuddhānaṃ visesādhigamehi. Paccanīkanti paṭikkūlaṃ viruddhaṃ. Sabbathā paccayākārapaṭivedho nāma sammāsambodhiyādhigamo evāti vuttaṃ ‘‘paccayākāraṃ paṭivijjhituṃ vāyamantassevā’’ti. Navahi ākārehīti uppādādīhi navahi paccayākārehi. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.45) –
‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿ ಚ ಪವತ್ತಟ್ಠಿತಿ ಚ ನಿಮಿತ್ತಟ್ಠಿತಿ ಚ ಆಯೂಹನಟ್ಠಿತಿ ಚ ಸಂಯೋಗಟ್ಠಿತಿ ಚ ಪಲಿಬೋಧಟ್ಠಿತಿ ಚ ಸಮುದಯಟ್ಠಿತಿ ಚ ಹೇತುಟ್ಠಿತಿ ಚ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತಿ ಚ, ಇಮೇಹಿ ನವಹಾಕಾರೇಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿಆದಿ।
‘‘Avijjāsaṅkhārānaṃ uppādaṭṭhiti ca pavattaṭṭhiti ca nimittaṭṭhiti ca āyūhanaṭṭhiti ca saṃyogaṭṭhiti ca palibodhaṭṭhiti ca samudayaṭṭhiti ca hetuṭṭhiti ca paccayaṭṭhiti ca, imehi navahākārehi avijjā paccayo, saṅkhārā paccayasamuppannā’’tiādi.
ತತ್ಥ ನವಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ನವಹಿ ಪಚ್ಚಯಭಾವೂಪಗಮನೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ। ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಏತಸ್ಮಾ ಫಲನ್ತಿ ಉಪ್ಪಾದೋ, ಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣಭಾವೋ। ಸತಿ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನಾಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ತಥಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ ಚ ನಿಮಿಯನ್ತಿ ಚ। ಯಥಾ ಚ ಭವಾದೀಸು ಖಿಪನ್ತಿ, ಏವಂ ತೇಸಂ ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಆಯೂಹನ್ತಿ ಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಘಟೇನ್ತಿ ಸಂಯುಜ್ಜನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಫಲೇನ। ಯಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತಾನೇ ಸಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ, ತಂ ಪಲಿಬುನ್ಧನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯನ್ತರಸಮವಾಯೇ ಉದಯನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಹಿನೋತಿ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಕಾರಣಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ಪಟಿಚ್ಚ ಅವಿಜ್ಜಂ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅಯನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಕಾರಣಭಾವೂಪಗಮನವಿಸೇಸಾ ಉಪ್ಪಾದಾದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ। ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತೀತಿ ಚ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತೇನಾತಿ ಠಿತಿ, ಕಾರಣಂ। ಉಪ್ಪಾದೋ ಏವ ಠಿತಿ ಉಪ್ಪಾದಠಿತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಇದಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರದಸ್ಸನಂ ಯಥಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ಮಹಾಬೋಧಿಮೂಲೇ ಪವತ್ತಿತಂ, ತಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತಾಪಿ ಪವತ್ತಿತನ್ತಿ ಅಚ್ಛರಿಯವೇಗಾಭಿಹತಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಸಙ್ಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಕಮ್ಪೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದಿಟ್ಠಮತ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Tattha navahākārehīti navahi paccayabhāvūpagamanehi ākārehi. Uppajjati etasmā phalanti uppādo, phaluppattiyā kāraṇabhāvo. Sati ca avijjāya saṅkhārā uppajjanti, nāsati, tasmā avijjā saṅkhārānaṃ uppādo hoti. Tathā avijjāya sati saṅkhārā pavattanti ca nimiyanti ca. Yathā ca bhavādīsu khipanti, evaṃ tesaṃ avijjā paccayo hoti, tathā āyūhanti phaluppattiyā ghaṭenti saṃyujjanti attano phalena. Yasmiṃ santāne sayaṃ uppannā, taṃ palibundhanti paccayantarasamavāye udayanti uppajjanti, hinoti ca saṅkhārānaṃ kāraṇabhāvaṃ upagacchati. Paṭicca avijjaṃ saṅkhārā ayanti pavattantīti evaṃ avijjāya saṅkhārānaṃ kāraṇabhāvūpagamanavisesā uppādādayo veditabbāti. Uppādaṭṭhitīti ca tiṭṭhati etenāti ṭhiti, kāraṇaṃ. Uppādo eva ṭhiti uppādaṭhiti. Esa nayo sesesupi. Idañca paccayākāradassanaṃ yathā purimehi mahābodhimūle pavattitaṃ, tathā amhākaṃ bhagavatāpi pavattitanti acchariyavegābhihatā dasasahassilokadhātu saṅkampi sampakampīti dassento ‘‘diṭṭhamatte’’tiādimāha.
ಏತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಸಞ್ಞಿತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ। ಸೋ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ಥತೋ ಹೇತುಪ್ಪಭವಾನಂ ಹೇತು। ತೇನಾಹ ‘‘ಏತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಸ್ಸಾ’’ತಿ । ಜಾತಿಆದೀನಂ ಜರಾಮರಣಪಚ್ಚಯತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೋ ತಸ್ಸ ಚ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೋ ನ ಪಠಮಾಭಿನಿವೇಸಮತ್ತೇನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ತತ್ಥ ಅಪರಾಪರಂ ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿಸಞ್ಞಿತೇನ ಅನು ಅನು ಬುಜ್ಝನೇನ। ತದುಭಯಭಾವಂ ಪನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾವಸೇನ ಅನನುಬುಜ್ಝನಾ’’ತಿ ಆಹ। ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದೀನಂ ಪಜಹನವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ ಏವ ನಾಮ ಹೋತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇನ ತಿಕ್ಖವಿಸದಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ, ತದಧಿಟ್ಠಾನಭೂತಾ ಚ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಚ ಪರಿಞ್ಞಾಪಹಾನಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ಪವತ್ತಿಯಾ ತೀರಣಪ್ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಸಙ್ಗಹೋ ಚಾತಿ ತದುಭಯಪಟಿವೇಧಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತೀರಣಪ್ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾವಸೇನ ಅಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝನಾ’’ತಿ ಆಹ। ತನ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಟವೀನನತ್ಥಂ ತನ್ತವಾಯೇತಿ ತನ್ತಂ ಆವಞ್ಛಿತ್ವಾ ಪಸಾರಿತಸುತ್ತವಟ್ಟಿತಂ ನೀಯತೀತಿ ಕತ್ವಾ, ತಂ ಪನ ತನ್ತಾಕುಲತಾಯ ನಿದಸ್ಸನಭಾವೇನ ಆಕುಲಮೇವ ಗಹಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತನ್ತಂ ವಿಯ ಆಕುಲಜಾತಾ’’ತಿ। ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಥಾ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಮಾನೇತುನ್ತಿ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಆನೇತುಂ, ಅವಿಸಮಂ ಉಜುಂ ಕಾತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತನ್ತಮೇವ ವಾ ಆಕುಲಂ ತನ್ತಾಕುಲಂ, ತನ್ತಾಕುಲಂ ವಿಯ ಜಾತಾ ಭೂತಾ ತನ್ತಾಕುಲಕಜಾತಾ। ಮಜ್ಝಿಮಂ ಪಟಿಪದಂ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ಅನ್ತದ್ವಯಪಕ್ಖನ್ದೇನ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರೇ ಖಲಿತ್ವಾ ಆಕುಲಬ್ಯಾಕುಲಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇನೇವ ಅನ್ತದ್ವಯಪಕ್ಖನ್ದೇನ ತಂತಂದಿಟ್ಠಿಗ್ಗಾಹವಸೇನ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತಾ ಉಜುಕಂ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿತನ್ತಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತುಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಾಕಾರಂ ಉಜುಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ। ದ್ವೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೇತಿ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಮಹಾಬೋಧಿಸತ್ತೇ। ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ, ಪರೋಪದೇಸೇನ ವಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗುಳಕಜಾತನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಜಾತಗುಳಕಂ ಪಿಣ್ಡಿಸುತ್ತಂ। ತತೋ ಏವ ಗಣ್ಠಿಬದ್ಧನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಚ್ಚಯೇಸು ಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾತಿ ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಾನತ್ತಾದಿಸಭಾವೇಸು ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮೇಸು ನಿಚ್ಚಾದಿಭಾವವಸೇನ ಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ। ಪಚ್ಚಯೇ ಉಜುಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ನಿಚ್ಚಾದಿಗಾಹಸ್ಸ ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜನತೋ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ದಸ್ಸನಂ ಉಜುಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಕಾಯಗನ್ಥವಸೇನ ಗಣ್ಠಿಕಜಾತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ…ಪೇ॰… ಗಣ್ಠಿಬದ್ಧಾ’’ತಿ।
Etassa dhammassāti etassa paṭiccasamuppādasaññitassa dhammassa. So pana yasmā atthato hetuppabhavānaṃ hetu. Tenāha ‘‘etassa paccayadhammassā’’ti . Jātiādīnaṃ jarāmaraṇapaccayatāyāti attho. Nāmarūpaparicchedo tassa ca paccayapariggaho na paṭhamābhinivesamattena hoti, atha kho tattha aparāparaṃ ñāṇuppattisaññitena anu anu bujjhanena. Tadubhayabhāvaṃ pana dassento ‘‘ñātapariññāvasena ananubujjhanā’’ti āha. Niccasaññādīnaṃ pajahanavasena pavattamānā vipassanādhamme paṭivijjhati eva nāma hoti paṭipakkhavikkhambhanena tikkhavisadabhāvāpattito, tadadhiṭṭhānabhūtā ca tīraṇapariññā ariyamaggo ca pariññāpahānābhisamayavasena pavattiyā tīraṇappahānapariññāsaṅgaho cāti tadubhayapaṭivedhābhāvaṃ dassento ‘‘tīraṇappahānapariññāvasena appaṭivijjhanā’’ti āha. Tantaṃ vuccati paṭavīnanatthaṃ tantavāyeti tantaṃ āvañchitvā pasāritasuttavaṭṭitaṃ nīyatīti katvā, taṃ pana tantākulatāya nidassanabhāvena ākulameva gahitanti āha ‘‘tantaṃ viya ākulajātā’’ti. Saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassento ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ. Samānetunti pubbenāparaṃ samaṃ katvā ānetuṃ, avisamaṃ ujuṃ kātunti attho. Tantameva vā ākulaṃ tantākulaṃ, tantākulaṃ viya jātā bhūtā tantākulakajātā. Majjhimaṃ paṭipadaṃ anupagantvā antadvayapakkhandena paccayākāre khalitvā ākulabyākulā honti, teneva antadvayapakkhandena taṃtaṃdiṭṭhiggāhavasena paribbhamantā ujukaṃ dhammaṭṭhititantaṃ paṭivijjhituṃ na jānanti. Tenāha ‘‘na sakkonti paccayākāraṃ ujuṃ kātu’’nti. Dve bodhisatteti paccekabodhisattamahābodhisatte. Attano dhammatāyāti attano sabhāvena, paropadesena vināti attho. Tattha tattha guḷakajātanti tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne jātaguḷakaṃ piṇḍisuttaṃ. Tato eva gaṇṭhibaddhanti vuttaṃ. Paccayesu pakkhalitvāti aniccadukkhānattādisabhāvesu paccayadhammesu niccādibhāvavasena pakkhalitvā. Paccaye ujuṃ kātuṃ asakkontoti tasseva niccādigāhassa avissajjanato paccayadhammanimittaṃ attano dassanaṃ ujuṃ kātuṃ asakkonto idaṃsaccābhinivesakāyaganthavasena gaṇṭhikajātā hontīti āha ‘‘dvāsaṭṭhi…pe… gaṇṭhibaddhā’’ti.
ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಆದಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ನಿಸ್ಸಿತಾ ಅಲ್ಲೀನಾ, ವಿನನತೋ ಕುಲಾತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಲದ್ಧನಾಮಸ್ಸ ತನ್ತವಾಯಸ್ಸ ಗಣ್ಠಿಕಂ ನಾಮ ಆಕುಲಭಾವೇನ ಅಗ್ಗತೋ ವಾ ಮೂಲತೋ ವಾ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವಯವಂ ಖಲಿತಬನ್ಧಸುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕುಲಾಗಣ್ಠಿಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪೇಸಕಾರಕಞ್ಜಿಯಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಸಕುಣಿಕಾತಿ ವಟ್ಟಚಾಟಕಸಕುಣಿಕಾ। ಸಾ ಹಿ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಸು ಓಲಮ್ಬನಕುಲಾವಕಾ ಹೋತಿ। ತಞ್ಹಿ ಸಾ ಕುಲಾವಕಂ ತತೋ ತತೋ ತಿಣಹೀರಾದಿಕೇ ಆನೇತ್ವಾ ತಥಾ ತಥಾ ವಿನನ್ಧತಿ, ಯಥಾ ತೇಸಂ ಪೇಸಕಾರಕಞ್ಜಿಯಸುತ್ತಂ ವಿಯ ಅಗ್ಗೇನ ವಾ ಅಗ್ಗಂ, ಮೂಲೇನ ವಾ ಮೂಲಂ ಸಮಾನೇತುಂ ವಿವೇಚೇತುಂ ವಾ ನ ಸಕ್ಕಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾ’’ತಿಆದಿ। ತದುಭಯಮ್ಪೀತಿ ಕುಲಾಗಣ್ಠಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಕಞ್ಜಿಯಸುತ್ತಂ ಕುಲಾವಕಞ್ಚ। ಪುರಿಮನಯೇನೇವಾತಿ ‘‘ಏವಮೇವ ಸತ್ತಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ।
Ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā sassatadiṭṭhiādi diṭṭhiyo nissitā allīnā, vinanato kulāti itthiliṅgavasena laddhanāmassa tantavāyassa gaṇṭhikaṃ nāma ākulabhāvena aggato vā mūlato vā duviññeyyāvayavaṃ khalitabandhasuttanti āha ‘‘kulāgaṇṭhikaṃ vuccati pesakārakañjiyasutta’’nti. Sakuṇikāti vaṭṭacāṭakasakuṇikā. Sā hi rukkhasākhāsu olambanakulāvakā hoti. Tañhi sā kulāvakaṃ tato tato tiṇahīrādike ānetvā tathā tathā vinandhati, yathā tesaṃ pesakārakañjiyasuttaṃ viya aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ vivecetuṃ vā na sakkā. Tenāha ‘‘yathā’’tiādi. Tadubhayampīti kulāgaṇṭhikanti vuttaṃ kañjiyasuttaṃ kulāvakañca. Purimanayenevāti ‘‘evameva sattā’’tiādinā pubbe vuttanayeneva.
ಕಾಮಂ ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜತಿಣಾನಿ ಯಥಾಜಾತಾನಿಪಿ ದೀಘಭಾವೇನ ಪತಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಟ್ಠಾನೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿನನ್ಧಿತ್ವಾ ಆಕುಲಾನಿ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ತಾನಿ ಪನ ತಥಾ ದುಬ್ಬಿವೇಚಿಯಾನಿ ಯಥಾ ರಜ್ಜುಭೂತಾನೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
Kāmaṃ muñjapabbajatiṇāni yathājātānipi dīghabhāvena patitvā araññaṭṭhāne aññamaññaṃ vinandhitvā ākulāni hutvā tiṭṭhanti, tāni pana tathā dubbiveciyāni yathā rajjubhūtānīti dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Sesamettha heṭṭhā vuttanayameva.
