Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયવિનિચ્છય-ટીકા • Vinayavinicchaya-ṭīkā

    નિગમનકથાવણ્ણના

    Nigamanakathāvaṇṇanā

    ૩૧૬૮-૭૮. એવં ‘‘વિનયો સંવરત્થાય, સંવરો અવિપ્પટિસારત્થાય, અવિપ્પટિસારો પામોજ્જત્થાય, પામોજ્જં પીતત્થાય, પીતિ પસ્સદ્ધત્થાય, પસ્સદ્ધિ સુખત્થાય, સુખં સમાધત્થાય, સમાધિ યથાભૂતઞાણદસ્સનત્થાય, યથાભૂતઞાણદસ્સનં નિબ્બિદત્થાય, નિબ્બિદા વિરાગત્થાય, વિરાગો વિમુત્તત્થાય, વિમુત્તિ વિમુત્તિઞાણદસ્સનત્થાય, વિમુત્તિઞાણદસ્સનં અનુપાદાપઅનિબ્બાનત્થાયા’’તિ (પરિ॰ ૩૬૫) દસ્સિતાનિસંસપરમ્પરાનિદ્ધારણમુખેન અનુપાદિસેસનિબ્બાનધાતુપરિયન્તં સાનિસંસં વિનયકથં કથેત્વા તસ્સા પમાણતઞ્ચ વિભાવેત્વા અત્તનો સુતબુદ્ધત્તા ‘‘સનિદાનં, ભિક્ખવે, ધમ્મં દેસેમી’’તિ (અ॰ નિ॰ ૩.૧૨૬; કથા॰ ૮૦૬) વચનતો ભગવતો ચરિતમનુવત્તન્તો તસ્સ દેસકાલાદિવસેન નિદાનં દસ્સેતુમાહ ‘‘સેટ્ઠસ્સા’’તિઆદિ.

    3168-78. Evaṃ ‘‘vinayo saṃvaratthāya, saṃvaro avippaṭisāratthāya, avippaṭisāro pāmojjatthāya, pāmojjaṃ pītatthāya, pīti passaddhatthāya, passaddhi sukhatthāya, sukhaṃ samādhatthāya, samādhi yathābhūtañāṇadassanatthāya, yathābhūtañāṇadassanaṃ nibbidatthāya, nibbidā virāgatthāya, virāgo vimuttatthāya, vimutti vimuttiñāṇadassanatthāya, vimuttiñāṇadassanaṃ anupādāpaanibbānatthāyā’’ti (pari. 365) dassitānisaṃsaparamparāniddhāraṇamukhena anupādisesanibbānadhātupariyantaṃ sānisaṃsaṃ vinayakathaṃ kathetvā tassā pamāṇatañca vibhāvetvā attano sutabuddhattā ‘‘sanidānaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemī’’ti (a. ni. 3.126; kathā. 806) vacanato bhagavato caritamanuvattanto tassa desakālādivasena nidānaṃ dassetumāha ‘‘seṭṭhassā’’tiādi.

    તત્થ સેટ્ઠસ્સાતિ ધનધઞ્ઞવત્થાલઙ્કારાદિઉપભોગપરિભોગસમ્પત્તિયા ચેવ ગામરાજધાનિખેત્તવત્થુનદિતળાકારામાદિસમ્પત્તિયા ચ પસત્થતરસ્સ. નાભિભૂતેતિ મજ્ઝવત્તિતાય નાભિસદિસે. નિરાકુલેતિ મજ્ઝવત્તિતાયેવ પરિમણ્ડલાદિસમ્ભવતો વિલોપાદિઆકુલરહિતે. સબ્બસ્સ પન લોકસ્સ રામણીયકે સમ્પિણ્ડિતે વિય રમણીયતરે ભૂતમઙ્ગલે ગામેતિ સમ્બન્ધો.

    Tattha seṭṭhassāti dhanadhaññavatthālaṅkārādiupabhogaparibhogasampattiyā ceva gāmarājadhānikhettavatthunaditaḷākārāmādisampattiyā ca pasatthatarassa. Nābhibhūteti majjhavattitāya nābhisadise. Nirākuleti majjhavattitāyeva parimaṇḍalādisambhavato vilopādiākularahite. Sabbassa pana lokassa rāmaṇīyake sampiṇḍite viya ramaṇīyatare bhūtamaṅgale gāmeti sambandho.

    પુનપિ કિંવિસિટ્ઠેતિ આહ ‘‘કદલી’’તિઆદિ. કદલી ચ સાલઞ્ચ તાલઞ્ચ ઉચ્છુ ચ નાળિકેરા ચ કદલી…પે॰… નાળિકેરા, તેસં વનાનિ કદલી…પે॰… નાળિકેરવનાનિ, તેહિ આકુલે આકિણ્ણેતિ અત્થો. કમલાનિ ચ ઉપ્પલાનિ ચ કમલુપ્પલાનિ, તેહિ સઞ્છન્ના કમલુપ્પલસઞ્છન્ના, સલિલસ્સ આસયા સલિલાસયા, કમલુપ્પલસઞ્છન્ના ચ તે સલિલાસયા ચાતિ કમલ…પે॰… સલિલાસયા, તેહિ સોભિતો કમલુપ્પલસઞ્છન્નસલિલાસયસોભિતો, તસ્મિં.

