| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
३४. निरोधसमापत्तिञाणनिद्देसो
34. Nirodhasamāpattiñāṇaniddeso
८३. कथं द्वीहि बलेहि समन्नागतत्ता तयो च सङ्खारानं पटिप्पस्सद्धिया सोळसहि ञाणचरियाहि नवहि समाधिचरियाहि वसिभावता पञ्ञा निरोधसमापत्तिया ञाणं?
83. Kathaṃ dvīhi balehi samannāgatattā tayo ca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā soḷasahi ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi vasibhāvatā paññā nirodhasamāpattiyā ñāṇaṃ?
द्वीहि बलेहीति द्वे बलानि – समथबलं, विपस्सनाबलं। कतमं समथबलं? नेक्खम्मवसेन चित्तस्सेकग्गता अविक्खेपो समथबलं। अब्यापादवसेन चित्तस्सेकग्गता अविक्खेपो समथबलं। आलोकसञ्ञावसेन चित्तस्सेकग्गता अविक्खेपो समथबलं। अविक्खेपवसेन चित्तस्सेकग्गता अविक्खेपो समथबलं…पे॰… पटिनिस्सग्गानुपस्सी अस्सासवसेन चित्तस्सेकग्गता अविक्खेपो समथबलं। पटिनिस्सग्गानुपस्सी पस्सासवसेन चित्तस्सेकग्गता अविक्खेपो समथबलं।
Dvīhibalehīti dve balāni – samathabalaṃ, vipassanābalaṃ. Katamaṃ samathabalaṃ? Nekkhammavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ. Abyāpādavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ. Ālokasaññāvasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ. Avikkhepavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ. Paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassekaggatā avikkhepo samathabalaṃ.
समथबलन्ति केनट्ठेन समथबलं? पठमेन झानेन नीवरणे न कम्पतीति – समथबलं। दुतियेन झानेन वितक्कविचारे न कम्पतीति – समथबलं। ततियेन झानेन पीतिया न कम्पतीति – समथबलं। चतुत्थेन झानेन सुखदुक्खे न कम्पतीति – समथबलं। आकासानञ्चायतनसमापत्तिया रूपसञ्ञाय पटिघसञ्ञाय नानत्तसञ्ञाय न कम्पतीति – समथबलं। विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्तिया आकासानञ्चायतनसञ्ञाय न कम्पतीति – समथबलं। आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्तिया विञ्ञाणञ्चायतनसञ्ञाय न कम्पतीति – समथबलं। नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिया आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञाय न कम्पतीति – समथबलं। उद्धच्चे च उद्धच्चसहगतकिलेसे च खन्धे च न कम्पति न चलति न वेधतीति – समथबलं। इदं समथबलं।
Samathabalanti kenaṭṭhena samathabalaṃ? Paṭhamena jhānena nīvaraṇe na kampatīti – samathabalaṃ. Dutiyena jhānena vitakkavicāre na kampatīti – samathabalaṃ. Tatiyena jhānena pītiyā na kampatīti – samathabalaṃ. Catutthena jhānena sukhadukkhe na kampatīti – samathabalaṃ. Ākāsānañcāyatanasamāpattiyā rūpasaññāya paṭighasaññāya nānattasaññāya na kampatīti – samathabalaṃ. Viññāṇañcāyatanasamāpattiyā ākāsānañcāyatanasaññāya na kampatīti – samathabalaṃ. Ākiñcaññāyatanasamāpattiyā viññāṇañcāyatanasaññāya na kampatīti – samathabalaṃ. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā ākiñcaññāyatanasaññāya na kampatīti – samathabalaṃ. Uddhacce ca uddhaccasahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatīti – samathabalaṃ. Idaṃ samathabalaṃ.
