Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
നിഗമനവണ്ണനാ
Nigamanavaṇṇanā
ഗിരഗ്ഗസമജ്ജാദീനി ‘‘അചിത്തകാനി ലോകവജ്ജാനീ’’തി വുത്തത്താ ‘‘നച്ച’’ന്തി വാ ‘‘ഗന്ധോ’’തി വാ അജാനിത്വാപി ദസ്സനേന, വിലിമ്പനേന വാ ആപജ്ജനതോ വത്ഥുഅജാനനചിത്തേന അചിത്തകാനി. ‘‘നച്ച’’ന്തി വാ ‘‘ഗന്ധോ’’തി വാ ജാനിത്വാ പസ്സന്തിയാ, വിലിമ്പന്തിയാ ച അകുസലത്താ ഏവ ലോകവജ്ജാനി. ചോരിവുട്ഠാപനാദീനി ‘‘ചോരീ’’തിആദിനാ വത്ഥും ജാനിത്വാ കരണേ ഏവ ആപത്തിസബ്ഭാവതോ സചിത്തകാനി. ഉപസമ്പദാദീനം ഏകന്തേന അകുസലചിത്തേനേവ അകത്തബ്ബത്താ പണ്ണത്തിവജ്ജാനി. ‘‘ഇധ സചിത്തകാചിത്തകതാ പണ്ണത്തിജാനനാജാനനതായ അഗ്ഗഹേത്വാ വത്ഥുജാനനാജാനനതായ ഗഹേതബ്ബാ’’തി ലിഖിതം. അനുഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘ഗിരഗ്ഗസമജ്ജാദീനി ‘അചിത്തകാനി ലോകവജ്ജാനീ’തി വുത്തത്താ ‘നച്ച’ന്തി വാ ‘സങ്ഘാണീ’തി വാ ‘ഗന്ധോ’തി വാ തസ്സ നാമവസേന അജാനിത്വാ മായാകാരസ്സ മായാനി സീസട്ഠിആദീനി പടിസങ്ഖായ പസ്സന്തിയാ, അക്ഖമാലാദിഅത്ഥായ സങ്ഘാണിം കടിയാ ബന്ധന്തിയാ, ‘സേദഗന്ധം അപനേത്വാ ബുദ്ധപൂജം കരിസ്സാമീ’തി ഉപ്പന്നേന ചിത്തേന ഗന്ധം വിലിമ്പേത്വാ നഹായന്തിയാ ച ആപത്തിസബ്ഭാവതോ നാമേന സദ്ധിം നാമവസേന വാ വത്ഥുസ്സ അജാനനചിത്തേന അചിത്തകാനി നാമ. ന അന്ധകാരേ ‘കടിസുത്തമിദ’ന്തി സഞ്ഞായ സങ്ഘാണിം ഗഹേത്വാ കടിയം ധാരണകാലേ, മത്തികാസഞ്ഞായ ച ഗന്ധം ഗഹേത്വാ വിലിമ്പനകാലേ ആപത്തിസബ്ഭാവതോ ‘അചിത്തകാനീ’തി വത്തബ്ബാനി. തസ്മിം കാലേ അനാപത്തി, തേനേവ സങ്ഘാണിയാ അസങ്ഘാണിസഞ്ഞാവാരേപി ‘ആപത്തി പാചിത്തിയസ്സാ’തി പാളി ന വുത്താ. യഥാ ‘ഖേത്തആബാധപച്ചയാ, കടിസുത്തകം ധാരേതീ’തി വചനതോ വിനാപി അകുസലേന സങ്ഘാണിആദീനി സക്കാ ധാരേതുന്തി സിദ്ധം, ഏവം ആബാധപച്ചയാ വിനാപി അകുസലേന ന സക്കാ സുരം പാതുന്തി സിദ്ധം ‘അനാപത്തി ആബാധപച്ചയാ മജ്ജം പിവതീ’തി പാളിയാ അഭാവതോ. അകുസലേന വിനാ മധുപുണ്ണമുട്ഠിയം പക്ഖിത്തമജ്ജസ്സ അജ്ഝോഹരണകാലാദീസു സുരാപാനാപത്തിം ആപജ്ജതീതി ച സിദ്ധം ‘മജ്ജേ അമജ്ജസഞ്ഞീ പിവതി, ആപത്തി പാചിത്തിയസ്സാ’തി (പാചി॰ ൩൨൮) വുത്തത്താ. കിംബഹുനാ, കാമഭോഗസഞ്ഞായ സദ്ധിം ‘സങ്ഘാണീ’തി ച ‘ഗന്ധോ’തി ച ജാനിത്വാ വിനാ അനാപത്തികാരണേന ധാരേന്തിയാ ഏകന്താകുസലത്താ ലോകവജ്ജാനി നാമ വുച്ചന്തി. ഇമിനാ ഉപായേന സേസേസുപി നയോ നേതബ്ബോ. ഏത്ഥ സുരാപാനാധികാരേ ഉപതിസ്സത്ഥേരവാദോ’’തി വുത്തം. അസംകച്ചികസിക്ഖാപദേ ‘‘അപരിക്ഖിത്തസ്സ ഗാമസ്സ ഉപചാരം ഓക്കമന്തിയാതി പാഠോ’’തി ച ‘‘പണീതഭോജനവിഞ്ഞത്തി, അചേലകസിക്ഖാപദം, നിമന്തിതസ്സ ചാരിത്താപജ്ജനം, ദുട്ഠുല്ലപ്പടിച്ഛാദനം, ഊനവീസതിവസ്സുപസമ്പദം, മാതുഗാമേന സദ്ധിം സംവിധായ അദ്ധാനഗമനം, രാജന്തേപുരപ്പവേസനം, സന്തം ഭിക്ഖും അനാപുച്ഛാ വികാലേ ഗാമപ്പവേസനം, നിസീദനം, വസ്സികസാടികന്തി പാഠോ’’തി ച വുത്തം.