    Punapi kiṃvisiṭṭheti āha ‘‘kadalī’’tiādi. Kadalī ca sālañca tālañca ucchu ca nāḷikerā ca kadalī…pe… nāḷikerā, tesaṃ vanāni kadalī…pe… nāḷikeravanāni, tehi ākule ākiṇṇeti attho. Kamalāni ca uppalāni ca kamaluppalāni, tehi sañchannā kamaluppalasañchannā, salilassa āsayā salilāsayā, kamaluppalasañchannā ca te salilāsayā cāti kamala…pe… salilāsayā, tehi sobhito kamaluppalasañchannasalilāsayasobhito, tasmiṃ.

    કાવેરિયા જલં કાવેરિજલં, કાવેરિજલસ્સ સમ્પાતો પવત્તનં કાવેરિજલસમ્પાતો, તેન પરિ સમન્તતો ભૂતં પવત્તિતં મહીતલં એતસ્સાતિ કાવેરિજલસમ્પાતપરિભૂતમહીતલો, તસ્મિં. ઇદ્ધેતિ નાનાસમ્પત્તિયા સમિદ્ધે. સબ્બઙ્ગસમ્પન્નેતિ સબ્બસુખોપકરણસમ્પન્ને. મઙ્ગલેતિ જનાનં ઇદ્ધિવુદ્ધિકારણભૂતે. ભૂતમઙ્ગલેતિ એવંનામકે ગામે.

    Kāveriyā jalaṃ kāverijalaṃ, kāverijalassa sampāto pavattanaṃ kāverijalasampāto, tena pari samantato bhūtaṃ pavattitaṃ mahītalaṃ etassāti kāverijalasampātaparibhūtamahītalo, tasmiṃ. Iddheti nānāsampattiyā samiddhe. Sabbaṅgasampanneti sabbasukhopakaraṇasampanne. Maṅgaleti janānaṃ iddhivuddhikāraṇabhūte. Bhūtamaṅgaleti evaṃnāmake gāme.

    પવરો તિરતારીણતલાદિગણેહિ કુલાચલચક્કભોગિના ભોગવલયસીદન્તરસાગરાદિ આકારો એતાસન્તિ પવરાકારા, પાકારા ચ પરિખા ચ પાકારપરિખા, પવરાકારા ચ તા પાકારપરિખા ચાતિ પવરાકારપાકારપરિખા, તાહિ પરિવારિતો પવરાકારપાકારપરિખાપરિવારિતો, તસ્મિં. દસ્સનીયેતિ દસ્સનારહે. મનો રમતિ એત્થાતિ મનોરમો, તસ્મિં.

    Pavaro tiratārīṇatalādigaṇehi kulācalacakkabhoginā bhogavalayasīdantarasāgarādi ākāro etāsanti pavarākārā, pākārā ca parikhā ca pākāraparikhā, pavarākārā ca tā pākāraparikhā cāti pavarākārapākāraparikhā, tāhi parivārito pavarākārapākāraparikhāparivārito, tasmiṃ. Dassanīyeti dassanārahe. Mano ramati etthāti manoramo, tasmiṃ.

    તીરસ્સ અન્તો તીરન્તો, તીરમેવ વા અન્તો તીરન્તો, પોક્ખરણિસોબ્ભઉદકવાહકપરિખાદીનં કૂલપ્પદેસો, તીરન્તે રુહિંસુ જાયિંસૂતિ તીરન્તરુહા, તીરન્તરુહા ચ તે બહુત્તા અતીરા અપરિચ્છેદા ચાતિ તીરન્તરુહવાતીરા. વ-કારો સન્ધિજો, તરૂનં રાજાનો તરુરાજાનો, તીરન્તરુહવાતીરા ચ તે તરુરાજાનો ચાતિ તીરન્તરુહવાતીરતરુરાજાનો, તેહિ વિરાજિતો તીરન્ત…પે॰… વિરાજિતો, તસ્મિં, પુપ્ફૂપગફલૂપગછાયૂપગેહિ મહારુક્ખેહિ પટિમણ્ડિતેતિ અત્થો. ‘‘તીરન્તરુહવાનતરુરાજિવિરાજિતે’’તિ વા પાઠો, તીરન્તરુહાનં વાનતરૂનં વેતરૂપરુક્ખાનં રાજીહિ પન્તીહિ પટિમણ્ડિતેતિ અત્થો. દિજાનં ગણા દિજગણા, નાના ચ તે દિજગણા ચાતિ નાનાદિજગણા, તે તતો તતો આગન્ત્વા રમન્તિ એત્થાતિ નાનાદિજગણારામો, તસ્મિં, સુકકોકિલમયૂરાદિસકુણાનં આગન્ત્વા રમનટ્ઠાનભૂતેતિ અત્થો. નાનારામમનોરમેતિ નાના અનેકે આરામા પુપ્ફફલારામા નાનારામા, તેહિ મનોરમોતિ નાનારામમનોરમો, તસ્મિં.