कतमं विपस्सनाबलं? अनिच्चानुपस्सना विपस्सनाबलं। दुक्खानुपस्सना विपस्सनाबलं। अनत्तानुपस्सना विपस्सनाबलं। निब्बिदानुपस्सना विपस्सनाबलं। विरागानुपस्सना विपस्सनाबलं । निरोधानुपस्सना विपस्सनाबलं। पटिनिस्सग्गानुपस्सना विपस्सनाबलं। रूपे अनिच्चानुपस्सना विपस्सनाबलं …पे॰… रूपे पटिनिस्सग्गानुपस्सना विपस्सनाबलं। वेदनाय…पे॰… सञ्ञाय… सङ्खारेसु… विञ्ञाणे… चक्खुस्मिं…पे॰… जरामरणे अनिच्चानुपस्सना विपस्सनाबलं…पे॰… जरामरणे पटिनिस्सग्गानुपस्सना विपस्सनाबलं।
Katamaṃ vipassanābalaṃ? Aniccānupassanā vipassanābalaṃ. Dukkhānupassanā vipassanābalaṃ. Anattānupassanā vipassanābalaṃ. Nibbidānupassanā vipassanābalaṃ. Virāgānupassanā vipassanābalaṃ . Nirodhānupassanā vipassanābalaṃ. Paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ. Rūpe aniccānupassanā vipassanābalaṃ …pe… rūpe paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe aniccānupassanā vipassanābalaṃ…pe… jarāmaraṇe paṭinissaggānupassanā vipassanābalaṃ.
विपस्सनाबलन्ति केनट्ठेन विपस्सनाबलं? अनिच्चानुपस्सनाय निच्चसञ्ञाय न कम्पतीति – विपस्सनाबलं। दुक्खानुपस्सनाय सुखसञ्ञाय न कम्पतीति – विपस्सनाबलं। अनत्तानुपस्सनाय अत्तसञ्ञाय न कम्पतीति – विपस्सनाबलं। निब्बिदानुपस्सनाय नन्दिया न कम्पतीति – विपस्सनाबलं। विरागानुपस्सनाय रागे न कम्पतीति – विपस्सनाबलं। निरोधानुपस्सनाय समुदये न कम्पतीति – विपस्सनाबलं। पटिनिस्सग्गानुपस्सनाय आदाने न कम्पतीति – विपस्सनाबलं। अविज्जाय च अविज्जा सहगतकिलेसे च खन्धे च न कम्पति न चलति न वेधतीति – विपस्सनाबलं। इदं विपस्सनाबलं।
Vipassanābalanti kenaṭṭhena vipassanābalaṃ? Aniccānupassanāya niccasaññāya na kampatīti – vipassanābalaṃ. Dukkhānupassanāya sukhasaññāya na kampatīti – vipassanābalaṃ. Anattānupassanāya attasaññāya na kampatīti – vipassanābalaṃ. Nibbidānupassanāya nandiyā na kampatīti – vipassanābalaṃ. Virāgānupassanāya rāge na kampatīti – vipassanābalaṃ. Nirodhānupassanāya samudaye na kampatīti – vipassanābalaṃ. Paṭinissaggānupassanāya ādāne na kampatīti – vipassanābalaṃ. Avijjāya ca avijjā sahagatakilese ca khandhe ca na kampati na calati na vedhatīti – vipassanābalaṃ. Idaṃ vipassanābalaṃ.
तयो च सङ्खारानं पटिप्पस्सद्धियाति कतमेसं तिण्णन्नं सङ्खारानं पटिप्पस्सद्धिया? दुतियं झानं समापन्नस्स वितक्कविचारा वचीसङ्खारा पटिप्पस्सद्धा होन्ति। चतुत्थं झानं समापन्नस्स अस्सासपस्सासा कायसङ्खारा पटिप्पस्सद्धा होन्ति। सञ्ञावेदयितनिरोधं समापन्नस्स सञ्ञा च वेदना च चित्तसङ्खारा पटिप्पस्सद्धा होन्ति। इमेसं तिण्णन्नं सङ्खारानं पटिप्पस्सद्धिया ।
Tayo ca saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyāti katamesaṃ tiṇṇannaṃ saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā? Dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā vacīsaṅkhārā paṭippassaddhā honti. Catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa assāsapassāsā kāyasaṅkhārā paṭippassaddhā honti. Saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca cittasaṅkhārā paṭippassaddhā honti. Imesaṃ tiṇṇannaṃ saṅkhārānaṃ paṭippassaddhiyā .