Giraggasamajjādīni ‘‘acittakāni lokavajjānī’’ti vuttattā ‘‘nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā ajānitvāpi dassanena, vilimpanena vā āpajjanato vatthuajānanacittena acittakāni. ‘‘Nacca’’nti vā ‘‘gandho’’ti vā jānitvā passantiyā, vilimpantiyā ca akusalattā eva lokavajjāni. Corivuṭṭhāpanādīni ‘‘corī’’tiādinā vatthuṃ jānitvā karaṇe eva āpattisabbhāvato sacittakāni. Upasampadādīnaṃ ekantena akusalacitteneva akattabbattā paṇṇattivajjāni. ‘‘Idha sacittakācittakatā paṇṇattijānanājānanatāya aggahetvā vatthujānanājānanatāya gahetabbā’’ti likhitaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘giraggasamajjādīni ‘acittakāni lokavajjānī’ti vuttattā ‘nacca’nti vā ‘saṅghāṇī’ti vā ‘gandho’ti vā tassa nāmavasena ajānitvā māyākārassa māyāni sīsaṭṭhiādīni paṭisaṅkhāya passantiyā, akkhamālādiatthāya saṅghāṇiṃ kaṭiyā bandhantiyā, ‘sedagandhaṃ apanetvā buddhapūjaṃ karissāmī’ti uppannena cittena gandhaṃ vilimpetvā nahāyantiyā ca āpattisabbhāvato nāmena saddhiṃ nāmavasena vā vatthussa ajānanacittena acittakāni nāma. Na andhakāre ‘kaṭisuttamida’nti saññāya saṅghāṇiṃ gahetvā kaṭiyaṃ dhāraṇakāle, mattikāsaññāya ca gandhaṃ gahetvā vilimpanakāle āpattisabbhāvato ‘acittakānī’ti vattabbāni. Tasmiṃ kāle anāpatti, teneva saṅghāṇiyā asaṅghāṇisaññāvārepi ‘āpatti pācittiyassā’ti pāḷi na vuttā. Yathā ‘khettaābādhapaccayā, kaṭisuttakaṃ dhāretī’ti vacanato vināpi akusalena saṅghāṇiādīni sakkā dhāretunti siddhaṃ, evaṃ ābādhapaccayā vināpi akusalena na sakkā suraṃ pātunti siddhaṃ ‘anāpatti ābādhapaccayā majjaṃ pivatī’ti pāḷiyā abhāvato. Akusalena vinā madhupuṇṇamuṭṭhiyaṃ pakkhittamajjassa ajjhoharaṇakālādīsu surāpānāpattiṃ āpajjatīti ca siddhaṃ ‘majje amajjasaññī pivati, āpatti pācittiyassā’ti (pāci. 328) vuttattā. Kiṃbahunā, kāmabhogasaññāya saddhiṃ ‘saṅghāṇī’ti ca ‘gandho’ti ca jānitvā vinā anāpattikāraṇena dhārentiyā ekantākusalattā lokavajjāni nāma vuccanti. Iminā upāyena sesesupi nayo netabbo. Ettha surāpānādhikāre upatissattheravādo’’ti vuttaṃ. Asaṃkaccikasikkhāpade ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantiyāti pāṭho’’ti ca ‘‘paṇītabhojanaviññatti, acelakasikkhāpadaṃ, nimantitassa cārittāpajjanaṃ, duṭṭhullappaṭicchādanaṃ, ūnavīsativassupasampadaṃ, mātugāmena saddhiṃ saṃvidhāya addhānagamanaṃ, rājantepurappavesanaṃ, santaṃ bhikkhuṃ anāpucchā vikāle gāmappavesanaṃ, nisīdanaṃ, vassikasāṭikanti pāṭho’’ti ca vuttaṃ.
നിഗമനവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Nigamanavaṇṇanā niṭṭhitā.
പാചിത്തിയകണ്ഡവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pācittiyakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
ഉഭതോവിഭങ്ഗട്ഠകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Ubhatovibhaṅgaṭṭhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.