    Tīrassa anto tīranto, tīrameva vā anto tīranto, pokkharaṇisobbhaudakavāhakaparikhādīnaṃ kūlappadeso, tīrante ruhiṃsu jāyiṃsūti tīrantaruhā, tīrantaruhā ca te bahuttā atīrā aparicchedā cāti tīrantaruhavātīrā. Va-kāro sandhijo, tarūnaṃ rājāno tarurājāno, tīrantaruhavātīrā ca te tarurājāno cāti tīrantaruhavātīratarurājāno, tehi virājito tīranta…pe… virājito, tasmiṃ, pupphūpagaphalūpagachāyūpagehi mahārukkhehi paṭimaṇḍiteti attho. ‘‘Tīrantaruhavānatarurājivirājite’’ti vā pāṭho, tīrantaruhānaṃ vānatarūnaṃ vetarūparukkhānaṃ rājīhi pantīhi paṭimaṇḍiteti attho. Dijānaṃ gaṇā dijagaṇā, nānā ca te dijagaṇā cāti nānādijagaṇā, te tato tato āgantvā ramanti etthāti nānādijagaṇārāmo, tasmiṃ, sukakokilamayūrādisakuṇānaṃ āgantvā ramanaṭṭhānabhūteti attho. Nānārāmamanorameti nānā aneke ārāmā pupphaphalārāmā nānārāmā, tehi manoramoti nānārāmamanoramo, tasmiṃ.

    ચારૂ ચ તે પઙ્કજા ચાતિ ચારુપઙ્કજા, કમલુપ્પલકુમુદાદયો, ચારુપઙ્કજેહિ સંકિણ્ણા સઞ્છન્ના ચારુપઙ્કજસંકિણ્ણા, ચારુપઙ્કજસંકિણ્ણા ચ તે તળાકા ચેતિ ચારુપઙ્કજસંકિણ્ણતળાકા, તેહિ સમલઙ્કતો વિભૂસિતો ચારુ…પે॰… સમલઙ્કતો, તસ્મિં. સુન્દરો મધુરો રસો અસ્સાતિ સુરસં, સુરસઞ્ચ તં ઉદકઞ્ચાતિ સુરસોદકં, સુરસોદકેન સમ્પુણ્ણા સુરસોદકસમ્પુણ્ણા, વરા ચ તે કૂપા ચાતિ વરકૂપા, સુરસોદકસમ્પુણ્ણા ચ તે વરકૂપા ચેતિ સુરસોદકસમ્પુણ્ણવરકૂપા, તેહિ ઉપસોભિતો સુરસો…પે॰… કૂપસોભિતો, તસ્મિં.

    Cārū ca te paṅkajā cāti cārupaṅkajā, kamaluppalakumudādayo, cārupaṅkajehi saṃkiṇṇā sañchannā cārupaṅkajasaṃkiṇṇā, cārupaṅkajasaṃkiṇṇā ca te taḷākā ceti cārupaṅkajasaṃkiṇṇataḷākā, tehi samalaṅkato vibhūsito cāru…pe… samalaṅkato, tasmiṃ. Sundaro madhuro raso assāti surasaṃ, surasañca taṃ udakañcāti surasodakaṃ, surasodakena sampuṇṇā surasodakasampuṇṇā, varā ca te kūpā cāti varakūpā, surasodakasampuṇṇā ca te varakūpā ceti surasodakasampuṇṇavarakūpā, tehi upasobhito suraso…pe… kūpasobhito, tasmiṃ.

    વિસેસેન ચિત્રાતિ વિચિત્રા, વિચિત્રા ચ તે વિપુલા ચાતિ વિચિત્રવિપુલા, વિચિત્રવિપુલા ચ તે મણ્ડપા ચાતિ…પે॰… મણ્ડપા, અતિસયેન ઉગ્ગતા અચ્ચુગ્ગતા, અચ્ચુગ્ગતા ચ તે વરમણ્ડપા ચાતિ અચ્ચુગ્ગવરમણ્ડપા, ગાથાબન્ધવસેન વણ્ણલોપો, વિચિત્રવિપુલા ચ તે અચ્ચુગ્ગવરમણ્ડપા ચાતિ વિચિત્રવિપુલઅચ્ચુગ્ગવરમણ્ડપા, તેહિ મણ્ડિતો વિભૂસિતો વિચિત્ર…પે॰… મણ્ડિતો, તસ્મિં. મણ્ડં સૂરિયરસ્મિં પાતિ રક્ખતીતિ મણ્ડપો. તતો તતો આગમ્મ વસન્તિ એત્થાતિ આવાસો, પાસાદહમ્મિયમાળાદયો. અનેકેહીતિ બહૂહિ. અચ્ચન્તન્તિ અતિસયેન.