८४. सोळसहि ञाणचरियाहीति कतमाहि सोळसहि ञाणचरियाहि? अनिच्चानुपस्सना ञाणचरिया, दुक्खानुपस्सना ञाणचरिया, अनत्तानुपस्सना ञाणचरिया, निब्बिदानुपस्सना ञाणचरिया, विरागानुपस्सना ञाणचरिया, निरोधानुपस्सना ञाणचरिया, पटिनिस्सग्गानुपस्सना ञाणचरिया, विवट्टनानुपस्सना ञाणचरिया, सोतापत्तिमग्गो ञाणचरिया, सोतापत्तिफलसमापत्ति ञाणचरिया, सकदागामिमग्गो ञाणचरिया, सकदागामिफलसमापत्ति ञाणचरिया, अनागामिमग्गो ञाणचरिया, अनागामिफलसमापत्ति ञाणचरिया, अरहत्तमग्गो ञाणचरिया, अरहत्तफलसमापत्ति ञाणचरिया – इमाहि सोळसहि ञाणचरियाहि।
84.Soḷasahi ñāṇacariyāhīti katamāhi soḷasahi ñāṇacariyāhi? Aniccānupassanā ñāṇacariyā, dukkhānupassanā ñāṇacariyā, anattānupassanā ñāṇacariyā, nibbidānupassanā ñāṇacariyā, virāgānupassanā ñāṇacariyā, nirodhānupassanā ñāṇacariyā, paṭinissaggānupassanā ñāṇacariyā, vivaṭṭanānupassanā ñāṇacariyā, sotāpattimaggo ñāṇacariyā, sotāpattiphalasamāpatti ñāṇacariyā, sakadāgāmimaggo ñāṇacariyā, sakadāgāmiphalasamāpatti ñāṇacariyā, anāgāmimaggo ñāṇacariyā, anāgāmiphalasamāpatti ñāṇacariyā, arahattamaggo ñāṇacariyā, arahattaphalasamāpatti ñāṇacariyā – imāhi soḷasahi ñāṇacariyāhi.
८५. नवहि समाधिचरियाहीति कतमाहि नवहि समाधिचरियाहि? पठमं झानं समाधिचरिया, दुतियं झानं समाधिचरिया, ततियं झानं समाधिचरिया, चतुत्थं झानं समाधिचरिया, आकासानञ्चायतनसमापत्ति…पे॰… विञ्ञाणञ्चायतनसमापत्ति… आकिञ्चञ्ञायतनसमापत्ति… नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्ति समाधिचरिया। पठमं झानं पटिलाभत्थाय वितक्को च विचारो च पीति च सुखञ्च चित्तेकग्गता च…पे॰… नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिं पटिलाभत्थाय वितक्को च विचारो च पीति च सुखञ्च चित्तेकग्गता च – इमाहि नवहि समाधिचरियाहि।
85.Navahi samādhicariyāhīti katamāhi navahi samādhicariyāhi? Paṭhamaṃ jhānaṃ samādhicariyā, dutiyaṃ jhānaṃ samādhicariyā, tatiyaṃ jhānaṃ samādhicariyā, catutthaṃ jhānaṃ samādhicariyā, ākāsānañcāyatanasamāpatti…pe… viññāṇañcāyatanasamāpatti… ākiñcaññāyatanasamāpatti… nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti samādhicariyā. Paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilābhatthāya vitakko ca vicāro ca pīti ca sukhañca cittekaggatā ca – imāhi navahi samādhicariyāhi.