ಅಪಾಯೋತಿ ಅಯೇನ ಸುಖೇನ, ಸುಖಹೇತುನಾ ವಾ ವಿರಹಿತೋ। ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಗತಿಭಾವತೋತಿ ಅಪಾಯಿಕಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ। ಸುಖಸಮುಸ್ಸಯತೋತಿ ‘‘ಅಬ್ಭುದಯತೋ ವಿನಿಪತಿತತ್ತಾ’’ತಿ ವಿರೂಪಂ ನಿಪತಿತತ್ತಾ ಯಥಾ ತೇನತ್ತಭಾವೇನ ಸುಖಸಮುಸ್ಸಯೋ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ನಿಪತಿತತ್ತಾ। ಇತರೋತಿ ಸಂಸಾರೋ ನನು ‘‘ಅಪಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೋಪಿ ಸಂಸಾರೋ ಏವಾತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ನಿರಯಾದೀನಂ ಪನ ಅಧಿಮತ್ತದುಕ್ಖಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅಪಾಯಾದಿಗ್ಗಹಣಂ ಗೋಬಲಿಬದ್ದಞಾಯೇನ ಅಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಖನ್ಧಾನಞ್ಚ ಪಟಿಪಾಟೀತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಹೇತುಫಲಭಾವೇನ ಅಪರಾಪರುಪ್ಪತ್ತಿ। ಅಬ್ಭೋಚ್ಛಿನ್ನಂ ವತ್ತಮಾನಾತಿ ಅವಿಚ್ಛೇದೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾ।
Apāyoti ayena sukhena, sukhahetunā vā virahito. Dukkhassa gatibhāvatoti apāyikassa dukkhassa pavattiṭṭhānabhāvato. Sukhasamussayatoti ‘‘abbhudayato vinipatitattā’’ti virūpaṃ nipatitattā yathā tenattabhāvena sukhasamussayo na hoti, evaṃ nipatitattā. Itaroti saṃsāro nanu ‘‘apāya’’ntiādinā vuttopi saṃsāro evāti? Saccametaṃ, nirayādīnaṃ pana adhimattadukkhabhāvadassanatthaṃ apāyādiggahaṇaṃ gobalibaddañāyena ayamattho veditabbo. Khandhānañca paṭipāṭīti pañcannaṃ khandhānaṃ hetuphalabhāvena aparāparuppatti. Abbhocchinnaṃ vattamānāti avicchedena pavattamānā.
ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೀತಿ ತಂ ‘‘ಅಪಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಪಾಯದುಕ್ಖಞ್ಚೇವ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಞ್ಚ। ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ವಾತಕ್ಖಿತ್ತಾ ನಾವಾ ವಿಯಾತಿ ಇದಂ ಪರಿಬ್ಭಮನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಮಹನ್ತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚೇವ ಪರಿಬ್ಭಮನಸ್ಸ ಅನವತ್ತಿತದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
Taṃ sabbampīti taṃ ‘‘apāya’’ntiādinā vuttaṃ sabbaṃ apāyadukkhañceva vaṭṭadukkhañca. Mahāsamudde vātakkhittā nāvā viyāti idaṃ paribbhamanaṭṭhānassa mahantabhāvadassanatthañceva paribbhamanassa anavattitadassanatthañca veditabbaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
ನಿದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nidānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ದುಕ್ಖವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dukkhavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೧೦. ನಿದಾನಸುತ್ತಂ • 10. Nidānasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೧೦. ನಿದಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Nidānasuttavaṇṇanā