    Visesena citrāti vicitrā, vicitrā ca te vipulā cāti vicitravipulā, vicitravipulā ca te maṇḍapā cāti…pe… maṇḍapā, atisayena uggatā accuggatā, accuggatā ca te varamaṇḍapā cāti accuggavaramaṇḍapā, gāthābandhavasena vaṇṇalopo, vicitravipulā ca te accuggavaramaṇḍapā cāti vicitravipulaaccuggavaramaṇḍapā, tehi maṇḍito vibhūsito vicitra…pe… maṇḍito, tasmiṃ. Maṇḍaṃ sūriyarasmiṃ pāti rakkhatīti maṇḍapo. Tato tato āgamma vasanti etthāti āvāso, pāsādahammiyamāḷādayo. Anekehīti bahūhi. Accantanti atisayena.

    ધરણીતલં ભેત્વા ઉગ્ગતેન વિય, ખરં ફરુસં કેલાસસિખરં જિત્વા અવહસન્તેન વિય થૂપેન ચ ઉપસોભિતે વિહારેતિ યોજના.

    Dharaṇītalaṃ bhetvā uggatena viya, kharaṃ pharusaṃ kelāsasikharaṃ jitvā avahasantena viya thūpena ca upasobhite vihāreti yojanā.

    અમ્બું દદાતીતિ અમ્બુદો, સરદે અમ્બુદો સરદમ્બુદો, થુલ્લનતમહન્તભાવસામઞ્ઞેન સરદમ્બુદેન સઙ્કાસો સરદમ્બુદસઙ્કાસો, તસ્મિં. સમ્મા ઉસ્સિતો ઉગ્ગતોતિ સમુસ્સિતો, તસ્મિં. ઓલોકેન્તાનં, વસન્તાનઞ્ચ પસાદં ચિત્તસ્સ તોસં જનેતીતિ પસાદજનનં, તસ્મિં. એત્તાવતા વિનયવિનિચ્છયકથાય પવત્તિતદેસં દસ્સેતિ, ‘‘વસતા મયા’’તિ કત્તારં.

    Ambuṃ dadātīti ambudo, sarade ambudo saradambudo, thullanatamahantabhāvasāmaññena saradambudena saṅkāso saradambudasaṅkāso, tasmiṃ. Sammā ussito uggatoti samussito, tasmiṃ. Olokentānaṃ, vasantānañca pasādaṃ cittassa tosaṃ janetīti pasādajananaṃ, tasmiṃ. Ettāvatā vinayavinicchayakathāya pavattitadesaṃ dasseti, ‘‘vasatā mayā’’ti kattāraṃ.

    દેવદત્તચિઞ્ચમાણવિકાદીહિ કતાપરાધસ્સ, સીતુણ્હાદિપરિસ્સયસ્સ ચ સહનતો, સસન્તાનગતકિલેસાદીનં હનનતો ચ સીહો વિયાતિ સીહો, બુદ્ધો ચ સો સીહો ચાતિ બુદ્ધસીહો. સેટ્ઠપરિયાયો વા સીહ-સદ્દો, બુદ્ધસેટ્ઠેનાતિ અત્થો. વુત્તસ્સાતિ દેસિતસ્સ. વિનયસ્સ વિનયપિટકસ્સ. વિનિચ્છયોતિ પાઠાગતો ચેવ અટ્ઠકથાગતો ચ આચરિયપરમ્પરાભતો ચ વિનિચ્છયો. બુદ્ધસીહન્તિ એવંનામકં મહાથેરં. સમુદ્દિસ્સાતિ ઉદ્દિસિત્વા, તેન કતઆયાચનં પટિચ્ચાતિ વુત્તં હોતિ. ઇમિના બાહિરનિમિત્તં દસ્સિતં.

    Devadattaciñcamāṇavikādīhi katāparādhassa, sītuṇhādiparissayassa ca sahanato, sasantānagatakilesādīnaṃ hananato ca sīho viyāti sīho, buddho ca so sīho cāti buddhasīho. Seṭṭhapariyāyo vā sīha-saddo, buddhaseṭṭhenāti attho. Vuttassāti desitassa. Vinayassa vinayapiṭakassa. Vinicchayoti pāṭhāgato ceva aṭṭhakathāgato ca ācariyaparamparābhato ca vinicchayo. Buddhasīhanti evaṃnāmakaṃ mahātheraṃ. Samuddissāti uddisitvā, tena kataāyācanaṃ paṭiccāti vuttaṃ hoti. Iminā bāhiranimittaṃ dassitaṃ.

    અયં વિનિચ્છયો મમ સદ્ધિવિહારિકં બુદ્ધસીહં સમુદ્દિસ્સ ભિક્ખૂનં હિતત્થાય સમાસતો વરપાસાદે વસતા મયા કતોતિ યોજના.

    Ayaṃ vinicchayo mama saddhivihārikaṃ buddhasīhaṃ samuddissa bhikkhūnaṃ hitatthāya samāsato varapāsāde vasatā mayā katoti yojanā.