वसीति पञ्च वसियो। आवज्जनवसी, समापज्जनवसी, अधिट्ठानवसी , वुट्ठानवसी, पच्चवेक्खणावसी। पठमं झानं यत्थिच्छकं यदिच्छकं यावतिच्छकं आवज्जति; आवज्जनाय दन्धायितत्तं नत्थीति – आवज्जनवसी। पठमं झानं यत्थिच्छकं यदिच्छकं यावतिच्छकं समापज्जति; समापज्जनाय दन्धायितत्तं नत्थीति – समापज्जनवसी। पठमं झानं यत्थिच्छकं यदिच्छकं यावतिच्छकं अधिट्ठाति ; अधिट्ठाने दन्धायितत्तं नत्थीति – अधिट्ठानवसी। पठमं झानं यत्थिच्छकं यदिच्छकं यावतिच्छकं वुट्ठाति; वुट्ठाने दन्धायितत्तं नत्थीति – वुट्ठानवसी। पठमं झानं यत्थिच्छकं यदिच्छकं यावतिच्छकं पच्चवेक्खति; पच्चवेक्खणाय दन्धायितत्तं नत्थीति – पच्चवेक्खणावसी।
Vasīti pañca vasiyo. Āvajjanavasī, samāpajjanavasī, adhiṭṭhānavasī , vuṭṭhānavasī, paccavekkhaṇāvasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ āvajjati; āvajjanāya dandhāyitattaṃ natthīti – āvajjanavasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjati; samāpajjanāya dandhāyitattaṃ natthīti – samāpajjanavasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ adhiṭṭhāti ; adhiṭṭhāne dandhāyitattaṃ natthīti – adhiṭṭhānavasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ vuṭṭhāti; vuṭṭhāne dandhāyitattaṃ natthīti – vuṭṭhānavasī. Paṭhamaṃ jhānaṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ paccavekkhati; paccavekkhaṇāya dandhāyitattaṃ natthīti – paccavekkhaṇāvasī.
दुतियं झानं…पे॰… नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिं यत्थिच्छकं यदिच्छकं यावतिच्छकं आवज्जति; आवज्जनाय दन्धायितत्तं नत्थीति – आवज्जनवसी। नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिं यत्थिच्छकं यदिच्छकं यावतिच्छकं समापज्जति…पे॰… अधिट्ठाति… वुट्ठाति… पच्चवेक्खति; पच्चवेक्खणाय दन्धायितत्तं नत्थीति – पच्चवेक्खणावसी। इमा पञ्च वसियो। तं ञातट्ठेन ञाणं, पजाननट्ठेन पञ्ञा। तेन वुच्चति – ‘‘द्वीहि बलेहि समन्नागतत्ता तयो च सङ्खारानं पटिपस्सद्धिया सोळसहि ञाणचरियाहि नवहि समाधिचरियाहि वसीभावता पञ्ञा निरोधसमापत्तिया ञाणं’’।
Dutiyaṃ jhānaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ āvajjati; āvajjanāya dandhāyitattaṃ natthīti – āvajjanavasī. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjati…pe… adhiṭṭhāti… vuṭṭhāti… paccavekkhati; paccavekkhaṇāya dandhāyitattaṃ natthīti – paccavekkhaṇāvasī. Imā pañca vasiyo. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘dvīhi balehi samannāgatattā tayo ca saṅkhārānaṃ paṭipassaddhiyā soḷasahi ñāṇacariyāhi navahi samādhicariyāhi vasībhāvatā paññā nirodhasamāpattiyā ñāṇaṃ’’.
निरोधसमापत्तिञाणनिद्देसो चतुत्तिंसतिमो।
Nirodhasamāpattiñāṇaniddeso catuttiṃsatimo.
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ३४. निरोधसमापत्तिञाणनिद्देसवण्णना • 34. Nirodhasamāpattiñāṇaniddesavaṇṇanā