    કિમત્થાયાતિ આહ ‘‘વિનયસ્સાવબોધત્થં, સુખેનેવાચિરેન ચા’’તિ, અનુપાદિસેસેન નિબ્બાનપરિયન્તાનિસંસસ્સ વિનયપિટકસ્સ પકરણસ્સ ગન્થવસેન સમાસેત્વા અત્થવસેન સુટ્ઠુ વિનિચ્છિતત્તા સુખેન ચેવ અચિરેન ચ અવબોધનત્થન્તિ વુત્તં હોતિ. ભિક્ખૂનન્તિ પધાનનિદસ્સનં, એકસેસનિદ્દેસો વા હેટ્ઠા –

    Kimatthāyāti āha ‘‘vinayassāvabodhatthaṃ, sukhenevācirena cā’’ti, anupādisesena nibbānapariyantānisaṃsassa vinayapiṭakassa pakaraṇassa ganthavasena samāsetvā atthavasena suṭṭhu vinicchitattā sukhena ceva acirena ca avabodhanatthanti vuttaṃ hoti. Bhikkhūnanti padhānanidassanaṃ, ekasesaniddeso vā heṭṭhā –

    ‘‘ભિક્ખૂનં ભિક્ખુનીનઞ્ચ હિતત્થાય સમાહિતો. પવક્ખામી’’તિ (વિ॰ વિ॰ ગન્થારમ્ભકથા ૨) –

    ‘‘Bhikkhūnaṃ bhikkhunīnañca hitatthāya samāhito. Pavakkhāmī’’ti (vi. vi. ganthārambhakathā 2) –

    આરદ્ધત્તા. ઇમિના પયોજનં દસ્સિતં.

    Āraddhattā. Iminā payojanaṃ dassitaṃ.

    ૩૧૭૯. એવં દેસકત્તુનિમિત્તપયોજનાનિ દસ્સેત્વા કાલનિયમં દસ્સેતુમાહ ‘‘અચ્ચુતા’’તિઆદિ. વિક્કમનં વિક્કન્તો, વિક્કમોતિ અત્થો. અચ્ચુતં કેનચિ અનભિભૂતં, તઞ્ચ તં વિક્કન્તઞ્ચાતિ અચ્ચુતવિક્કન્તં, અચ્ચુતસ્સ નારાયનસ્સ વિય અચ્ચુતવિક્કન્તં એતસ્સાતિ અચ્ચુતચ્ચુતવિક્કન્તો. કો સો? રાજા, તસ્મિં. કલમ્ભકુલં નન્દયતીતિ કલમ્ભકુલનન્દનો, તસ્મિં. ઇમિના તસ્સ કુલવંસો નિદસ્સિતો. કલમ્ભકુલવંસજાતે અચ્ચુતચ્ચુતવિક્કન્તનામે ચોળરાજિનિ મહિં ચોળરટ્ઠં સમનુસાસન્તે સમ્મા અનુસાસન્તે સતિ તસ્મિં ચોળરાજિનિ રજ્જં કારેન્તે સતિ અયં વિનિચ્છયો મયા આરદ્ધો ચેવ સમાપિતો ચાતિ. ઇમિના કાલં નિદસ્સેતિ.

    3179. Evaṃ desakattunimittapayojanāni dassetvā kālaniyamaṃ dassetumāha ‘‘accutā’’tiādi. Vikkamanaṃ vikkanto, vikkamoti attho. Accutaṃ kenaci anabhibhūtaṃ, tañca taṃ vikkantañcāti accutavikkantaṃ, accutassa nārāyanassa viya accutavikkantaṃ etassāti accutaccutavikkanto. Ko so? Rājā, tasmiṃ. Kalambhakulaṃ nandayatīti kalambhakulanandano, tasmiṃ. Iminā tassa kulavaṃso nidassito. Kalambhakulavaṃsajāte accutaccutavikkantanāme coḷarājini mahiṃ coḷaraṭṭhaṃ samanusāsante sammā anusāsante sati tasmiṃ coḷarājini rajjaṃ kārente sati ayaṃ vinicchayo mayā āraddho ceva samāpito cāti. Iminā kālaṃ nidasseti.

    ૩૧૮૦. ઇદાનિ ઇમં વિનયવિનિચ્છયપ્પકરણં કરોન્તેન અત્તનો પુઞ્ઞસમ્પદં સકલલોકહિતત્થાય પરિણામેન્તો આહ ‘‘યથા’’તિઆદિ. અયં વિનયવિનિચ્છયો અન્તરાયં વિના યથા સિદ્ધિં નિપ્ફત્તિં પત્તો, તથા સત્તાનં ધમ્મસંયુતા કુસલનિસ્સિતા સઙ્કપ્પા ચિત્તુપ્પાદા, અધિપ્પેતત્થા વા સબ્બે અન્તરાયં વિના સિજ્ઝન્તુ નિપ્પજ્જન્તૂતિ યોજના.

    3180. Idāni imaṃ vinayavinicchayappakaraṇaṃ karontena attano puññasampadaṃ sakalalokahitatthāya pariṇāmento āha ‘‘yathā’’tiādi. Ayaṃ vinayavinicchayo antarāyaṃ vinā yathā siddhiṃ nipphattiṃ patto, tathā sattānaṃ dhammasaṃyutā kusalanissitā saṅkappā cittuppādā, adhippetatthā vā sabbe antarāyaṃ vinā sijjhantu nippajjantūti yojanā.

    ૩૧૮૧. તેનેવ પુઞ્ઞપ્ફલભાવેન સકલલોકહિતેકહેતુનો ભગવતો સાસનસ્સ ચિરટ્ઠિતિમાસીસન્તો આહ ‘‘યાવ તિટ્ઠતી’’તિઆદિ. ‘‘મન્દારો’’તિ વુચ્ચતિ સીતસિનિદ્ધએકપબ્બતરાજા. કં વુચ્ચતિ ઉદકં, તેન દારિતો નિગ્ગમપ્પદેસો ‘‘કન્દરો’’તિ વુચ્ચતિ. સીતસિનિદ્ધવિપુલપુલિનતલેહિ, સન્દમાનસાતસીતલપસન્નસલિલેહિ, કીળમાનનાનપ્પકારમચ્છગુમ્બેહિ, ઉભયતીરપુપ્ફફલપલ્લવાલઙ્કતતરુલતાવનેહિ, કૂજમાનસુકસાલિકકઓકિલમયૂરહંસાદિસકુન્તાભિરુતેહિ, તત્થ તત્થ પરિભમન્તભમરામવજ્જાહિ ચ ચારુ મનુઞ્ઞા કન્દરા એતસ્સાતિ ચારુકન્દરો. કલિ વુચ્ચતિ અપરાધો, તં સાસતિ હિંસતિ અપનેતીતિ કલિસાસનં. ‘‘કલુસાસન’’ન્તિ વા પાઠો. કલુસં વુચ્ચતિ પાપં, તં અસતિ વિક્ખિપતિ દૂરમુસ્સારયતીતિ કલુસાસનં, પરિયત્તિપટિપત્તિપટિવેધસઙ્ખાતં તિવિધસાસનં.

    3181. Teneva puññapphalabhāvena sakalalokahitekahetuno bhagavato sāsanassa ciraṭṭhitimāsīsanto āha ‘‘yāva tiṭṭhatī’’tiādi. ‘‘Mandāro’’ti vuccati sītasiniddhaekapabbatarājā. Kaṃ vuccati udakaṃ, tena dārito niggamappadeso ‘‘kandaro’’ti vuccati. Sītasiniddhavipulapulinatalehi, sandamānasātasītalapasannasalilehi, kīḷamānanānappakāramacchagumbehi, ubhayatīrapupphaphalapallavālaṅkatatarulatāvanehi, kūjamānasukasālikakaokilamayūrahaṃsādisakuntābhirutehi, tattha tattha paribhamantabhamarāmavajjāhi ca cāru manuññā kandarā etassāti cārukandaro. Kali vuccati aparādho, taṃ sāsati hiṃsati apanetīti kalisāsanaṃ. ‘‘Kalusāsana’’nti vā pāṭho. Kalusaṃ vuccati pāpaṃ, taṃ asati vikkhipati dūramussārayatīti kalusāsanaṃ, pariyattipaṭipattipaṭivedhasaṅkhātaṃ tividhasāsanaṃ.

    ૩૧૮૨. એવં ઓકસ્સ દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકપરમત્થહિતસાધકસ્સ સાસનસ્સ ચિરટ્ઠિતિં પત્થેત્વા તેનેવ પુઞ્ઞકમ્માનુભાવેન લોકસ્સ દિટ્ઠધમ્મિકત્થહેતુમાસીસન્તો આહ ‘‘કાલે’’તિઆદિ. કાલેતિ સસ્સસમિદ્ધીનં અનુરૂપે કાલે. સમ્મા પવસ્સન્તૂતિ અવુટ્ઠિઅતિવુટ્ઠિદોસરહિતા યથા સસ્સાદીનિ સમ્પજ્જન્તિ, તથા વસ્સં વુટ્ઠિધારં પવસ્સન્તૂતિ અત્થો. વસ્સવલાહકાતિ વસ્સવલાહકાધિટ્ઠિતા પજ્જુન્નદેવપુત્તા. મહીપાલાતિ રાજાનો. ધમ્મતોતિ દસરાજધમ્મતો. સકલં મહિન્તિ પથવિનિસ્સિતસબ્બજનકાયં.

    3182. Evaṃ okassa diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthahitasādhakassa sāsanassa ciraṭṭhitiṃ patthetvā teneva puññakammānubhāvena lokassa diṭṭhadhammikatthahetumāsīsanto āha ‘‘kāle’’tiādi. Kāleti sassasamiddhīnaṃ anurūpe kāle. Sammā pavassantūti avuṭṭhiativuṭṭhidosarahitā yathā sassādīni sampajjanti, tathā vassaṃ vuṭṭhidhāraṃ pavassantūti attho. Vassavalāhakāti vassavalāhakādhiṭṭhitā pajjunnadevaputtā. Mahīpālāti rājāno. Dhammatoti dasarājadhammato. Sakalaṃ mahinti pathavinissitasabbajanakāyaṃ.

    ૩૧૮૩. એવં સબ્બલોકસ્સ લોકિયલોકુત્તરસમ્પત્તિસાધનત્થાય અત્તનો પુઞ્ઞપરિણામં કત્વા ઇદાનિ વિદિતલોકુત્તરસમ્પત્તિનિપ્ફાદનવસેનેવ પુઞ્ઞપરિણામં કરોન્તો આહ ‘‘ઇમ’’ન્તિઆદિ. ઇમિના અત્તનો વિરચિતં પચ્ચક્ખં વિનિચ્છયમાહ. સારભૂતન્તિ સીલસારાદિતિવિધસિક્ખાસારસ્સ પકાસનતો હત્થસારમિવ ભૂતં. હિતન્તિ તદત્થે પટિપજ્જન્તાનં અનુપાદિસેસનિબ્બાનાવસાનસ્સ હિતસ્સ આવહનતો, સંસારદુક્ખસ્સ ચ વૂપસમનતો અમતોસધં વિય હિતં. અત્થયુત્તન્તિ દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકપરમત્થાનં વિનયનાદીહિ યુત્તત્તા અત્થયુત્તં. કરોન્તેનાતિ રચયન્તેન મયા. યં પુઞ્ઞં પત્તન્તિ કારકં પુનાતીતિ પુઞ્ઞં, પુજ્જભવફલનિપ્ફાદનતો વા ‘‘પુઞ્ઞ’’ન્તિ સઙ્ખં ગતં યં કુસલકમ્મં અપરિમેય્યભવપરિયન્તં પસુતં અધિગતં. તેન પુઞ્ઞેન હેતુભૂતેન. અયં લોકોતિ અયં સકલોપિ સત્તલોકો. મુનિન્દપ્પયાતન્તિ મુનિન્દેન સમ્માસમ્બુદ્ધેન સમ્પત્તં. વીતસોકન્તિ વિગતસોકં. સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સઉપાયાસાદીહિ વિગતત્તા, તેસં નિક્કમનનિમિત્તત્તા ચ અપગતસોકાદિસંસારદુક્ખં. સિવં પુરં નિબ્બાનપુરં પાપુણાતુ સચ્છિકરોતુ, કિલેસપરિનિબ્બાનેન, અનુપાદિસેસાય નિબ્બાનધાતુયા ચ પરિનિબ્બાતૂતિ વુત્તં હોતિ.

    3183. Evaṃ sabbalokassa lokiyalokuttarasampattisādhanatthāya attano puññapariṇāmaṃ katvā idāni viditalokuttarasampattinipphādanavaseneva puññapariṇāmaṃ karonto āha ‘‘ima’’ntiādi. Iminā attano viracitaṃ paccakkhaṃ vinicchayamāha. Sārabhūtanti sīlasārāditividhasikkhāsārassa pakāsanato hatthasāramiva bhūtaṃ. Hitanti tadatthe paṭipajjantānaṃ anupādisesanibbānāvasānassa hitassa āvahanato, saṃsāradukkhassa ca vūpasamanato amatosadhaṃ viya hitaṃ. Atthayuttanti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthānaṃ vinayanādīhi yuttattā atthayuttaṃ. Karontenāti racayantena mayā. Yaṃ puññaṃ pattanti kārakaṃ punātīti puññaṃ, pujjabhavaphalanipphādanato vā ‘‘puñña’’nti saṅkhaṃ gataṃ yaṃ kusalakammaṃ aparimeyyabhavapariyantaṃ pasutaṃ adhigataṃ. Tena puññena hetubhūtena. Ayaṃ lokoti ayaṃ sakalopi sattaloko. Munindappayātanti munindena sammāsambuddhena sampattaṃ. Vītasokanti vigatasokaṃ. Sokaparidevadukkhadomanassaupāyāsādīhi vigatattā, tesaṃ nikkamananimittattā ca apagatasokādisaṃsāradukkhaṃ. Sivaṃ puraṃ nibbānapuraṃ pāpuṇātu sacchikarotu, kilesaparinibbānena, anupādisesāya nibbānadhātuyā ca parinibbātūti vuttaṃ hoti.

    ઇતિ તમ્બપણ્ણિયેનાતિઆદિ પકરણકારકસ્સ પભવસુદ્ધિબાહુસચ્ચાદિગુણમુખેન પકરણે ગારવં જનેતુકામેન એતસ્સ સિસ્સેન ઠપિતં વાક્યં.

    Iti tambapaṇṇiyenātiādi pakaraṇakārakassa pabhavasuddhibāhusaccādiguṇamukhena pakaraṇe gāravaṃ janetukāmena etassa sissena ṭhapitaṃ vākyaṃ.

    તત્થ તમ્બપણ્ણિયેનાતિ તમ્બપણ્ણિમ્હિ જાતો, તત્થ વિદિતો, તતો આગતોતિ વા તમ્બપણ્ણિયો, તેન. બ્યાકરણમવેચ્ચ અધીતવાતિ વેય્યાકરણો, પરમો ચ ઉત્તમો ચ સો વેય્યાકરણો ચાતિ પરમવેય્યાકરણો, તેન. તીણિ પિટકાનિ સમાહટાનિ, તિણ્ણં પિટકાનં સમાહારો વા તિપિટકં, નીયન્તિ બુજ્ઝીયન્તિ સેય્યત્થિકેહીતિ નયા, નયન્તિ વા એતેહિ લોકિયલોકુત્તરસમ્પત્તિં વિસેસેનાતિ નયા, પાળિનયઅત્થનયએકત્તનયાદયોવ, તિપિટકે આગતા નયા તિપિટકનયા, વિધાનં પસાસનં, પવત્તનં વા વિધિ, તિપિટકનયાનં વિધિ તિપિટકનયવિધિ, તિપિટકનયવિધિમ્હિ કુસલો તિપિટકનયવિધિકુસલો, તેન.

    Tattha tambapaṇṇiyenāti tambapaṇṇimhi jāto, tattha vidito, tato āgatoti vā tambapaṇṇiyo, tena. Byākaraṇamavecca adhītavāti veyyākaraṇo, paramo ca uttamo ca so veyyākaraṇo cāti paramaveyyākaraṇo, tena. Tīṇi piṭakāni samāhaṭāni, tiṇṇaṃ piṭakānaṃ samāhāro vā tipiṭakaṃ, nīyanti bujjhīyanti seyyatthikehīti nayā, nayanti vā etehi lokiyalokuttarasampattiṃ visesenāti nayā, pāḷinayaatthanayaekattanayādayova, tipiṭake āgatā nayā tipiṭakanayā, vidhānaṃ pasāsanaṃ, pavattanaṃ vā vidhi, tipiṭakanayānaṃ vidhi tipiṭakanayavidhi, tipiṭakanayavidhimhi kusalo tipiṭakanayavidhikusalo, tena.

    પરમા ચ તે કવિજના ચાતિ પરમકવિજના, પરમકવિજનાનં હદયાનિ પરમકવિજનહદયાનિ, પદુમાનં વનાનિ પદુમવનાનિ, પરમકવિજનહદયાનિ ચ તાનિ પદુમવનાનિ ચાતિ પરમકવિજનહદયપદુમવનાનિ, તેસં વિકસનં બોધં સૂરિયો વિય કરોતીતિ પરમકવિજનહદયપદુમવનવિકસનકરો, તેન. કવી ચ તે વરા ચાતિ કવિવરા, કવીનં વરાતિ વા કવિવરા, કવિવરાનં વસભો ઉત્તમો કવિવરવસભો, તેન, કવિરાજરાજેનાતિ અત્થો.

    Paramā ca te kavijanā cāti paramakavijanā, paramakavijanānaṃ hadayāni paramakavijanahadayāni, padumānaṃ vanāni padumavanāni, paramakavijanahadayāni ca tāni padumavanāni cāti paramakavijanahadayapadumavanāni, tesaṃ vikasanaṃ bodhaṃ sūriyo viya karotīti paramakavijanahadayapadumavanavikasanakaro, tena. Kavī ca te varā cāti kavivarā, kavīnaṃ varāti vā kavivarā, kavivarānaṃ vasabho uttamo kavivaravasabho, tena, kavirājarājenāti attho.

    પરમા ચ સા રતિ ચાતિ પરમરતિ, પરમરતિં કરોન્તીતિ પરમરતિકરાનિ, વરાનિ ચ તાનિ મધુરાનિ ચાતિ વરમધુરાનિ, વરમધુરાનિ ચ તાનિ વચનાનિ ચાતિ વરમધુરવચનાનિ, પરમરતિકરાનિ ચ તાનિ વરમધુરવચનાનિ ચાતિ પરમરતિકરવરમધુરવચનાનિ, ઉગ્ગિરણં કથનં ઉગ્ગારો, પરમરતિકરવરમધુરવચનાનં ઉગ્ગારો એતસ્સાતિ પરમ…પે॰… વચનુગ્ગારો, તેન. ઉરગપુરં પરમપવેણિગામો અસ્સ નિવાસોતિ ઉરગપુરો, તેન. બુદ્ધદત્તેનાતિ એવંનામકેન થેરેન, આચરિયબુદ્ધદત્તત્થેરેનાતિ અત્થો. અયં વિનયવિનિચ્છયો રચિતોતિ સમ્બન્ધો.

    Paramā ca sā rati cāti paramarati, paramaratiṃ karontīti paramaratikarāni, varāni ca tāni madhurāni cāti varamadhurāni, varamadhurāni ca tāni vacanāni cāti varamadhuravacanāni, paramaratikarāni ca tāni varamadhuravacanāni cāti paramaratikaravaramadhuravacanāni, uggiraṇaṃ kathanaṃ uggāro, paramaratikaravaramadhuravacanānaṃ uggāro etassāti parama…pe… vacanuggāro, tena. Uragapuraṃ paramapaveṇigāmo assa nivāsoti uragapuro, tena. Buddhadattenāti evaṃnāmakena therena, ācariyabuddhadattattherenāti attho. Ayaṃ vinayavinicchayo racitoti sambandho.

    નિટ્ઠિતા ચાયં વિનયત્થસારસન્દીપની નામ

    Niṭṭhitā cāyaṃ vinayatthasārasandīpanī nāma

    વિનયવિનિચ્છયવણ્ણના.

    Vinayavinicchayavaṇṇanā.

    વિનયવિનિચ્છય-ટીકા સમત્તા.

    Vinayavinicchaya-ṭīkā samattā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact