Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયવિનિચ્છય-ટીકા • Vinayavinicchaya-ṭīkā

    નિસ્સગ્ગિયકથાવણ્ણના

    Nissaggiyakathāvaṇṇanā

    ૫૫૧. એવં અનિયતકથં દસ્સેત્વા ઇદાનિ નિસ્સગ્ગિયકથં દસ્સેતુમાહ ‘‘ખોમ’’ન્તિઆદિ . ખોમન્તિ એવંનામકં ચીવરં. ખોમન્તિ ગચ્છવિસેસસ્સ નામં, તસ્સ વાકેહિ કતચીવરં કારણોપચારવોહારવસેન ‘‘ખોમ’’ન્તિ વુત્તં. કપ્પાસન્તિ કપ્પાસસુત્તમયં ચીવરં, ઇદમ્પિ વુત્તનયેનેવ ‘‘કપ્પાસ’’ન્તિ વુચ્ચતિ. કોસેય્યં નામ કોસકારકિમિકોસં, કોસેન નિબ્બત્તં સુત્તં કોસેય્યં. ઇધ પન તેન કોસેય્યસુત્તેન નિબ્બત્તં ચીવરં ‘‘કોસેય્ય’’ન્તિ વુત્તં. સાણન્તિ સાણવાકસુત્તેહિ વાયિત્વા કતચીવરં. ઇદઞ્ચ ખોમં વિય દટ્ઠબ્બં. ભઙ્ગન્તિ ખોમસુત્તાદીનિ સબ્બાનિ, એકચ્ચાનિ વા મિસ્સેત્વા કતચીવરં. ઇદમ્પિ કરણપ્પકારેન લદ્ધનામકં. ‘‘ભઙ્ગં નામ એકા ગચ્છજાતિ, તસ્સા વાકમયસુત્તેહિ વાયિત્વા કતચીવર’’ન્તિ કેચિ. ઇમસ્મિં પક્ખે ખોમં વિય ગહેતબ્બં. કમ્બલન્તિ મનુસ્સલોમવાળલોમં વિના સેસલોમેહિ વાયિત્વા કતચીવરં વુત્તન્તિ. ઇદં ‘‘ચીવરં નામ છન્નં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવર’’ન્તિ (પારા॰ ૪૬૩) પદભાજને ચ ‘‘ખોમં કપ્પાસિકં કોસેય્યં કમ્બલં સાણં ભઙ્ગ’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૨-૪૬૩) અટ્ઠકથાય ચ વુત્તં સન્ધાયાહ. ‘‘જાતિતો’’તિ ઇદં પમાણાદિભેદસ્સ વક્ખમાનત્તા વુત્તં. જાતિતોતિ ખોમાદિસામઞ્ઞતો. સામઞ્ઞઞ્હિ ‘‘જાતી’’તિ વુચ્ચતિ. દીઘરસ્સથૂલસુખુમનીલપીતાદિભેદભિન્નાનં સબ્બેસં વત્થાવયવાનં સઙ્ગાહિકખોમસુત્તમયતાસામઞ્ઞં જાતીતિ વુત્તં હોતિ. એવં સેસેસુપિ.

    551. Evaṃ aniyatakathaṃ dassetvā idāni nissaggiyakathaṃ dassetumāha ‘‘khoma’’ntiādi . Khomanti evaṃnāmakaṃ cīvaraṃ. Khomanti gacchavisesassa nāmaṃ, tassa vākehi katacīvaraṃ kāraṇopacāravohāravasena ‘‘khoma’’nti vuttaṃ. Kappāsanti kappāsasuttamayaṃ cīvaraṃ, idampi vuttanayeneva ‘‘kappāsa’’nti vuccati. Koseyyaṃ nāma kosakārakimikosaṃ, kosena nibbattaṃ suttaṃ koseyyaṃ. Idha pana tena koseyyasuttena nibbattaṃ cīvaraṃ ‘‘koseyya’’nti vuttaṃ. Sāṇanti sāṇavākasuttehi vāyitvā katacīvaraṃ. Idañca khomaṃ viya daṭṭhabbaṃ. Bhaṅganti khomasuttādīni sabbāni, ekaccāni vā missetvā katacīvaraṃ. Idampi karaṇappakārena laddhanāmakaṃ. ‘‘Bhaṅgaṃ nāma ekā gacchajāti, tassā vākamayasuttehi vāyitvā katacīvara’’nti keci. Imasmiṃ pakkhe khomaṃ viya gahetabbaṃ. Kambalanti manussalomavāḷalomaṃ vinā sesalomehi vāyitvā katacīvaraṃ vuttanti. Idaṃ ‘‘cīvaraṃ nāma channaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvara’’nti (pārā. 463) padabhājane ca ‘‘khomaṃ kappāsikaṃ koseyyaṃ kambalaṃ sāṇaṃ bhaṅga’’nti (pārā. aṭṭha. 2.462-463) aṭṭhakathāya ca vuttaṃ sandhāyāha. ‘‘Jātito’’ti idaṃ pamāṇādibhedassa vakkhamānattā vuttaṃ. Jātitoti khomādisāmaññato. Sāmaññañhi ‘‘jātī’’ti vuccati. Dīgharassathūlasukhumanīlapītādibhedabhinnānaṃ sabbesaṃ vatthāvayavānaṃ saṅgāhikakhomasuttamayatāsāmaññaṃ jātīti vuttaṃ hoti. Evaṃ sesesupi.

    ૫૫૨. દુકૂલન્તિ એવંનામકં રુક્ખવાકમયચીવરં. પત્તુણ્ણન્તિ પત્તુણ્ણદેસે સઞ્જાતવત્થં. ‘‘પત્તુણ્ણં કોસેય્યવિસેસો’’તિ અભિધાનકોસે વુત્તં. ચિનન્તિ ચિનદેસે ઉપ્પન્નવત્થં. સોમારપટ્ટકન્તિ સોમારદેસે ઉપ્પન્નવત્થં. ‘‘સોમારચિનપટક’’ન્તિપિ લિખન્તિ, સોયેવત્થો. ઇદ્ધિજન્તિ એહિભિક્ખૂનં પુઞ્ઞિદ્ધિયા નિબ્બત્તં ચીવરં. દેવદિન્નન્તિ દેવતાહિ દિન્નં ચીવરં. તઞ્હિ કપ્પરુક્ખે નિબ્બત્તં, જાલિનિયા દેવકઞ્ઞાય અનુરુદ્ધત્થેરસ્સ દિન્નવત્થસદિસં. તસ્સાતિ જાતિતો છબ્બિધસ્સ કપ્પિયચીવરસ્સ. ઇદં છબ્બિધચીવરં યથારહં અનુલોમિકં વુત્તન્તિ અત્થો. દુકૂલઞ્હિ સાણસ્સ અનુલોમં વાકમયત્તા, પત્તુણ્ણાદીનિ કોસેય્યસ્સ અનુલોમાનિ પાણકેહિ કતસુત્તમયત્તા, ઇદ્ધિજમ્પિ ખોમાદીનંયેવ અઞ્ઞતરં હોતીતિ તેસં અનુલોમં, દેવદિન્નમ્પિ ખોમાદીનંયેવ અનુલોમં હોતિ તેસં અઞ્ઞતરભાવતો. યથાહ –

    552.Dukūlanti evaṃnāmakaṃ rukkhavākamayacīvaraṃ. Pattuṇṇanti pattuṇṇadese sañjātavatthaṃ. ‘‘Pattuṇṇaṃ koseyyaviseso’’ti abhidhānakose vuttaṃ. Cinanti cinadese uppannavatthaṃ. Somārapaṭṭakanti somāradese uppannavatthaṃ. ‘‘Somāracinapaṭaka’’ntipi likhanti, soyevattho. Iddhijanti ehibhikkhūnaṃ puññiddhiyā nibbattaṃ cīvaraṃ. Devadinnanti devatāhi dinnaṃ cīvaraṃ. Tañhi kapparukkhe nibbattaṃ, jāliniyā devakaññāya anuruddhattherassa dinnavatthasadisaṃ. Tassāti jātito chabbidhassa kappiyacīvarassa. Idaṃ chabbidhacīvaraṃ yathārahaṃ anulomikaṃ vuttanti attho. Dukūlañhi sāṇassa anulomaṃ vākamayattā, pattuṇṇādīni koseyyassa anulomāni pāṇakehi katasuttamayattā, iddhijampi khomādīnaṃyeva aññataraṃ hotīti tesaṃ anulomaṃ, devadinnampi khomādīnaṃyeva anulomaṃ hoti tesaṃ aññatarabhāvato. Yathāha –

    ‘‘સાણસ્સ તુ દુકૂલઞ્હિ, ઇદ્ધિજં દેવદિન્નકં;

    ‘‘Sāṇassa tu dukūlañhi, iddhijaṃ devadinnakaṃ;

    ખોમાદીનંવસિટ્ઠંતુ, કોસેય્યસ્સાનુલોમિક’’ન્તિ.

    Khomādīnaṃvasiṭṭhaṃtu, koseyyassānulomika’’nti.

    ૫૫૩. તિણ્ણં ચીવરાનં સમાહારો તિચીવરન્તિ પમાણયુત્તં સઙ્ઘાટિઆદિનામેન અધિટ્ઠિતચીવરસ્સેવ નામત્તા તદેવ વુચ્ચતિ. ગણનવસેન યં કિઞ્ચિ ચીવરત્તયં ન વત્તબ્બં. સમુદ્દેકદેસોપિ યથા ‘‘સમુદ્દો’’તિ વુચ્ચતિ, એવં અધિટ્ઠિતેસુ તીસુ ચીવરેસુ અઞ્ઞતરં ‘‘તિચીવર’’ન્તિ વુચ્ચતિ. પરિક્ખારચોળન્તિ સઙ્ઘાટિઆદિવિસિટ્ઠનામેહિ અનધિટ્ઠિતં ‘‘અનુજાનામિ ભિક્ખવે આયામેન અટ્ઠઙ્ગુલં સુગતઙ્ગુલેન ચતુરઙ્ગુલવિત્થતં પચ્છિમં ચીવર’’ન્તિ (પારા॰ ૩૫૮) અનુઞ્ઞાતં પચ્છિમચીવરપરિયન્તં કત્વા કતાકતસ્સ યસ્સ કસ્સચિ ચીવરસ્સ રુળ્હિસઞ્ઞા.

    553. Tiṇṇaṃ cīvarānaṃ samāhāro ticīvaranti pamāṇayuttaṃ saṅghāṭiādināmena adhiṭṭhitacīvarasseva nāmattā tadeva vuccati. Gaṇanavasena yaṃ kiñci cīvarattayaṃ na vattabbaṃ. Samuddekadesopi yathā ‘‘samuddo’’ti vuccati, evaṃ adhiṭṭhitesu tīsu cīvaresu aññataraṃ ‘‘ticīvara’’nti vuccati. Parikkhāracoḷanti saṅghāṭiādivisiṭṭhanāmehi anadhiṭṭhitaṃ ‘‘anujānāmi bhikkhave āyāmena aṭṭhaṅgulaṃ sugataṅgulena caturaṅgulavitthataṃ pacchimaṃ cīvara’’nti (pārā. 358) anuññātaṃ pacchimacīvarapariyantaṃ katvā katākatassa yassa kassaci cīvarassa ruḷhisaññā.

    મુખં સન્દમાનલાલં પુઞ્છતિ એતેનાતિ મુખપુઞ્છનન્તિ કપોલતો નિચ્ચં સન્દમાનલાલાનં પુઞ્છનત્થાય અનુઞ્ઞાતસ્સ ચીવરવિસેસસ્સ નામં. નિસીદન્તિ એત્થાતિ નિસીદનન્તિ ચ ભિક્ખૂનં અત્થરિત્વા નિસીદિતું અનુઞ્ઞાતસ્સ ચીવરસ્સ નામં. અધિટ્ઠેય્યાતિ ‘‘ઇમં કણ્ડુપ્પટિચ્છાદિ’’ન્તિઆદિના (વિ॰ વિ॰ ૫૮૫) વક્ખમાનનયેન નામં ગહેત્વા અધિટ્ઠેય્યાતિ અત્થો. પચ્ચત્થરણમેવ ચાતિ સઙ્ઘિકે મઞ્ચપીઠે સરીરસમ્ફુસનેન આપજ્જિતબ્બાય આપત્તિયા મોચનત્થાય તત્થ અત્થરિત્વા પરિભોગત્થાય અનુઞ્ઞાતં પચ્ચત્થરણચીવરઞ્ચ.

    Mukhaṃ sandamānalālaṃ puñchati etenāti mukhapuñchananti kapolato niccaṃ sandamānalālānaṃ puñchanatthāya anuññātassa cīvaravisesassa nāmaṃ. Nisīdanti etthāti nisīdananti ca bhikkhūnaṃ attharitvā nisīdituṃ anuññātassa cīvarassa nāmaṃ. Adhiṭṭheyyāti ‘‘imaṃ kaṇḍuppaṭicchādi’’ntiādinā (vi. vi. 585) vakkhamānanayena nāmaṃ gahetvā adhiṭṭheyyāti attho. Paccattharaṇameva cāti saṅghike mañcapīṭhe sarīrasamphusanena āpajjitabbāya āpattiyā mocanatthāya tattha attharitvā paribhogatthāya anuññātaṃ paccattharaṇacīvarañca.

    ૫૫૪. એકાહન્તિ વસનકિરિયાય અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં. તિચીવરન્તિ તિચીવરેન. વિપ્પવસેય્યાતિ ‘‘સઙ્ઘાટિયા વા ઉત્તરાસઙ્ગેન વા અન્તરવાસકેન વા’’તિ (પારા॰ ૪૭૬) વુત્તત્તા એકદેસે સમુદાયોપચારવસેન અવયવસ્સ વચનતો તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરેનાતિપિ વુત્તં હોતિ. ‘‘તથા’’તિ ઇમિના ‘‘વિના’’તિ ઇદં પચ્ચામસતિ. અધિટ્ઠાતિ અધિટ્ઠાયાતિ ગહેતબ્બં ‘‘પટિસઙ્ખા યોનિસો’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૨૨, ૨૩; અ॰ નિ॰ ૬.૫૮) યથા, એત્થ ‘‘વળઞ્જિયમાન’’ન્તિ સેસો, અધિટ્ઠાય વળઞ્જિયમાનં નિસીદનં તથા વિના ચતુમાસં ન વસેય્યાતિ યોજના.

    554.Ekāhanti vasanakiriyāya accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Ticīvaranti ticīvarena. Vippavaseyyāti ‘‘saṅghāṭiyā vā uttarāsaṅgena vā antaravāsakena vā’’ti (pārā. 476) vuttattā ekadese samudāyopacāravasena avayavassa vacanato tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññatarenātipi vuttaṃ hoti. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘vinā’’ti idaṃ paccāmasati. Adhiṭṭhāti adhiṭṭhāyāti gahetabbaṃ ‘‘paṭisaṅkhā yoniso’’ti (ma. ni. 1.22, 23; a. ni. 6.58) yathā, ettha ‘‘vaḷañjiyamāna’’nti seso, adhiṭṭhāya vaḷañjiyamānaṃ nisīdanaṃ tathā vinā catumāsaṃ na vaseyyāti yojanā.

    ૫૫૫. કપ્પિયન્તિ કપ્પિયકારણં નીલાદિવણ્ણભેદકરણં. કપ્પિયન્તિ ચ કારણે કારિયૂપચારેન ગહેતબ્બં. બિન્દું દત્વાતિ ‘‘નીલં વા કદ્દમં વા કાળસામં વા’’તિ (પાચિ॰ ૩૬૮) વુત્તલોહમલાદિના યેન કેનચિપિ મઙ્ગુલપિટ્ઠિપ્પમાણાદિકં બિન્દું દત્વા. તત્થાતિ તેસુ અધિટ્ઠાતબ્બેસુ તિચીવરાદીસુ, નિદ્ધારણે ભુમ્મં. તિચીવરન્તિ નિદ્ધારિતબ્બં. ઉપપન્નન્તિ યુત્તં. પમાણેનાતિ અનન્તરં વક્ખમાનેન પમાણેન. અધિટ્ઠાતબ્બન્તિ ‘‘ઇમં સઙ્ઘાટિં અધિટ્ઠામી’’તિઆદિના વક્ખમાનનયેન નામં વત્વા અધિટ્ઠાતબ્બં. એવકારેન પન નામં વત્વા ન વિકપ્પેતબ્બન્તિ દસ્સેતિ. એસ નયો સેસચીવરેસુપિ. વુત્તઞ્હેતં ભગવતા ‘‘અનુજાનામિ ભિક્ખવે તિચીવરં અધિટ્ઠાતું, ન વિકપ્પેતુ’’ન્તિઆદિ (મહાવ॰ ૩૫૮). તસ્મા તિચીવરાદીનિ અધિટ્ઠહન્તેન ‘‘ઇમં સઙ્ઘાટિં અધિટ્ઠામી’’તિઆદિના નામં વત્વા અધિટ્ઠાતબ્બં. વિકપ્પેન્તેન પન ‘‘ઇમં સઙ્ઘાટિ’’ન્તિઆદિના તસ્સ ચીવરસ્સ નામં અગ્ગહેત્વા ‘‘ઇમં ચીવરં તુય્હં વિકપ્પેમી’’તિ વિકપ્પેતબ્બં. તિચીવરં વા હોતુ અઞ્ઞં વા, યદિ તં તં નામં ગહેત્વા વિકપ્પેતિ, અવિકપ્પિતં હોતિ અતિરેકચીવરટ્ઠાને તિટ્ઠતિ. તં ચીવરન્તિ સમ્બન્ધો.

    555.Kappiyanti kappiyakāraṇaṃ nīlādivaṇṇabhedakaraṇaṃ. Kappiyanti ca kāraṇe kāriyūpacārena gahetabbaṃ. Binduṃ datvāti ‘‘nīlaṃ vā kaddamaṃ vā kāḷasāmaṃ vā’’ti (pāci. 368) vuttalohamalādinā yena kenacipi maṅgulapiṭṭhippamāṇādikaṃ binduṃ datvā. Tatthāti tesu adhiṭṭhātabbesu ticīvarādīsu, niddhāraṇe bhummaṃ. Ticīvaranti niddhāritabbaṃ. Upapannanti yuttaṃ. Pamāṇenāti anantaraṃ vakkhamānena pamāṇena. Adhiṭṭhātabbanti ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’tiādinā vakkhamānanayena nāmaṃ vatvā adhiṭṭhātabbaṃ. Evakārena pana nāmaṃ vatvā na vikappetabbanti dasseti. Esa nayo sesacīvaresupi. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘anujānāmi bhikkhave ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ, na vikappetu’’ntiādi (mahāva. 358). Tasmā ticīvarādīni adhiṭṭhahantena ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’tiādinā nāmaṃ vatvā adhiṭṭhātabbaṃ. Vikappentena pana ‘‘imaṃ saṅghāṭi’’ntiādinā tassa cīvarassa nāmaṃ aggahetvā ‘‘imaṃ cīvaraṃ tuyhaṃ vikappemī’’ti vikappetabbaṃ. Ticīvaraṃ vā hotu aññaṃ vā, yadi taṃ taṃ nāmaṃ gahetvā vikappeti, avikappitaṃ hoti atirekacīvaraṭṭhāne tiṭṭhati. Taṃ cīvaranti sambandho.

    ૫૫૬-૭. ‘‘ઉપપન્નં પમાણેના’’તિ એત્થ વુત્તપ્પમાણં દસ્સેતુમાહ ‘‘પચ્છિમન્તેના’’તિઆદિ. સઙ્ઘટિતટ્ઠેન સઙ્ઘાટિ. વત્થખણ્ડાનિ સિબ્બનકમ્મેન સઙ્ઘટેત્વા કતત્તા ‘‘સઙ્ઘાટી’’તિ ચીવરાનં સામઞ્ઞનામં. ઇધ પન રુળ્હિયા અન્તરવાસકાદિવિસેસનામબ્યતિરિત્તે ચીવરવિસેસે વત્તતિ. મુટ્ઠિપઞ્ચકાતિ એત્થ એકાદીનમટ્ઠારસન્તાનં સઙ્ખ્યાસદ્દાનં સઙ્ખ્યેય્યે વત્તમાનત્તા પઞ્ચસદ્દો ચીવરપ્પમાણપ્પકરણતો લબ્ભમાનહત્થસઙ્ખાતરતનેયેવ પવત્તતિ, તેનેવ મુટ્ઠિસદ્દોપિ ઉત્તરપદલોપેન મુટ્ઠિરતને વત્તતિ. પઞ્ચન્નં પૂરણો પઞ્ચમો, મુટ્ઠિયા પઞ્ચમો મુટ્ઠિપઞ્ચમો. મુટ્ઠિપઞ્ચમો પરિમાણમેતિસ્સાતિ ‘‘મુટ્ઠિપઞ્ચમકા’’તિ વત્તબ્બે મ-કારલોપેન ‘‘મુટ્ઠિપઞ્ચકા’’તિ સઙ્ઘાટિ વુત્તા.

    556-7. ‘‘Upapannaṃ pamāṇenā’’ti ettha vuttappamāṇaṃ dassetumāha ‘‘pacchimantenā’’tiādi. Saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭi. Vatthakhaṇḍāni sibbanakammena saṅghaṭetvā katattā ‘‘saṅghāṭī’’ti cīvarānaṃ sāmaññanāmaṃ. Idha pana ruḷhiyā antaravāsakādivisesanāmabyatiritte cīvaravisese vattati. Muṭṭhipañcakāti ettha ekādīnamaṭṭhārasantānaṃ saṅkhyāsaddānaṃ saṅkhyeyye vattamānattā pañcasaddo cīvarappamāṇappakaraṇato labbhamānahatthasaṅkhātarataneyeva pavattati, teneva muṭṭhisaddopi uttarapadalopena muṭṭhiratane vattati. Pañcannaṃ pūraṇo pañcamo, muṭṭhiyā pañcamo muṭṭhipañcamo. Muṭṭhipañcamo parimāṇametissāti ‘‘muṭṭhipañcamakā’’ti vattabbe ma-kāralopena ‘‘muṭṭhipañcakā’’ti saṅghāṭi vuttā.

    મુટ્ઠિત્તિકાતિ એત્થ વુત્તનયેન સઙ્ખ્યેય્યે વત્તમાનો તિ-સદ્દો ચીવરપ્પમાણપ્પકરણતો લબ્ભમાનહત્થસઙ્ખાતરતનેયેવ વત્તતિ, તેનેવ મુટ્ઠિસદ્દોપિ ઉત્તરપદલોપેન મુટ્ઠિરતને વત્તતિ. તિણ્ણં પૂરણો તતિયો, મુટ્ઠિયા તતિયો મુટ્ઠિતતિયો, મુટ્ઠિતતિયો પરિમાણમેતિસ્સાતિ ‘‘મુટ્ઠિતતિયકા’’તિ વત્તબ્બે તિય-પચ્ચયલોપેન ‘‘મુટ્ઠિત્તિકા’’તિ સઙ્ઘાટિયેવ વુચ્ચતિ. એવમુપરિપિ. તિરિયન્તિ તિરિયતો.

    Muṭṭhittikāti ettha vuttanayena saṅkhyeyye vattamāno ti-saddo cīvarappamāṇappakaraṇato labbhamānahatthasaṅkhātarataneyeva vattati, teneva muṭṭhisaddopi uttarapadalopena muṭṭhiratane vattati. Tiṇṇaṃ pūraṇo tatiyo, muṭṭhiyā tatiyo muṭṭhitatiyo, muṭṭhitatiyo parimāṇametissāti ‘‘muṭṭhitatiyakā’’ti vattabbe tiya-paccayalopena ‘‘muṭṭhittikā’’ti saṅghāṭiyeva vuccati. Evamuparipi. Tiriyanti tiriyato.

    ઉત્તમન્તેનાતિ ઉક્કટ્ઠપરિમાણન્તેન. સત્થુનો ચીવરૂનાપીતિ ‘‘તત્રિદં સુગતસ્સ સુગતચીવરપ્પમાણં, દીઘસો નવ વિદત્થિયો સુગતવિદત્થિયા, તિરિયં છ વિદત્થિયો’’તિ (પાચિ॰ ૫૪૮) વુત્તપ્પમાણસુગતચીવરતો ઊનાપિ. પિ-સદ્દો સમ્ભાવને, ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેન તત્તકમ્પિ વટ્ટતિ, તતો ચે ઊનં વત્તબ્બમેવ નત્થીતિ અત્થો. અન્તદ્વયસન્દસ્સનેન ઉભયમજ્ઝે યં પહોનકરુચ્ચનકપ્પમાણં, તં ગહેતબ્બન્તિ દસ્સેતિ.

    Uttamantenāti ukkaṭṭhaparimāṇantena. Satthuno cīvarūnāpīti ‘‘tatridaṃ sugatassa sugatacīvarappamāṇaṃ, dīghaso nava vidatthiyo sugatavidatthiyā, tiriyaṃ cha vidatthiyo’’ti (pāci. 548) vuttappamāṇasugatacīvarato ūnāpi. Pi-saddo sambhāvane, ukkaṭṭhaparicchedena tattakampi vaṭṭati, tato ce ūnaṃ vattabbameva natthīti attho. Antadvayasandassanena ubhayamajjhe yaṃ pahonakaruccanakappamāṇaṃ, taṃ gahetabbanti dasseti.

    ૫૫૮. મુટ્ઠિપઞ્ચકસદ્દો પુબ્બે વુત્તનયેનિધ દીઘન્તે વત્તતિ. મુટ્ઠિપઞ્ચકો દીઘન્તો યસ્સ, યસ્મિં વા પમાણેતિ વિગ્ગહો, દીઘન્તતો મુટ્ઠિપઞ્ચકપ્પમાણેનાતિ વુત્તં હોતિ. ‘‘મુટ્ઠિપઞ્ચમ’’ન્તિપિ લિખન્તિ. તિરિયન્તતોતિ વિત્થારન્તતો. અડ્ઢહત્થો અડ્ઢો ઉત્તરપદલોપેન, સો તેય્યો તતિયો યસ્સ પમાણસ્સાતિ ગહેતબ્બં, તં, અડ્ઢતેય્યરતનપ્પમાણં હોતીતિ અત્થો. દ્વિહત્થં વાતિ દ્વે હત્થા યસ્સ પમાણસ્સાતિ વિગ્ગહો, દ્વિરતનપ્પમાણં વા હોતીતિ અત્થો. ઇદઞ્ચ ‘‘તિરિયં દ્વિહત્થોપિ વટ્ટતિ. પારુપનેનપિ હિ સક્કા નાભિં પટિચ્છાદેતુ’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯) અટ્ઠકથાગતત્તા વુત્તં. ‘‘સેસે અન્તરવાસકે’’તિ ઇદં યથાવુત્તપરિમાણેન પરિમિતચીવરનિદસ્સનં.

    558.Muṭṭhipañcakasaddo pubbe vuttanayenidha dīghante vattati. Muṭṭhipañcako dīghanto yassa, yasmiṃ vā pamāṇeti viggaho, dīghantato muṭṭhipañcakappamāṇenāti vuttaṃ hoti. ‘‘Muṭṭhipañcama’’ntipi likhanti. Tiriyantatoti vitthārantato. Aḍḍhahattho aḍḍho uttarapadalopena, so teyyo tatiyo yassa pamāṇassāti gahetabbaṃ, taṃ, aḍḍhateyyaratanappamāṇaṃ hotīti attho. Dvihatthaṃ vāti dve hatthā yassa pamāṇassāti viggaho, dviratanappamāṇaṃ vā hotīti attho. Idañca ‘‘tiriyaṃ dvihatthopi vaṭṭati. Pārupanenapi hi sakkā nābhiṃ paṭicchādetu’’nti (pārā. aṭṭha. 2.469) aṭṭhakathāgatattā vuttaṃ. ‘‘Sese antaravāsake’’ti idaṃ yathāvuttaparimāṇena parimitacīvaranidassanaṃ.

    ૫૫૯. અહતાહતકપ્પાનન્તિ એત્થ ‘‘વત્થાન’’ન્તિ સેસો. અહતાનં વત્થાનન્તિ નવવત્થાનં. અહતતો કિઞ્ચિ ઊનાનિ અહતકપ્પાનિ, તેસં નવવોહારૂપગાનં કતિપયધોતાનં વત્થાનન્તિ વુત્તં હોતિ. સઙ્ઘાટીતિ સઙ્ઘાટિનામકચીવરં. દિગુણાતિ દુપટ્ટકતા.

    559.Ahatāhatakappānanti ettha ‘‘vatthāna’’nti seso. Ahatānaṃ vatthānanti navavatthānaṃ. Ahatato kiñci ūnāni ahatakappāni, tesaṃ navavohārūpagānaṃ katipayadhotānaṃ vatthānanti vuttaṃ hoti. Saṅghāṭīti saṅghāṭināmakacīvaraṃ. Diguṇāti dupaṭṭakatā.

    ૫૬૦. ઉતુદ્ધટાનન્તિ અતિક્કન્તદિવસાનં, બહુકાલં નિવાસેત્વા પરિચ્ચત્તાનન્તિ વુત્તં હોતિ. અથ વા યાનિ ઉતુતો ઉદ્ધટાનિ, તેસં વત્થાનન્તિ ગહેતબ્બં, તિણ્ણં ઉતૂનમઞ્ઞતરં અતિક્કમિત્વા ઠિતાનં પુરાણવત્થાનન્તિ વુત્તં હોતિ. ચીવરાનન્તિ ચીવરત્થાનિ વત્થાનેવ ગહિતાનિ. ચતુગ્ગુણાતિ ચતુપટ્ટા. સેસા દુવેતિ અન્તરવાસકઉત્તરાસઙ્ગા દ્વે. યથાસુખન્તિ યથારુચિ. પંસુકૂલન્તિ સુસાનાદીસુ પતિતપિલોતિકચીવરં.

    560.Utuddhaṭānanti atikkantadivasānaṃ, bahukālaṃ nivāsetvā pariccattānanti vuttaṃ hoti. Atha vā yāni ututo uddhaṭāni, tesaṃ vatthānanti gahetabbaṃ, tiṇṇaṃ utūnamaññataraṃ atikkamitvā ṭhitānaṃ purāṇavatthānanti vuttaṃ hoti. Cīvarānanti cīvaratthāni vatthāneva gahitāni. Catugguṇāti catupaṭṭā. Sesā duveti antaravāsakauttarāsaṅgā dve. Yathāsukhanti yathāruci. Paṃsukūlanti susānādīsu patitapilotikacīvaraṃ.

    ૫૬૧. ‘‘તીણિપી’’તિઆદીસુ ‘‘તિચીવરે કયિરમાને સબ્બં છિન્નકં નપ્પહોતી’’તિ પાળિયં આગતવત્થુમ્હિ ‘‘અનુજાનામિ ભિક્ખવે દ્વે છિન્નકાનિ એકં અછિન્નક’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૬૦) આદિવચનતો ‘‘ચીવર’’ન્તિ સેસો. છિન્દિતબ્બન્તિ વત્થાનિ છિન્દિત્વા સિબ્બેત્વા કાતબ્બં. પહોતિ ચેતિ વત્થાનિ છિન્દિત્વા કરણે યદિ ચીવરસ્સ પહોતિ. સબ્બેસૂતિ તીસુ ચીવરેસુ. અપ્પહોન્તેસૂતિ વત્થાનં છિન્દિત્વા સિબ્બનેન અપ્પહોન્તેસુ. અન્વાધિકન્તિ વત્થે ઊનાતિરેકં અપનેત્વા આગન્તુકપત્તસઙ્ખાતં અનુવાતં ચીવરસ્સ પરિયન્તે, મજ્ઝે ચ યથારહં દીઘરસ્સપરિમાણયુત્તં અલ્લિયાપેતબ્બન્તિ વુત્તં હોતિ.

    561.‘‘Tīṇipī’’tiādīsu ‘‘ticīvare kayiramāne sabbaṃ chinnakaṃ nappahotī’’ti pāḷiyaṃ āgatavatthumhi ‘‘anujānāmi bhikkhave dve chinnakāni ekaṃ achinnaka’’nti (mahāva. 360) ādivacanato ‘‘cīvara’’nti seso. Chinditabbanti vatthāni chinditvā sibbetvā kātabbaṃ. Pahoti ceti vatthāni chinditvā karaṇe yadi cīvarassa pahoti. Sabbesūti tīsu cīvaresu. Appahontesūti vatthānaṃ chinditvā sibbanena appahontesu. Anvādhikanti vatthe ūnātirekaṃ apanetvā āgantukapattasaṅkhātaṃ anuvātaṃ cīvarassa pariyante, majjhe ca yathārahaṃ dīgharassaparimāṇayuttaṃ alliyāpetabbanti vuttaṃ hoti.

    ૫૬૨. અચ્છિન્નં વાતિ યથાવુત્તનયેન અચ્છિન્નં વા. અનાદિન્નન્તિ અનાદિન્નઆગન્તુકપત્તં . તિચીવરન્તિ તીસુ ચીવરેસુ એકેકન્તિ વુત્તં હોતિ. દુબ્ભોગેનાતિ દુટ્ઠુ પરિભોગેન . યથા પરિભુત્તં નસ્સતિ, તથા કિલિટ્ઠાનં ધોવનાદિમકત્વા નિવાસનાદિના પરિભોગેન.

    562.Acchinnaṃ vāti yathāvuttanayena acchinnaṃ vā. Anādinnanti anādinnaāgantukapattaṃ . Ticīvaranti tīsu cīvaresu ekekanti vuttaṃ hoti. Dubbhogenāti duṭṭhu paribhogena . Yathā paribhuttaṃ nassati, tathā kiliṭṭhānaṃ dhovanādimakatvā nivāsanādinā paribhogena.

    ૫૬૩-૪. કુસિન્તિ આયામતો ચ વિત્થારતો ચ અનુવાતં ચીવરમજ્ઝે તાદિસમેવ દીઘપત્તઞ્ચ. વુત્તઞ્હેતં ચીવરક્ખન્ધઅટ્ઠકથાયં ‘‘કુસીતિ આયામતો ચ વિત્થારતો ચ અનુવાતાદીનં દીઘપત્તાનમેતં અધિવચન’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫). અડ્ઢકુસિન્તિ અનુવાતસદિસં ચીવરમજ્ઝે તત્થ તત્થ રસ્સપત્તં. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘અડ્ઢકુસીતિ અન્તરન્તરા રસ્સપત્તાનં નામ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫). મણ્ડલન્તિ એકેકસ્મિં ખણ્ડે મહામણ્ડલં. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘મણ્ડલન્તિ પઞ્ચખણ્ડિકચીવરસ્સ એકેકસ્મિં ખણ્ડે મહામણ્ડલ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫). અડ્ઢમણ્ડલન્તિ મણ્ડલસ્સ અન્તો નિવેસિયમાનં ખુદ્દકમણ્ડલં. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘અડ્ઢમણ્ડલન્તિ ખુદ્દકમણ્ડલ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫). વિવટ્ટન્તિ મણ્ડલં, અડ્ઢમણ્ડલઞ્ચાતિ દ્વે એકતો કત્વા સિબ્બિતં વેમજ્ઝે ખણ્ડં. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘વિવટ્ટન્તિ મણ્ડલઞ્ચ અડ્ઢમણ્ડલઞ્ચ એકતો કત્વા સિબ્બિતં મજ્ઝિમખણ્ડ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫). અનુવિવટ્ટન્તિ મજ્ઝિમખણ્ડસ્સ ઉભોસુ પસ્સેસુ સિબ્બિતં તથેવ દ્વિમણ્ડલપત્તં ખણ્ડદ્વયં. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘અનુવિવટ્ટન્તિ તસ્સ ઉભોસુ પસ્સેસુ દ્વે ખણ્ડાની’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫). બાહન્તન્તિ તેસં અનુવિવટ્ટાનં બાહિરપસ્સે સિબ્બિતં બાહિરખણ્ડદ્વયં. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘બાહન્તન્તિ તેસં અનુવિવટ્ટાનં બહિ એકેકં ખણ્ડ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫).

    563-4.Kusinti āyāmato ca vitthārato ca anuvātaṃ cīvaramajjhe tādisameva dīghapattañca. Vuttañhetaṃ cīvarakkhandhaaṭṭhakathāyaṃ ‘‘kusīti āyāmato ca vitthārato ca anuvātādīnaṃ dīghapattānametaṃ adhivacana’’nti (mahāva. aṭṭha. 345). Aḍḍhakusinti anuvātasadisaṃ cīvaramajjhe tattha tattha rassapattaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘aḍḍhakusīti antarantarā rassapattānaṃ nāma’’nti (mahāva. aṭṭha. 345). Maṇḍalanti ekekasmiṃ khaṇḍe mahāmaṇḍalaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘maṇḍalanti pañcakhaṇḍikacīvarassa ekekasmiṃ khaṇḍe mahāmaṇḍala’’nti (mahāva. aṭṭha. 345). Aḍḍhamaṇḍalanti maṇḍalassa anto nivesiyamānaṃ khuddakamaṇḍalaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘aḍḍhamaṇḍalanti khuddakamaṇḍala’’nti (mahāva. aṭṭha. 345). Vivaṭṭanti maṇḍalaṃ, aḍḍhamaṇḍalañcāti dve ekato katvā sibbitaṃ vemajjhe khaṇḍaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘vivaṭṭanti maṇḍalañca aḍḍhamaṇḍalañca ekato katvā sibbitaṃ majjhimakhaṇḍa’’nti (mahāva. aṭṭha. 345). Anuvivaṭṭanti majjhimakhaṇḍassa ubhosu passesu sibbitaṃ tatheva dvimaṇḍalapattaṃ khaṇḍadvayaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘anuvivaṭṭanti tassa ubhosu passesu dve khaṇḍānī’’ti (mahāva. aṭṭha. 345). Bāhantanti tesaṃ anuvivaṭṭānaṃ bāhirapasse sibbitaṃ bāhirakhaṇḍadvayaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘bāhantanti tesaṃ anuvivaṭṭānaṃ bahi ekekaṃ khaṇḍa’’nti (mahāva. aṭṭha. 345).

    પઞ્ચન્નં સમાહારો પઞ્ચકં, દસ્સિતપ્પકારપઞ્ચખણ્ડેહિ સિબ્બિતચીવરં પઞ્ચકં નામ. આદિ-સદ્દેન સત્તખણ્ડાદીહિ સિબ્બિતચીવરાનં ગહણં. તેનેવેત્થાહ ‘‘કત્તબ્બં તુ તિચીવર’’ન્તિ. સત્તખણ્ડસ્સ ચીવરસ્સ એકં મજ્ઝિમખણ્ડં વિવટ્ટનામમેવ હોતિ, તસ્સ ઉભોસુ પસ્સેસુ દ્વે દ્વે ખણ્ડાનિ ચૂળાનુવિવટ્ટમહાનુવિવટ્ટસઙ્ખાતાનિ અનુવિવટ્ટનામાનેવ હોન્તિ. વુત્તઞ્ચેતં અટ્ઠકથાયં ‘‘અથ વા અનુવિવટ્ટન્તિ વિવટ્ટસ્સ એકપસ્સતો દ્વિન્નં, એકપસ્સતો દ્વિન્નન્તિ ચતુન્નમ્પિ ખણ્ડાનમેતં નામ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫). બાહન્તન્તિ દ્વીસુ પરિયન્તેસુ સિબ્બનીયં બાહિરખણ્ડદ્વયં, તઞ્ચ સઙ્ઘટેત્વા બાહમત્થકે ઠપિયમાનત્તા ‘‘મઞ્ચા ઉક્કુટ્ઠિં કરોન્તી’’તિઆદીસુ વિય આધેય્યે આધારોપચારવસેન બાહાતિ ચ ચીવરસ્સ પરિયન્તાવયવત્તા ‘‘અન્ત’’ન્તિ ચ વુચ્ચતિ. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘બાહન્તન્તિ સુપ્પમાણં ચીવરં પારુપન્તેન સંહરિત્વા બાહાય ઉપરિ ઠપિતા ઉભો અન્તા બહિમુખા તિટ્ઠન્તિ, તેસં એતં નામ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪૫). ઇદં સત્તખણ્ડચીવરમેવ મહાઅટ્ઠકથાયં વિહિતન્તિ ઇદાનિપિ તદેવ વટ્ટતિ. વુત્તમ્પિ ચેતં ‘‘અયમેવ હિ નયો મહાઅટ્ઠકથાયં વુત્તો’’તિ. ભિક્ખુના કુસિં…પે॰… બાહન્તમ્પિચાતિ સબ્બં વિધિં દસ્સેત્વાવ છિન્નં પઞ્ચકાદિપ્પભેદકં સમણસારુપ્પં તિચીવરં કત્તબ્બન્તિ યોજના.

    Pañcannaṃ samāhāro pañcakaṃ, dassitappakārapañcakhaṇḍehi sibbitacīvaraṃ pañcakaṃ nāma. Ādi-saddena sattakhaṇḍādīhi sibbitacīvarānaṃ gahaṇaṃ. Tenevetthāha ‘‘kattabbaṃ tu ticīvara’’nti. Sattakhaṇḍassa cīvarassa ekaṃ majjhimakhaṇḍaṃ vivaṭṭanāmameva hoti, tassa ubhosu passesu dve dve khaṇḍāni cūḷānuvivaṭṭamahānuvivaṭṭasaṅkhātāni anuvivaṭṭanāmāneva honti. Vuttañcetaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘atha vā anuvivaṭṭanti vivaṭṭassa ekapassato dvinnaṃ, ekapassato dvinnanti catunnampi khaṇḍānametaṃ nāma’’nti (mahāva. aṭṭha. 345). Bāhantanti dvīsu pariyantesu sibbanīyaṃ bāhirakhaṇḍadvayaṃ, tañca saṅghaṭetvā bāhamatthake ṭhapiyamānattā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’tiādīsu viya ādheyye ādhāropacāravasena bāhāti ca cīvarassa pariyantāvayavattā ‘‘anta’’nti ca vuccati. Vuttampi cetaṃ ‘‘bāhantanti suppamāṇaṃ cīvaraṃ pārupantena saṃharitvā bāhāya upari ṭhapitā ubho antā bahimukhā tiṭṭhanti, tesaṃ etaṃ nāma’’nti (mahāva. aṭṭha. 345). Idaṃ sattakhaṇḍacīvarameva mahāaṭṭhakathāyaṃ vihitanti idānipi tadeva vaṭṭati. Vuttampi cetaṃ ‘‘ayameva hi nayo mahāaṭṭhakathāyaṃ vutto’’ti. Bhikkhunā kusiṃ…pe… bāhantampicāti sabbaṃ vidhiṃ dassetvāva chinnaṃ pañcakādippabhedakaṃ samaṇasāruppaṃ ticīvaraṃ kattabbanti yojanā.

    ૫૬૫-૬. યથાવુત્તવિધિં અવિરાધેત્વા ચીવરં કપ્પબિન્દું દત્વા સઙ્ઘાટિઆદિનામેન અધિટ્ઠાય પરિભુઞ્જન્તસ્સ અધિટ્ઠાનં કથં ભિજ્જતીતિ આહ ‘‘દાનેના’’તિઆદિ. દાનેનાતિ અઞ્ઞસ્સ દાનેન. અચ્છિજ્જગાહેનાતિ અઞ્ઞેન અચ્છિન્દિત્વા ગહણેન. વિસ્સાસગ્ગહણેન ચાતિ અત્તનિ વિસ્સાસેન અઞ્ઞસ્સ ગહણેન. હીનાયાવત્તનેનાતિ સિક્ખં અપ્પચ્ચક્ખાય ગિહિભાવૂપગમનેન અઞ્ઞસ્સ દાને વિય ચીવરે નિરાલયભાવેનેવ પરિચ્ચત્તા.

    565-6. Yathāvuttavidhiṃ avirādhetvā cīvaraṃ kappabinduṃ datvā saṅghāṭiādināmena adhiṭṭhāya paribhuñjantassa adhiṭṭhānaṃ kathaṃ bhijjatīti āha ‘‘dānenā’’tiādi. Dānenāti aññassa dānena. Acchijjagāhenāti aññena acchinditvā gahaṇena. Vissāsaggahaṇena cāti attani vissāsena aññassa gahaṇena. Hīnāyāvattanenāti sikkhaṃ appaccakkhāya gihibhāvūpagamanena aññassa dāne viya cīvare nirālayabhāveneva pariccattā.

    કેચિ પન ‘‘હીનાયાવત્તનેનાતિ ભિક્ખુનિયા ગિહિભાવૂપગમનેનાતિ એવમત્થં ગહેત્વા ભિક્ખુ પન વિબ્ભન્તોપિ યાવ સિક્ખં ન પચ્ચક્ખાતિ, તાવ ભિક્ખુયેવાતિ અધિટ્ઠાનં ન વિજહતી’’તિ વદન્તિ, તં ન ગહેતબ્બં ‘‘ભિક્ખુનિયા હીનાયાવત્તનેના’’તિ વિસેસેત્વા અવુત્તત્તા, ભિક્ખુનિયા ચ ગિહિભાવૂપગમને અધિટ્ઠાનવિજહનં વિસું વત્તબ્બન્તિ નત્થિ તસ્સા વિબ્ભમનેનેવ અસ્સમણિભાવતો.

    Keci pana ‘‘hīnāyāvattanenāti bhikkhuniyā gihibhāvūpagamanenāti evamatthaṃ gahetvā bhikkhu pana vibbhantopi yāva sikkhaṃ na paccakkhāti, tāva bhikkhuyevāti adhiṭṭhānaṃ na vijahatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ ‘‘bhikkhuniyā hīnāyāvattanenā’’ti visesetvā avuttattā, bhikkhuniyā ca gihibhāvūpagamane adhiṭṭhānavijahanaṃ visuṃ vattabbanti natthi tassā vibbhamaneneva assamaṇibhāvato.

    સિક્ખાયાતિ ભિક્ખુસિક્ખાય. પહાનેનાતિ પચ્ચક્ખાનેન. સિક્ખાપચ્ચક્ખાનં પનેત્થ સચે ભિક્ખુલિઙ્ગે ઠિતો સિક્ખં પચ્ચક્ખાતિ, તસ્સ કાયલગ્ગમ્પિચીવરં અધિટ્ઠાનં વિજહતીતિ દસ્સનત્થં ગહિતં. ‘‘સિક્ખાય ચ પહાનતો’’તિ ચ લિખન્તિ, તં ‘‘હીનાયાવત્તનેનાપિ, સિક્ખાય ચ પહાનતો’’તિ પાઠક્કમે સતિ યુજ્જતિ. યથાવુત્તો પન પાઠો ‘‘સિક્ખાય ચ પહાનેન, હીનાયાવત્તનેનપી’’તિ પાઠક્કમે યુજ્જતિ. યથા તથા વા હોતુ, ન કોચિ વિરોધો.

    Sikkhāyāti bhikkhusikkhāya. Pahānenāti paccakkhānena. Sikkhāpaccakkhānaṃ panettha sace bhikkhuliṅge ṭhito sikkhaṃ paccakkhāti, tassa kāyalaggampicīvaraṃ adhiṭṭhānaṃ vijahatīti dassanatthaṃ gahitaṃ. ‘‘Sikkhāya ca pahānato’’ti ca likhanti, taṃ ‘‘hīnāyāvattanenāpi, sikkhāya ca pahānato’’ti pāṭhakkame sati yujjati. Yathāvutto pana pāṭho ‘‘sikkhāya ca pahānena, hīnāyāvattanenapī’’ti pāṭhakkame yujjati. Yathā tathā vā hotu, na koci virodho.

    પચ્ચુદ્ધારેનાતિ ચીવરસ્સ પચ્ચુદ્ધરણેન. ‘‘કાલકિરિયાયા’’તિ અટ્ઠકથાવચનતો વિનાસેનાતિ ચીવરસામિકસ્સ જીવિતવિનાસોવ વુચ્ચતીતિ. લિઙ્ગસ્સ પરિવત્તનાતિ ભિક્ખુસ્સ ઇત્થિલિઙ્ગપરિવત્તના, ભિક્ખુનિયા પુરિસલિઙ્ગપરિવત્તનાતિ એવં ઉભયથા લિઙ્ગસ્સ પરિવત્તનેન. સબ્બં નવવિધમ્પિ ચીવરં. અધિટ્ઠાનન્તિ એત્થ ‘‘ઇમેહિ અટ્ઠહી’’તિ સેસો. વુત્તોવાયમત્થો અટ્ઠકથાયં ‘‘તત્થ પુરિમેહિ અટ્ઠહિ સબ્બચીવરાનિ અધિટ્ઠાનં વિજહન્તી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯). ભિજ્જતીતિ પજહતિ. છિદ્દસ્સ ભાવો છિદ્દભાવો, તસ્મિં, છિદ્દે સતિ છિદ્દે જાતેતિ વુત્તં હોતિ. તિચીવરન્તિ તીસુ ચીવરેસુ અઞ્ઞતરન્તિ વુત્તં હોતિ. તિચીવરમેવ વાતિ ગહેતબ્બં. વુત્તઞ્ચ ‘‘છિદ્દભાવેન પન તિચીવરસ્સેવા’’તિ.

    Paccuddhārenāti cīvarassa paccuddharaṇena. ‘‘Kālakiriyāyā’’ti aṭṭhakathāvacanato vināsenāti cīvarasāmikassa jīvitavināsova vuccatīti. Liṅgassa parivattanāti bhikkhussa itthiliṅgaparivattanā, bhikkhuniyā purisaliṅgaparivattanāti evaṃ ubhayathā liṅgassa parivattanena. Sabbaṃ navavidhampi cīvaraṃ. Adhiṭṭhānanti ettha ‘‘imehi aṭṭhahī’’ti seso. Vuttovāyamattho aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tattha purimehi aṭṭhahi sabbacīvarāni adhiṭṭhānaṃ vijahantī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469). Bhijjatīti pajahati. Chiddassa bhāvo chiddabhāvo, tasmiṃ, chidde sati chidde jāteti vuttaṃ hoti. Ticīvaranti tīsu cīvaresu aññataranti vuttaṃ hoti. Ticīvarameva vāti gahetabbaṃ. Vuttañca ‘‘chiddabhāvena pana ticīvarassevā’’ti.

    ૫૬૭. કીવપ્પમાણે છિદ્દે જાતેતિ આહ ‘‘કનિટ્ઠસ્સા’’તિઆદિ. ‘‘કનિટ્ઠ…પે॰… માણક’’ન્તિ ઇમિના હેટ્ઠિમપરિચ્છેદં દસ્સેતિ.

    567. Kīvappamāṇe chidde jāteti āha ‘‘kaniṭṭhassā’’tiādi. ‘‘Kaniṭṭha…pe… māṇaka’’nti iminā heṭṭhimaparicchedaṃ dasseti.

    ૫૬૮. એકો તન્તુપીતિ દીઘતો વા તિરિયતો વા એકમ્પિ સુત્તં.

    568.Ekotantupīti dīghato vā tiriyato vā ekampi suttaṃ.

    ૫૬૯. જિણ્ણટ્ઠાને અગ્ગળં દેન્તેન તેચીવરિકેન વત્તિતબ્બવિધિં દસ્સેતુમાહ ‘‘પઠમ’’ન્તિઆદિ. પઠમન્તિ છિન્નટ્ઠાનસ્સ છિન્દનતો પુબ્બેયેવ. અગ્ગળં દત્વાતિ વત્થખણ્ડં અલ્લિયાપેત્વા. રક્ખતીતિ એત્થ ‘‘અધિટ્ઠાન’’ન્તિ અનુવત્તતે, ‘‘તેચીવરિકો ભિક્ખૂ’’તિ લબ્ભતિ, એવં વત્થખણ્ડં અલ્લિયાપેન્તો તેચીવરિકો ભિક્ખુ અધિટ્ઠાનં રક્ખતીતિ વુત્તં હોતિ. વિપરિયાયેન અધિટ્ઠાનં ભિન્દતીતિ લબ્ભતિ. પઠમં દ્વે કોટિયો ઘટેત્વાતિ યોજના. મજ્ઝે જિણ્ણં અધિટ્ઠિતચીવરં મજ્ઝે છિન્દન્તો તતો પુબ્બેયેવ દ્વે કોટિયો એકતો ઘટેત્વા સિબ્બિત્વા. પચ્છાતિ કોટિઘટનતો પચ્છા. છિન્દતીતિ મજ્ઝં ઉભયકોટિં કાતું છિન્દતિ. રક્ખતીતિ વુત્તપ્પકારમેવ.

    569. Jiṇṇaṭṭhāne aggaḷaṃ dentena tecīvarikena vattitabbavidhiṃ dassetumāha ‘‘paṭhama’’ntiādi. Paṭhamanti chinnaṭṭhānassa chindanato pubbeyeva. Aggaḷaṃ datvāti vatthakhaṇḍaṃ alliyāpetvā. Rakkhatīti ettha ‘‘adhiṭṭhāna’’nti anuvattate, ‘‘tecīvariko bhikkhū’’ti labbhati, evaṃ vatthakhaṇḍaṃ alliyāpento tecīvariko bhikkhu adhiṭṭhānaṃ rakkhatīti vuttaṃ hoti. Vipariyāyena adhiṭṭhānaṃ bhindatīti labbhati. Paṭhamaṃ dve koṭiyo ghaṭetvāti yojanā. Majjhe jiṇṇaṃ adhiṭṭhitacīvaraṃ majjhe chindanto tato pubbeyeva dve koṭiyo ekato ghaṭetvā sibbitvā. Pacchāti koṭighaṭanato pacchā. Chindatīti majjhaṃ ubhayakoṭiṃ kātuṃ chindati. Rakkhatīti vuttappakārameva.

    ૫૭૦. તિચીવરે કત્થ જાતં છિદ્દમધિટ્ઠાનં ભિન્દતીતિ આહ ‘‘ચતુરઙ્ગુલા’’તિઆદિ. ચત્તારિ ચ અટ્ઠ ચ ચતુરટ્ઠં, ચતુન્નં અટ્ઠન્નં વા અઙ્ગુલાનં સમાહારો ચતુરટ્ઠઙ્ગુલં, તસ્માતિ ગહેતબ્બં. ચતુરઙ્ગુલા અટ્ઠઙ્ગુલાતિ યોજના. ઓરન્તિ અબ્ભન્તરં. એકઞ્ચ દ્વે ચ એકદ્વે, તેસં એકદ્વિન્નં, ‘‘ચીવરાન’’ન્તિ પકરણતો લબ્ભતિ, એકસ્સ ચીવરસ્સ, દ્વિન્નઞ્ચ ચીવરાનન્તિ યોજના. યથાસઙ્ખ્યાનુદ્દેસવસેન એકસ્સ તિરિયતો ચતુરઙ્ગુલતો ઓરં, દ્વિન્નં તિરિયતો અટ્ઠઙ્ગુલતો ઓરન્તિ યોજના. વાક્યદ્વયેપિ ‘‘છિદ્દં ભિન્દતેવા’’તિ યોજેતબ્બં.

    570. Ticīvare kattha jātaṃ chiddamadhiṭṭhānaṃ bhindatīti āha ‘‘caturaṅgulā’’tiādi. Cattāri ca aṭṭha ca caturaṭṭhaṃ, catunnaṃ aṭṭhannaṃ vā aṅgulānaṃ samāhāro caturaṭṭhaṅgulaṃ, tasmāti gahetabbaṃ. Caturaṅgulā aṭṭhaṅgulāti yojanā. Oranti abbhantaraṃ. Ekañca dve ca ekadve, tesaṃ ekadvinnaṃ, ‘‘cīvarāna’’nti pakaraṇato labbhati, ekassa cīvarassa, dvinnañca cīvarānanti yojanā. Yathāsaṅkhyānuddesavasena ekassa tiriyato caturaṅgulato oraṃ, dvinnaṃ tiriyato aṭṭhaṅgulato oranti yojanā. Vākyadvayepi ‘‘chiddaṃ bhindatevā’’ti yojetabbaṃ.

    એકસ્સ ચીવરસ્સાતિ અન્તરવાસકચીવરસ્સ. તિરિયતોતિ વિત્થારતો. ચતુરઙ્ગુલં ઓરન્તિ ચતુરઙ્ગુલતો અબ્ભન્તરે છિદ્દં અધિટ્ઠાનં ભિન્દતિ. દ્વિન્નન્તિ ઉત્તરાસઙ્ગસઙ્ઘાટીનં. તિરિયતોતિ વિત્થારતો. અટ્ઠઙ્ગુલતો ઓરન્તિ અટ્ઠઙ્ગુલતો અબ્ભન્તરે. તિણ્ણમ્પિ દીઘતો વિદત્થિયા ઓરં છિદ્દં અધિટ્ઠાનં ભિન્દતેવાતિ યોજના. એત્થ વિદત્થિ વડ્ઢકિવિદત્થિ ગહેતબ્બા. એવં વુત્તપરિચ્છેદબ્ભન્તરે છિદ્દે જાતે તસ્સ ચીવરસ્સ અતિરેકચીવરત્તા દસાહમનતિક્કમિત્વા સૂચિકમ્મં કત્વા અધિટ્ઠાતબ્બં. તથા અકરોન્તેન પન પરિક્ખારચોળં અધિટ્ઠાતબ્બં.

    Ekassa cīvarassāti antaravāsakacīvarassa. Tiriyatoti vitthārato. Caturaṅgulaṃ oranti caturaṅgulato abbhantare chiddaṃ adhiṭṭhānaṃ bhindati. Dvinnanti uttarāsaṅgasaṅghāṭīnaṃ. Tiriyatoti vitthārato. Aṭṭhaṅgulato oranti aṭṭhaṅgulato abbhantare. Tiṇṇampi dīghato vidatthiyā oraṃ chiddaṃ adhiṭṭhānaṃ bhindatevāti yojanā. Ettha vidatthi vaḍḍhakividatthi gahetabbā. Evaṃ vuttaparicchedabbhantare chidde jāte tassa cīvarassa atirekacīvarattā dasāhamanatikkamitvā sūcikammaṃ katvā adhiṭṭhātabbaṃ. Tathā akarontena pana parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātabbaṃ.

    ૫૭૧. ‘‘નિસીદનસ્સા’’તિ ‘‘નિસીદનચીવરસ્સા’’તિ વત્તબ્બે ઉત્તરપદલોપેન વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. દિયડ્ઢાતિ એત્થ વિસેસિતબ્બા વિદત્થિ ‘‘દ્વે વિદત્થિયો’’તિ ચ ‘‘સુગતસ્સ વિદત્થિયા’’તિ ચ વુત્તસામત્થિયા લબ્ભતિ. અડ્ઢેન દુતિયા દિયડ્ઢા, દુતિયં અડ્ઢમેતસ્સાતિ ‘‘દુતિયડ્ઢા’’તિ વત્તબ્બે તિય-પચ્ચયલોપેન ‘‘દિયડ્ઢા’’તિ વુત્તં, અડ્ઢદુતિયાતિ વુત્તં હોતિ. ‘‘સુગતસ્સ વિદત્થિયા’’તિ પમાણનિયમસ્સ કતત્તા વડ્ઢકિવિદત્થિયા તિસ્સો વિદત્થિયો એકા સુગતવિદત્થિ હોતિ. ઇદં નિસીદનચીવરં દીઘતો વડ્ઢકિહત્થેન તિહત્થં, વિત્થારતો છળઙ્ગુલાધિકદ્વિહત્થપ્પમાણં હોતિ. ‘‘દસા વિદત્થી’’તિ (પાચિ॰ ૫૩૩) વુત્તત્તા દિયડ્ઢહત્થા દસાતિ વેદિતબ્બા.

    571.‘‘Nisīdanassā’’ti ‘‘nisīdanacīvarassā’’ti vattabbe uttarapadalopena vuttanti daṭṭhabbaṃ. Diyaḍḍhāti ettha visesitabbā vidatthi ‘‘dve vidatthiyo’’ti ca ‘‘sugatassa vidatthiyā’’ti ca vuttasāmatthiyā labbhati. Aḍḍhena dutiyā diyaḍḍhā, dutiyaṃ aḍḍhametassāti ‘‘dutiyaḍḍhā’’ti vattabbe tiya-paccayalopena ‘‘diyaḍḍhā’’ti vuttaṃ, aḍḍhadutiyāti vuttaṃ hoti. ‘‘Sugatassa vidatthiyā’’ti pamāṇaniyamassa katattā vaḍḍhakividatthiyā tisso vidatthiyo ekā sugatavidatthi hoti. Idaṃ nisīdanacīvaraṃ dīghato vaḍḍhakihatthena tihatthaṃ, vitthārato chaḷaṅgulādhikadvihatthappamāṇaṃ hoti. ‘‘Dasā vidatthī’’ti (pāci. 533) vuttattā diyaḍḍhahatthā dasāti veditabbā.

    ૫૭૨. ચતસ્સોતિ એત્થાપિ ‘‘વિદત્થિયો’’તિ સામત્થિયાવ લબ્ભતિ. ‘‘કણ્ડુપ્પટિચ્છાદિયા’’તિ વિભત્તિપરિણામેન દીઘતોતિ યોજના.

    572.Catassoti etthāpi ‘‘vidatthiyo’’ti sāmatthiyāva labbhati. ‘‘Kaṇḍuppaṭicchādiyā’’ti vibhattipariṇāmena dīghatoti yojanā.

    ૫૭૩. અડ્ઢં તેય્યં તતિયં યસ્સા સા અડ્ઢતેય્યા, અડ્ઢતતિયાતિ વુત્તં હોતિ.

    573. Aḍḍhaṃ teyyaṃ tatiyaṃ yassā sā aḍḍhateyyā, aḍḍhatatiyāti vuttaṃ hoti.

    ૫૭૪. તતો ઉત્તરિં તદુત્તરિં, તસ્સ તસ્સ વુત્તપ્પમાણતો અતિરેકં. અધિકચ્છેદનન્તિ અધિકસ્સ પમાણાતિરિત્તટ્ઠાનસ્સ છેદનં અસ્સ પાચિત્તિયસ્સ દેસનાયાતિ અધિકચ્છેદનં, વુત્તપ્પમાણતો અધિકટ્ઠાનં છિન્દિત્વા દેસેતબ્બં પાચિત્તિયં. ઉદીરિતં વુત્તં પાળિયાતિ અત્થો.

    574. Tato uttariṃ taduttariṃ, tassa tassa vuttappamāṇato atirekaṃ. Adhikacchedananti adhikassa pamāṇātirittaṭṭhānassa chedanaṃ assa pācittiyassa desanāyāti adhikacchedanaṃ, vuttappamāṇato adhikaṭṭhānaṃ chinditvā desetabbaṃ pācittiyaṃ. Udīritaṃ vuttaṃ pāḷiyāti attho.

    ૫૭૫. અપ્પમાણેનાતિ ગુણવસેન અપ્પમાણેન સમ્માસમ્બુદ્ધેન.

    575.Appamāṇenāti guṇavasena appamāṇena sammāsambuddhena.

    ૫૭૬. સબ્બં વટ્ટતીતિ સમ્બન્ધો. ‘‘સબ્બ’’ન્તિ ઇમિના અટ્ઠકથાય આગતં નીલાદિં સઙ્ગણ્હાતિ. મહન્તાદિભેદં સબ્બં પચ્ચત્થરણચીવરં વટ્ટતિ.

    576. Sabbaṃ vaṭṭatīti sambandho. ‘‘Sabba’’nti iminā aṭṭhakathāya āgataṃ nīlādiṃ saṅgaṇhāti. Mahantādibhedaṃ sabbaṃ paccattharaṇacīvaraṃ vaṭṭati.

    ૫૭૭. ‘‘મુખપુઞ્છનચોળં એક’’ન્તિ પદચ્છેદો. એકં ધોવિત્વા યાવ સુક્ખાપીયતિ, તાવ અઞ્ઞેન મુખપુઞ્છનેન ભવિતબ્બત્તા આહ ‘‘દ્વેપિ વટ્ટન્તિ સબ્બથા’’તિ.

    577. ‘‘Mukhapuñchanacoḷaṃ eka’’nti padacchedo. Ekaṃ dhovitvā yāva sukkhāpīyati, tāva aññena mukhapuñchanena bhavitabbattā āha ‘‘dvepi vaṭṭanti sabbathā’’ti.

    ૫૭૯. પમાણતો, ગણનતો ચ અતીતાતિ પમાણગણનાતીતા. ‘‘પમાણાતીતા’’તિ વચનેન વિનયધરાનં અપ્પમાણગુણતં દસ્સેતિ, ‘‘ગણનાતીતા’’તિ ઇમિના અતિક્કન્તગણનતં. પકતં વિનયે પઠમં કતં બુદ્ધેન ભગવતા પઞ્ઞત્તં જાનન્તીતિ પકતઞ્ઞૂ, વિનયધરા, તે પકતઞ્ઞુનો. અપરિમાણગુણમણિગણભૂસિતઉપાલિદાસકાદિમહાથેરાચરિયપરમ્પરાગતા સઙ્ખ્યાપથાતીતા વિનયધરાતિ વુત્તં હોતિ.

    579. Pamāṇato, gaṇanato ca atītāti pamāṇagaṇanātītā. ‘‘Pamāṇātītā’’ti vacanena vinayadharānaṃ appamāṇaguṇataṃ dasseti, ‘‘gaṇanātītā’’ti iminā atikkantagaṇanataṃ. Pakataṃ vinaye paṭhamaṃ kataṃ buddhena bhagavatā paññattaṃ jānantīti pakataññū, vinayadharā, te pakataññuno. Aparimāṇaguṇamaṇigaṇabhūsitaupālidāsakādimahātherācariyaparamparāgatā saṅkhyāpathātītā vinayadharāti vuttaṃ hoti.

    ૫૮૦. સુગતટ્ઠઙ્ગુલાયામન્તિ વડ્ઢકિરતનપ્પમાણદીઘં. ચતુરઙ્ગુલવિત્થતન્તિ વડ્ઢકિવિદત્થિપ્પમાણવિત્થારં. વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં ચીવરં નામ હોતિ. પચ્છિમં ચીવરન્તિ પરિસ્સાવનપટાદીનં વિસેસનં, પચ્છિમચીવરપ્પમાણન્તિ વુત્તં હોતિ.

    580.Sugataṭṭhaṅgulāyāmanti vaḍḍhakiratanappamāṇadīghaṃ. Caturaṅgulavitthatanti vaḍḍhakividatthippamāṇavitthāraṃ. Vikappanupagaṃ pacchimaṃ cīvaraṃ nāma hoti. Pacchimaṃ cīvaranti parissāvanapaṭādīnaṃ visesanaṃ, pacchimacīvarappamāṇanti vuttaṃ hoti.

    ૫૮૧. પરિસ્સાવપટન્તિ ઉદકપરિસ્સાવનત્થં પટં. પત્તત્થવિકન્તિ પત્તકઞ્ચુકં. પોત્થકત્થવિકન્તિ પોત્થકકઞ્ચુકં . આદિગ્ગહણેન પચ્છિમપ્પમાણાદિં યં કિઞ્ચિ પટં, દણ્ડપટઞ્ચ સઙ્ગણ્હાતિ.

    581.Parissāvapaṭanti udakaparissāvanatthaṃ paṭaṃ. Pattatthavikanti pattakañcukaṃ. Potthakatthavikanti potthakakañcukaṃ . Ādiggahaṇena pacchimappamāṇādiṃ yaṃ kiñci paṭaṃ, daṇḍapaṭañca saṅgaṇhāti.

    ૫૮૨. અધિટ્ઠાતુન્તિ પરિક્ખારચોળં અધિટ્ઠાતું. ઠપિતેતિ અનધિટ્ઠાય ઠપિતે. મહાપચ્ચરિયં પન ‘‘અનાપત્તી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯) આહ. નત્થિ દોસતાતિ દોસો એવ દોસતા. ‘‘અત્તનો સન્તકભાવતો મોચેત્વા ઠપિતં સન્ધાય મહાપચ્ચરિયં અનાપત્તિ વુત્તા’’તિ વદન્તિ. ‘‘ઇમિના ભેસજ્જં ચેતાપેસ્સામિ, ઇદં માતુયા દસ્સામી’’તિ ઠપેન્તેન અધિટ્ઠાતબ્બં. ‘‘ઇદં ભેસજ્જસ્સ, માતુયા’’તિ વિભજિત્વા સસન્તકભાવતો મોચિતે અધિટ્ઠાનકિચ્ચં નત્થીતિ અધિપ્પાયો. હોતિ ચેત્થ –

    582.Adhiṭṭhātunti parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātuṃ. Ṭhapiteti anadhiṭṭhāya ṭhapite. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘anāpattī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469) āha. Natthi dosatāti doso eva dosatā. ‘‘Attano santakabhāvato mocetvā ṭhapitaṃ sandhāya mahāpaccariyaṃ anāpatti vuttā’’ti vadanti. ‘‘Iminā bhesajjaṃ cetāpessāmi, idaṃ mātuyā dassāmī’’ti ṭhapentena adhiṭṭhātabbaṃ. ‘‘Idaṃ bhesajjassa, mātuyā’’ti vibhajitvā sasantakabhāvato mocite adhiṭṭhānakiccaṃ natthīti adhippāyo. Hoti cettha –

    ‘‘યં વત્થં ભિક્ખુના લદ્ધં, કતં માતાદિસન્તકં;

    ‘‘Yaṃ vatthaṃ bhikkhunā laddhaṃ, kataṃ mātādisantakaṃ;

    નિસ્સગ્ગિયં ન હોતીતિ, તમાહુ વિનયઞ્ઞુનો’’તિ.

    Nissaggiyaṃ na hotīti, tamāhu vinayaññuno’’ti.

    ૫૮૩. વસ્સમાસે ચતુરોતિ વસ્સાને ચતુરો માસે, અધિટ્ઠાનકિરિયાય ચત્તારો માસે અવિચ્છેદોતિ અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં. વસ્સિકે ચત્તારો માસે નિવાસેતબ્બા સાટિકા વસ્સિકસાટિકા.

    583.Vassamāse caturoti vassāne caturo māse, adhiṭṭhānakiriyāya cattāro māse avicchedoti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Vassike cattāro māse nivāsetabbā sāṭikā vassikasāṭikā.

    ૫૮૪. કણ્ડું પટિચ્છાદેતીતિ કણ્ડુપ્પટિચ્છાદિ, કણ્ડુરોગાતુરસ્સ ભિક્ખુનો તપ્પટિચ્છાદનત્થમનુઞ્ઞાતચીવરસ્સેતમધિવચનં. હોન્તિ ચેત્થ –

    584. Kaṇḍuṃ paṭicchādetīti kaṇḍuppaṭicchādi, kaṇḍurogāturassa bhikkhuno tappaṭicchādanatthamanuññātacīvarassetamadhivacanaṃ. Honti cettha –

    ‘‘માતિકટ્ઠકથાયસ્સા, કણ્ડુચ્છાદિકસાટિયા;

    ‘‘Mātikaṭṭhakathāyassā, kaṇḍucchādikasāṭiyā;

    ન કાલાતિક્કમે વુત્તં, અધિટ્ઠાનવિવટ્ટનં.

    Na kālātikkame vuttaṃ, adhiṭṭhānavivaṭṭanaṃ.

    અધિટ્ઠાનપહાનઙ્ગે-સુ વુત્તત્તા વિસેસતો;

    Adhiṭṭhānapahānaṅge-su vuttattā visesato;

    વીમંસિતબ્બં વિઞ્ઞૂહિ, તત્થ યં કારણં સિયા’’તિ.

    Vīmaṃsitabbaṃ viññūhi, tattha yaṃ kāraṇaṃ siyā’’ti.

    ૫૮૬. ‘‘અસમ્મુખે એતન્તિ ચા’’તિ વચનેનેવ સમ્મુખે ‘‘ઇમ’’ન્તિ વિઞ્ઞાયતિ. વિચક્ખણો પચ્ચુદ્ધરેય્યાતિ યોજના.

    586.‘‘Asammukheetanti cā’’ti vacaneneva sammukhe ‘‘ima’’nti viññāyati. Vicakkhaṇo paccuddhareyyāti yojanā.

    ૫૮૭. અધિટ્ઠિતન્તિ અધિટ્ઠાનં.

    587. Adhiṭṭhitanti adhiṭṭhānaṃ.

    ૫૮૮. ઇતિ સબ્બમિદન્તિ એવં વુત્તં ઇદં તિચીવરાદીનં પમાણાદિસબ્બવિધાનં. તેચીવરિકભિક્ખુનોતિ તિચીવરાધિટ્ઠાનેન અધિટ્ઠિતતેચીવરિકસ્સ વિનયતેચીવરિકસ્સ. તિણ્ણં ચીવરાનં સમાહારો તિચીવરં, તિણ્ણં તિચીવરાનં સમાહારોતિ ‘‘તિતિચીવર’’ન્તિ વત્તબ્બે એકદેસસરૂપેકસેસનયેન ‘‘તિચીવર’’ન્તિ નવચીવરાનિ સઙ્ગહિતાનિ, તિચીવરે નિયુત્તો તેચીવરિકોતિ વિનયતેચીવરિકો વુચ્ચતિ. ધુતઙ્ગતેચીવરિકસ્સાપિ તિચીવરે ઇદમેવ વિધાનન્તિ સોપિ સઙ્ગય્હતિ. અઞ્ઞેસુ વા પન છસુ ચીવરેસુ પરિક્ખારચોળં એકં અંસકાસાવમેવ વટ્ટતિ. તથા વત્વાવાતિ ‘‘ઇમં પરિક્ખારચોળં અધિટ્ઠામી’’તિઆદિના નયેન વત્વા. તં પરિક્ખારચોળં. પરિક્ખારચોળમસ્સ અત્થિ, તત્થ વા નિયુત્તોતિ પરિક્ખારચોળિકો.

    588.Iti sabbamidanti evaṃ vuttaṃ idaṃ ticīvarādīnaṃ pamāṇādisabbavidhānaṃ. Tecīvarikabhikkhunoti ticīvarādhiṭṭhānena adhiṭṭhitatecīvarikassa vinayatecīvarikassa. Tiṇṇaṃ cīvarānaṃ samāhāro ticīvaraṃ, tiṇṇaṃ ticīvarānaṃ samāhāroti ‘‘titicīvara’’nti vattabbe ekadesasarūpekasesanayena ‘‘ticīvara’’nti navacīvarāni saṅgahitāni, ticīvare niyutto tecīvarikoti vinayatecīvariko vuccati. Dhutaṅgatecīvarikassāpi ticīvare idameva vidhānanti sopi saṅgayhati. Aññesu vā pana chasu cīvaresu parikkhāracoḷaṃ ekaṃ aṃsakāsāvameva vaṭṭati. Tathā vatvāvāti ‘‘imaṃ parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhāmī’’tiādinā nayena vatvā. Taṃ parikkhāracoḷaṃ. Parikkhāracoḷamassa atthi, tattha vā niyuttoti parikkhāracoḷiko.

    ૫૮૯. ‘‘તિચીવરં પન પરિક્ખારચોળં અધિટ્ઠાતું વટ્ટતિ, ન વટ્ટતી’’તિ અનુયોગં કત્વા ‘‘વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯) અટ્ઠકથાય વુત્તત્તા ઇધ ‘‘તિચીવર’’ન્તિ ચીવરત્તયમેવ વુત્તં. ‘‘સુખપરિહારત્થં એકમ્પિ વિકપ્પેતબ્બ’’ન્તિ વચનતો એકદેસે સમુદાયોપચારવસેન એકમ્પિ વિકપ્પેતબ્બમેવ હોતિ.

    589. ‘‘Ticīvaraṃ pana parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati, na vaṭṭatī’’ti anuyogaṃ katvā ‘‘vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469) aṭṭhakathāya vuttattā idha ‘‘ticīvara’’nti cīvarattayameva vuttaṃ. ‘‘Sukhaparihāratthaṃ ekampi vikappetabba’’nti vacanato ekadese samudāyopacāravasena ekampi vikappetabbameva hoti.

    પરિક્ખારચોળં કાતુમ્પિ વટ્ટતીતિ બદ્ધસીમતો બહિ વસન્તેન એકકેન તેચીવરિકેન અન્તોઅરુણે અસતિયા તીસુ ચીવરેસુ હત્થપાસે અકતેસુ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં હોતીતિ, વિનયકમ્મં કાતું સભાગપુગ્ગલાનં દુલ્લભત્તા ચ સુખપરિહારત્થં તીસુ એકં વા સબ્બાનિ એવ વા તિચીવરનામેન કતાધિટ્ઠાનાનિ પચ્ચુદ્ધરિત્વા પરિક્ખારચોળનામેન અધિટ્ઠાતુમ્પિ વટ્ટતીતિ વુત્તં હોતિ.

    Parikkhāracoḷaṃ kātumpi vaṭṭatīti baddhasīmato bahi vasantena ekakena tecīvarikena antoaruṇe asatiyā tīsu cīvaresu hatthapāse akatesu nissaggiyaṃ pācittiyaṃ hotīti, vinayakammaṃ kātuṃ sabhāgapuggalānaṃ dullabhattā ca sukhaparihāratthaṃ tīsu ekaṃ vā sabbāni eva vā ticīvaranāmena katādhiṭṭhānāni paccuddharitvā parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhātumpi vaṭṭatīti vuttaṃ hoti.

    એવં અગ્ગહેત્વા ‘‘સચે તિચીવરં પરિક્ખારચોળાધિટ્ઠાનં લભેય્ય, ઉદોસિતસિક્ખાપદે પરિહારો નિરત્થકો ભવેય્યા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯) વુત્તં મહાપદુમત્થેરસ્સ મતં દસ્સેતુમાહ ‘‘એવં ચુદોસિતે’’તિઆદિ. એવં ચેતિ એવં તિચીવરં પરિક્ખારચોળં અધિટ્ઠહિત્વા પરિહરિતું વટ્ટતિ ચે. ઉદોસિતેતિ ઇમસ્સ સિક્ખાપદસ્સ અનન્તરે દુતિયકથિનસિક્ખાપદે. વુત્તો પરિહારોતિ ‘‘એકકુલસ્સ ગામો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ. અન્તોગામે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોગામે વત્થબ્બ’’ન્તિઆદિના (પારા॰ ૪૭૮) નયેન પદભાજનાવસાને વુત્તો, ઇધ ચ ‘‘ગામાદીસુ પદેસેસૂ’’તિઆદિના નયેન અનન્તરં વક્ખમાનો તિચીવરસ્સ પરિહરણવિધિ. નિરત્થકોતિ પરિક્ખારચોળનામેન અધિટ્ઠિતચીવરસ્સ તેન વિધિના તિચીવરં અપરિહરન્તસ્સાપિ ભિક્ખુનો અનાપત્તિભાવતો નિપ્પયોજનોતિ અત્થો.

    Evaṃ aggahetvā ‘‘sace ticīvaraṃ parikkhāracoḷādhiṭṭhānaṃ labheyya, udositasikkhāpade parihāro niratthako bhaveyyā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469) vuttaṃ mahāpadumattherassa mataṃ dassetumāha ‘‘evaṃ cudosite’’tiādi. Evaṃ ceti evaṃ ticīvaraṃ parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhahitvā pariharituṃ vaṭṭati ce. Udositeti imassa sikkhāpadassa anantare dutiyakathinasikkhāpade. Vutto parihāroti ‘‘ekakulassa gāmo hoti parikkhitto ca. Antogāme cīvaraṃ nikkhipitvā antogāme vatthabba’’ntiādinā (pārā. 478) nayena padabhājanāvasāne vutto, idha ca ‘‘gāmādīsu padesesū’’tiādinā nayena anantaraṃ vakkhamāno ticīvarassa pariharaṇavidhi. Niratthakoti parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhitacīvarassa tena vidhinā ticīvaraṃ apariharantassāpi bhikkhuno anāpattibhāvato nippayojanoti attho.

    ૫૯૦. તપ્પરિહરિતુમાહ ‘‘ન’’ઇચ્ચાદિ. ન નિરત્થકોતિ યોજના. હેતું દસ્સેતુમાહ ‘‘તેચીવરિકસ્સેવા’’તિઆદિ. યો તિચીવરનામેન અધિટ્ઠાનં અપચ્ચુદ્ધરિત્વા સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા અન્તોઅરુણે ચીવરં હત્થપાસતો અમોચેત્વા અરુણં ઉટ્ઠાપેતિ, તાદિસસ્સ તેચીવરિકસ્સેવ તસ્મિં સિક્ખાપદે ઉદોસિતપરિહારસ્સ ભગવતા દેસિતત્તાતિ અત્થો. યસ્મા તાદિસસ્સેવ તેચીવરિકસ્સ ઉદોસિતસિક્ખાપદે પરિહારો વુત્તો, તસ્મા. તં સબ્બમ્પીતિ તં નવવિધં સબ્બમ્પિ ચીવરં. પરિક્ખારચોળસ્સાતિ પરિક્ખારચોળનામેન અધિટ્ઠહિત્વા ચીવરં પરિભુઞ્જિતુકામસ્સ પરિક્ખારચોળનામેન અધિટ્ઠાતું વટ્ટતિ.

    590. Tappariharitumāha ‘‘na’’iccādi. Na niratthakoti yojanā. Hetuṃ dassetumāha ‘‘tecīvarikassevā’’tiādi. Yo ticīvaranāmena adhiṭṭhānaṃ apaccuddharitvā satiṃ upaṭṭhapetvā antoaruṇe cīvaraṃ hatthapāsato amocetvā aruṇaṃ uṭṭhāpeti, tādisassa tecīvarikasseva tasmiṃ sikkhāpade udositaparihārassa bhagavatā desitattāti attho. Yasmā tādisasseva tecīvarikassa udositasikkhāpade parihāro vutto, tasmā. Taṃ sabbampīti taṃ navavidhaṃ sabbampi cīvaraṃ. Parikkhāracoḷassāti parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhahitvā cīvaraṃ paribhuñjitukāmassa parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati.

    ૫૯૧. ઇમિના ઉદોસિતપરિહારસ્સ અનિરત્થકભાવં સાધેત્વા ઇદાનિ ‘‘તિચીવરં પરિક્ખારચોળનામેનાપિ અધિટ્ઠાતું વટ્ટતી’’તિ ઇમસ્સ અધિકત્થસ્સ મહાકારુણિકેન અનુઞ્ઞાતભાવે કિરિયન્તરાનુજાનનસઙ્ખાતઅધિકવચનસ્સ ઞાપકહેતુભાવં દસ્સેતુમાહ ‘‘અધિટ્ઠેતી’’તિઆદિ. ઇમસ્મિંયેવ સિક્ખાપદે અનાપત્તિવારે ‘‘અનાપત્તિ અન્તોદસાહં અધિટ્ઠેતિ, વિકપ્પેતી’’તિ પાઠે અનાપત્તિભાવે ‘‘અધિટ્ઠેતી’’તિ એત્તકેનેવ પરિયત્તે (પારા॰ ૪૬૯) ‘‘વિકપ્પેતી’’તિ કિરિયન્તરાનુજાનનેન પકારન્તરેનાપિ દોસો નત્થીતિ અધિપ્પાયસ્સ વિઞ્ઞાપિતત્તાતિ અત્થો.

    591. Iminā udositaparihārassa aniratthakabhāvaṃ sādhetvā idāni ‘‘ticīvaraṃ parikkhāracoḷanāmenāpi adhiṭṭhātuṃ vaṭṭatī’’ti imassa adhikatthassa mahākāruṇikena anuññātabhāve kiriyantarānujānanasaṅkhātaadhikavacanassa ñāpakahetubhāvaṃ dassetumāha ‘‘adhiṭṭhetī’’tiādi. Imasmiṃyeva sikkhāpade anāpattivāre ‘‘anāpatti antodasāhaṃ adhiṭṭheti, vikappetī’’ti pāṭhe anāpattibhāve ‘‘adhiṭṭhetī’’ti ettakeneva pariyatte (pārā. 469) ‘‘vikappetī’’ti kiriyantarānujānanena pakārantarenāpi doso natthīti adhippāyassa viññāpitattāti attho.

    ૫૯૨. એવં કરોન્તસ્સાતિ તિચીવરનામેન અધિટ્ઠાનં પચ્ચુદ્ધરિત્વા પરિક્ખારચોળનામેન અધિટ્ઠહન્તસ્સ. ઇદાનિ અતિપ્પસઙ્ગં દસ્સેતુકામસ્સ ચોદકસ્સ અધિપ્પાયં દસ્સેતુમાહ ‘‘એવ’’ન્તિઆદિ. મૂલાધિટ્ઠાનં પહાય કાતબ્બપ્પકારન્તરસ્સાપિ વિજ્જમાનત્તા તિચીવરં પચ્ચુદ્ધરિત્વા મુખપુઞ્છનાદિકં કત્વા અધિટ્ઠહતોપિ દોસો ન સિયાતિ કસ્મા નાપજ્જતીતિ અત્થો. નઇતિ અતિપ્પસઙ્ગનિવારણે.

    592.Evaṃ karontassāti ticīvaranāmena adhiṭṭhānaṃ paccuddharitvā parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhahantassa. Idāni atippasaṅgaṃ dassetukāmassa codakassa adhippāyaṃ dassetumāha ‘‘eva’’ntiādi. Mūlādhiṭṭhānaṃ pahāya kātabbappakārantarassāpi vijjamānattā ticīvaraṃ paccuddharitvā mukhapuñchanādikaṃ katvā adhiṭṭhahatopi doso na siyāti kasmā nāpajjatīti attho. Naiti atippasaṅganivāraṇe.

    ૫૯૩. કિચ્ચવિધાનતોતિ તેસં મુખપુઞ્છનાદીનં અત્તનો અત્તનો કિચ્ચસ્સ સાધનતો, તાદિસં કિચ્ચવિસેસાપેક્ખં વિના તંતંનામેન અધિટ્ઠાતું ન યુજ્જતીતિ અધિપ્પાયો. અકિચ્ચસ્સાતિ મુખપુઞ્છનાદિકિચ્ચરહિતસ્સ. અધિકસ્સાતિ પચ્ચુદ્ધરિત્વા પઠમં અધિટ્ઠાનસ્સ વિજહિતત્તા અતિરેકસ્સ. અસ્સાતિ તિચીવરસ્સ. અધિટ્ઠાનં તુ યુજ્જતીતિ દસાહં અનતિક્કમિત્વા પરિક્ખારચોળનામેન અધિટ્ઠાનં પન યુજ્જતિ.

    593.Kiccavidhānatoti tesaṃ mukhapuñchanādīnaṃ attano attano kiccassa sādhanato, tādisaṃ kiccavisesāpekkhaṃ vinā taṃtaṃnāmena adhiṭṭhātuṃ na yujjatīti adhippāyo. Akiccassāti mukhapuñchanādikiccarahitassa. Adhikassāti paccuddharitvā paṭhamaṃ adhiṭṭhānassa vijahitattā atirekassa. Assāti ticīvarassa. Adhiṭṭhānaṃ tu yujjatīti dasāhaṃ anatikkamitvā parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhānaṃ pana yujjati.

    ૫૯૪. નિધાનસ્સ મુખં ઉપાયોતિ નિધાનમુખં, અન્તરવાસકાદિતંતંચીવરનામેન અધિટ્ઠાનતો અતિરેકં યં કિઞ્ચિ ચીવરં યથા ઠપિતં આપત્તિં ન કરોતિ, તથા નિધાનસ્સ ઉપાયોતિ અત્થો. એતં પરિક્ખારચોળાધિટ્ઠાનં. મહાપચ્ચરિયન્તિ બ્રાહ્મણતિસ્સભયે ભિક્ખુસઙ્ઘં જમ્બુદીપં નેતું સક્કસ્સ દેવાનમિન્દસ્સ આણત્તિયા વિસુકમ્મેન નિમ્મિતમહાપચ્ચરિયં નિસીદિત્વા લિખિતત્તા તંનામકાયં વિનયટ્ઠકથાયં, ‘‘મહાપચ્ચરિયાદિસૂ’’તિપિ લિખન્તિ.

    594. Nidhānassa mukhaṃ upāyoti nidhānamukhaṃ, antaravāsakāditaṃtaṃcīvaranāmena adhiṭṭhānato atirekaṃ yaṃ kiñci cīvaraṃ yathā ṭhapitaṃ āpattiṃ na karoti, tathā nidhānassa upāyoti attho. Etaṃ parikkhāracoḷādhiṭṭhānaṃ. Mahāpaccariyanti brāhmaṇatissabhaye bhikkhusaṅghaṃ jambudīpaṃ netuṃ sakkassa devānamindassa āṇattiyā visukammena nimmitamahāpaccariyaṃ nisīditvā likhitattā taṃnāmakāyaṃ vinayaṭṭhakathāyaṃ, ‘‘mahāpaccariyādisū’’tipi likhanti.

    ૫૯૫. પરિક્ખારચોળનામેન અધિટ્ઠાનવિધાનસ્સ વુત્તપ્પમાણં કતમન્તિ આહ ‘‘ચીવર’’ન્તિઆદિ. ‘‘નિદાને ઉપ્પત્તિતો’’તિ પદચ્છેદો. ‘‘ચીવરં પરિપુણ્ણ’’ન્તિ નિદાને ‘‘તિચીવરં સમ્પુણ્ણં વિજ્જતિ, ઇદમતિરેકચીવરં કિં કાતબ્બ’’ન્તિ ભિક્ખૂહિ ભગવતો આરોચિતવત્થુમ્હિ . ઉપ્પત્તિતોતિ પરિક્ખારચોળાધિટ્ઠાનસ્સ ઉપ્પન્નત્તા, અનુઞ્ઞાતત્તાતિ અત્થો. ‘‘તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂનં પરિપુણ્ણં હોતિ તિચીવરં, અત્થો ચ હોતિ પરિસ્સાવનેહિપિ થવિકાહિપિ. ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અનુજાનામિ ભિક્ખવે પરિક્ખારચોળક’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૫૭) એત્થ પાળિયં એવં વિપ્પવાસસુખત્થં નામેનાધિટ્ઠિતતિચીવરં અધિટ્ઠાનં પચ્ચુદ્ધરિત્વા પરિક્ખારચોળનામેન અધિટ્ઠાતું વટ્ટતીતિ સાધનેન તદેકસાધનત્તા એવ એકમ્પિ ચીવરં વિકપ્પેતું વટ્ટતીતિ વુત્તમેવ હોતિ. તેનેવાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘એવઞ્ચ સતિ યો તિચીવરે એકેન ચીવરેન વિપ્પવસિતુકામો હોતિ, તસ્સ તિચીવરાધિટ્ઠાનં પચ્ચુદ્ધરિત્વા વિપ્પવાસસુખત્થં વિકપ્પનાય ઓકાસો દિન્નો હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯).

    595. Parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhānavidhānassa vuttappamāṇaṃ katamanti āha ‘‘cīvara’’ntiādi. ‘‘Nidāne uppattito’’ti padacchedo. ‘‘Cīvaraṃ paripuṇṇa’’nti nidāne ‘‘ticīvaraṃ sampuṇṇaṃ vijjati, idamatirekacīvaraṃ kiṃ kātabba’’nti bhikkhūhi bhagavato ārocitavatthumhi . Uppattitoti parikkhāracoḷādhiṭṭhānassa uppannattā, anuññātattāti attho. ‘‘Tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ paripuṇṇaṃ hoti ticīvaraṃ, attho ca hoti parissāvanehipi thavikāhipi. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi bhikkhave parikkhāracoḷaka’’nti (mahāva. 357) ettha pāḷiyaṃ evaṃ vippavāsasukhatthaṃ nāmenādhiṭṭhitaticīvaraṃ adhiṭṭhānaṃ paccuddharitvā parikkhāracoḷanāmena adhiṭṭhātuṃ vaṭṭatīti sādhanena tadekasādhanattā eva ekampi cīvaraṃ vikappetuṃ vaṭṭatīti vuttameva hoti. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘evañca sati yo ticīvare ekena cīvarena vippavasitukāmo hoti, tassa ticīvarādhiṭṭhānaṃ paccuddharitvā vippavāsasukhatthaṃ vikappanāya okāso dinno hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469).

    ૫૯૬-૮. એત્તાવતા કપ્પિયચીવરઞ્ચ તત્થ કત્તબ્બઞ્ચ દસ્સેત્વા ઇદાનિ અકપ્પિયચીવરં દસ્સેતુમાહ ‘‘કુસવાકાદી’’તિઆદિ. કુસન્તિ દબ્બતિણં. વાકન્તિ રુક્ખાદીનં વાકં. આદિ-સદ્દેન ફલકં ગહિતં, ચીર-સદ્દો ચીવરપરિયાયો, ઇમસ્મિં કુસાદયો ગન્થેત્વા કતે ચીવરેયેવ વત્તતિ. કેસજં કમ્બલન્તિ મનુસ્સકેસેહિ વીતકમ્બલઞ્ચ. વાલજં કમ્બલન્તિ અસ્સવાલચમરવાલેહિ વીતકમ્બલઞ્ચ. ઉલૂકપક્ખન્તિ કોસિયસકુણપત્તં. ઇધ પન તં ગન્થેત્વા કતચીવરમેવ ગહેતબ્બં. અજિનક્ખિપેતિ અજિનદીપિચમ્મે. ‘‘ધારયતો થુલ્લચ્ચય’’ન્તિ પચ્ચેકં સમ્બન્ધો.

    596-8. Ettāvatā kappiyacīvarañca tattha kattabbañca dassetvā idāni akappiyacīvaraṃ dassetumāha ‘‘kusavākādī’’tiādi. Kusanti dabbatiṇaṃ. Vākanti rukkhādīnaṃ vākaṃ. Ādi-saddena phalakaṃ gahitaṃ, cīra-saddo cīvarapariyāyo, imasmiṃ kusādayo ganthetvā kate cīvareyeva vattati. Kesajaṃ kambalanti manussakesehi vītakambalañca. Vālajaṃ kambalanti assavālacamaravālehi vītakambalañca. Ulūkapakkhanti kosiyasakuṇapattaṃ. Idha pana taṃ ganthetvā katacīvarameva gahetabbaṃ. Ajinakkhipeti ajinadīpicamme. ‘‘Dhārayato thullaccaya’’nti paccekaṃ sambandho.

    કદલિદુસ્સેતિ કદલિવાકમયવત્થે. એરકદુસ્સેતિ એરકમયવત્થે. અક્કદુસ્સેતિ અક્કદણ્ડે વા તેસં સુત્તાનિ વા ગહેત્વા કતવત્થે. પોત્થકેતિ મકચિવાકમયવત્થે. તિરીટે વાતિ એવંનામકે રુક્ખતચે. વેઠનેતિ સીસવેઠને. કઞ્ચુકેતિ કવચે.

    Kadalidusseti kadalivākamayavatthe. Erakadusseti erakamayavatthe. Akkadusseti akkadaṇḍe vā tesaṃ suttāni vā gahetvā katavatthe. Potthaketi makacivākamayavatthe. Tirīṭe vāti evaṃnāmake rukkhatace. Veṭhaneti sīsaveṭhane. Kañcuketi kavace.

    સબ્બનીલકેતિ કેવલનીલકે. એસ નયો મઞ્જેટ્ઠાદીસુ. મહાનામરત્તેતિ તનુપદુમદલવણ્ણરત્તે. મહારઙ્ગરત્તેતિ સતપદિવણ્ણરત્તે.

    Sabbanīlaketi kevalanīlake. Esa nayo mañjeṭṭhādīsu. Mahānāmaratteti tanupadumadalavaṇṇaratte. Mahāraṅgaratteti satapadivaṇṇaratte.

    ૫૯૯. અચ્છિન્નદસકેતિ અચ્છિન્ના દસા યસ્સ, તસ્મિં ચીવરે. એસ નયો દીઘદસેપિ. ફલદસેતિ ફલસદિસગન્થિતા દસા યસ્સ, તસ્મિં. પુપ્ફદસેતિ કણ્ણિકં બન્ધિત્વા વિકાસેત્વા કતા દસા યસ્સ, તસ્મિં ચીવરેતિ અત્થો. અચ્છિન્નચીવરસ્સાતિ નગ્ગં કત્વા ચોરેહિ વિલુત્તચીવરસ્સ . એત્થાતિ કુસવાકાદીસુ, સબ્બનીલાદીસુ ચ. કિઞ્ચીતિ એકમ્પિ અકપ્પિયં નત્થિ અનનુલોમિકં નત્થિ. ‘‘નગ્ગેન એતેસુ અકપ્પિયચીવરેસુ યંકિઞ્ચિ લદ્ધં, તેન હિરિકોપિનં પટિચ્છાદેત્વા પચ્છા કપ્પિયચીવરે લદ્ધે તં અધિવાસેત્વા ઇદં અકપ્પિયચીવરં પરિચ્ચજિતબ્બં. સબ્બનીલકાદિવત્થેસુ લદ્ધેસુ કપ્પિયરજનેન રજિત્વા, તં વણ્ણં નાસેત્વા વા કપ્પિયવત્થાનિ ઉભયપસ્સેસુ અલ્લિયાપેત્વા, પટિચ્છાદેત્વા વા નિવાસેતું વટ્ટતી’’તિ અટ્ઠકથાયં વુત્તં.

    599.Acchinnadasaketi acchinnā dasā yassa, tasmiṃ cīvare. Esa nayo dīghadasepi. Phaladaseti phalasadisaganthitā dasā yassa, tasmiṃ. Pupphadaseti kaṇṇikaṃ bandhitvā vikāsetvā katā dasā yassa, tasmiṃ cīvareti attho. Acchinnacīvarassāti naggaṃ katvā corehi viluttacīvarassa . Etthāti kusavākādīsu, sabbanīlādīsu ca. Kiñcīti ekampi akappiyaṃ natthi ananulomikaṃ natthi. ‘‘Naggena etesu akappiyacīvaresu yaṃkiñci laddhaṃ, tena hirikopinaṃ paṭicchādetvā pacchā kappiyacīvare laddhe taṃ adhivāsetvā idaṃ akappiyacīvaraṃ pariccajitabbaṃ. Sabbanīlakādivatthesu laddhesu kappiyarajanena rajitvā, taṃ vaṇṇaṃ nāsetvā vā kappiyavatthāni ubhayapassesu alliyāpetvā, paṭicchādetvā vā nivāsetuṃ vaṭṭatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

    ૬૦૦. ‘‘અન્તોદસાહ’’ન્તિ ઇદં ‘‘અધિટ્ઠેતી’’તિઆદીહિ સબ્બપદેહિપિ યોજેતબ્બં. વિસ્સજ્જેતીતિ અઞ્ઞસ્સ દેતિ. ઇધ દાનં દુવિધં સમ્મુખાદાનં, પરમ્મુખાદાનન્તિ. પટિગ્ગાહકં દિસ્વા ‘‘ઇદં તુય્હં દમ્મી’’તિ દાનં સમ્મુખાદાનં નામ. પરમ્મુખા ‘‘ઇદં ઇત્થન્નામસ્સ દમ્મી’’તિ દિન્નં પરમ્મુખાદાનં. ‘‘ઇદં ત્વં ગણ્હાહી’’તિ વા ‘‘તુય્હં ગણ્હાહી’’તિ વા વુત્તે ‘‘મય્હં ગણ્હામી’’તિ સચે વદતિ, દાનગહણદ્વયમ્પિ સુદ્ધં. ‘‘ઇદં તવ સન્તકં કરોહિ, તવ સન્તકં હોતુ, તવ સન્તકં હોતી’’તિ દાયકેન વુત્તે ગણ્હન્તોપિ ‘‘મમ સન્તકં કરોમિ, મમ સન્તકં હોતુ, મમ સન્તકં હોતી’’તિ વદતિ ચે, દાનં, ગહણઞ્ચ અસુદ્ધં હોતિ. ‘‘તવ સન્તકં કરોહી’’તિ વુત્તે પન ‘‘સાધુ ભન્તે મય્હં ગણ્હામી’’તિ વત્વા ગણ્હાતિ, ગહણં સુદ્ધં. ‘‘ઇદં તુય્હં ગણ્હાહી’’તિ વુત્તે ‘‘અહં ન ગણ્હામી’’તિ વદતિ, પુન ‘‘દિન્નં મયા, તુય્હં ગણ્હાહી’’તિ વુત્તે ઇતરોપિ પુન પટિક્ખિપતિ, તં ચીવરં કસ્સચિ અસન્તકત્તા દસાહાતિક્કમેનાપિ નિસ્સગ્ગિયં ન હોતીતિ પચ્છા તેસુ દ્વીસુ યો ઇચ્છતિ, તેન અધિટ્ઠાય પરિભુઞ્જિતબ્બન્તિ સબ્બમિદં અટ્ઠકથાય (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯ અત્થતો સમાનં) વુત્તં.

    600.‘‘Antodasāha’’nti idaṃ ‘‘adhiṭṭhetī’’tiādīhi sabbapadehipi yojetabbaṃ. Vissajjetīti aññassa deti. Idha dānaṃ duvidhaṃ sammukhādānaṃ, parammukhādānanti. Paṭiggāhakaṃ disvā ‘‘idaṃ tuyhaṃ dammī’’ti dānaṃ sammukhādānaṃ nāma. Parammukhā ‘‘idaṃ itthannāmassa dammī’’ti dinnaṃ parammukhādānaṃ. ‘‘Idaṃ tvaṃ gaṇhāhī’’ti vā ‘‘tuyhaṃ gaṇhāhī’’ti vā vutte ‘‘mayhaṃ gaṇhāmī’’ti sace vadati, dānagahaṇadvayampi suddhaṃ. ‘‘Idaṃ tava santakaṃ karohi, tava santakaṃ hotu, tava santakaṃ hotī’’ti dāyakena vutte gaṇhantopi ‘‘mama santakaṃ karomi, mama santakaṃ hotu, mama santakaṃ hotī’’ti vadati ce, dānaṃ, gahaṇañca asuddhaṃ hoti. ‘‘Tava santakaṃ karohī’’ti vutte pana ‘‘sādhu bhante mayhaṃ gaṇhāmī’’ti vatvā gaṇhāti, gahaṇaṃ suddhaṃ. ‘‘Idaṃ tuyhaṃ gaṇhāhī’’ti vutte ‘‘ahaṃ na gaṇhāmī’’ti vadati, puna ‘‘dinnaṃ mayā, tuyhaṃ gaṇhāhī’’ti vutte itaropi puna paṭikkhipati, taṃ cīvaraṃ kassaci asantakattā dasāhātikkamenāpi nissaggiyaṃ na hotīti pacchā tesu dvīsu yo icchati, tena adhiṭṭhāya paribhuñjitabbanti sabbamidaṃ aṭṭhakathāya (pārā. aṭṭha. 2.469 atthato samānaṃ) vuttaṃ.

    અધિટ્ઠિતચીવરે અધિટ્ઠાને વેમતિકેન અત્તનો વિમતિં પઠમં આવિ કત્વા ‘‘સચે અનધિટ્ઠિતં, એવં કતે કપ્પિયં હોતી’’તિ ચિન્તેત્વા નિસ્સજ્જેત્વા વિનયકમ્મં કરોન્તસ્સ મુસાવાદદોસો નાપજ્જતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ન હિ એવં જાનાપેત્વા વિનયકમ્મં કરોન્તસ્સ મુસાવાદો હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯). ‘‘કેચિ ‘તથા વેમતિકચીવરં અઞ્ઞેન વિસ્સાસેન ગહેત્વા પુન દાતબ્બ’ન્તિ વદન્તિ, તં ન સુન્દર’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯ થોકં વિસદિસં) તત્થેવ વુત્તં.

    Adhiṭṭhitacīvare adhiṭṭhāne vematikena attano vimatiṃ paṭhamaṃ āvi katvā ‘‘sace anadhiṭṭhitaṃ, evaṃ kate kappiyaṃ hotī’’ti cintetvā nissajjetvā vinayakammaṃ karontassa musāvādadoso nāpajjati. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘na hi evaṃ jānāpetvā vinayakammaṃ karontassa musāvādo hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469). ‘‘Keci ‘tathā vematikacīvaraṃ aññena vissāsena gahetvā puna dātabba’nti vadanti, taṃ na sundara’’nti (pārā. aṭṭha. 2.469 thokaṃ visadisaṃ) tattheva vuttaṃ.

    વિનસ્સતીતિ ચોરાદીહિ વિનસ્સતિ. ‘‘નસ્સતિ, ડય્હતિ, અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હન્તી’’તિ ઇમાનિપિ વિનાસપ્પકારત્તા ‘‘વિનસ્સતી’’તિ ઇમિનાવ સઙ્ગય્હન્તિ. તત્થ ‘‘નસ્સતી’’તિ ઇદં ચોરાદીહિ હટં સન્ધાય વુત્તં, ‘‘વિનસ્સતી’’તિ ઇદં ઉન્દૂરખાયિતાદિં સન્ધાય વુત્તં, ‘‘ડય્હતી’’તિ અગ્ગિના દડ્ઢં સન્ધાય. વિસ્સાસેતિ એત્થ સન્દિટ્ઠો ચ સમ્ભત્તો ચ આલપિતો ચ જીવતિ ચ ગહિતે ચત્તમનો હોતીતિ પઞ્ચઙ્ગસમન્નાગતેન અત્તનિ વિસ્સાસેન અઞ્ઞેન ગહિતેતિ અત્થો. પકાસિતાતિ ‘‘અનાપત્તિ અન્તોદસાહં અધિટ્ઠેતી’’તિઆદિના (પારા॰ ૪૬૯) નયેન વુત્તા.

    Vinassatīti corādīhi vinassati. ‘‘Nassati, ḍayhati, acchinditvā gaṇhantī’’ti imānipi vināsappakārattā ‘‘vinassatī’’ti imināva saṅgayhanti. Tattha ‘‘nassatī’’ti idaṃ corādīhi haṭaṃ sandhāya vuttaṃ, ‘‘vinassatī’’ti idaṃ undūrakhāyitādiṃ sandhāya vuttaṃ, ‘‘ḍayhatī’’ti agginā daḍḍhaṃ sandhāya. Vissāseti ettha sandiṭṭho ca sambhatto ca ālapito ca jīvati ca gahite cattamano hotīti pañcaṅgasamannāgatena attani vissāsena aññena gahiteti attho. Pakāsitāti ‘‘anāpatti antodasāhaṃ adhiṭṭhetī’’tiādinā (pārā. 469) nayena vuttā.

    ૬૦૧. ઇદં પન સમુટ્ઠાનં નામેન કથિનસમુટ્ઠાનં નામાતિ અત્થો. ઇદં કથિનસમુટ્ઠાનં નામ કાયવાચતો ચ કાયવાચાચિત્તતો ચ સમુટ્ઠાતિ. અતિરેકચીવરભાવસ્સ જાનનચિત્તેન પણ્ણત્તિજાનનચિત્તે અસતિપિ આપત્તિસમ્ભવતો અચિત્તં. અનધિટ્ઠાનતો, અવિકપ્પનતો ચ અક્રિયં. કમ્મટ્ઠાનમનુયુઞ્જન્તો વા ચેતિયાદિં વન્દન્તો વા એકાદસમં અરુણં ઉટ્ઠાપેતિ, કુસલચિત્તો આપજ્જતિ, કલહાદિપસુતો વા વીતિક્કમં જાનન્તો વા ઉટ્ઠાપેતિ, અકુસલચિત્તો આપજ્જતિ, ખીણાસવો પન અસતિયા વા પણ્ણત્તિં અજાનન્તો વા તથા કરોન્તો અબ્યાકતચિત્તો આપજ્જતીતિ તિચિત્તં. વુત્તનયેન કમ્મટ્ઠાનાદિમનુયુઞ્જન્તસ્સ સોમનસ્સચિત્તસમઙ્ગિનો સુખવેદના, ઉપેક્ખાચિત્તસમઙ્ગિનો ઉપેક્ખાવેદના, કલહાદિપસુતસ્સ દોમનસ્સચિત્તસમઙ્ગિનો દુક્ખવેદના હોતીતિ તિવેદનં. એસ નયો ઉપરિપિ એવરૂપે ઠાને યોજેતબ્બો.

    601. Idaṃ pana samuṭṭhānaṃ nāmena kathinasamuṭṭhānaṃ nāmāti attho. Idaṃ kathinasamuṭṭhānaṃ nāma kāyavācato ca kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Atirekacīvarabhāvassa jānanacittena paṇṇattijānanacitte asatipi āpattisambhavato acittaṃ. Anadhiṭṭhānato, avikappanato ca akriyaṃ. Kammaṭṭhānamanuyuñjanto vā cetiyādiṃ vandanto vā ekādasamaṃ aruṇaṃ uṭṭhāpeti, kusalacitto āpajjati, kalahādipasuto vā vītikkamaṃ jānanto vā uṭṭhāpeti, akusalacitto āpajjati, khīṇāsavo pana asatiyā vā paṇṇattiṃ ajānanto vā tathā karonto abyākatacitto āpajjatīti ticittaṃ. Vuttanayena kammaṭṭhānādimanuyuñjantassa somanassacittasamaṅgino sukhavedanā, upekkhācittasamaṅgino upekkhāvedanā, kalahādipasutassa domanassacittasamaṅgino dukkhavedanā hotīti tivedanaṃ. Esa nayo uparipi evarūpe ṭhāne yojetabbo.

    પઠમકથિનકથાવણ્ણના.

    Paṭhamakathinakathāvaṇṇanā.

    ૬૦૨. ગામાદીસુ પદેસેસુ તિપઞ્ચસૂતિ તિચીવરાનિ નિક્ખિપિત્વા વિપ્પવાસેન દોસં, ઉપ્પજ્જનટ્ઠાનઞ્ચ દસ્સેતું ‘‘ગામો એકૂપચારો’’તિઆદિના (પારા॰ ૪૭૭) નયેન પાળિયં વુત્તગામનિવેસનઉદોસિતઅટ્ટમાળપાસાદહમ્મિયનાવાસત્થખેત્તધઞ્ઞકર- ણઆરામવિહારરુક્ખમૂલઅજ્ઝોકાસસઙ્ખાતેસુ પન્નરસસુ ચીવરનિક્ખેપટ્ઠાનેસૂતિ વુત્તં હોતિ. એત્થ ગામો નામ એકકુટિકાદિગામો.

    602.Gāmādīsupadesesu tipañcasūti ticīvarāni nikkhipitvā vippavāsena dosaṃ, uppajjanaṭṭhānañca dassetuṃ ‘‘gāmo ekūpacāro’’tiādinā (pārā. 477) nayena pāḷiyaṃ vuttagāmanivesanaudositaaṭṭamāḷapāsādahammiyanāvāsatthakhettadhaññakara- ṇaārāmavihārarukkhamūlaajjhokāsasaṅkhātesu pannarasasu cīvaranikkhepaṭṭhānesūti vuttaṃ hoti. Ettha gāmo nāma ekakuṭikādigāmo.

    નિવેસનં નામ ગામતો બહિ ચતુસાલાદિકો ગેહો. તેનાહ ગણ્ઠિપદે ‘‘ગામનિવેસનાનં વિસેસં વદન્તા ‘પુન એકપરિચ્છેદં કત્વા નિવેસિતા બહુગેહા નિવેસનં નામ હોન્તી’તિ વદન્તિ, તસ્મા ઇદં નિવેસનાદિ સબ્બં ‘ગામતો બહી’તિ ગહેતબ્બ’’ન્તિ. ઇદઞ્ચ તત્થેવ વુત્તં ‘‘નિવેસનાદિકં અન્તોગામે ચે હોતિ, ગામે વુત્તપરિહારસ્સેવ લબ્ભનતો અન્તોગામતો બહી’તિ ગહેતબ્બ’’ન્તિ.

    Nivesanaṃ nāma gāmato bahi catusālādiko geho. Tenāha gaṇṭhipade ‘‘gāmanivesanānaṃ visesaṃ vadantā ‘puna ekaparicchedaṃ katvā nivesitā bahugehā nivesanaṃ nāma hontī’ti vadanti, tasmā idaṃ nivesanādi sabbaṃ ‘gāmato bahī’ti gahetabba’’nti. Idañca tattheva vuttaṃ ‘‘nivesanādikaṃ antogāme ce hoti, gāme vuttaparihārasseva labbhanato antogāmato bahī’ti gahetabba’’nti.

    અટ્ઠકથાયં ‘‘ઉદોસિતોતિ યાનાદીનં ભણ્ડાનં સાલા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૮૨-૪૮૭) વુત્તસરૂપં ઉદોસિતં નામ. ‘‘અટ્ટોતિ પટિરાજાદિપટિબાહનત્થં ઇટ્ઠકાહિ કતો બહલભિત્તિકો ચતુપઞ્ચભૂમિકો પતિસ્સયવિસેસો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૮૨-૪૮૭) વુત્તસરૂપો અટ્ટો નામ. ‘‘માળોતિ એકકૂટસઙ્ગહિતો ચતુરસ્સપાસાદો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૪૮૨-૪૮૭) વુત્તો એકકણ્ણિકસઙ્ગહિતો ચતુરસ્સગેહો માળો નામ. પાસાદોતિ દીઘપાસાદો. હમ્મિયન્તિ મુણ્ડચ્છદનપાસાદો. નાવાતિ યાનપ્પત્તિ. સત્થન્તિ જઙ્ઘસત્થસકટસત્થવસેન દુવિધો જનસમૂહો, સો ચ નિવિટ્ઠાનિવિટ્ઠવસેન પચ્ચેકં દુવિધો. તત્થ નિવિટ્ઠે વતિઆદિપરિક્ખેપોપિ હોતેવ.

    Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘udositoti yānādīnaṃ bhaṇḍānaṃ sālā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.482-487) vuttasarūpaṃ udositaṃ nāma. ‘‘Aṭṭoti paṭirājādipaṭibāhanatthaṃ iṭṭhakāhi kato bahalabhittiko catupañcabhūmiko patissayaviseso’’ti (pārā. aṭṭha. 2.482-487) vuttasarūpo aṭṭo nāma. ‘‘Māḷoti ekakūṭasaṅgahito caturassapāsādo’’ti (pārā. aṭṭha. 482-487) vutto ekakaṇṇikasaṅgahito caturassageho māḷo nāma. Pāsādoti dīghapāsādo. Hammiyanti muṇḍacchadanapāsādo. Nāvāti yānappatti. Satthanti jaṅghasatthasakaṭasatthavasena duvidho janasamūho, so ca niviṭṭhāniviṭṭhavasena paccekaṃ duvidho. Tattha niviṭṭhe vatiādiparikkhepopi hoteva.

    ખેત્તન્તિ યવખેત્તાદિખેત્તં. ધઞ્ઞકરણં ખલં. આરામો પુપ્ફારામો, ફલારામો ચ. વિહારોતિ એકમ્પિ સેનાસનં વુચ્ચતિ. ‘‘રુક્ખો નામ યં મજ્ઝન્તિકે કાલે સમન્તા છાયા ફરતી’’તિ (પારા॰ ૪૯૪) વુત્તપ્પમાણપરિચ્છન્નો રુક્ખો. અજ્ઝોકાસો નામ સત્તબ્ભન્તરો, સો વિઞ્ચાટવિઆદિઅગામકારઞ્ઞે ચ મચ્છબન્ધાનં અગમનપથે સમુદ્દદીપે ચ લબ્ભતિ. મચ્છબન્ધાનં અગમનપથો નામ ઉદકપિટ્ઠિયા ગન્ત્વા પુન તદહેવ ગેહં આગન્તું અસક્કુણેય્યતાય દૂરો સમુદ્દપ્પદેસો વુચ્ચતિ.

    Khettanti yavakhettādikhettaṃ. Dhaññakaraṇaṃ khalaṃ. Ārāmo pupphārāmo, phalārāmo ca. Vihāroti ekampi senāsanaṃ vuccati. ‘‘Rukkho nāma yaṃ majjhantike kāle samantā chāyā pharatī’’ti (pārā. 494) vuttappamāṇaparicchanno rukkho. Ajjhokāso nāma sattabbhantaro, so viñcāṭaviādiagāmakāraññe ca macchabandhānaṃ agamanapathe samuddadīpe ca labbhati. Macchabandhānaṃ agamanapatho nāma udakapiṭṭhiyā gantvā puna tadaheva gehaṃ āgantuṃ asakkuṇeyyatāya dūro samuddappadeso vuccati.

    અયં ગામાદિકો પચ્ચેકં એકૂપચારો, નાનૂપચારોતિ દુવિધો. તત્થ અજ્ઝોકાસં વિના ગામાદિકો તંતંરાજાદિસામિકકુલાનં એકત્થનાનત્થવસેન એકકુલસન્તકો ચે હોતિ, એકૂપચારો. નાનાકુલસન્તકો ચે, નાનૂપચારો હોતિ. વુત્તઞ્હેતં ‘‘ગામો એકૂપચારો નામ એકકુલસ્સ ગામો હોતી’’તિઆદિ (પારા॰ ૪૭૮). અટ્ઠકથાયમ્પિ વુત્તં ‘‘એકકુલસ્સ ગામોતિ એકસ્સ રઞ્ઞો વા ભોજકસ્સ વા ગામો’’તિ ચ ‘‘નાનાકુલસ્સ ગામોતિ નાનારાજૂનં વા ભોજકાનં વા ગામો વેસાલીકુસિનારાદિસદિસો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૭૯) ચ.

    Ayaṃ gāmādiko paccekaṃ ekūpacāro, nānūpacāroti duvidho. Tattha ajjhokāsaṃ vinā gāmādiko taṃtaṃrājādisāmikakulānaṃ ekatthanānatthavasena ekakulasantako ce hoti, ekūpacāro. Nānākulasantako ce, nānūpacāro hoti. Vuttañhetaṃ ‘‘gāmo ekūpacāro nāma ekakulassa gāmo hotī’’tiādi (pārā. 478). Aṭṭhakathāyampi vuttaṃ ‘‘ekakulassa gāmoti ekassa rañño vā bhojakassa vā gāmo’’ti ca ‘‘nānākulassa gāmoti nānārājūnaṃ vā bhojakānaṃ vā gāmo vesālīkusinārādisadiso’’ti (pārā. aṭṭha. 2.479) ca.

    એકકુલેન કારાપિતો વિહારો એકૂપચારો, નાનાકુલેહિ કારાપિતો નાનૂપચારો હોતિ. યથાહ ગણ્ઠિપદે ‘‘વિહારે એકકુલનાનાકુલવોહારો કારાપકાનં વસેન વુત્તો’’તિ. અજ્ઝોકાસે પન ઉપચારભેદો અબ્ભન્તરવસેન વેદિતબ્બો. વુત્તઞ્ચેતં પાળિયં ‘‘અજ્ઝોકાસો એકૂપચારો નામ અગામકે અરઞ્ઞે સમન્તા સત્તબ્ભન્તરા એકૂપચારો. તતો પરં નાનૂપચારો’’તિ. ઇધ એકં અબ્ભન્તરં અટ્ઠવીસતિરતનં હોતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘એકં અબ્ભન્તરં અટ્ઠવીસતિહત્થ’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૮૯). એવં સઙ્ખેપતો વુત્તસરૂપપ્પભેદાનિ પન્નરસ ઠાનાનિ દસ્સેતુમાહ ‘‘ગામાદીસુ પદેસેસુ તિપઞ્ચસૂ’’તિ. અયમેત્થ સઙ્ખેપો, વિત્થારો પન પાળિઅટ્ઠકથાવણ્ણનતો વેદિતબ્બો.

    Ekakulena kārāpito vihāro ekūpacāro, nānākulehi kārāpito nānūpacāro hoti. Yathāha gaṇṭhipade ‘‘vihāre ekakulanānākulavohāro kārāpakānaṃ vasena vutto’’ti. Ajjhokāse pana upacārabhedo abbhantaravasena veditabbo. Vuttañcetaṃ pāḷiyaṃ ‘‘ajjhokāso ekūpacāro nāma agāmake araññe samantā sattabbhantarā ekūpacāro. Tato paraṃ nānūpacāro’’ti. Idha ekaṃ abbhantaraṃ aṭṭhavīsatiratanaṃ hoti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ekaṃ abbhantaraṃ aṭṭhavīsatihattha’’nti (pārā. aṭṭha. 2.489). Evaṃ saṅkhepato vuttasarūpappabhedāni pannarasa ṭhānāni dassetumāha ‘‘gāmādīsu padesesu tipañcasū’’ti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana pāḷiaṭṭhakathāvaṇṇanato veditabbo.

    ‘‘તિચીવરેન વિપ્પવાસેય્યાતિ સઙ્ઘાટિયા વા ઉત્તરાસઙ્ગેન વા અન્તરવાસકેન વા. અન્તોગામે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા’’તિ (પારા॰ ૪૭૬, ૪૭૮) વચનતો એત્થ તિચીવરન્તિ તિણ્ણં ચીવરાનમઞ્ઞતરમેવ ચીવરં વત્તબ્બં. એકરત્તન્તિ વિપ્પવાસકિરિયાય અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં. અપિ-સદ્દેન કિં પન દિરત્તાદિકન્તિ દસ્સેતિ.

    ‘‘Ticīvarena vippavāseyyāti saṅghāṭiyā vā uttarāsaṅgena vā antaravāsakena vā. Antogāme cīvaraṃ nikkhipitvā’’ti (pārā. 476, 478) vacanato ettha ticīvaranti tiṇṇaṃ cīvarānamaññatarameva cīvaraṃ vattabbaṃ. Ekarattanti vippavāsakiriyāya accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Api-saddena kiṃ pana dirattādikanti dasseti.

    સઙ્ઘસમ્મુતિયા વિનાતિ તિચીવરં પરિહરિતું અસમત્થેન ગિલાનેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ ‘‘અહં ભન્તે ગિલાનો, ન સક્કોમિ તિચીવરં આદાય પક્કમિતું, સોહં ભન્તે સઙ્ઘં તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં યાચામી’’તિ તિક્ખત્તું યાચિતેન સઙ્ઘેન તસ્સ ઞત્તિદુતિયાય કમ્મવાચાય દિન્નં અવિપ્પવાસસમ્મુતિં વિનાતિ વુત્તં હોતિ. તથા લદ્ધસમ્મુતિકસ્સ ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો તસ્મિં ગેલઞ્ઞે અવૂપસન્તે વા વૂપસન્તેપિ ચીવરનિક્ખેપટ્ઠાનં આગમનકાલે વા ઉપ્પન્ને અઞ્ઞેપિ રોગે અવૂપસન્તે તાયયેવ સમ્મુતિયા ન દોસો.

    Saṅghasammutiyā vināti ticīvaraṃ pariharituṃ asamatthena gilānena bhikkhunā saṅghaṃ vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggayha ‘‘ahaṃ bhante gilāno, na sakkomi ticīvaraṃ ādāya pakkamituṃ, sohaṃ bhante saṅghaṃ ticīvarena avippavāsasammutiṃ yācāmī’’ti tikkhattuṃ yācitena saṅghena tassa ñattidutiyāya kammavācāya dinnaṃ avippavāsasammutiṃ vināti vuttaṃ hoti. Tathā laddhasammutikassa gilānassa bhikkhuno tasmiṃ gelaññe avūpasante vā vūpasantepi cīvaranikkhepaṭṭhānaṃ āgamanakāle vā uppanne aññepi roge avūpasante tāyayeva sammutiyā na doso.

    ૬૦૩. ભિક્ખુનોતિ અલદ્ધસમ્મુતિકસ્સ ભિક્ખુનો. તેન ચીવરેન. વિપ્પવત્થું ન વટ્ટતીતિ વિના વસિતું ન વટ્ટતિ. કિં વુત્તં હોતિ? ‘‘એકકુલસ્સ ગામો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ, અન્તોગામે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોગામે વત્થબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ, યસ્મિં ઘરે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ, તસ્મિં ઘરે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. નાનાકુલસ્સ ગામો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ, યસ્મિં ઘરે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ, તસ્મિં ઘરે વત્થબ્બં સભાયે વા દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બ’’ન્તિઆદિના (પારા॰ ૪૭૮) નયેન પાળિયા વુત્તટ્ઠાનતો બહિ અરુણં ઉટ્ઠાપેતું ન વટ્ટતીતિ વુત્તં હોતિ.

    603.Bhikkhunoti aladdhasammutikassa bhikkhuno. Tena cīvarena. Vippavatthuṃ na vaṭṭatīti vinā vasituṃ na vaṭṭati. Kiṃ vuttaṃ hoti? ‘‘Ekakulassa gāmo hoti parikkhitto ca, antogāme cīvaraṃ nikkhipitvā antogāme vatthabbaṃ. Aparikkhitto hoti, yasmiṃ ghare cīvaraṃ nikkhittaṃ hoti, tasmiṃ ghare vatthabbaṃ, hatthapāsā vā na vijahitabbaṃ. Nānākulassa gāmo hoti parikkhitto ca, yasmiṃ ghare cīvaraṃ nikkhittaṃ hoti, tasmiṃ ghare vatthabbaṃ sabhāye vā dvāramūle vā, hatthapāsā vā na vijahitabba’’ntiādinā (pārā. 478) nayena pāḷiyā vuttaṭṭhānato bahi aruṇaṃ uṭṭhāpetuṃ na vaṭṭatīti vuttaṃ hoti.

    ઇમસ્મિં પાઠે ‘‘પરિક્ખિત્તો’’તિ ઇદં પાકારેન વા વતિયા વા પરિખાય વા પરિક્ખિત્તં સન્ધાય વુત્તં. હત્થપાસા વાતિ એત્થ હત્થપાસા નામ અડ્ઢતિયરતનં હોતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘તં ઘરં સમન્તતો હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં, અડ્ઢતેય્યરતનપ્પમાણા પદેસા ઉદ્ધં ન વિજહિતબ્બન્તિ વુત્તં હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૭૭-૪૭૮).

    Imasmiṃ pāṭhe ‘‘parikkhitto’’ti idaṃ pākārena vā vatiyā vā parikhāya vā parikkhittaṃ sandhāya vuttaṃ. Hatthapāsā vāti ettha hatthapāsā nāma aḍḍhatiyaratanaṃ hoti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘taṃ gharaṃ samantato hatthapāsā na vijahitabbaṃ, aḍḍhateyyaratanappamāṇā padesā uddhaṃ na vijahitabbanti vuttaṃ hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.477-478).

    વિપ્પવસન્તસ્સ કો દોસોતિ આહ ‘‘હોતિ…પે॰… અરુણુગ્ગમે’’તિ. અનુઞ્ઞાતટ્ઠાનતો હિ બહિ ચીવરેન વિના અરુણં ઉટ્ઠાપેન્તસ્સ તં ચીવરં નિસ્સજ્જિતબ્બં હોતિ, તંહેતુકા પાચિત્તિયાપત્તિપિ હોતીતિ અત્થો. તેનેવ વક્ખતિ ‘‘નિસ્સજ્જિત્વા…પે॰… વિઞ્ઞુના’’તિ.

    Vippavasantassa ko dosoti āha ‘‘hoti…pe… aruṇuggame’’ti. Anuññātaṭṭhānato hi bahi cīvarena vinā aruṇaṃ uṭṭhāpentassa taṃ cīvaraṃ nissajjitabbaṃ hoti, taṃhetukā pācittiyāpattipi hotīti attho. Teneva vakkhati ‘‘nissajjitvā…pe… viññunā’’ti.

    ૬૦૪. ન્હાયન્તસ્સેવાતિ ચીવરસ્સ હત્થપાસતો દૂરે નહાયન્તસ્સેવ, અનાદરે સામિવચનં.

    604.Nhāyantassevāti cīvarassa hatthapāsato dūre nahāyantasseva, anādare sāmivacanaṃ.

    ૬૦૬. અચ્છિન્નં વિલુત્તં ચીવરં યસ્સ સો અચ્છિન્નચીવરો, ભિક્ખુ, તસ્સ ઠાનં અચ્છિન્નચીવરટ્ઠાનં, તસ્મિં.

    606. Acchinnaṃ viluttaṃ cīvaraṃ yassa so acchinnacīvaro, bhikkhu, tassa ṭhānaṃ acchinnacīvaraṭṭhānaṃ, tasmiṃ.

    ૬૦૭. નિવાસેત્વાતિ એત્થ ‘‘અન્તરવાસક’’ન્તિ ચ ગહેત્વાતિ એત્થ ‘‘ઇતરાની’’તિ ચ સેસો. ઇદઞ્ચ ગન્તબ્બટ્ઠાને, આસન્ને મગ્ગે ચ મનુસ્સસમ્બાધે અસતિ કત્તબ્બદસ્સનં. ઇતરત્થ નિવાસેત્વા, પારુપિત્વા ચ સઙ્ઘાટિં અંસે કત્વાવ ગન્તબ્બં હોતિ. વિહારે સભાગેસુ અલબ્ભમાનેસુ આસનસાલમ્પિ ગન્ત્વા સભાગસ્સ સન્તિકે વિનયકમ્મં કત્તબ્બન્તિ અટ્ઠકથાયં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૯૫ અત્થતો સમાનં) વુત્તં. ‘‘નિસ્સજ્જિત્વા’’તિ ઇમિના ‘‘ઇદં મે ભન્તે ચીવરં રત્તિવિપ્પવુત્થં અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા નિસ્સગ્ગિયં, ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ સઙ્ઘે વા ‘‘ઇદં મે ભન્તે ચીવરં…પે॰… અહં આયસ્મન્તાનં નિસ્સજ્જામી’’તિ તિણ્ણં, દ્વિન્નં વા સન્તિકે વા ‘‘ઇદં મે આવુસો…પે॰… ઇમાહં આયસ્મતો નિસ્સજ્જામી’’તિ એકસ્સ સન્તિકે વા વત્વા નિસ્સજ્જિત્વાતિ વુત્તં હોતિ. વિઞ્ઞુનાતિ એવં નિસ્સગ્ગિયવત્થુનિસ્સજ્જનાદિનાનપ્પકારવિધિજાનનકેન ઞાણવતાતિ અત્થો.

    607.Nivāsetvāti ettha ‘‘antaravāsaka’’nti ca gahetvāti ettha ‘‘itarānī’’ti ca seso. Idañca gantabbaṭṭhāne, āsanne magge ca manussasambādhe asati kattabbadassanaṃ. Itarattha nivāsetvā, pārupitvā ca saṅghāṭiṃ aṃse katvāva gantabbaṃ hoti. Vihāre sabhāgesu alabbhamānesu āsanasālampi gantvā sabhāgassa santike vinayakammaṃ kattabbanti aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.495 atthato samānaṃ) vuttaṃ. ‘‘Nissajjitvā’’ti iminā ‘‘idaṃ me bhante cīvaraṃ rattivippavutthaṃ aññatra bhikkhusammutiyā nissaggiyaṃ, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti saṅghe vā ‘‘idaṃ me bhante cīvaraṃ…pe… ahaṃ āyasmantānaṃ nissajjāmī’’ti tiṇṇaṃ, dvinnaṃ vā santike vā ‘‘idaṃ me āvuso…pe… imāhaṃ āyasmato nissajjāmī’’ti ekassa santike vā vatvā nissajjitvāti vuttaṃ hoti. Viññunāti evaṃ nissaggiyavatthunissajjanādinānappakāravidhijānanakena ñāṇavatāti attho.

    ૬૦૮. તં નિસ્સગ્ગિયચીવરં.

    608.Taṃ nissaggiyacīvaraṃ.

    ૬૦૯. ‘‘અદેન્તસ્સ ચ નિસ્સટ્ઠં દુક્કટ’’ન્તિ ઇમિના ‘‘બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા, નિસ્સટ્ઠચીવરં દાતબ્બ’’ન્તિ વુત્તત્તા ઇમં વિધિં જાનનતાય બ્યત્તેન યથાવિધિં કાતું સમત્થતાય પટિબલેન ખન્ધકે (ચૂળવ॰ ૨૩૯) આગતનયેન આપત્તિં પટિગ્ગહેત્વા નિસ્સટ્ઠચીવરં હત્થેન ગહેત્વા નિસીદાપેત્વા સચે સઙ્ઘો હોતિ, ‘‘સુણાતુ મે ભન્તે સઙ્ઘો, ઇદં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સટ્ઠં, યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇમં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દદેય્યા’’તિ, સચે તયો હોન્તિ, ‘‘સુણન્તુ મે આયસ્મન્તા, ઇદં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયં આયસ્મન્તાનં નિસ્સટ્ઠં, યદાયસ્મન્તાનં પત્તકલ્લં, આયસ્મન્તા ઇમં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દદેય્યુ’’ન્તિ, સચે એકકો હોતિ, ‘‘ઇમં ચીવરં આયસ્મતો દમ્મી’’તિ દાતબ્બં, નિસ્સટ્ઠચીવરં ‘‘અત્તનોયેવ દિન્ન’’ન્તિ સુદ્ધસઞ્ઞાય ગહેત્વા અદેન્તસ્સ દુક્કટં હોતીતિ વુત્તં હોતિ.

    609.‘‘Adentassa ca nissaṭṭhaṃ dukkaṭa’’nti iminā ‘‘byattena bhikkhunā paṭibalena āpatti paṭiggahetabbā, nissaṭṭhacīvaraṃ dātabba’’nti vuttattā imaṃ vidhiṃ jānanatāya byattena yathāvidhiṃ kātuṃ samatthatāya paṭibalena khandhake (cūḷava. 239) āgatanayena āpattiṃ paṭiggahetvā nissaṭṭhacīvaraṃ hatthena gahetvā nisīdāpetvā sace saṅgho hoti, ‘‘suṇātu me bhante saṅgho, idaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno nissaggiyaṃ saṅghassa nissaṭṭhaṃ, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyyā’’ti, sace tayo honti, ‘‘suṇantu me āyasmantā, idaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno nissaggiyaṃ āyasmantānaṃ nissaṭṭhaṃ, yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, āyasmantā imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyyu’’nti, sace ekako hoti, ‘‘imaṃ cīvaraṃ āyasmato dammī’’ti dātabbaṃ, nissaṭṭhacīvaraṃ ‘‘attanoyeva dinna’’nti suddhasaññāya gahetvā adentassa dukkaṭaṃ hotīti vuttaṃ hoti.

    તસ્સ સન્તકભાવં ઞત્વા લેસેન વિલુમ્પન્તસ્સ પન ભણ્ડગ્ઘવસેન દુક્કટથુલ્લચ્ચયપારાજિકાપત્તિયો હોન્તિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘તસ્સ સન્તકભાવં પન ઞત્વા લેસેન અચ્છિન્દન્તો ભણ્ડં અગ્ઘાપેત્વા કારેતબ્બો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૬૯). પરિયાપુતન્તિ ‘‘ન ભિક્ખવે નિસ્સટ્ઠચીવરં ન દાતબ્બં, યો ન દદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૪૭૦) પાળિયં વુત્તન્તિ અત્થો.

    Tassa santakabhāvaṃ ñatvā lesena vilumpantassa pana bhaṇḍagghavasena dukkaṭathullaccayapārājikāpattiyo honti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tassa santakabhāvaṃ pana ñatvā lesena acchindanto bhaṇḍaṃ agghāpetvā kāretabbo’’ti (pārā. aṭṭha. 2.469). Pariyāputanti ‘‘na bhikkhave nissaṭṭhacīvaraṃ na dātabbaṃ, yo na dadeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 470) pāḷiyaṃ vuttanti attho.

    ૬૧૦-૧. થેરે દહરે ચાતિ એતેસુ ઉભોસુપિ મગ્ગં ગચ્છન્તેસૂતિ યોજના. ‘‘થેરે’’તિ ઇમિના અનિસ્સિતભાવમાહ, ‘‘દહરે ચા’’તિ ઇમિના નિસ્સિતભાવં. ઓહીનેતિ ઓસક્કિતે. સચે સો થેરો નિસ્સયાચરિયો ભવેય્યાતિ અધિપ્પાયેનાહ ‘‘ગરુ’’ન્તિ. તસ્મિં દહરે. વત્થન્તિ તસ્સ હત્થે ઠિતચીવરં. ન પસ્સમ્ભતીતિ ધુરનિક્ખેપં અકત્વા ગમને સઉસ્સાહત્તા નિસ્સયપટિપ્પસ્સદ્ધિ ન હોતીતિ અધિપ્પાયો. તેનેવ ‘‘મુહુત્ત’’ન્તિઆદિમાહ.

    610-1. There dahare cāti etesu ubhosupi maggaṃ gacchantesūti yojanā. ‘‘There’’ti iminā anissitabhāvamāha, ‘‘dahare cā’’ti iminā nissitabhāvaṃ. Ohīneti osakkite. Sace so thero nissayācariyo bhaveyyāti adhippāyenāha ‘‘garu’’nti. Tasmiṃ dahare. Vatthanti tassa hatthe ṭhitacīvaraṃ. Na passambhatīti dhuranikkhepaṃ akatvā gamane saussāhattā nissayapaṭippassaddhi na hotīti adhippāyo. Teneva ‘‘muhutta’’ntiādimāha.

    ૬૧૪. પચ્ચુદ્ધારે અન્તોયેવારુણેતિ ઇમિના સમ્બન્ધો, દહરભિક્ખુનો દૂરભાવઞ્ચ અરુણુગ્ગમનઞ્ચ ઞત્વા ચીવરસ્સ અનિસ્સગ્ગિયત્થં તસ્સ હત્થે ઠિતભાવં સલ્લક્ખેત્વા પુરારુણા પચ્ચુદ્ધરેતિ અત્થો. વિસ્સજ્જેતીતિ અઞ્ઞસ્સ દેતિ. વિનસ્સતીતિ ચોરાદીહિ નસ્સતિ.

    614. Paccuddhāre antoyevāruṇeti iminā sambandho, daharabhikkhuno dūrabhāvañca aruṇuggamanañca ñatvā cīvarassa anissaggiyatthaṃ tassa hatthe ṭhitabhāvaṃ sallakkhetvā purāruṇā paccuddhareti attho. Vissajjetīti aññassa deti. Vinassatīti corādīhi nassati.

    દુતિયકથિનકથાવણ્ણના.

    Dutiyakathinakathāvaṇṇanā.

    ૬૧૬. અકાલચીવરન્તિ ‘‘અકાલચીવરં નામ અનત્થતે કથિને એકાદસમાસે ઉપ્પન્નં, અત્થતે કથિને સત્તમાસે ઉપ્પન્નં, કાલેપિ આદિસ્સ દિન્ન’’ન્તિ (પારા॰ ૫૦૦) વચનતો અનત્થતકથિને વિહારે ‘‘ચીવરમાસો’’તિ યો પુબ્બકત્તિકકાળપક્ખપાટિપદતો પટ્ઠાય યાવ અપરકત્તિકપુણ્ણમી, તાવ માસો વુચ્ચતિ, તતો પરેસુ એકાદસસુ માસેસુ ઉપ્પન્નઞ્ચ અત્થતકથિને વિહારે યો ચીવરમાસો, હેમન્તા ચ ચત્તારો માસાતિ પઞ્ચમાસતો બહિ સત્તસુ માસેસુ ઉપ્પન્નઞ્ચ અત્થતકથિને પઞ્ચ માસા યથાપરિચ્છિન્નકાલે સઙ્ઘસ્સ ચ ‘‘ઇદં અકાલચીવરં દમ્મી’’તિ પુગ્ગલસ્સ ચ ‘‘ઇદં તુય્હં દમ્મી’’તિ દિન્નઞ્ચેતિ ઇદં અકાલચીવરન્તિ અત્થો. ‘‘ઉપ્પન્ન’’ન્તિ સેસો, ‘‘ઉપ્પજ્જેય્ય સઙ્ઘતો વા ગણતો વા ઞાતિતો વા મિત્તતો વા પંસુકૂલતો વા અત્તનો વા ધનેના’’તિ (પારા॰ ૫૦૦) વચનતો સઙ્ઘસ્સ વા ‘‘ઇદં સુત્તન્તિકગણસ્સ દેમ, ઇદં આભિધમ્મિકગણસ્સ દેમા’’તિઆદિના નયેન ગણસ્સ વા દિન્નતો અત્તનો વસ્સગ્ગેન વા ઞાતિઆદિતો વા સુસાનાદિપંસુકૂલખેત્તતો વા અત્તનો સન્તકેન સુત્તકપ્પાસાદિકપ્પિયવત્થુતો વા ઉપ્પન્નચીવરન્તિ અત્થો.

    616.Akālacīvaranti ‘‘akālacīvaraṃ nāma anatthate kathine ekādasamāse uppannaṃ, atthate kathine sattamāse uppannaṃ, kālepi ādissa dinna’’nti (pārā. 500) vacanato anatthatakathine vihāre ‘‘cīvaramāso’’ti yo pubbakattikakāḷapakkhapāṭipadato paṭṭhāya yāva aparakattikapuṇṇamī, tāva māso vuccati, tato paresu ekādasasu māsesu uppannañca atthatakathine vihāre yo cīvaramāso, hemantā ca cattāro māsāti pañcamāsato bahi sattasu māsesu uppannañca atthatakathine pañca māsā yathāparicchinnakāle saṅghassa ca ‘‘idaṃ akālacīvaraṃ dammī’’ti puggalassa ca ‘‘idaṃ tuyhaṃ dammī’’ti dinnañceti idaṃ akālacīvaranti attho. ‘‘Uppanna’’nti seso, ‘‘uppajjeyya saṅghato vā gaṇato vā ñātito vā mittato vā paṃsukūlato vā attano vā dhanenā’’ti (pārā. 500) vacanato saṅghassa vā ‘‘idaṃ suttantikagaṇassa dema, idaṃ ābhidhammikagaṇassa demā’’tiādinā nayena gaṇassa vā dinnato attano vassaggena vā ñātiādito vā susānādipaṃsukūlakhettato vā attano santakena suttakappāsādikappiyavatthuto vā uppannacīvaranti attho.

    માસપરમં નિક્ખિપેતિ માસો પરમં પમાણં એતસ્સ નિક્ખિપનસ્સાતિ માસપરમં, નિક્ખિપનન્તિ કિરિયાવિસેસનં કાતબ્બં, માસપરમં નિક્ખિપનં કરેય્યાતિ વુત્તં હોતિ. ‘‘આકઙ્ખમાનેન ભિક્ખુના પટિગ્ગહેતબ્બં, પટિગ્ગહેત્વા ખિપ્પમેવ કારેતબ્બં, નો ચસ્સ પારિપૂરી, માસપરમં તેન ભિક્ખુના તં ચીવરં નિક્ખિપિતબ્બં ઊનસ્સ પારિપૂરિયા’’તિ (પારા॰ ૫૦૦) વચનતો એવં ઉપ્પન્નં ચીવરં ઇચ્છન્તેન પટિગ્ગહેત્વા સચે પહોતિ, દસાહમનતિક્કામેત્વા કારેતબ્બં. સચે નપ્પહોતિ, ઊનસ્સ પરિપૂરણત્થં માસપરમં ઠપેતબ્બન્તિ અત્થો.

    Māsaparamaṃ nikkhipeti māso paramaṃ pamāṇaṃ etassa nikkhipanassāti māsaparamaṃ, nikkhipananti kiriyāvisesanaṃ kātabbaṃ, māsaparamaṃ nikkhipanaṃ kareyyāti vuttaṃ hoti. ‘‘Ākaṅkhamānena bhikkhunā paṭiggahetabbaṃ, paṭiggahetvā khippameva kāretabbaṃ, no cassa pāripūrī, māsaparamaṃ tena bhikkhunā taṃ cīvaraṃ nikkhipitabbaṃ ūnassa pāripūriyā’’ti (pārā. 500) vacanato evaṃ uppannaṃ cīvaraṃ icchantena paṭiggahetvā sace pahoti, dasāhamanatikkāmetvā kāretabbaṃ. Sace nappahoti, ūnassa paripūraṇatthaṃ māsaparamaṃ ṭhapetabbanti attho.

    કદા એવં નિક્ખિપિતબ્બન્તિ આહ ‘‘સતિ પચ્ચાસાયા’’તિ, ‘‘પચ્ચાસા હોતિ સઙ્ઘતો વા ગણતો વા ઞાતિતો વા મિત્તતો વા પંસુકૂલતો વા અત્તનો વા ધનેના’’તિ (પારા॰ ૫૦૦) વુત્તસઙ્ઘાદિતો અત્તનો વસ્સગ્ગાદિતો લભેય્ય, તેન ‘‘ઇમસ્સ ઊને પરિપુણ્ણે કારેસ્સામી’’તિ પચ્ચાસાય સતિ એવં નિક્ખિપિતબ્બન્તિ અત્થો. તતો ઉદ્ધં ઠપેતું ન વટ્ટતીતિ માસતો અતિરેકકાલં નિક્ખિપિતું ન વટ્ટતિ, નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયં હોતીતિ અત્થો.

    Kadā evaṃ nikkhipitabbanti āha ‘‘sati paccāsāyā’’ti, ‘‘paccāsā hoti saṅghato vā gaṇato vā ñātito vā mittato vā paṃsukūlato vā attano vā dhanenā’’ti (pārā. 500) vuttasaṅghādito attano vassaggādito labheyya, tena ‘‘imassa ūne paripuṇṇe kāressāmī’’ti paccāsāya sati evaṃ nikkhipitabbanti attho. Tato uddhaṃṭhapetuṃna vaṭṭatīti māsato atirekakālaṃ nikkhipituṃ na vaṭṭati, nissaggiyapācittiyaṃ hotīti attho.

    યદિ એવં ‘‘તદહુપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, દસાહા કારેતબ્બં…પે॰… વીસે ઉપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, દસાહા કારેતબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ ૫૦૦) કસ્મા આહાતિ? પચ્ચાસાચીવરસ્સ દસદિવસે અતિક્કમ્મ ઠપેતું અયુત્તત્તા, મૂલચીવરસ્સ તગ્ગતિકત્તા એવં વુત્તં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘મૂલચીવરસ્સ ઉપ્પન્નદિવસતો યાવ વીસતિમો દિવસો, તાવ ઉપ્પન્નં પચ્ચાસાચીવરં મૂલચીવરં અત્તનો ગતિકં કરોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૦૦).

    Yadi evaṃ ‘‘tadahuppanne mūlacīvare paccāsācīvaraṃ uppajjati, dasāhā kāretabbaṃ…pe… vīse uppanne mūlacīvare paccāsācīvaraṃ uppajjati, dasāhā kāretabba’’nti (pārā. 500) kasmā āhāti? Paccāsācīvarassa dasadivase atikkamma ṭhapetuṃ ayuttattā, mūlacīvarassa taggatikattā evaṃ vuttaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘mūlacīvarassa uppannadivasato yāva vīsatimo divaso, tāva uppannaṃ paccāsācīvaraṃ mūlacīvaraṃ attano gatikaṃ karotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.500).

    તતિયકથિનકથાવણ્ણના.

    Tatiyakathinakathāvaṇṇanā.

    ૬૧૮-૯. ભિક્ખુનિયા યો ધોવાપેતીતિ સમ્બન્ધો. ‘‘ભિક્ખુની નામ ઉભતોસઙ્ઘે ઉપસમ્પન્ના’’તિ (પારા॰ ૫૦૦) વચનતો ભિક્ખુનિસઙ્ઘે ઞત્તિચતુત્થાય કમ્મવાચાય, ભિક્ખુસઙ્ઘે ઞત્તિચતુત્થાય કમ્મવાચાયાતિ અટ્ઠવાચિકાય ઉપસમ્પન્ના ભિક્ખુની નામ. ભુત્તન્તિ ભિક્ખુના અત્તના પરિભુત્તં રજિતં આદિન્નકપ્પં, ‘‘પરિભોગં કરિસ્સામી’’તિ અન્તમસો સીસં ઠપેત્વા સયનમત્તેનાપિ પુરાણભૂતં ચીવરન્તિ અત્થો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘રજિત્વા કપ્પં કત્વા એકવારમ્પિ નિવત્થં વા પારુતં વા અન્તમસો પરિભોગસીસેન અંસે વા મત્થકે વા કત્વા મગ્ગં ગતો હોતિ, ઉસ્સીસકં વા કત્વા નિપન્નો હોતિ, એતમ્પિ પુરાણચીવરમેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૦૩-૫૦૫). વત્થન્તિ કારિયે કારણોપચારવસેન ચીવરમેવ આહ.

    618-9. Bhikkhuniyā yo dhovāpetīti sambandho. ‘‘Bhikkhunī nāma ubhatosaṅghe upasampannā’’ti (pārā. 500) vacanato bhikkhunisaṅghe ñatticatutthāya kammavācāya, bhikkhusaṅghe ñatticatutthāya kammavācāyāti aṭṭhavācikāya upasampannā bhikkhunī nāma. Bhuttanti bhikkhunā attanā paribhuttaṃ rajitaṃ ādinnakappaṃ, ‘‘paribhogaṃ karissāmī’’ti antamaso sīsaṃ ṭhapetvā sayanamattenāpi purāṇabhūtaṃ cīvaranti attho. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘rajitvā kappaṃ katvā ekavārampi nivatthaṃ vā pārutaṃ vā antamaso paribhogasīsena aṃse vā matthake vā katvā maggaṃ gato hoti, ussīsakaṃ vā katvā nipanno hoti, etampi purāṇacīvaramevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.503-505). Vatthanti kāriye kāraṇopacāravasena cīvarameva āha.

    અઞ્ઞાતિકાયાતિ ‘‘અઞ્ઞાતિકા નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધા’’તિ વચનતો અત્તનો વા તસ્સા વા માતુ વા પિતુ વા પરમ્પરાય યાવ સત્તમા યુગા, એત્થન્તરે યેન કેનચિ ઞાતકેન અસમ્બદ્ધભાવેન અઞ્ઞાતિકાયાતિ અત્થો. યથા ચાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘પિતામહોયેવ પિતામહયુગં. તતો ઉદ્ધં સબ્બેપિ પુબ્બપુરિસા પિતામહગ્ગહણેનેવ ગહિતા. એવં યાવ સત્તમો પુરિસો, તાવ યા અસમ્બદ્ધા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૦૩-૫૦૫). આકોટાપેતીતિ પહરાપેતિ.

    Aññātikāyāti ‘‘aññātikā nāma mātito vā pitito vā yāva sattamā pitāmahayugā asambaddhā’’ti vacanato attano vā tassā vā mātu vā pitu vā paramparāya yāva sattamā yugā, etthantare yena kenaci ñātakena asambaddhabhāvena aññātikāyāti attho. Yathā cāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pitāmahoyeva pitāmahayugaṃ. Tato uddhaṃ sabbepi pubbapurisā pitāmahaggahaṇeneva gahitā. Evaṃ yāva sattamo puriso, tāva yā asambaddhā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.503-505). Ākoṭāpetīti paharāpeti.

    તતો ધોવાપનાદિતો. નિસ્સગ્ગિયાપત્તીતિ નિસ્સગ્ગિયસ્સ આપત્તિ નિસ્સગ્ગિયાપત્તિ, નિસ્સગ્ગિયસ્સ ચીવરસ્સ નામેન વિસિટ્ઠા પાચિત્તિયાપત્તિ હોતીતિ અત્થો. ઇદઞ્ચ તિણ્ણં પયોગાનં અન્તે આપજ્જિતબ્બાય આપત્તિયા દસ્સનં. તસ્સ નિયોગેન ધોવનાદિં કરોન્તિયા ભિક્ખુનિયા તદત્થં સબ્બપુબ્બપયોગગણનાય ભિક્ખુનો દુક્કટં હોતીતિ ગહેતબ્બો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘યાવ નં ધોવિત્વા ઉક્ખિપતિ, તાવ ભિક્ખુનિયા પયોગે પયોગે ભિક્ખુસ્સ દુક્કટ’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૦૩-૫૦૫). પઠમેનાતિ તીણિપિ કારાપેન્તસ્સ યં પઠમં કારાપેતિ, તેનાતિ અત્થો. દીપિતન્તિ ‘‘અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં ધોવાપેતિ રજાપેતિ આકોટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાન’’ન્તિઆદિના (પારા॰ ૫૦૬) દેસિતં. ઇમિના નયેન દ્વે કારાપેન્તસ્સ પઠમેન નિસ્સગ્ગિયાપત્તિ, દુતિયેન દુક્કટન્તિ અયમત્થો સઙ્ગય્હતિ.

    Tato dhovāpanādito. Nissaggiyāpattīti nissaggiyassa āpatti nissaggiyāpatti, nissaggiyassa cīvarassa nāmena visiṭṭhā pācittiyāpatti hotīti attho. Idañca tiṇṇaṃ payogānaṃ ante āpajjitabbāya āpattiyā dassanaṃ. Tassa niyogena dhovanādiṃ karontiyā bhikkhuniyā tadatthaṃ sabbapubbapayogagaṇanāya bhikkhuno dukkaṭaṃ hotīti gahetabbo. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yāva naṃ dhovitvā ukkhipati, tāva bhikkhuniyā payoge payoge bhikkhussa dukkaṭa’’nti (pārā. aṭṭha. 2.503-505). Paṭhamenāti tīṇipi kārāpentassa yaṃ paṭhamaṃ kārāpeti, tenāti attho. Dīpitanti ‘‘aññātikāya aññātikasaññī purāṇacīvaraṃ dhovāpeti rajāpeti ākoṭāpeti, nissaggiyena āpatti dvinnaṃ dukkaṭāna’’ntiādinā (pārā. 506) desitaṃ. Iminā nayena dve kārāpentassa paṭhamena nissaggiyāpatti, dutiyena dukkaṭanti ayamattho saṅgayhati.

    ૬૨૦. ‘‘ધોવનત્થાય દેતી’’તિ ઇમિના ‘‘ભુત્તં વત્થ’’ન્તિ અધિકારતો લબ્ભતિ.

    620.‘‘Dhovanatthāya detī’’ti iminā ‘‘bhuttaṃ vattha’’nti adhikārato labbhati.

    ૬૨૧. સામણેરનિદ્દેસેપીતિ ‘‘સામણેરા’’તિ નિદ્દેસો નામ યસ્સ, તસ્મિમ્પિ, અત્તના પરિભુત્તં વત્થં ધોવનત્થાય દેતીતિ યોજના, અત્તનો પરિભુત્તં ચીવરં ધોવનત્થાય સામણેરસ્સ દેતીતિ અત્થો. પિ-સદ્દો સમુચ્ચયત્થો. ઉપસમ્પજ્જાતિ પુબ્બકિરિયાય ‘‘ધોવતી’’તિ અપરકિરિયા સામત્થિયા લબ્ભતિ.

    621.Sāmaṇeraniddesepīti ‘‘sāmaṇerā’’ti niddeso nāma yassa, tasmimpi, attanā paribhuttaṃ vatthaṃ dhovanatthāya detīti yojanā, attano paribhuttaṃ cīvaraṃ dhovanatthāya sāmaṇerassa detīti attho. Pi-saddo samuccayattho. Upasampajjāti pubbakiriyāya ‘‘dhovatī’’ti aparakiriyā sāmatthiyā labbhati.

    ૬૨૨. દહરાનઞ્ચ ભિક્ખૂનન્તિ અત્તનો નવકતરાનં ભિક્ખૂનં. નિય્યાદિતે દિન્ને. એસ નયોતિ ‘‘એકેન પાચિત્તિયં, અવસિટ્ઠેહિ દ્વીહિ વા એકેન વા સબ્બપયોગેસુ દુક્કટં હોતી’’તિ નયો.

    622.Daharānañca bhikkhūnanti attano navakatarānaṃ bhikkhūnaṃ. Niyyādite dinne. Esa nayoti ‘‘ekena pācittiyaṃ, avasiṭṭhehi dvīhi vā ekena vā sabbapayogesu dukkaṭaṃ hotī’’ti nayo.

    ૬૨૩. ચીવરેતિ પરિભુત્તચીવરે.

    623.Cīvareti paribhuttacīvare.

    ૬૨૪. ‘‘ધોવનપ્પચ્ચયાયેવા’’તિ ઇમિના ઇતરદ્વયસ્સ તસ્સ અનાણત્તિયા કતત્તા તતો અનાપત્તિભાવમાહ.

    624.‘‘Dhovanappaccayāyevā’’ti iminā itaradvayassa tassa anāṇattiyā katattā tato anāpattibhāvamāha.

    ૬૨૬. ઞાતિકાતિ એત્થ ‘‘પટિસઙ્ખા યોનિસો’’તિઆદીસુ (મ॰ નિ॰ ૧.૨૨-૨૩, ૪૨૨; અ॰ નિ॰ ૬.૫૮; ૮.૯; મહાનિ॰ ૨૦૬; ધ॰ સ॰ ૧૩૫૫; વિભ॰ ૫૧૮) વિય ગાથાબન્ધવસેન ય-કારલોપો, ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયાતિ અત્થો. ‘‘ઞાતિકા અઞ્ઞાતિસઞ્ઞિસ્સા’’તિ પદચ્છેદો. પચ્ચત્થરણન્તિ મઞ્ચપીઠે અત્થરિતબ્બં પચ્ચત્થરણચીવરઞ્ચ.

    626.Ñātikāti ettha ‘‘paṭisaṅkhā yoniso’’tiādīsu (ma. ni. 1.22-23, 422; a. ni. 6.58; 8.9; mahāni. 206; dha. sa. 1355; vibha. 518) viya gāthābandhavasena ya-kāralopo, ñātikāya bhikkhuniyāti attho. ‘‘Ñātikā aññātisaññissā’’ti padacchedo. Paccattharaṇanti mañcapīṭhe attharitabbaṃ paccattharaṇacīvarañca.

    ૬૨૭. ‘‘ભિક્ખુનીનં વસેના’’તિ ઇદં ભિક્ખુસઙ્ઘેપિ ઉપસમ્પન્ના ચે, પાચિત્તિયસમ્ભવા વુત્તં . યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ભિક્ખૂનં સન્તિકે ઉપસમ્પન્નાય પન યથાવત્થુકમેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૦૬). ભિક્ખુનિસઙ્ઘે પઠમં ઉપસમ્પજ્જિત્વા પચ્છા ભિક્ખુસઙ્ઘે ચે ઉપસમ્પજ્જતિ, કેવલં ભિક્ખુસઙ્ઘે ઉપસમ્પન્નાતિ ન વુચ્ચતીતિ તા ભગવતિ ધરમાને પઠમં પબ્બજિતા પઞ્ચસતા સાકિયાનિયો વુચ્ચન્તિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ભિક્ખૂનં સન્તિકે ઉપસમ્પન્ના નામ પઞ્ચસતા સાકિયાનિયો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૦૬). ભિક્ખુનો લિઙ્ગે પરિવત્તે તસ્સેવ ઉપસમ્પન્નકમ્મસ્સ અનુઞ્ઞાતત્તા સોપિ ગહેતબ્બોયેવ.

    627.‘‘Bhikkhunīnaṃ vasenā’’ti idaṃ bhikkhusaṅghepi upasampannā ce, pācittiyasambhavā vuttaṃ . Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ santike upasampannāya pana yathāvatthukamevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.506). Bhikkhunisaṅghe paṭhamaṃ upasampajjitvā pacchā bhikkhusaṅghe ce upasampajjati, kevalaṃ bhikkhusaṅghe upasampannāti na vuccatīti tā bhagavati dharamāne paṭhamaṃ pabbajitā pañcasatā sākiyāniyo vuccanti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ santike upasampannā nāma pañcasatā sākiyāniyo’’ti (pārā. aṭṭha. 2.506). Bhikkhuno liṅge parivatte tasseva upasampannakammassa anuññātattā sopi gahetabboyeva.

    ૬૨૮. અવુત્તા ધોવતીતિ ‘‘ઇમં ચીવરં ધોવા’’તિ અવુત્તા ચીવરં કિલિટ્ઠં દિસ્વા અવત્વા ઠપિતટ્ઠાનતો ચીવરં ગહેત્વા વા સયમેવ વત્વા યાચનાદિનયેન વા અનાણત્તિયા ચ ગહેત્વા ચીવરધોવનાદિં કરેય્ય ચે. અપરિભુત્તં વાતિ હેટ્ઠા વુત્તનયેન અપરિભુત્તં ચીવરં. અઞ્ઞં વાતિ ઉપાહનત્થવિકપત્તત્થવિકપોત્થકત્થવિકમઞ્ચપીઠાદિં યં કિઞ્ચિ પરિક્ખારં.

    628.Avuttā dhovatīti ‘‘imaṃ cīvaraṃ dhovā’’ti avuttā cīvaraṃ kiliṭṭhaṃ disvā avatvā ṭhapitaṭṭhānato cīvaraṃ gahetvā vā sayameva vatvā yācanādinayena vā anāṇattiyā ca gahetvā cīvaradhovanādiṃ kareyya ce. Aparibhuttaṃ vāti heṭṭhā vuttanayena aparibhuttaṃ cīvaraṃ. Aññaṃ vāti upāhanatthavikapattatthavikapotthakatthavikamañcapīṭhādiṃ yaṃ kiñci parikkhāraṃ.

    પુરાણચીવરધોવાપનકથાવણ્ણના.

    Purāṇacīvaradhovāpanakathāvaṇṇanā.

    ૬૨૯. વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં ઉપાદાય કિઞ્ચિ ચીવરં ગણ્હતોતિ યોજના, એત્થ ‘‘અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા હત્થતો’’તિ ચ ‘‘ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞિસ્સા’’તિ ચ ‘‘એકતોઉપસમ્પન્નાય હત્થતો ગણ્હાતી’’તિ ચ વક્ખમાનવચનસામત્થિયા લબ્ભમાનતો પુબ્બે વુત્તનયેન અઞ્ઞાતિકાય ઉભતોસઙ્ઘે ઉપસમ્પન્નાય ભિક્ખુનિયા હત્થતો વિકપ્પનુપગરતનવિદત્થિપ્પમાણવત્થતો પટ્ઠાય યં કિઞ્ચિ ચીવરં ગણ્હન્તસ્સાતિ અત્થો. ‘‘આપત્તી’’તિ સામઞ્ઞેન વુત્તેપિ ‘‘નિસ્સગ્ગિયા પાચિત્તિયાપત્તી’’તિ પકરણતો ચ ‘‘નિસ્સગ્ગિયાપત્તી’’તિ વક્ખમાનતો ચ લબ્ભતિ. ઠપેત્વા પારિવત્તકન્તિ ‘‘પારિવત્તકં પરિત્તેન વા વિપુલં, વિપુલેન વા પરિત્ત’’ન્તિ (પારા॰ ૫૧૪) વચનતો મહાપચ્ચરિયં ‘‘અન્તમસો હરીતકખણ્ડેનાપી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૧૪) વુત્તત્તા ચ હેટ્ઠિમન્તતો હરીતકખણ્ડમ્પિ દત્વા ગહેતબ્બં તિચીવરઞ્ચ પારિવત્તકં નામ હોતિ, તં ઠપેત્વાતિ વુત્તં હોતિ. પરિવત્તનં પરિવત્તં, તં એતસ્સ અત્થીતિ પારિવત્તકં, કયવિક્કયેન ગહેતબ્બં ચીવરન્તિ અત્થો.

    629. Vikappanupagaṃ pacchimaṃ upādāya kiñci cīvaraṃ gaṇhatoti yojanā, ettha ‘‘aññātikāya bhikkhuniyā hatthato’’ti ca ‘‘ñātikāya aññātikasaññissā’’ti ca ‘‘ekatoupasampannāya hatthato gaṇhātī’’ti ca vakkhamānavacanasāmatthiyā labbhamānato pubbe vuttanayena aññātikāya ubhatosaṅghe upasampannāya bhikkhuniyā hatthato vikappanupagaratanavidatthippamāṇavatthato paṭṭhāya yaṃ kiñci cīvaraṃ gaṇhantassāti attho. ‘‘Āpattī’’ti sāmaññena vuttepi ‘‘nissaggiyā pācittiyāpattī’’ti pakaraṇato ca ‘‘nissaggiyāpattī’’ti vakkhamānato ca labbhati. Ṭhapetvā pārivattakanti ‘‘pārivattakaṃ parittena vā vipulaṃ, vipulena vā paritta’’nti (pārā. 514) vacanato mahāpaccariyaṃ ‘‘antamaso harītakakhaṇḍenāpī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.514) vuttattā ca heṭṭhimantato harītakakhaṇḍampi datvā gahetabbaṃ ticīvarañca pārivattakaṃ nāma hoti, taṃ ṭhapetvāti vuttaṃ hoti. Parivattanaṃ parivattaṃ, taṃ etassa atthīti pārivattakaṃ, kayavikkayena gahetabbaṃ cīvaranti attho.

    ૬૩૦. ગહણત્થાય પયોગેતિ ગણ્હિતું હત્થપસારણાદિપ્પયોગે. પરિયાપુતન્તિ ‘‘પટિગ્ગણ્હાતિ પયોગે દુક્કટ’’ન્તિ (પારા॰ ૫૧૨) દેસિતં.

    630.Gahaṇatthāyapayogeti gaṇhituṃ hatthapasāraṇādippayoge. Pariyāputanti ‘‘paṭiggaṇhāti payoge dukkaṭa’’nti (pārā. 512) desitaṃ.

    ૬૩૧. અનુપસમ્પન્નહત્થેતિ ભિક્ખુભિક્ખુનિતો અઞ્ઞે સબ્બે અનુપસમ્પન્ના ગહિતા. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘સચે પન સિક્ખમાનાસામણેરસામણેરિઉપાસકઉપાસિકાનં હત્થે પેસિતં પટિગ્ગણ્હાતિ, અનાપત્તી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૧૨).

    631.Anupasampannahattheti bhikkhubhikkhunito aññe sabbe anupasampannā gahitā. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sace pana sikkhamānāsāmaṇerasāmaṇeriupāsakaupāsikānaṃ hatthe pesitaṃ paṭiggaṇhāti, anāpattī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.512).

    ૬૩૨. એકતોતિ એત્થ ભિક્ખુનિસઙ્ઘતોતિ ગહેતબ્બં. અઞ્ઞસ્મિં પક્ખે પાચિત્તિયમેવ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ભિક્ખૂનં સન્તિકે ઉપસમ્પન્નાય પન પાચિત્તિયમેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૧૩).

    632.Ekatoti ettha bhikkhunisaṅghatoti gahetabbaṃ. Aññasmiṃ pakkhe pācittiyameva. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘bhikkhūnaṃ santike upasampannāya pana pācittiyamevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.513).

    ૬૩૩. ‘‘પારિવત્તકં દસ્સામી’’તિ આભોગં કત્વા ગણ્હાતિ, દોસો ન વિજ્જતીતિ યોજના.

    633. ‘‘Pārivattakaṃ dassāmī’’ti ābhogaṃ katvā gaṇhāti, doso na vijjatīti yojanā.

    ૬૩૪. અઞ્ઞં પરિક્ખારન્તિ થવિકકાયબન્ધનાદિ અવિકપ્પિયં વા અવિકપ્પનુપગં વા પરિક્ખારમેવ ગહેતબ્બં. વિકપ્પનુપગં પન ન વટ્ટતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘વિકપ્પનુપગં પચ્છિમચીવરપ્પમાણં પન પટપરિસ્સાવનમ્પિ ન વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૧૪). ચીવરપટિગ્ગણ્હનં કિરિયા, પારિવત્તકસ્સ અદાનં અકિરિયાતિ કિરિયાય ચ અકિરિયાય ચ આપજ્જિતબ્બતો ક્રિયાક્રિયં.

    634.Aññaṃ parikkhāranti thavikakāyabandhanādi avikappiyaṃ vā avikappanupagaṃ vā parikkhārameva gahetabbaṃ. Vikappanupagaṃ pana na vaṭṭati. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘vikappanupagaṃ pacchimacīvarappamāṇaṃ pana paṭaparissāvanampi na vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.514). Cīvarapaṭiggaṇhanaṃ kiriyā, pārivattakassa adānaṃ akiriyāti kiriyāya ca akiriyāya ca āpajjitabbato kriyākriyaṃ.

    ચીવરપટિગ્ગહણકથાવણ્ણના.

    Cīvarapaṭiggahaṇakathāvaṇṇanā.

    ૬૩૫. ‘‘અઞ્ઞાતકં અપ્પવારિત’’ન્તિ પદચ્છેદો. ‘‘ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા’’તિ પાઠસેસો. વુત્તઞ્હિ ભગવતા ‘‘અઞ્ઞાતકં ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા’’તિ (પારા॰ ૫૧૬, ૫૧૮). પુબ્બે વુત્તનયેન યાવ સત્તમા પિતામહયુગા સમ્બદ્ધઞ્ઞાતિકતાય અભાવતો અઞ્ઞાતકં. ‘‘યં મય્હં ગેહે અત્થિ, તં પવારેમી’’તિઆદિના નયેન અપ્પવારિતં. ‘‘ગહપતિ નામ યો કોચિ અગારં અજ્ઝાવસતી’’તિ (પારા॰ ૫૧૯) પાળિયં વુત્તં ગહપતિં વા. ‘‘ગહપતાની નામ યા કાચિ અગારં અજ્ઝાવસતી’’તિ (પારા॰ ૫૧૯) પાળિયં વુત્તં ઘરણિં વાતિ અત્થો.

    635. ‘‘Aññātakaṃ appavārita’’nti padacchedo. ‘‘Gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā’’ti pāṭhaseso. Vuttañhi bhagavatā ‘‘aññātakaṃ gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā’’ti (pārā. 516, 518). Pubbe vuttanayena yāva sattamā pitāmahayugā sambaddhaññātikatāya abhāvato aññātakaṃ. ‘‘Yaṃ mayhaṃ gehe atthi, taṃ pavāremī’’tiādinā nayena appavāritaṃ. ‘‘Gahapati nāma yo koci agāraṃ ajjhāvasatī’’ti (pārā. 519) pāḷiyaṃ vuttaṃ gahapatiṃ vā. ‘‘Gahapatānī nāma yā kāci agāraṃ ajjhāvasatī’’ti (pārā. 519) pāḷiyaṃ vuttaṃ gharaṇiṃ vāti attho.

    હોતિ નિસ્સગ્ગિયાપત્તીતિ ‘‘અઞ્ઞત્ર સમયા વિઞ્ઞાપેતિ, પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતી’’તિ (પારા॰ ૫૧૯) પાળિયં વુત્તેસુ સબ્બેસુ પુબ્બપયોગેસુ દુક્કટેન સદ્ધિં નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયં હોતીતિ વુત્તં હોતિ. અઞ્ઞત્ર સમયાતિ ‘‘તત્થાયં સમયો, અચ્છિન્નચીવરો વા હોતિ ભિક્ખુ નટ્ઠચીવરો વા’’તિ (પારા॰ ૫૧૮) માતિકાય, ‘‘અચ્છિન્નચીવરો નામ ભિક્ખુસ્સ ચીવરં અચ્છિન્નં હોતિ રાજૂહિ વા ચોરેહિ વા ધુત્તેહિ વા યેહિ કેહિચિ વા અચ્છિન્નં હોતિ. નટ્ઠચીવરો નામ ભિક્ખુસ્સ ચીવરં અગ્ગિના વા દડ્ઢં હોતિ, ઉદકેન વા વૂળ્હં હોતિ, ઉન્દૂરેહિ વા ઉપચિકાહિ વા ખાયિતં હોતી’’તિ (પારા॰ ૫૧૯) પદભાજને ચ નિદ્દિટ્ઠસરૂપકાલતો અઞ્ઞત્રાતિ અત્થો.

    Hoti nissaggiyāpattīti ‘‘aññatra samayā viññāpeti, payoge dukkaṭaṃ, paṭilābhena nissaggiyaṃ hotī’’ti (pārā. 519) pāḷiyaṃ vuttesu sabbesu pubbapayogesu dukkaṭena saddhiṃ nissaggiyapācittiyaṃ hotīti vuttaṃ hoti. Aññatra samayāti ‘‘tatthāyaṃ samayo, acchinnacīvaro vā hoti bhikkhu naṭṭhacīvaro vā’’ti (pārā. 518) mātikāya, ‘‘acchinnacīvaro nāma bhikkhussa cīvaraṃ acchinnaṃ hoti rājūhi vā corehi vā dhuttehi vā yehi kehici vā acchinnaṃ hoti. Naṭṭhacīvaro nāma bhikkhussa cīvaraṃ agginā vā daḍḍhaṃ hoti, udakena vā vūḷhaṃ hoti, undūrehi vā upacikāhi vā khāyitaṃ hotī’’ti (pārā. 519) padabhājane ca niddiṭṭhasarūpakālato aññatrāti attho.

    ૬૩૬. તિકપાચિત્તિયં વુત્તન્તિ ‘‘અઞ્ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી, વેમતિકો, ઞાતકસઞ્ઞી અઞ્ઞત્ર સમયા ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૨૦) પાચિત્તિયત્તયં ભગવતા વુત્તં. ‘‘ઞાતકે અઞ્ઞાતિસઞ્ઞિસ્સા’’તિ પદચ્છેદો. તત્થાતિ તસ્મિં ઞાતકે. વેમતિકસ્સાતિ ‘‘ઞાતકો નુ ખો, અઞ્ઞાતકો’’તિ વેમતિકસ્સ. દ્વિકદુક્કટં તથેવાતિ યોજના. ‘‘તથેવા’’તિ ‘‘વુત્ત’’ન્તિ ઇદં આકડ્ઢતિ, ‘‘ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી, વેમતિકો અઞ્ઞત્ર સમયા ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૫૨૦) દેસિતન્તિ અત્થો.

    636.Tikapācittiyaṃ vuttanti ‘‘aññātake aññātakasaññī, vematiko, ñātakasaññī aññatra samayā cīvaraṃ viññāpeti, nissaggiyaṃ pācittiya’’nti (pārā. 520) pācittiyattayaṃ bhagavatā vuttaṃ. ‘‘Ñātake aññātisaññissā’’ti padacchedo. Tatthāti tasmiṃ ñātake. Vematikassāti ‘‘ñātako nu kho, aññātako’’ti vematikassa. Dvikadukkaṭaṃ tathevāti yojanā. ‘‘Tathevā’’ti ‘‘vutta’’nti idaṃ ākaḍḍhati, ‘‘ñātake aññātakasaññī, vematiko aññatra samayā cīvaraṃ viññāpeti, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 520) desitanti attho.

    ૬૩૭-૮. સમયે વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ યોજના. એત્થ ‘‘ચીવરં અઞ્ઞાતકઅપ્પવારિત’’ન્તિ આનેત્વા સમ્બન્ધિતબ્બં, યથાપરિચ્છિન્નકાલદ્વયતો અઞ્ઞતરસ્મિં કાલે અઞ્ઞાતકઅપ્પવારિતં ચીવરં વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ અત્થો. ઞાતકે વા પવારિતેતિ એત્થાપિ ‘‘અત્તનો’’તિ અજ્ઝાહારો, ‘‘સમયે’’તિ ઇમિના યોજેતબ્બં, અત્તનો ઞાતકપવારિતે અસમયેપિ ચીવરં વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ અત્થો. અઞ્ઞસ્સત્થાયાતિ એત્થ ‘‘અત્તનો’’તિ સેસો, અત્તનો ઞાતકે, પવારિતે વા વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ યોજના, અઞ્ઞં ભિક્ખું નિસ્સાય અત્તનો ઞાતકે વા પવારિતે વા ચીવરં વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ વુત્તં હોતિ. ઇતરં પક્ખં દસ્સેતિ ‘‘તસ્સ ઞાતકે વા પવારિતે વા’’તિ. તસ્સાતિ ‘‘અઞ્ઞસ્સા’’તિ વુત્તસ્સ, ‘‘વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તી’’તિ ઇમિના યોજેતબ્બં. વાતિ પુરિમવિકપ્પાપેક્ખં. યં સન્ધાય ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, તસ્સ ઞાતકે વા પવારિતે વા તંયેવ સન્ધાય ચીવરં વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ વુત્તં હોતિ.

    637-8. Samaye viññāpentassa anāpattīti yojanā. Ettha ‘‘cīvaraṃ aññātakaappavārita’’nti ānetvā sambandhitabbaṃ, yathāparicchinnakāladvayato aññatarasmiṃ kāle aññātakaappavāritaṃ cīvaraṃ viññāpentassa anāpattīti attho. Ñātake vā pavāriteti etthāpi ‘‘attano’’ti ajjhāhāro, ‘‘samaye’’ti iminā yojetabbaṃ, attano ñātakapavārite asamayepi cīvaraṃ viññāpentassa anāpattīti attho. Aññassatthāyāti ettha ‘‘attano’’ti seso, attano ñātake, pavārite vā viññāpentassa anāpattīti yojanā, aññaṃ bhikkhuṃ nissāya attano ñātake vā pavārite vā cīvaraṃ viññāpentassa anāpattīti vuttaṃ hoti. Itaraṃ pakkhaṃ dasseti ‘‘tassa ñātake vā pavārite vā’’ti. Tassāti ‘‘aññassā’’ti vuttassa, ‘‘viññāpentassa anāpattī’’ti iminā yojetabbaṃ. Vāti purimavikappāpekkhaṃ. Yaṃ sandhāya cīvaraṃ viññāpeti, tassa ñātake vā pavārite vā taṃyeva sandhāya cīvaraṃ viññāpentassa anāpattīti vuttaṃ hoti.

    ‘‘અત્તનો વા ધનેના’’તિ વુત્તં અનાપત્તિઅઙ્ગં ઉમ્મત્તકાદિનોતિ એત્થ આદિ-સદ્દેન સઙ્ગય્હતિ , અત્તનો સન્તકં સુત્તકપ્પાસાદિકં કપ્પિયવત્થું દત્વા ગણ્હિતુકામતાય અકપ્પિયવોહારેન યાચન્તસ્સ ચ અનાપત્તીતિ અત્થો.

    ‘‘Attano vā dhanenā’’ti vuttaṃ anāpattiaṅgaṃ ummattakādinoti ettha ādi-saddena saṅgayhati , attano santakaṃ suttakappāsādikaṃ kappiyavatthuṃ datvā gaṇhitukāmatāya akappiyavohārena yācantassa ca anāpattīti attho.

    અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિકથાવણ્ણના.

    Aññātakaviññattikathāvaṇṇanā.

    ૬૩૯. અપ્પવારિતમઞ્ઞાતિન્તિ એત્થ ‘‘ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા’’તિ ઇદં સામત્થિયા લબ્ભતિ. તતુત્તરિન્તિ તતો સન્તરુત્તરપરમતો ઉત્તરિન્તિ ગહેતબ્બં, ‘‘સન્તરુત્તરપરમં તેન ભિક્ખુના તતો ચીવરં સાદિતબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ ૫૨૩) વુત્તત્તા અચ્છિન્નચીવરેન સાદિતબ્બઅન્તરવાસકઉત્તરાસઙ્ગમત્તેન અધિકન્તિ અત્થો.

    639.Appavāritamaññātinti ettha ‘‘gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā’’ti idaṃ sāmatthiyā labbhati. Tatuttarinti tato santaruttaraparamato uttarinti gahetabbaṃ, ‘‘santaruttaraparamaṃ tena bhikkhunā tato cīvaraṃ sāditabba’’nti (pārā. 523) vuttattā acchinnacīvarena sāditabbaantaravāsakauttarāsaṅgamattena adhikanti attho.

    ‘‘તતો ચે ઉત્તરિ સાદિયેય્યા’’તિ (પારા॰ ૫૨૩) વચનતો ‘‘સાદિયન્તસ્સા’’તિ વત્તબ્બં, એવં વત્તબ્બે ‘‘વિઞ્ઞાપેન્તસ્સા’’તિ કસ્મા વુત્તન્તિ? અચ્છિન્નચીવરાનં ભિક્ખૂનં છબ્બગ્ગિયેહિ ભિક્ખૂહિ ચીવરવિઞ્ઞાપનવત્થુસ્મિં ‘‘કથઞ્હિ નામ તુમ્હે મોઘપુરિસા ન મત્તં જાનિત્વા બહું ચીવરં વિઞ્ઞાપેસ્સથા’’તિ (પારા॰ ૫૨૨) છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ ગરહિત્વા ઇમસ્સ સિક્ખાપદસ્સ પઞ્ઞત્તત્તા ‘‘સાદિતબ્બ’’ન્તિ એત્થ વિઞ્ઞાપેતબ્બન્તિ અત્થો હોતિ, તેનેવ ઇમસ્મિં પદભાજને ‘‘તતો ચે ઉત્તરિ સાદિયેય્યાતિ તતુત્તરિ વિઞ્ઞાપેતી’’તિ (પારા॰ ૫૨૪) ચ આપત્તિભેદસન્દસ્સનટ્ઠાને ‘‘અઞ્ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી તતુત્તરિ ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિઆદિવચનતો (પારા॰ ૫૨૫) ચ વુત્તં. યદિ એવં સિક્ખાપદેયેવ ‘‘સાદિતબ્બં, સાદિયેય્યા’’તિ ચ ઉભયત્થ ‘‘વિઞ્ઞાપેતબ્બં, વિઞ્ઞાપેય્યા’’તિ ચ કસ્મા ન વુત્તન્તિ? અચ્છિન્નચીવરભાવં ઞત્વા અવિઞ્ઞાપિતેપિ અભિહરિત્વા દિય્યમાનમ્પિ અધિવાસેન્તેન એવમેવ સાદિતબ્બન્તિ ન વુત્તં. ઇમસ્સેવ ચ અધિકવિઞ્ઞાપનનિસેધનત્થં વદન્તેનાપિ ‘‘તઞ્ચે અઞ્ઞાતકો ગહપતિ વા ગહપતાની વા બહૂહિ ચીવરેહિ અભિહટ્ઠું પવારેય્ય, સન્તરુત્તરપરમં તેન ભિક્ખુના તતો ચીવરં સાદિતબ્બ’’ન્તિ સાદિતબ્બનિયમપ્પધાનં વુત્તં. તસ્મા અચ્છિન્નચીવરેન અત્તના વા તં સન્ધાય અઞ્ઞેન વા વિઞ્ઞાપેન્તેનપિ અવિઞ્ઞાપેન્તેપિ દિય્યમાનં સાદિયન્તેનાપિ સન્તરુત્તરપરમતં નાતિક્કમિતબ્બન્તિ ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે સન્ધાય ભાસિતત્થોતિ સલ્લક્ખેતબ્બન્તિ એત્તકં ઞાપેતું ‘‘સાદિયન્તસ્સા’’તિ અવત્વા ‘‘વિઞ્ઞાપેન્તસ્સા’’તિ વુત્તન્તિ આચરિયાભિસન્ધિ વેદિતબ્બા.

    ‘‘Tato ce uttari sādiyeyyā’’ti (pārā. 523) vacanato ‘‘sādiyantassā’’ti vattabbaṃ, evaṃ vattabbe ‘‘viññāpentassā’’ti kasmā vuttanti? Acchinnacīvarānaṃ bhikkhūnaṃ chabbaggiyehi bhikkhūhi cīvaraviññāpanavatthusmiṃ ‘‘kathañhi nāma tumhe moghapurisā na mattaṃ jānitvā bahuṃ cīvaraṃ viññāpessathā’’ti (pārā. 522) chabbaggiye bhikkhū garahitvā imassa sikkhāpadassa paññattattā ‘‘sāditabba’’nti ettha viññāpetabbanti attho hoti, teneva imasmiṃ padabhājane ‘‘tato ce uttari sādiyeyyāti tatuttari viññāpetī’’ti (pārā. 524) ca āpattibhedasandassanaṭṭhāne ‘‘aññātake aññātakasaññī tatuttari cīvaraṃ viññāpeti, nissaggiyaṃ pācittiya’’ntiādivacanato (pārā. 525) ca vuttaṃ. Yadi evaṃ sikkhāpadeyeva ‘‘sāditabbaṃ, sādiyeyyā’’ti ca ubhayattha ‘‘viññāpetabbaṃ, viññāpeyyā’’ti ca kasmā na vuttanti? Acchinnacīvarabhāvaṃ ñatvā aviññāpitepi abhiharitvā diyyamānampi adhivāsentena evameva sāditabbanti na vuttaṃ. Imasseva ca adhikaviññāpananisedhanatthaṃ vadantenāpi ‘‘tañce aññātako gahapati vā gahapatānī vā bahūhi cīvarehi abhihaṭṭhuṃ pavāreyya, santaruttaraparamaṃ tena bhikkhunā tato cīvaraṃ sāditabba’’nti sāditabbaniyamappadhānaṃ vuttaṃ. Tasmā acchinnacīvarena attanā vā taṃ sandhāya aññena vā viññāpentenapi aviññāpentepi diyyamānaṃ sādiyantenāpi santaruttaraparamataṃ nātikkamitabbanti imasmiṃ sikkhāpade sandhāya bhāsitatthoti sallakkhetabbanti ettakaṃ ñāpetuṃ ‘‘sādiyantassā’’ti avatvā ‘‘viññāpentassā’’ti vuttanti ācariyābhisandhi veditabbā.

    ૬૪૦. ઇદાનિ વિઞ્ઞાપને ચ અધિવાસને ચ ઉભયત્થેવ નિયમં દસ્સેતું ‘‘સચે તીણિ નટ્ઠાનિ હોન્તિ, દ્વે સાદિતબ્બાનિ. દ્વે નટ્ઠાનિ, એકં સાદિતબ્બં. એકં નટ્ઠં, ન કિઞ્ચિ સાદિતબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ ૫૨૪) પદભાજને વુત્તવિનિચ્છયં દસ્સેતુમાહ ‘‘યસ્સા’’તિઆદિ. ‘‘યસ્સ તીણિપિ નટ્ઠાનિ, દ્વે વા નટ્ઠાનિ, એકં વા નટ્ઠ’’ન્તિ સમ્બન્ધિત્વા યથાક્કમં ‘‘તેન દ્વે સાદિતબ્બાનિ, એકં સાદિતબ્બં, ન કિઞ્ચિપિ સાદિતબ્બ’’ન્તિ યોજના કાતબ્બા. યસ્સ તીણિપિ ચીવરાનિ નટ્ઠાનિ, બહુ ચ દિય્યતિ, તેન દ્વેયેવ ચીવરાનિ સાદિતબ્બાનિ. દ્વે ચીવરાનિ નટ્ઠાનિ, એકં સાદિતબ્બં. એકઞ્ચે નટ્ઠં, ન સાદિતબ્બં, અવસિટ્ઠં પચ્છા ધમ્મેન સમેન લદ્ધનીહારેન ગહેતબ્બન્તિ અત્થો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘સેસં સભાગટ્ઠાનતો પરિયેસિસ્સતી’’તિ. ‘‘ભિક્ખુનિયા પન પઞ્ચસુપિ નટ્ઠેસુ દ્વે સાદિતબ્બાનિ, ચતૂસુ નટ્ઠેસુ એકં સાદિતબ્બં, તીસુ નટ્ઠેસુ કિઞ્ચિ ન સાદિતબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૨૨-૫૨૪) અટ્ઠકથાયં વુત્તં.

    640. Idāni viññāpane ca adhivāsane ca ubhayattheva niyamaṃ dassetuṃ ‘‘sace tīṇi naṭṭhāni honti, dve sāditabbāni. Dve naṭṭhāni, ekaṃ sāditabbaṃ. Ekaṃ naṭṭhaṃ, na kiñci sāditabba’’nti (pārā. 524) padabhājane vuttavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘yassā’’tiādi. ‘‘Yassa tīṇipi naṭṭhāni, dve vā naṭṭhāni, ekaṃ vā naṭṭha’’nti sambandhitvā yathākkamaṃ ‘‘tena dve sāditabbāni, ekaṃ sāditabbaṃ, na kiñcipi sāditabba’’nti yojanā kātabbā. Yassa tīṇipi cīvarāni naṭṭhāni, bahu ca diyyati, tena dveyeva cīvarāni sāditabbāni. Dve cīvarāni naṭṭhāni, ekaṃ sāditabbaṃ. Ekañce naṭṭhaṃ, na sāditabbaṃ, avasiṭṭhaṃ pacchā dhammena samena laddhanīhārena gahetabbanti attho. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sesaṃ sabhāgaṭṭhānato pariyesissatī’’ti. ‘‘Bhikkhuniyā pana pañcasupi naṭṭhesu dve sāditabbāni, catūsu naṭṭhesu ekaṃ sāditabbaṃ, tīsu naṭṭhesu kiñci na sāditabba’’nti (pārā. aṭṭha. 2.522-524) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

    ૬૪૧-૨. સેસકં આહરન્તસ્સ અનાપત્તીતિ ઞાતબ્બન્તિ યોજના. એવમુપરિપિ યોજેતબ્બં. ચીવરં યોજેત્વા અતિરેકં વત્થં પચ્ચાહરિત્વા ‘‘દસ્સામી’’તિ બહુમ્પિ ગહેત્વા ગચ્છન્તસ્સ અનાપત્તીતિ અત્થો. અતિરેકમ્પિ તુમ્હેયેવ ગણ્હથાતિ દિન્નં ગણ્હતોપિ અનાપત્તિ. ન અચ્છિન્નકારણા દિન્નેતિ યોજના, અચ્છિન્નચીવરભાવં અનુદ્દિસ્સ બહૂનં ચીવરાનં ગહણનિમિત્તેનાપિ અનાપત્તીતિ અત્થો. એવમેવ ‘‘ન નટ્ઠકારણા દેન્તી’’તિ ઇદમ્પિ દસ્સિતમેવ. અચ્છિન્નચીવરે નિસ્સાય તતુત્તરિચીવરવિઞ્ઞાપનવત્થુમ્હિ ઇમસ્સ સિક્ખાપદસ્સ પઞ્ઞત્તત્તા અનાપત્તિવારે ‘‘અઞ્ઞસ્સત્થાયા’’તિ ન ગહિતં.

    641-2. Sesakaṃ āharantassa anāpattīti ñātabbanti yojanā. Evamuparipi yojetabbaṃ. Cīvaraṃ yojetvā atirekaṃ vatthaṃ paccāharitvā ‘‘dassāmī’’ti bahumpi gahetvā gacchantassa anāpattīti attho. Atirekampi tumheyeva gaṇhathāti dinnaṃ gaṇhatopi anāpatti. Na acchinnakāraṇā dinneti yojanā, acchinnacīvarabhāvaṃ anuddissa bahūnaṃ cīvarānaṃ gahaṇanimittenāpi anāpattīti attho. Evameva ‘‘na naṭṭhakāraṇā dentī’’ti idampi dassitameva. Acchinnacīvare nissāya tatuttaricīvaraviññāpanavatthumhi imassa sikkhāpadassa paññattattā anāpattivāre ‘‘aññassatthāyā’’ti na gahitaṃ.

    તતુત્તરિકથાવણ્ણના.

    Tatuttarikathāvaṇṇanā.

    ૬૪૩. કલ્યાણકમ્યતાહેતૂતિ સુન્દરસ્સ મહગ્ઘસ્સ કામતં પટિચ્ચ ચીવરે વિકપ્પનં આપજ્જેય્યાતિ યોજના, ‘‘કીદિસેન તે ભન્તે ચીવરેન અત્થો’’તિ પુબ્બે અપ્પવારિતો ‘‘આયતં વા હોતુ વિત્થતં વા અપ્પિતં વા સણ્હં વા’’તિ (પારા॰ ૫૨૯) પદભાજને વુત્તવિસિટ્ઠકપ્પં અધિકવિધાનં કરોતીતિ અત્થો. તસ્સ લાભા નિસ્સગ્ગિયં ભવેતિ તથા અપ્પવારિતેન હુત્વા કતેન અધિકવિધાનેન નિપ્ફન્નચીવરસ્સ લાભપ્પયોગેન દુક્કટનિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયા હોન્તિ.

    643.Kalyāṇakamyatāhetūti sundarassa mahagghassa kāmataṃ paṭicca cīvare vikappanaṃ āpajjeyyāti yojanā, ‘‘kīdisena te bhante cīvarena attho’’ti pubbe appavārito ‘‘āyataṃ vā hotu vitthataṃ vā appitaṃ vā saṇhaṃ vā’’ti (pārā. 529) padabhājane vuttavisiṭṭhakappaṃ adhikavidhānaṃ karotīti attho. Tassa lābhā nissaggiyaṃ bhaveti tathā appavāritena hutvā katena adhikavidhānena nipphannacīvarassa lābhappayogena dukkaṭanissaggiyapācittiyā honti.

    ૬૪૪. મહગ્ઘં …પે॰… વિઞ્ઞાપેતીતિ વીસતિઅગ્ઘનકં ચીવરં દાતુકામમ્હિ ઉપાસકે, ‘‘અલં મય્હં એતેન, દસગ્ઘનકં વા અપ્પગ્ઘનકં વા દેહી’’તિ વદતિ.

    644.Mahagghaṃ…pe… viññāpetīti vīsatiagghanakaṃ cīvaraṃ dātukāmamhi upāsake, ‘‘alaṃ mayhaṃ etena, dasagghanakaṃ vā appagghanakaṃ vā dehī’’ti vadati.

    ૬૪૫. ‘‘ઞાતકે અઞ્ઞાતિસઞ્ઞિસ્સા’’તિ પદચ્છેદો.

    645. ‘‘Ñātake aññātisaññissā’’ti padacchedo.

    પઠમોપક્ખટકથાવણ્ણના.

    Paṭhamopakkhaṭakathāvaṇṇanā.

    ૬૪૬. પઠમસિક્ખાપદે એકેન ઉપાસકેન પીળા લદ્ધા, ઇધ દ્વીહીતિ એત્તકં નાનાકરણં. સેસં પઠમસિક્ખાપદસદિસમેવાતિ આહ ‘‘દુતિયો…પે॰… વિનિચ્છયો’’તિ. ઉપક્ખટપદેન લક્ખિતં સિક્ખાપદં ઉપક્ખટં, દુતિયઞ્ચ તં ઉપક્ખટઞ્ચાતિ દુતિયોપક્ખટં, તસ્મિં દુતિયોપક્ખટે. અસ્સાતિ દુતિયોપક્ખટસ્સ.

    646. Paṭhamasikkhāpade ekena upāsakena pīḷā laddhā, idha dvīhīti ettakaṃ nānākaraṇaṃ. Sesaṃ paṭhamasikkhāpadasadisamevāti āha ‘‘dutiyo…pe… vinicchayo’’ti. Upakkhaṭapadena lakkhitaṃ sikkhāpadaṃ upakkhaṭaṃ, dutiyañca taṃ upakkhaṭañcāti dutiyopakkhaṭaṃ, tasmiṃ dutiyopakkhaṭe. Assāti dutiyopakkhaṭassa.

    દુતિયોપક્ખટકથાવણ્ણના.

    Dutiyopakkhaṭakathāvaṇṇanā.

    ૬૪૭. રઞ્ઞા વાતિ રાજતો વા. રાજતો ભોગ્ગં ભુઞ્જિતબ્બં અસ્સ અત્થીતિ ‘‘રાજભોગ્ગો’’તિ વુત્તો, રાજતો ભત્તવેત્તનલાભિતો યતો કુતોચિ દાયકા આભતન્તિ સમ્બન્ધો. ન ચ વટ્ટતીતિ એત્થ ‘‘નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયભાવતો’’તિ અજ્ઝાહરિતબ્બં. ઇધ ઉત્તરિકરણીયં ‘‘તિક્ખત્તુ’’ન્તિઆદિગાથાય (વિ॰ વિ॰ ૬૭૧) વક્ખતિ.

    647.Raññā vāti rājato vā. Rājato bhoggaṃ bhuñjitabbaṃ assa atthīti ‘‘rājabhoggo’’ti vutto, rājato bhattavettanalābhito yato kutoci dāyakā ābhatanti sambandho. Na ca vaṭṭatīti ettha ‘‘nissaggiyapācittiyabhāvato’’ti ajjhāharitabbaṃ. Idha uttarikaraṇīyaṃ ‘‘tikkhattu’’ntiādigāthāya (vi. vi. 671) vakkhati.

    ૬૪૮. ચીવરચેતાપન્નવસેન અધિગતરજતાદિ યેન કેનચિ પરિયાયેનાપિ ન સાદિતબ્બન્તિ દસ્સેતુમાહ ‘‘રજતં વા’’તિઆદિ. ધવલસભાવતાય રાજતીતિ રજતં, સજ્ઝુ. જાતં રૂપં વણ્ણાયતનમેતસ્સાતિ જાતરૂપં, સુવણ્ણં. કિઞ્ચીતિ અપ્પમત્તકમ્પિ. અત્તનો વા અત્થાય પરસ્સ વા અત્થાય દિય્યમાનં કિઞ્ચિ ગણ્હિતું ન વટ્ટતીતિ યોજના.

    648. Cīvaracetāpannavasena adhigatarajatādi yena kenaci pariyāyenāpi na sāditabbanti dassetumāha ‘‘rajataṃ vā’’tiādi. Dhavalasabhāvatāya rājatīti rajataṃ, sajjhu. Jātaṃ rūpaṃ vaṇṇāyatanametassāti jātarūpaṃ, suvaṇṇaṃ. Kiñcīti appamattakampi. Attano vā atthāya parassa vā atthāya diyyamānaṃ kiñci gaṇhituṃ na vaṭṭatīti yojanā.

    ૬૪૯. અત્તનો પટિગ્ગહણે આપત્તિયા રૂપિયગહણસિક્ખાપદે વક્ખમાનત્તા અઞ્ઞસ્સ અત્થાય ગહણે આપત્તિદસ્સનત્થમાહ ‘‘અઞ્ઞસ્સત્થાયા’’તિઆદિ. તત્થ અઞ્ઞસ્સત્થાયાતિ અઞ્ઞસ્સ પુગ્ગલસ્સ, ગણસ્સ, સઙ્ઘસ્સ, ચેતિયસ્સ, નવકમ્મસ્સ વા અત્થાય. નિદ્દિટ્ઠન્તિ આહરિત્વા ‘‘ઇમં ગણ્હથા’’તિ વુત્તં રજતં, જાતરૂપં વા અઞ્ઞં વા યં કિઞ્ચિ નિસ્સગ્ગિયદુક્કટવત્થું પટિગ્ગણ્હતો તસ્સ ભિક્ખુનો દુક્કટં હોતીતિ મહાપચ્ચરિયં વુત્તન્તિ યોજના.

    649. Attano paṭiggahaṇe āpattiyā rūpiyagahaṇasikkhāpade vakkhamānattā aññassa atthāya gahaṇe āpattidassanatthamāha ‘‘aññassatthāyā’’tiādi. Tattha aññassatthāyāti aññassa puggalassa, gaṇassa, saṅghassa, cetiyassa, navakammassa vā atthāya. Niddiṭṭhanti āharitvā ‘‘imaṃ gaṇhathā’’ti vuttaṃ rajataṃ, jātarūpaṃ vā aññaṃ vā yaṃ kiñci nissaggiyadukkaṭavatthuṃ paṭiggaṇhato tassa bhikkhuno dukkaṭaṃ hotīti mahāpaccariyaṃ vuttanti yojanā.

    ૬૫૦-૧. વુત્તમેવત્થં સરૂપતો વિભાવેતુમાહ ‘‘નેત્વા’’તિઆદિ. નેત્વાતિ આનેત્વા. અકપ્પિયં ભણ્ડન્તિ ‘‘રજતં જાતરૂપં વા’’તિ યથાવુત્તમેવ અકપ્પિયભણ્ડં. ઇત્થન્તિ વક્ખમાનપ્પકારેન. ન ચ વટ્ટતીતિ એત્થ ચ-કારેન વટ્ટતિ ચાતિ અનુઞ્ઞાતં કતન્તિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં –

    650-1. Vuttamevatthaṃ sarūpato vibhāvetumāha ‘‘netvā’’tiādi. Netvāti ānetvā. Akappiyaṃ bhaṇḍanti ‘‘rajataṃ jātarūpaṃ vā’’ti yathāvuttameva akappiyabhaṇḍaṃ. Itthanti vakkhamānappakārena. Na ca vaṭṭatīti ettha ca-kārena vaṭṭati cāti anuññātaṃ katanti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ –

    ‘‘સચે પન ‘નયિદં ભિક્ખૂનં સમ્પટિચ્છિતું વટ્ટતી’તિ પટિક્ખિત્તે ‘વડ્ઢકીનં વા કમ્મકરાનં વા હત્થે ભવિસ્સતિ, કેવલં તુમ્હે સુકતદુક્કટં જાનાથા’તિ વત્વા તેસં હત્થે દત્વા પક્કમતિ, વટ્ટતિ. અથાપિ ‘મમ મનુસ્સાનં હત્થે ભવિસ્સતિ, મય્હમેવ વા હત્થે ભવિસ્સતિ, કેવલં તુમ્હે યં યસ્સ દાતબ્બં, તદત્થાય પેસેય્યાથા’તિ વદતિ, એવમ્પિ વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯).

    ‘‘Sace pana ‘nayidaṃ bhikkhūnaṃ sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’ti paṭikkhitte ‘vaḍḍhakīnaṃ vā kammakarānaṃ vā hatthe bhavissati, kevalaṃ tumhe sukatadukkaṭaṃ jānāthā’ti vatvā tesaṃ hatthe datvā pakkamati, vaṭṭati. Athāpi ‘mama manussānaṃ hatthe bhavissati, mayhameva vā hatthe bhavissati, kevalaṃ tumhe yaṃ yassa dātabbaṃ, tadatthāya peseyyāthā’ti vadati, evampi vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539).

    ૬૫૨. વિહારસ્સાતિ એત્થ ‘‘નવકમ્મસ્સા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯) અટ્ઠકથાયં વુત્તત્તા વત્તબ્બં ગાથાબન્ધવસેન ન વુત્તં.

    652.Vihārassāti ettha ‘‘navakammassā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539) aṭṭhakathāyaṃ vuttattā vattabbaṃ gāthābandhavasena na vuttaṃ.

    ૬૫૪. રજતં જાતરૂપં વા સઙ્ઘસ્સાતિ એત્થ ‘‘ચત્તારો પચ્ચયે પરિભુઞ્જથાતિ દિન્ન’’ન્તિ સેસો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘સચે પન કોચિ બહુમ્પિ હિરઞ્ઞસુવણ્ણં આનેત્વા ‘ઇદં સઙ્ઘસ્સ દમ્મિ, ચત્તારો પચ્ચયે પરિભુઞ્જથા’તિ વદતિ, તં ચે સઙ્ઘો સમ્પટિચ્છતિ, પટિગ્ગહણેપિ પરિભોગેપિ આપત્તી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯). એવં આભતં તસ્મિં સઙ્ઘે યો કોચિ ભિક્ખુ ‘‘નયિદં કપ્પતી’’તિ સચે પટિક્ખિપતિ, ‘‘અયં સઙ્ઘસ્સ લાભન્તરાયં કરોતી’’તિ વદન્તસ્સેવ આપત્તિ હોતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘યો હિ તં ચોદેતિ, સ્વેવ સાપત્તિકો હોતિ, તેન પન એકેન બહૂ અનાપત્તિકા કતા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯). ઇધ સ્વેવ સાપત્તિકોતિ એત્થ ‘‘દુક્કટાપત્તિકોતિ વુત્તં હોતી’’તિ ગણ્ઠિપદે વુત્તં. ઇમિસ્સા ગાથાય ‘‘સઙ્ઘસ્સા’’તિ અલિખિત્વા ‘‘ભિક્ખુનો’’તિ ચ લિખન્તિ, તં ન સુન્દરં. ઇદાનિ દસ્સિતઅટ્ઠકથાપાઠે ‘‘સઙ્ઘો સમ્પટિચ્છતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯) વુત્તત્તા ‘‘સઙ્ઘસ્સા’’તિ પાઠો સુન્દરો.

    654.Rajataṃ jātarūpaṃ vā saṅghassāti ettha ‘‘cattāro paccaye paribhuñjathāti dinna’’nti seso. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sace pana koci bahumpi hiraññasuvaṇṇaṃ ānetvā ‘idaṃ saṅghassa dammi, cattāro paccaye paribhuñjathā’ti vadati, taṃ ce saṅgho sampaṭicchati, paṭiggahaṇepi paribhogepi āpattī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539). Evaṃ ābhataṃ tasmiṃ saṅghe yo koci bhikkhu ‘‘nayidaṃ kappatī’’ti sace paṭikkhipati, ‘‘ayaṃ saṅghassa lābhantarāyaṃ karotī’’ti vadantasseva āpatti hoti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yo hi taṃ codeti, sveva sāpattiko hoti, tena pana ekena bahū anāpattikā katā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539). Idha sveva sāpattikoti ettha ‘‘dukkaṭāpattikoti vuttaṃ hotī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ. Imissā gāthāya ‘‘saṅghassā’’ti alikhitvā ‘‘bhikkhuno’’ti ca likhanti, taṃ na sundaraṃ. Idāni dassitaaṭṭhakathāpāṭhe ‘‘saṅgho sampaṭicchatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539) vuttattā ‘‘saṅghassā’’ti pāṭho sundaro.

    ૬૫૫. તળાકસ્સાતિ વાપિયા. સસ્સુપ્પત્તિનિદાનતો તળાકં ખેત્તં, તતો તસ્સ ગહણં વા પરિભોગો વા ન ચ વટ્ટતીતિ યોજના. તળાકસ્સ ચાતિ એત્થ ચ-કારેન ખેત્તવત્થુ સઙ્ગહિતં. ન ચ વટ્ટતીતિ એત્થ ચકારેન વટ્ટતિ ચાતિ દસ્સિતં હોતિ.

    655.Taḷākassāti vāpiyā. Sassuppattinidānato taḷākaṃ khettaṃ, tato tassa gahaṇaṃ vā paribhogo vā na ca vaṭṭatīti yojanā. Taḷākassa cāti ettha ca-kārena khettavatthu saṅgahitaṃ. Na ca vaṭṭatīti ettha cakārena vaṭṭati cāti dassitaṃ hoti.

    ૬૫૬. તં કતમન્તિ આહ ‘‘ચત્તારો’’તિઆદિ. સબ્બમ્પીતિ તળાકપોક્ખરણિખેત્તાદિ સબ્બમ્પિ.

    656. Taṃ katamanti āha ‘‘cattāro’’tiādi. Sabbampīti taḷākapokkharaṇikhettādi sabbampi.

    ૬૫૮-૯. અપરિચ્છિન્નભાગસ્મિન્તિ ‘‘ઇમસ્મિં ભૂમિભાગે કતસ્સ કમ્મેહિ એત્તકો ભાગો દેય્યો’’તિ એવં પુબ્બે અનિયમિતઆયે ભૂમિભાગે. અકતપુબ્બં નવસસ્સં નામ. એત્તકં ભાગં દેથાતિ એત્તકં કહાપણભાગં દેથ. ઉટ્ઠાપેતીતિ ઉપ્પાદેતિ.

    658-9.Aparicchinnabhāgasminti ‘‘imasmiṃ bhūmibhāge katassa kammehi ettako bhāgo deyyo’’ti evaṃ pubbe aniyamitaāye bhūmibhāge. Akatapubbaṃ navasassaṃ nāma. Ettakaṃ bhāgaṃ dethāti ettakaṃ kahāpaṇabhāgaṃ detha. Uṭṭhāpetīti uppādeti.

    ‘‘કસથ વપથા’’તિ અકપ્પિયં વાચં વત્વાતિ યોજના. વપથાતિ ચાતિ એત્થ ચ-સદ્દો ઇધ અવુત્તં તંકત્તુયોગકાલે વુચ્ચમાનં અકપ્પિયવચનન્તરં સમુચ્ચિનોતિ. ઉપ્પાદિતઞ્ચાતિ એત્થ ચ-સદ્દો કહાપણં સમુચ્ચિનોતિ. સબ્બન્તિ તથા ઉપ્પાદિતકહાપણઞ્ચ એવં અકપ્પિયવોહારેન ઉપ્પાદિતઞ્ચાતિ સબ્બં.

    ‘‘Kasatha vapathā’’ti akappiyaṃ vācaṃ vatvāti yojanā. Vapathāti cāti ettha ca-saddo idha avuttaṃ taṃkattuyogakāle vuccamānaṃ akappiyavacanantaraṃ samuccinoti. Uppāditañcāti ettha ca-saddo kahāpaṇaṃ samuccinoti. Sabbanti tathā uppāditakahāpaṇañca evaṃ akappiyavohārena uppāditañcāti sabbaṃ.

    ૬૬૦. કસથાદિકં વચનં અવત્વા ‘‘એત્તિકાય ભૂમિયા એત્તકો નામ ભાગો’’તિ ભૂમિં યો ચ પતિટ્ઠાપેતિ, તસ્સેવેતમકપ્પિયન્તિ વક્ખમાનેન યોજેતબ્બં. ચ-સદ્દો ‘‘યો પના’’તિ વક્ખમાનપુગ્ગલન્તરાપેક્ખો.

    660. Kasathādikaṃ vacanaṃ avatvā ‘‘ettikāya bhūmiyā ettako nāma bhāgo’’ti bhūmiṃ yo ca patiṭṭhāpeti, tassevetamakappiyanti vakkhamānena yojetabbaṃ. Ca-saddo ‘‘yo panā’’ti vakkhamānapuggalantarāpekkho.

    ૬૬૧-૨. ભૂમિયા સયમેવ પમાણસ્સ જાનનત્થં તૂતિ યોજના, ‘‘એત્તકે ભૂમિભાગે અમ્હેહિ સસ્સં કતં, એત્તકં નામ ભાગં ગણ્હથા’’તિ કસકેહિ વુત્તે તેસં વચનં અસદ્દહિત્વા સયમેવ ખેત્તભૂમિયા પમાણં ઞાતુકામતાયાતિ અત્થો. તુ-સદ્દો ઇમમેવ વિસેસં જોતેતિ. યો પન મિનાતિ, તસ્સેવેતમકપ્પિયન્તિ વક્ખમાનેન યોજેતબ્બં. રજ્જુયાપિ ચ દણ્ડેનાતિ એત્થ પાદેનાપિ મિનિતું ન વટ્ટતીતિ વદન્તિ. ‘‘રક્ખતી’’તિઆદિકિરિયાપદેહિપિ એવમેવ યોજેતબ્બં.

    661-2. Bhūmiyā sayameva pamāṇassa jānanatthaṃ tūti yojanā, ‘‘ettake bhūmibhāge amhehi sassaṃ kataṃ, ettakaṃ nāma bhāgaṃ gaṇhathā’’ti kasakehi vutte tesaṃ vacanaṃ asaddahitvā sayameva khettabhūmiyā pamāṇaṃ ñātukāmatāyāti attho. Tu-saddo imameva visesaṃ joteti. Yo pana mināti, tassevetamakappiyanti vakkhamānena yojetabbaṃ. Rajjuyāpi ca daṇḍenāti ettha pādenāpi minituṃ na vaṭṭatīti vadanti. ‘‘Rakkhatī’’tiādikiriyāpadehipi evameva yojetabbaṃ.

    ખલે ઠત્વા રક્ખતીતિ ધઞ્ઞકરણે ઠત્વા અઞ્ઞે ગણ્હિતું અદત્વા પાલેતિ. કથં રક્ખિતું વટ્ટતિ, કથં રક્ખિતું ન વટ્ટતીતિ? તં પન વીહિં ‘‘ઇદં વા એત્તકં વા મા ગણ્હ, ઇદં ગહેતું ન લબ્ભતી’’તિ વા ‘‘ઇતો અપનેહિ, ઇધ પુઞ્જં કરોહી’’તિ વા એવમાદિના પયોગેન ચે રક્ખતિ, તં અકપ્પિયં. સચે ‘‘મયિ ઠિતે રક્ખિતં હોતી’’તિ રક્ખતિ, ગણ્હન્તે વા પસ્સિત્વા ‘‘કિં કરોથા’’તિ ભણતિ, વટ્ટતિ. રૂપિયપટિગ્ગહણસિક્ખાપદે દ્વારં પિદહિત્વા રક્ખન્તેન વસિતબ્બન્તિ હિ વુત્તન્તિ ગણ્ઠિપદે વુત્તનયેન વેદિતબ્બો. અઞ્ઞસ્મિમ્પિ ગણ્ઠિપદે વુત્તં ‘‘થેનેત્વા ગણ્હન્તે સતિ એતં ભો પવત્તિં ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ કિં આરોચેસ્સામીતિ પટિપુચ્છિતું વટ્ટતીતિ વદન્તી’’તિ. નીહરાપેતીતિ એત્થાપિ સચે પરિયાયેન વદતિ, વટ્ટતીતિ વદન્તિ. તસ્સેવેતમકપ્પિયન્તિ ઇદં ખેત્તમિનનાદિં કરોન્તેન લદ્ધબ્બતો અઞ્ઞસ્સ અભિનવુપ્પાદિતસ્સ અભાવા અઞ્ઞેસં વટ્ટતીતિ દ્વીસુ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં.

    Khaleṭhatvā rakkhatīti dhaññakaraṇe ṭhatvā aññe gaṇhituṃ adatvā pāleti. Kathaṃ rakkhituṃ vaṭṭati, kathaṃ rakkhituṃ na vaṭṭatīti? Taṃ pana vīhiṃ ‘‘idaṃ vā ettakaṃ vā mā gaṇha, idaṃ gahetuṃ na labbhatī’’ti vā ‘‘ito apanehi, idha puñjaṃ karohī’’ti vā evamādinā payogena ce rakkhati, taṃ akappiyaṃ. Sace ‘‘mayi ṭhite rakkhitaṃ hotī’’ti rakkhati, gaṇhante vā passitvā ‘‘kiṃ karothā’’ti bhaṇati, vaṭṭati. Rūpiyapaṭiggahaṇasikkhāpade dvāraṃ pidahitvā rakkhantena vasitabbanti hi vuttanti gaṇṭhipade vuttanayena veditabbo. Aññasmimpi gaṇṭhipade vuttaṃ ‘‘thenetvā gaṇhante sati etaṃ bho pavattiṃ bhikkhusaṅghassa kiṃ ārocessāmīti paṭipucchituṃ vaṭṭatīti vadantī’’ti. Nīharāpetīti etthāpi sace pariyāyena vadati, vaṭṭatīti vadanti. Tassevetamakappiyanti idaṃ khettaminanādiṃ karontena laddhabbato aññassa abhinavuppāditassa abhāvā aññesaṃ vaṭṭatīti dvīsu gaṇṭhipadesu vuttaṃ.

    ૬૬૩. ‘‘એત્તકેહિ વીહીહિ ઇદં આહરથા’’તિ વુત્તા સચે આહરન્તીતિ યોજના. એત્થ ‘‘તસ્સેવેતમકપ્પિય’’ન્તિ ઇદં ધઞ્ઞસ્સ વિચારિતત્તા વુત્તં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘તસ્સેવ અકપ્પિયં. કસ્મા? ધઞ્ઞસ્સ વિચારિતત્તા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯).

    663. ‘‘Ettakehi vīhīhi idaṃ āharathā’’ti vuttā sace āharantīti yojanā. Ettha ‘‘tassevetamakappiya’’nti idaṃ dhaññassa vicāritattā vuttaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tasseva akappiyaṃ. Kasmā? Dhaññassa vicāritattā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539).

    ૬૬૪. હિરઞ્ઞેનાતિ કહાપણેન. ‘‘તમકપ્પિય’’ન્તિ ઇદં કહાપણાનં વિચારિતત્તા વુત્તં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘સબ્બેસં અકપ્પિયં. કસ્મા? કહાપણાનં વિચારિતત્તા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯).

    664.Hiraññenāti kahāpaṇena. ‘‘Tamakappiya’’nti idaṃ kahāpaṇānaṃ vicāritattā vuttaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbesaṃ akappiyaṃ. Kasmā? Kahāpaṇānaṃ vicāritattā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539).

    ૬૬૫. પેસકારકદાસં વાતિ પેસકારકસઙ્ખાતં દાસં વા, પેસકારો તન્તવાયો. આરામિકાનં નામેન દેન્તેતિ ‘‘આરામિકં દમ્મિ, વેય્યાવચ્ચકરં દમ્મી’’તિઆદિના નયેન દેન્તે.

    665.Pesakārakadāsaṃ vāti pesakārakasaṅkhātaṃ dāsaṃ vā, pesakāro tantavāyo. Ārāmikānaṃ nāmena denteti ‘‘ārāmikaṃ dammi, veyyāvaccakaraṃ dammī’’tiādinā nayena dente.

    ૬૬૬. ખીરં દધિ તક્કં સપ્પિ નવનીતન્તિ પઞ્ચગોરસા.

    666. Khīraṃ dadhi takkaṃ sappi navanītanti pañcagorasā.

    ૬૬૭. અજિકાદીસૂતિ આદિ-સદ્દેન મહિસં સઙ્ગણ્હાતિ.

    667.Ajikādīsūti ādi-saddena mahisaṃ saṅgaṇhāti.

    ૬૬૯. પટિસિદ્ધેપીતિ પટિક્ખિત્તેપિ. મૂલં દત્વાતિ કપ્પિયભણ્ડમૂલં દત્વા. કુક્કુટાદયો પન ‘‘સુખેન વસન્તૂ’’તિ અરઞ્ઞેયેવ વિસ્સજ્જેતબ્બં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘કુક્કુટસૂકરે ‘સુખં જીવન્તૂ’તિ અરઞ્ઞે વિસ્સજ્જેતું વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯). સૂકરમયૂરાદીસુપિ લદ્ધેસુ તેસં અનુરૂપેયેવ વિસયે વિસ્સજ્જેતબ્બા.

    669.Paṭisiddhepīti paṭikkhittepi. Mūlaṃ datvāti kappiyabhaṇḍamūlaṃ datvā. Kukkuṭādayo pana ‘‘sukhena vasantū’’ti araññeyeva vissajjetabbaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kukkuṭasūkare ‘sukhaṃ jīvantū’ti araññe vissajjetuṃ vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539). Sūkaramayūrādīsupi laddhesu tesaṃ anurūpeyeva visaye vissajjetabbā.

    ૬૭૧. ‘‘તિક્ખત્તુ’’ન્તિઆદિગાથાય કો સમ્બન્ધો? ‘‘રઞ્ઞા વા રાજભોગ્ગેના’’તિઆદિગાથાય સઙ્ગહિતનયેન રાજરાજામચ્ચબ્રાહ્મણગહપતાદીસુ યેન કેનચિ અત્તના વા ચીવરચેતાપન્નેન ચીવરં ચેતાપેત્વા ‘‘ઇત્થન્નામં ભિક્ખું ચીવરેન અચ્છાદેહી’’તિ વત્વા તં ચીવરચેતાપન્નસઙ્ખાતં ચીવરમૂલં દત્વા પહિતદૂતેન વા ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘ઇદં ખો ભન્તે આયસ્મન્તં ઉદ્દિસ્સ ચીવરચેતાપન્નં આભતં, પટિગ્ગણ્હાતુ આયસ્મા ચીવરચેતાપન્ન’’ન્તિ યદિ વુચ્ચેય્ય, ભિક્ખુના ‘‘ન ખો મયં આવુસો ચીવરચેતાપન્નં પટિગ્ગણ્હામ, ચીવરઞ્ચ ખો મયં પટિગ્ગણ્હામ કાલેન કપ્પિય’’ન્તિ વુત્તે સચે તેન ‘‘અત્થિ પનાયસ્મતો કોચિ વેય્યાવચ્ચકરો’’તિ વુત્તે ચીવરત્થિકેન ભિક્ખુના ‘‘એસો ખો આવુસો ભિક્ખૂનં વેય્યાવચ્ચકરો’’તિ આરામિકે વા ઉપાસકે વા દસ્સિતે યદિ સો તસ્સ અત્તના આહરિત્વા ‘‘ઇમસ્સ ભિક્ખુનો ચીવરેન અત્થે સતિ ઇમિના ચીવરં ચેતાપેત્વા અચ્છાદેહી’’તિ વત્વા તં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘યં ખો ભન્તે આયસ્મા વેય્યાવચ્ચકરં નિદ્દિસિ, સઞ્ઞત્તો સો મયા, ઉપસઙ્કમતુ આયસ્મા કાલેન, ચીવરેન તં અચ્છાદેસ્સતી’’તિ યદિ વદેય્ય, તેન ચીવરત્થિકેન ભિક્ખુના કિં કાતબ્બન્તિ ભગવતા વુત્તન્તિ આહાતિ અયમિમિસ્સા ગાથાય સમ્બન્ધો.

    671. ‘‘Tikkhattu’’ntiādigāthāya ko sambandho? ‘‘Raññā vā rājabhoggenā’’tiādigāthāya saṅgahitanayena rājarājāmaccabrāhmaṇagahapatādīsu yena kenaci attanā vā cīvaracetāpannena cīvaraṃ cetāpetvā ‘‘itthannāmaṃ bhikkhuṃ cīvarena acchādehī’’ti vatvā taṃ cīvaracetāpannasaṅkhātaṃ cīvaramūlaṃ datvā pahitadūtena vā bhikkhuṃ upasaṅkamitvā ‘‘idaṃ kho bhante āyasmantaṃ uddissa cīvaracetāpannaṃ ābhataṃ, paṭiggaṇhātu āyasmā cīvaracetāpanna’’nti yadi vucceyya, bhikkhunā ‘‘na kho mayaṃ āvuso cīvaracetāpannaṃ paṭiggaṇhāma, cīvarañca kho mayaṃ paṭiggaṇhāma kālena kappiya’’nti vutte sace tena ‘‘atthi panāyasmato koci veyyāvaccakaro’’ti vutte cīvaratthikena bhikkhunā ‘‘eso kho āvuso bhikkhūnaṃ veyyāvaccakaro’’ti ārāmike vā upāsake vā dassite yadi so tassa attanā āharitvā ‘‘imassa bhikkhuno cīvarena atthe sati iminā cīvaraṃ cetāpetvā acchādehī’’ti vatvā taṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā ‘‘yaṃ kho bhante āyasmā veyyāvaccakaraṃ niddisi, saññatto so mayā, upasaṅkamatu āyasmā kālena, cīvarena taṃ acchādessatī’’ti yadi vadeyya, tena cīvaratthikena bhikkhunā kiṃ kātabbanti bhagavatā vuttanti āhāti ayamimissā gāthāya sambandho.

    તિક્ખત્તું ચોદના વુત્તાતિ ‘‘ચીવરત્થિકેન ભિક્ખવે ભિક્ખુના વેય્યાવચ્ચકરો ઉપસઙ્કમિત્વા દ્વત્તિક્ખત્તું ચોદેતબ્બો સારેતબ્બો ‘અત્થો મે આવુસો ચીવરેના’’તિ તિક્ખત્તું ચોદના કાતબ્બાતિ વુત્તા.

    Tikkhattuṃ codanā vuttāti ‘‘cīvaratthikena bhikkhave bhikkhunā veyyāvaccakaro upasaṅkamitvā dvattikkhattuṃ codetabbo sāretabbo ‘attho me āvuso cīvarenā’’ti tikkhattuṃ codanā kātabbāti vuttā.

    છક્ખત્તું ઠાનમબ્રવીતિ ‘‘દ્વત્તિક્ખત્તું ચોદયમાનો સારયમાનો તં ચીવરં અભિનિપ્ફાદેય્ય, ઇચ્ચેતં કુસલં, નો ચે અભિનિપ્ફાદેય્ય, ચતુક્ખત્તું પઞ્ચક્ખત્તું છક્ખત્તુપરમં તુણ્હીભૂતેન ઉદ્દિસ્સ ઠાતબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ ૫૩૮) વુત્તત્તા તિક્ખત્તું ઉપસઙ્કમિત્વા ‘‘અત્થો મે આવુસો ચીવરેના’’તિ કતાય ચોદનાય ન નિપ્પજ્જેય્ય, તેન પુન ગન્ત્વા યં કિઞ્ચિ અવત્વા ‘‘ન આસને નિસીદિતબ્બં, ન આમિસં પટિગ્ગહેતબ્બં, ન ધમ્મો ભાસિતબ્બો’’તિ (પારા॰ ૫૩૯) વચનતો ઠાનભઞ્જનકં નિસજ્જાદિં કિઞ્ચિ અકત્વા ‘‘કિં કારણં આગતોસી’’તિ પુચ્છિતે ‘‘જાનાહિ , આવુસો’’તિ એત્તકમત્તં વત્વા ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેન છક્ખત્તું ઠાનં સદ્ધમ્મવરચક્કવત્તિના ભગવતા દેસિતન્તિ વુત્તં હોતિ.

    Chakkhattuṃ ṭhānamabravīti ‘‘dvattikkhattuṃ codayamāno sārayamāno taṃ cīvaraṃ abhinipphādeyya, iccetaṃ kusalaṃ, no ce abhinipphādeyya, catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ chakkhattuparamaṃ tuṇhībhūtena uddissa ṭhātabba’’nti (pārā. 538) vuttattā tikkhattuṃ upasaṅkamitvā ‘‘attho me āvuso cīvarenā’’ti katāya codanāya na nippajjeyya, tena puna gantvā yaṃ kiñci avatvā ‘‘na āsane nisīditabbaṃ, na āmisaṃ paṭiggahetabbaṃ, na dhammo bhāsitabbo’’ti (pārā. 539) vacanato ṭhānabhañjanakaṃ nisajjādiṃ kiñci akatvā ‘‘kiṃ kāraṇaṃ āgatosī’’ti pucchite ‘‘jānāhi , āvuso’’ti ettakamattaṃ vatvā ukkaṭṭhaparicchedena chakkhattuṃ ṭhānaṃ saddhammavaracakkavattinā bhagavatā desitanti vuttaṃ hoti.

    યદિ ચોદેતિયેવાતિ સચે ઠાનં અકત્વા ચોદનામત્તં કરોતિ, છ અબ્રવીતિ યોજના, ‘‘ચોદના’’તિ સામત્થિયતો લબ્ભતિ, છક્ખત્તું ચોદેત્વા સકિમ્પિ ન ઠાતબ્બન્તિ વુત્તં હોતિ.

    Yadi codetiyevāti sace ṭhānaṃ akatvā codanāmattaṃ karoti, cha abravīti yojanā, ‘‘codanā’’ti sāmatthiyato labbhati, chakkhattuṃ codetvā sakimpi na ṭhātabbanti vuttaṃ hoti.

    છચોદનં અકત્વા યો ઠાનમેવ કરોતિ, તેન કતિ ઠાનાનિ કાતબ્બાનીતિ આહ ‘‘ચોદનાદિગુણા ઠિતી’’તિ, ‘‘કાતબ્બા’’તિ સેસો, ‘‘અબ્રવી’’તિ ઇમિના યોજેતબ્બં, ‘‘ચતુક્ખત્તું ચોદેત્વા ચતુક્ખત્તું ઠાતબ્બં, પઞ્ચક્ખત્તું ચોદેત્વા દ્વિક્ખત્તું ઠાતબ્બં, છક્ખત્તું ચોદેત્વા ન ઠાતબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ ૫૩૯) વચનતો, ‘‘છક્ખત્તુપરમ’’ન્તિ (પારા॰ ૫૩૯) વચનતો ચ છક્ખત્તું ચોદનાય દિગુણા દ્વાદસક્ખત્તુકા ઠિતિ હોતીતિ સિદ્ધત્તા ચોદનમેવ અકત્વા ઠાનમત્તમેવ કરોન્તસ્સ દ્વાદસક્ખત્તું વુત્તનયેન ઠાતબ્બમેવાતિ વુત્તં હોતિ. તતો પરં કાતબ્બં અદસ્સેત્વા એત્તકેનેવ નિવત્તેતબ્બન્તિ ઞાપેન્તો ‘‘તતો ચે ઉત્તરિ વાયમમાનો તં ચીવરં અભિનિપ્ફાદેતિ, પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૩૯) વુત્તનયા આપત્તિ હોતીતિ દસ્સેતિ.

    Chacodanaṃ akatvā yo ṭhānameva karoti, tena kati ṭhānāni kātabbānīti āha ‘‘codanādiguṇā ṭhitī’’ti, ‘‘kātabbā’’ti seso, ‘‘abravī’’ti iminā yojetabbaṃ, ‘‘catukkhattuṃ codetvā catukkhattuṃ ṭhātabbaṃ, pañcakkhattuṃ codetvā dvikkhattuṃ ṭhātabbaṃ, chakkhattuṃ codetvā na ṭhātabba’’nti (pārā. 539) vacanato, ‘‘chakkhattuparama’’nti (pārā. 539) vacanato ca chakkhattuṃ codanāya diguṇā dvādasakkhattukā ṭhiti hotīti siddhattā codanameva akatvā ṭhānamattameva karontassa dvādasakkhattuṃ vuttanayena ṭhātabbamevāti vuttaṃ hoti. Tato paraṃ kātabbaṃ adassetvā ettakeneva nivattetabbanti ñāpento ‘‘tato ce uttari vāyamamāno taṃ cīvaraṃ abhinipphādeti, payoge dukkaṭaṃ, paṭilābhena nissaggiya’’nti (pārā. 539) vuttanayā āpatti hotīti dasseti.

    ૬૭૨. ‘‘અચોદેત્વા લદ્ધે’’તિ ઇદં ઉપલક્ખણં ‘‘અટ્ઠત્વા લદ્ધે’’તિ ચ ગય્હમાનત્તા.

    672.‘‘Acodetvā laddhe’’ti idaṃ upalakkhaṇaṃ ‘‘aṭṭhatvā laddhe’’ti ca gayhamānattā.

    રાજસિક્ખાપદકથાવણ્ણના.

    Rājasikkhāpadakathāvaṇṇanā.

    ચીવરવગ્ગો પઠમો.

    Cīvaravaggo paṭhamo.

    ૬૭૩. ‘‘એકેનાપી’’તિ ઇમિના કિં પન દ્વીહિ, બહૂહિ વાતિ વુત્તં હોતિ. મિસ્સેત્વાતિ અન્તમસો વાતેન આહટેનાપિ કોસિયંસુના મિસ્સેત્વા. સન્થતન્તિ ‘‘સન્થતં નામ સન્થરિત્વા કતં હોતિ અવાયિમ’’ન્તિ (પારા॰ ૫૪૪) પદભાજને ચ ‘‘સમે ભૂમિભાગે કોસિયંસૂનિ ઉપરૂપરિ સન્થરિત્વા કઞ્જિકાદીહિ સિઞ્ચિત્વા કતં હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૪૨) અટ્ઠકથાય ચ વુત્તસરૂપં કઞ્જિકં સિઞ્ચિત્વા કોસિયંસૂનિ અત્થરિત્વા યાવ બહલમિચ્છતિ, તાવ વડ્ઢેત્વા નિસીદનનિપજ્જનાદિઅત્થં કાતબ્બં સન્થતન્તિ અત્થો. કોસિયંસુનાતિ કોસિયકિમિકોસિયસ્સ ઇદન્તિ કોસિયં, સુત્તં, તસ્સ સુત્તસ્સ અંસુ, તેન કોસિયંસુનાતિ અત્થો . કારાપેન્તસ્સાતિ ઉપલક્ખણત્તા ‘‘કરોન્તસ્સા’’તિપિ ગહેતબ્બં. વુત્તઞ્હેતં ‘‘કારાપેય્યાતિ એકેનાપિ કોસિયંસુના મિસ્સેત્વા કરોતિ વા કારાપેતિ વા’’તિ (પારા॰ ૫૪૪). તેનેવાહ ‘‘પરત્થાય કરોન્તસ્સ કારાપેન્તસ્સા’’તિ.

    673.‘‘Ekenāpī’’ti iminā kiṃ pana dvīhi, bahūhi vāti vuttaṃ hoti. Missetvāti antamaso vātena āhaṭenāpi kosiyaṃsunā missetvā. Santhatanti ‘‘santhataṃ nāma santharitvā kataṃ hoti avāyima’’nti (pārā. 544) padabhājane ca ‘‘same bhūmibhāge kosiyaṃsūni uparūpari santharitvā kañjikādīhi siñcitvā kataṃ hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.542) aṭṭhakathāya ca vuttasarūpaṃ kañjikaṃ siñcitvā kosiyaṃsūni attharitvā yāva bahalamicchati, tāva vaḍḍhetvā nisīdananipajjanādiatthaṃ kātabbaṃ santhatanti attho. Kosiyaṃsunāti kosiyakimikosiyassa idanti kosiyaṃ, suttaṃ, tassa suttassa aṃsu, tena kosiyaṃsunāti attho . Kārāpentassāti upalakkhaṇattā ‘‘karontassā’’tipi gahetabbaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘kārāpeyyāti ekenāpi kosiyaṃsunā missetvā karoti vā kārāpeti vā’’ti (pārā. 544). Tenevāha ‘‘paratthāya karontassa kārāpentassā’’ti.

    ૬૭૫. ભૂમત્થરણન્તિ પરિકમ્મકતાય ભૂમિયા છવિરક્ખનત્થાય અત્થરિતબ્બં અત્થરણં. ભિસિ નામ મઞ્ચભિસિ, પીઠભિસીતિ દ્વયં. બિબ્બોહનં ઉપધાનં.

    675.Bhūmattharaṇanti parikammakatāya bhūmiyā chavirakkhanatthāya attharitabbaṃ attharaṇaṃ. Bhisi nāma mañcabhisi, pīṭhabhisīti dvayaṃ. Bibbohanaṃ upadhānaṃ.

    કોસિયકથાવણ્ણના.

    Kosiyakathāvaṇṇanā.

    ૬૭૬. કાળકેળકલોમાનન્તિ ‘‘કાળકં નામ દ્વે કાળકાનિ જાતિયા કાળકં વા રજનકાળકં વા’’તિ (પારા॰ ૫૪૯) વચનતો એવં કાળકાનં એળકલોમાનં. સુદ્ધાનન્તિ ઇતરવણ્ણેહિ એળકલોમેહિ અમિસ્સાનં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘સુદ્ધકાળકાનન્તિ સુદ્ધાનં કાળકાનં, અઞ્ઞેહિ અમિસ્સિતકાળકાનન્તિ અત્થો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૪૭). કરેય્યાતિ કરોન્તસ્સ ચ કારાપેન્તસ્સ ચાતિ વુત્તં હોતિ. યથાહ ‘‘કારાપેય્યાતિ કરોતિ વા કારાપેતિ વા’’તિ. આપત્તિ હોતીતિ ‘‘પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ પાળિયં વુત્તં પુબ્બપયોગદુક્કટઞ્ચ નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયઞ્ચ આહ.

    676.Kāḷakeḷakalomānanti ‘‘kāḷakaṃ nāma dve kāḷakāni jātiyā kāḷakaṃ vā rajanakāḷakaṃ vā’’ti (pārā. 549) vacanato evaṃ kāḷakānaṃ eḷakalomānaṃ. Suddhānanti itaravaṇṇehi eḷakalomehi amissānaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suddhakāḷakānanti suddhānaṃ kāḷakānaṃ, aññehi amissitakāḷakānanti attho’’ti (pārā. aṭṭha. 2.547). Kareyyāti karontassa ca kārāpentassa cāti vuttaṃ hoti. Yathāha ‘‘kārāpeyyāti karoti vā kārāpeti vā’’ti. Āpatti hotīti ‘‘payoge dukkaṭaṃ, paṭilābhena nissaggiya’’nti pāḷiyaṃ vuttaṃ pubbapayogadukkaṭañca nissaggiyapācittiyañca āha.

    સુદ્ધકાળકકથાવણ્ણના.

    Suddhakāḷakakathāvaṇṇanā.

    ૬૭૭. ઓદાતં તુલં વા બહું વા સબ્બમેવ વા ગહેત્વાનાતિ યોજના. કપિલમ્પિ વાતિ એત્થાપિ એવમેવ યોજેતબ્બં. એત્થ સબ્બમેવ વાતિ સન્થતસ્સ ગહેતબ્બં સબ્બમેવ વા લોમં. કરોન્તસ્સાતિ એત્થ ‘‘સન્થત’’ન્તિ અધિકારતો લબ્ભતિ. ‘‘નવ’’ન્તિ ઇદં ‘‘કરોન્તસ્સા’’તિ પદસામત્થિયેન લબ્ભતિ, નવં સન્થતં કરોન્તસ્સાતિ અત્થો, ‘‘અનાપત્તી’’તિ ઇમિના સમ્બન્ધો. કપિલમ્પિ વાતિ વાકારેન પકારન્તરેનાપિ કરોન્તસ્સ અનાપત્તિં સઙ્ગણ્હાતિ. સેય્યથિદં? ‘‘નવં પન ભિક્ખુના સન્થતં કારયમાનેન દ્વે ભાગા સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં આદાતબ્બા તતિયં ઓદાતાનં ચતુત્થં ગોચરિયાન’’ન્તિ (પારા॰ ૫૫૩) માતિકાય અનુઞ્ઞાતપ્પકારો વેદિતબ્બો.

    677. Odātaṃ tulaṃ vā bahuṃ vā sabbameva vā gahetvānāti yojanā. Kapilampi vāti etthāpi evameva yojetabbaṃ. Ettha sabbameva vāti santhatassa gahetabbaṃ sabbameva vā lomaṃ. Karontassāti ettha ‘‘santhata’’nti adhikārato labbhati. ‘‘Nava’’nti idaṃ ‘‘karontassā’’ti padasāmatthiyena labbhati, navaṃ santhataṃ karontassāti attho, ‘‘anāpattī’’ti iminā sambandho. Kapilampi vāti vākārena pakārantarenāpi karontassa anāpattiṃ saṅgaṇhāti. Seyyathidaṃ? ‘‘Navaṃ pana bhikkhunā santhataṃ kārayamānena dve bhāgā suddhakāḷakānaṃ eḷakalomānaṃ ādātabbā tatiyaṃ odātānaṃ catutthaṃ gocariyāna’’nti (pārā. 553) mātikāya anuññātappakāro veditabbo.

    એત્થ ‘‘ઓદાતં કપિલમ્પિ વા’’તિ એતસ્સ ‘‘બહું વા’’તિ વિસેસનેન કાળકાનં એળકલોમાનં યથાવુત્તભાગદ્વયતો અધિકં એળકલોમમ્પિ ન ગહેતબ્બન્તિ દીપેતિ કેવલાનં કાળકાનં એળકલોમાનં અગ્ગહેતબ્બતાય પઠમસિક્ખાપદેનેવ વુત્તત્તા. ‘‘સબ્બમેવ વા’’તિ ઇમિનાપિ પુરિમસિક્ખાપદે વિય ઇમે ઓદાતાદયો સબ્બે કેવલા ન ગહેતબ્બા ન હોન્તીતિ દસ્સિતં હોતિ. ‘‘અનાપત્તી’’તિ ઇમિના એવં અકત્વા અઞ્ઞેન પકારેન કરોન્તસ્સ આપત્તિ હોતીતિ બ્યતિરેકતો દીપિતં હોતિ.

    Ettha ‘‘odātaṃ kapilampi vā’’ti etassa ‘‘bahuṃ vā’’ti visesanena kāḷakānaṃ eḷakalomānaṃ yathāvuttabhāgadvayato adhikaṃ eḷakalomampi na gahetabbanti dīpeti kevalānaṃ kāḷakānaṃ eḷakalomānaṃ aggahetabbatāya paṭhamasikkhāpadeneva vuttattā. ‘‘Sabbameva vā’’ti imināpi purimasikkhāpade viya ime odātādayo sabbe kevalā na gahetabbā na hontīti dassitaṃ hoti. ‘‘Anāpattī’’ti iminā evaṃ akatvā aññena pakārena karontassa āpatti hotīti byatirekato dīpitaṃ hoti.

    સેય્યથિદં? વુત્તઞ્હેતં ભગવતા ‘‘અનાદા ચે ભિક્ખુ દ્વે ભાગે સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં તતિયં ઓદાતાનં ચતુત્થં ગોચરિયાનં નવં સન્થતં કારાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ. યત્તકપ્પમાણેહિ એળકલોમેહિ નવં સન્થતં કાતુકામો હોતિ, તે લોમે ચતુભાગં તુલયિત્વા દ્વે તુલે વા ઊને વા કાળકલોમે ગહેત્વા એકં તુલં ઓદાતેહિ વા એકં તુલં ગોચરિયેહિ વા કાળકેહિ વા ઊને કત્વા દ્વીહિપિ અધિકે વા કત્વા કાળકલોમે વજ્જેત્વા દ્વીસુ એકં વા દ્વે એવ વા ગહેત્વા કાતુઞ્ચ કારાપેતુઞ્ચ વટ્ટતીતિ વુત્તં હોતિ . એવં અનાપત્તિદસ્સનેન સબ્બોપિ સિક્ખાપદત્થો સઙ્ગહિતોતિ દટ્ઠબ્બો.

    Seyyathidaṃ? Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘anādā ce bhikkhu dve bhāge suddhakāḷakānaṃ eḷakalomānaṃ tatiyaṃ odātānaṃ catutthaṃ gocariyānaṃ navaṃ santhataṃ kārāpeyya, nissaggiyaṃ pācittiya’’nti. Yattakappamāṇehi eḷakalomehi navaṃ santhataṃ kātukāmo hoti, te lome catubhāgaṃ tulayitvā dve tule vā ūne vā kāḷakalome gahetvā ekaṃ tulaṃ odātehi vā ekaṃ tulaṃ gocariyehi vā kāḷakehi vā ūne katvā dvīhipi adhike vā katvā kāḷakalome vajjetvā dvīsu ekaṃ vā dve eva vā gahetvā kātuñca kārāpetuñca vaṭṭatīti vuttaṃ hoti . Evaṃ anāpattidassanena sabbopi sikkhāpadattho saṅgahitoti daṭṭhabbo.

    ૬૭૮. ‘‘અનુક્કમેના’’તિ ઇમિના ઇમમેવ અગ્ગહેત્વા પુરિમાનન્તરં વુત્તસિક્ખાપદદ્વયઞ્ચ ગહેતબ્બન્તિ દીપેતિ. નિસ્સજ્જિત્વા લદ્ધાનિપીતિ યોજના. ‘‘અપી’’તિ ઇમિના ‘‘અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૫૫૫) વુત્તદુક્કટઞ્ચ ‘‘નિસ્સગ્ગિયં ચીવરં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૪૬૮) પઠમનિસ્સગ્ગિયસિક્ખાપદે વુત્તનયેન ઇહાપિ ‘‘નિસ્સગ્ગિયં સન્થતં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ વુત્તમ્પિ ધમ્મસઙ્ગહકારકેહિ પેય્યાલવસેન સંખિત્તં તં દુક્કટઞ્ચાતિ ઇદં દ્વયં સઙ્ગહિતન્તિ દટ્ઠબ્બં.

    678.‘‘Anukkamenā’’ti iminā imameva aggahetvā purimānantaraṃ vuttasikkhāpadadvayañca gahetabbanti dīpeti. Nissajjitvā laddhānipīti yojanā. ‘‘Apī’’ti iminā ‘‘aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 555) vuttadukkaṭañca ‘‘nissaggiyaṃ cīvaraṃ anissajjitvā paribhuñjati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 468) paṭhamanissaggiyasikkhāpade vuttanayena ihāpi ‘‘nissaggiyaṃ santhataṃ anissajjitvā paribhuñjati, āpatti dukkaṭassā’’ti vuttampi dhammasaṅgahakārakehi peyyālavasena saṃkhittaṃ taṃ dukkaṭañcāti idaṃ dvayaṃ saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.

    ૬૭૯. તતિયં તુ ક્રિયાક્રિયન્તિ ઇદં તતિયસિક્ખાપદં પન ‘‘દ્વે ભાગા સુદ્ધકાળકાન’’ન્તિઆદિના (પારા॰ ૫૫૪) વુત્તનયેન અગ્ગહેત્વા કાળકાનં અતિરેકગ્ગહણવસેન અનનુઞ્ઞાતપ્પકારેન કરણતો કિરિયાકિરિયં નામ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘આદાય ચ અનાદાય ચ કરણતો કિરિયાકિરિય’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૫૨).

    679.Tatiyaṃ tu kriyākriyanti idaṃ tatiyasikkhāpadaṃ pana ‘‘dve bhāgā suddhakāḷakāna’’ntiādinā (pārā. 554) vuttanayena aggahetvā kāḷakānaṃ atirekaggahaṇavasena ananuññātappakārena karaṇato kiriyākiriyaṃ nāma. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ādāya ca anādāya ca karaṇato kiriyākiriya’’nti (pārā. aṭṭha. 2.552).

    દ્વેભાગકથાવણ્ણના.

    Dvebhāgakathāvaṇṇanā.

    ૬૮૦. છન્નં વસ્સાનં ઓરેનાતિ પુબ્બે સન્થતસ્સ કતદિવસતો પટ્ઠાય ઉપરિ છન્નં વસ્સાનં અબ્ભન્તરેતિ અત્થો. હોતિ નિસ્સગ્ગિયાપત્તીતિ છબ્બસ્સન્તરે કતસન્થતં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, કારકસ્સ ચ પાચિત્તિયં હોતીતિ અત્થો. ભિક્ખુસમ્મુતિં ઠપેત્વાતિ સન્થતં ગહેત્વા અદ્ધાનમગ્ગં પટિપજ્જિતું અસમત્થસ્સ ગિલાનસ્સ ‘‘અહં ભન્તે ગિલાનો ન સક્કોમિ સન્થતં આદાય પક્કમિતું, સોહં ભન્તે સઙ્ઘં સન્થતસમ્મુતિં યાચામી’’તિ (પારા॰ ૫૫૯) સઙ્ઘમજ્ઝે નિસજ્જ અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા તિક્ખત્તું યાચિતે ઞત્તિદુતિયાય કમ્મવાચાય ગતટ્ઠાને છબ્બસ્સાનં અન્તોપિ સન્થતં કાતું સઙ્ઘેન દિન્નસમ્મુતિં વિનાતિ અત્થો.

    680.Channaṃvassānaṃ orenāti pubbe santhatassa katadivasato paṭṭhāya upari channaṃ vassānaṃ abbhantareti attho. Hoti nissaggiyāpattīti chabbassantare katasanthataṃ nissaggiyaṃ hoti, kārakassa ca pācittiyaṃ hotīti attho. Bhikkhusammutiṃ ṭhapetvāti santhataṃ gahetvā addhānamaggaṃ paṭipajjituṃ asamatthassa gilānassa ‘‘ahaṃ bhante gilāno na sakkomi santhataṃ ādāya pakkamituṃ, sohaṃ bhante saṅghaṃ santhatasammutiṃ yācāmī’’ti (pārā. 559) saṅghamajjhe nisajja añjaliṃ paggahetvā tikkhattuṃ yācite ñattidutiyāya kammavācāya gataṭṭhāne chabbassānaṃ antopi santhataṃ kātuṃ saṅghena dinnasammutiṃ vināti attho.

    ૬૮૨. છબ્બસ્સાનિ કરોન્તસ્સાતિ એત્થ ‘‘યદા પરિપુણ્ણાનિ, તદા’’તિ સેસો, છબ્બસ્સેસુ પરિપુણ્ણેસુ સન્થતં કરોન્તસ્સાતિ અત્થો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘યદા છબ્બસ્સાનિ પરિપુણ્ણાનિ હોન્તિ, તદા સન્થતં કરોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૫૭). તદુદ્ધમ્પીતિ છબ્બસ્સતો ઉપરિપિ. વિતાનેતિ વિતાનનિમિત્તં કરોન્તસ્સ. સાણિપાકારેતિ પાકારસદિસતિરોકરણીયનિમિત્તં કરોન્તસ્સ. નિસ્સજ્જિત્વા કતેપિ ચાતિ પુરાણસન્થતે અઞ્ઞસ્સ દત્વા અઞ્ઞસ્મિં સન્થતે ઓરતો છન્નં વસ્સાનં કતેપિ ચ અનાપત્તીતિ યોજના. અયમનાપત્તિવારો નેવ પાળિયં, ન અટ્ઠકથાસુ દિસ્સતિ, તસ્મા સો આચરિયપરમ્પરાભતો આચરિયેન દસ્સિતોતિ વિઞ્ઞાયતિ. સાધારણવિનિચ્છયં પન ‘‘અનન્તરસ્સિમસ્સાપિ, વિસેસો નુપલબ્ભતી’’તિ વક્ખતિ.

    682.Chabbassāni karontassāti ettha ‘‘yadā paripuṇṇāni, tadā’’ti seso, chabbassesu paripuṇṇesu santhataṃ karontassāti attho. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yadā chabbassāni paripuṇṇāni honti, tadā santhataṃ karotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.557). Taduddhampīti chabbassato uparipi. Vitāneti vitānanimittaṃ karontassa. Sāṇipākāreti pākārasadisatirokaraṇīyanimittaṃ karontassa. Nissajjitvā katepi cāti purāṇasanthate aññassa datvā aññasmiṃ santhate orato channaṃ vassānaṃ katepi ca anāpattīti yojanā. Ayamanāpattivāro neva pāḷiyaṃ, na aṭṭhakathāsu dissati, tasmā so ācariyaparamparābhato ācariyena dassitoti viññāyati. Sādhāraṇavinicchayaṃ pana ‘‘anantarassimassāpi, viseso nupalabbhatī’’ti vakkhati.

    છબ્બસ્સકથાવણ્ણના.

    Chabbassakathāvaṇṇanā.

    ૬૮૩. અનાદાયાતિ નવં નિસીદનસન્થતં કરોન્તેન ભિક્ખુના તસ્સ વિવણ્ણકરણત્થાય પાળિયં ‘‘પુરાણસન્થતસ્સ સામન્તા સુગતવિદત્થિ આદાતબ્બા દુબ્બણ્ણકરણાયા’’તિ (પારા॰ ૫૬૭) યા આદાતું વુત્તા, તં પુરાણસન્થતસ્સ છિન્નમુખાવત્તતો સુગતવિદત્થિં અદત્વા. એવમેતં વુત્તન્તિ કથં વિઞ્ઞાયતીતિ? ‘‘અનાદાનવસેનસ્સ, સુગતસ્સ વિદત્થિયા’’તિ વક્ખમાનેન વિઞ્ઞાયતિ. સન્થતેતિ એત્થ ‘‘પુરાણે’’ઇતિ ચ કારેતું કતઞ્ચાતિ એત્થ ‘‘નવં નિસીદનં સન્થત’’ન્તિ ચ સેસો , પુરાણે સન્થતે અસન્તે સામન્તા સુગતવિદત્થિં અનાદાય નવં નિસીદનસન્થતં કરોન્તસ્સ અનાપત્તિ. અઞ્ઞસ્સત્થાય નવં નિસીદનસન્થતં કારેતું, નવં નિસીદનસન્થતં અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જિતુઞ્ચ અનાપત્તીતિ યોજના.

    683.Anādāyāti navaṃ nisīdanasanthataṃ karontena bhikkhunā tassa vivaṇṇakaraṇatthāya pāḷiyaṃ ‘‘purāṇasanthatassa sāmantā sugatavidatthi ādātabbā dubbaṇṇakaraṇāyā’’ti (pārā. 567) yā ādātuṃ vuttā, taṃ purāṇasanthatassa chinnamukhāvattato sugatavidatthiṃ adatvā. Evametaṃ vuttanti kathaṃ viññāyatīti? ‘‘Anādānavasenassa, sugatassa vidatthiyā’’ti vakkhamānena viññāyati. Santhateti ettha ‘‘purāṇe’’iti ca kāretuṃ katañcāti ettha ‘‘navaṃ nisīdanaṃ santhata’’nti ca seso , purāṇe santhate asante sāmantā sugatavidatthiṃ anādāya navaṃ nisīdanasanthataṃ karontassa anāpatti. Aññassatthāya navaṃ nisīdanasanthataṃ kāretuṃ, navaṃ nisīdanasanthataṃ aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjituñca anāpattīti yojanā.

    ‘‘અઞ્ઞસ્સત્થાય કારેતુ’’ન્તિ ઇદમેત્થ પાચિત્તિયેનેવ અનાપત્તિદસ્સનન્તિ ગહેતબ્બં. તસ્મા ‘‘અઞ્ઞસ્સત્થાય કરોતિ વા કારાપેતિ વા, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૫૬૯) વુત્તત્તા ચ અટ્ઠકથાય, તબ્બણ્ણનાસુ ચ અદિસ્સમાનત્તા વા તં ન વત્તબ્બં. ‘‘અનાપત્તિ છબ્બસ્સાનિ કરોતિ…પે॰… અઞ્ઞસ્સત્થાય કરોતિ વા કારાપેતિ વા’’તિ (પારા॰ ૫૬૪) અનન્તરસિક્ખાપદે વુત્તમોલોકેત્વા વા દુક્કટસ્સ ચ વિહિતત્તા પાચિત્તિયેન અનાપત્તિભાવં સન્ધાય લિખિતન્તિ વિઞ્ઞાયતિ. કતઞ્ચ પરિભુઞ્જિતુન્તિ એત્થ ‘‘અઞ્ઞેના’’તિ વત્તબ્બં, ઇમિના ‘‘અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, અનાપત્તી’’તિ પાઠોવ દસ્સિતો.

    ‘‘Aññassatthāyakāretu’’nti idamettha pācittiyeneva anāpattidassananti gahetabbaṃ. Tasmā ‘‘aññassatthāya karoti vā kārāpeti vā, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 569) vuttattā ca aṭṭhakathāya, tabbaṇṇanāsu ca adissamānattā vā taṃ na vattabbaṃ. ‘‘Anāpatti chabbassāni karoti…pe… aññassatthāya karoti vā kārāpeti vā’’ti (pārā. 564) anantarasikkhāpade vuttamoloketvā vā dukkaṭassa ca vihitattā pācittiyena anāpattibhāvaṃ sandhāya likhitanti viññāyati. Katañca paribhuñjitunti ettha ‘‘aññenā’’ti vattabbaṃ, iminā ‘‘aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjati, anāpattī’’ti pāṭhova dassito.

    ૬૮૪. સુગતસ્સ વિદત્થિયા અનાદાનવસેન ચ અસ્સ સન્થતસ્સ કરણેન ચ સત્થારા એતં સિક્ખાપદં કિરિયાકિરિયં વુત્તન્તિ યોજના.

    684. Sugatassa vidatthiyā anādānavasena ca assa santhatassa karaṇena ca satthārā etaṃ sikkhāpadaṃ kiriyākiriyaṃ vuttanti yojanā.

    ૬૮૫. નનુ ચ ઇમસ્સ સિક્ખાપદસ્સ અટ્ઠકથાય ‘‘સમુટ્ઠાનાદીનિ કિરિયાકિરિયત્તા ઇમસ્સ સિક્ખાપદસ્સ દ્વેભાગસિક્ખાપદસદિસાની’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૬૭) વુત્તાનિ, ઇહ ‘‘સઞ્ચરિત્તસમા’’તિ કસ્મા વુત્તાનીતિ? વુચ્ચતે – દ્વેભાગસિક્ખાપદે ‘‘સમુટ્ઠાનાદીનિપિ કોસિયસિક્ખાપદસદિસાનેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૫૨) અટ્ઠકથાય વુત્તાનિ, કોસિયસિક્ખાપદે સમુટ્ઠાનાદીનં સઞ્ચરિત્તેન સમભાવસ્સ વુત્તત્તા, મૂલમેવ સરિત્વા કિરિયાકિરિયસઙ્ખાતવિસેસસ્સ વિસું દસ્સિતત્તા અવસિટ્ઠવિનિચ્છયમત્તં સન્ધાય એવં વુત્તન્તિ ગહેતબ્બં. ઇમં વિસેસં મુઞ્ચિત્વા અવસિટ્ઠવિનિચ્છયેન દ્વીસુ સિક્ખાપદેસુ સાધારણવિનિચ્છયસ્સ અવિસેસતં દસ્સેતુમાહ ‘‘અનન્તરસ્સા’’તિઆદિ.

    685. Nanu ca imassa sikkhāpadassa aṭṭhakathāya ‘‘samuṭṭhānādīni kiriyākiriyattā imassa sikkhāpadassa dvebhāgasikkhāpadasadisānī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.567) vuttāni, iha ‘‘sañcarittasamā’’ti kasmā vuttānīti? Vuccate – dvebhāgasikkhāpade ‘‘samuṭṭhānādīnipi kosiyasikkhāpadasadisānevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.552) aṭṭhakathāya vuttāni, kosiyasikkhāpade samuṭṭhānādīnaṃ sañcarittena samabhāvassa vuttattā, mūlameva saritvā kiriyākiriyasaṅkhātavisesassa visuṃ dassitattā avasiṭṭhavinicchayamattaṃ sandhāya evaṃ vuttanti gahetabbaṃ. Imaṃ visesaṃ muñcitvā avasiṭṭhavinicchayena dvīsu sikkhāpadesu sādhāraṇavinicchayassa avisesataṃ dassetumāha ‘‘anantarassā’’tiādi.

    નિસીદનસન્થતકથાવણ્ણના.

    Nisīdanasanthatakathāvaṇṇanā.

    ૬૮૬-૭. ગચ્છન્તેતિ તિયોજનપૂરણટ્ઠાનં અતિક્કમ્મ ગચ્છન્તે. યાનેતિ સકટાદિકે. લોમાનીતિ એળકલોમાનિ. સામિકસ્સાતિ યાનાદિસામિનો. અજાનતોતિ અનાદરે સામિવચનં. અદ્ધાનમગ્ગપટિપન્નો યો પન ભિક્ખુ એળકલોમં લભિત્વા ‘‘તિયોજનપરમં સહત્થા હારેતબ્બાની’’તિ (પારા॰ ૫૭૩) અનુઞ્ઞાતત્તા તિયોજનબ્ભન્તરે સહત્થેનાપિ હરિત્વા તિયોજનાતિક્કમે પરેસં યાનાદીસુ સામિકેસુ અજાનન્તેસુ ‘‘એતે હરિસ્સન્તી’’તિ ચિન્તેત્વા યદિ ઠપેય્યાતિ અત્થો. તેસૂતિ યેસુ એળકલોમાનિ ઠપિતાનિ, તેસુ યાનાદીસુ તિયોજનમતીતેસુ ભિક્ખુસ્સ પયોગં વિનાપિ તિયોજનં અતિક્કન્તેસુ તસ્સ ભિક્ખુનો આપત્તિ હોતીતિ યોજના, તસ્સ ભિક્ખુનો ‘‘પઠમં પાદં તિયોજનં અતિક્કામેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. દુતિયં પાદં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૭૩) વુત્તત્તા દુક્કટપાચિત્તિયા હોન્તીતિ અત્થો.

    686-7.Gacchanteti tiyojanapūraṇaṭṭhānaṃ atikkamma gacchante. Yāneti sakaṭādike. Lomānīti eḷakalomāni. Sāmikassāti yānādisāmino. Ajānatoti anādare sāmivacanaṃ. Addhānamaggapaṭipanno yo pana bhikkhu eḷakalomaṃ labhitvā ‘‘tiyojanaparamaṃ sahatthā hāretabbānī’’ti (pārā. 573) anuññātattā tiyojanabbhantare sahatthenāpi haritvā tiyojanātikkame paresaṃ yānādīsu sāmikesu ajānantesu ‘‘ete harissantī’’ti cintetvā yadi ṭhapeyyāti attho. Tesūti yesu eḷakalomāni ṭhapitāni, tesu yānādīsu tiyojanamatītesu bhikkhussa payogaṃ vināpi tiyojanaṃ atikkantesu tassa bhikkhuno āpatti hotīti yojanā, tassa bhikkhuno ‘‘paṭhamaṃ pādaṃ tiyojanaṃ atikkāmeti, āpatti dukkaṭassa. Dutiyaṃ pādaṃ atikkāmeti, nissaggiyaṃ pācittiya’’nti (pārā. 573) vuttattā dukkaṭapācittiyā hontīti attho.

    અયં નયોતિ ભિક્ખુનો પયોગં વિના યત્થ એળકલોમાનિ ઠપિતાનિ, તેસુ યાનાદીસુ તિયોજનં અતિક્કમન્તેસુ આપત્તિ હોતીતિ અયમત્થો દટ્ઠબ્બોતિ અત્થો.

    Ayaṃ nayoti bhikkhuno payogaṃ vinā yattha eḷakalomāni ṭhapitāni, tesu yānādīsu tiyojanaṃ atikkamantesu āpatti hotīti ayamattho daṭṭhabboti attho.

    ૬૮૮. અગચ્છન્તેતિ તિયોજનબ્ભન્તરે ઠિતે. ‘‘અભિરૂહિત્વા’’તિ ઇદં અનાપત્તિકારણેસુ એકં દસ્સેતુમાહ. ‘‘ભૂમિયઞ્હિ ઠત્વા દેન્તો, અવ્હાયન્તો વા પુરતો ગચ્છતિ, એસેવનયો’’તિ અટ્ઠકથાયં વુત્તં. અનાપત્તિવારે ‘‘અઞ્ઞં હરાપેતી’’તિ વચનતો અત્તના પેસિતે અઞ્ઞસ્મિં હરન્તે વટ્ટતીતિ દસ્સેતુમાહ ‘‘સચે સારેતિ વટ્ટતી’’તિ. તેનેવાહ ‘‘તં પનઞ્ઞં હરાપેતિ, વચનેન વિરુજ્ઝતી’’તિ.

    688.Agacchanteti tiyojanabbhantare ṭhite. ‘‘Abhirūhitvā’’ti idaṃ anāpattikāraṇesu ekaṃ dassetumāha. ‘‘Bhūmiyañhi ṭhatvā dento, avhāyanto vā purato gacchati, esevanayo’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Anāpattivāre ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti vacanato attanā pesite aññasmiṃ harante vaṭṭatīti dassetumāha ‘‘sace sāreti vaṭṭatī’’ti. Tenevāha ‘‘taṃ panaññaṃ harāpeti, vacanena virujjhatī’’ti.

    ૬૯૦. કણ્ણચ્છિદ્દેસૂતિ અત્તનો કણ્ણબિલેસુ.

    690.Kaṇṇacchiddesūti attano kaṇṇabilesu.

    ૬૯૧. અનાપત્તિવારે ‘‘કતભણ્ડ’’ન્તિ વુત્તત્તા તત્થ અન્તમસો સુત્તકેન બદ્ધમત્તમ્પિ કતભણ્ડમેવાતિ આહ ‘‘સુત્તકેન ચ બન્ધિત્વા’’તિ. વેણિં કત્વાતિ કુદ્રૂસસીસપલાલવેણિસદિસં વેણિં કત્વા. આપત્તિ પરિદીપિતાતિ ‘‘વેણિં કત્વા હરતિ, ઇદં નિધાનમુખં નામ, આપત્તિયેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૭૫) અટ્ઠકથાયં વુત્તં.

    691. Anāpattivāre ‘‘katabhaṇḍa’’nti vuttattā tattha antamaso suttakena baddhamattampi katabhaṇḍamevāti āha ‘‘suttakena ca bandhitvā’’ti. Veṇiṃ katvāti kudrūsasīsapalālaveṇisadisaṃ veṇiṃ katvā. Āpatti paridīpitāti ‘‘veṇiṃ katvā harati, idaṃ nidhānamukhaṃ nāma, āpattiyevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.575) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

    ૬૯૨. સુઙ્કઘાતન્તિ એત્થ ‘‘તં ઠાન’’ન્તિ સેસો, યદિ તં ઠાનં સુઙ્કઘાતન્તિ યોજના, તિયોજનોસાનટ્ઠાનં યદિ સુઙ્કઘાતટ્ઠાનં ભવેય્યાતિ અત્થો. અનુપ્પત્વાતિ તં ઠાનં પત્વા. ચોરાદીહિ ઉપદ્દુતો વા ગચ્છતિ, યો અઞ્ઞવિહિતો વા ગચ્છતીતિ યોજના. આપત્તીતિ એત્થ આપત્તિ તસ્સ ગચ્છતોતિ લબ્ભતિ. એત્થ ‘‘આપત્તી’’તિ ઇમિના સિક્ખાપદેન આપત્તિમાહ. ઇમિસ્સા અચિત્તકતાય તેસં દ્વિન્નમ્પિ હોતિ. અદિન્નાદાનપારાજિકં પન સચિત્તકતાય એતેસં ન હોતિ. તેનાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘યા હિ તત્થ આપત્તિ, સા ઇધ અનાપત્તિ. યા ઇધ આપત્તિ, સા તત્થ અનાપત્તી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૭૨). થેય્યચિત્તેન હરતો ભણ્ડગ્ઘવસેન પારાજિકથુલ્લચ્ચયદુક્કટેસુ એકં હોતિ. તેનાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અદિન્નાદાને પન સુઙ્કઘાતે આપત્તિ હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૭૨).

    692.Suṅkaghātanti ettha ‘‘taṃ ṭhāna’’nti seso, yadi taṃ ṭhānaṃ suṅkaghātanti yojanā, tiyojanosānaṭṭhānaṃ yadi suṅkaghātaṭṭhānaṃ bhaveyyāti attho. Anuppatvāti taṃ ṭhānaṃ patvā. Corādīhi upadduto vā gacchati, yo aññavihito vā gacchatīti yojanā. Āpattīti ettha āpatti tassa gacchatoti labbhati. Ettha ‘‘āpattī’’ti iminā sikkhāpadena āpattimāha. Imissā acittakatāya tesaṃ dvinnampi hoti. Adinnādānapārājikaṃ pana sacittakatāya etesaṃ na hoti. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yā hi tattha āpatti, sā idha anāpatti. Yā idha āpatti, sā tattha anāpattī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.572). Theyyacittena harato bhaṇḍagghavasena pārājikathullaccayadukkaṭesu ekaṃ hoti. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘adinnādāne pana suṅkaghāte āpatti hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.572).

    ૬૯૩. તિયોજનન્તિ એત્થ હરણકિરિયાય અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં. ‘‘હરન્તસ્સા’’તિ ઇમસ્સ કમ્મદીપકં ‘‘લોમાની’’તિ ઇદં પકરણતો લબ્ભતિ. ‘‘અનાપત્તિ પકાસિતા’’તિ ઇદં સબ્બત્થ વક્ખમાનેન સમ્બન્ધનીયં. તાનિયેવ પચ્ચાહરન્તસ્સાતિ યોજના. તિયોજનન્તિ એત્થ તંયેવ તિયોજનન્તિ લબ્ભતિ. અત્તના ગતં તિયોજનં પુન તાનેવ લોમાનિ ગહેત્વા પચ્ચાગચ્છન્તસ્સાતિ અત્થો.

    693.Tiyojananti ettha haraṇakiriyāya accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. ‘‘Harantassā’’ti imassa kammadīpakaṃ ‘‘lomānī’’ti idaṃ pakaraṇato labbhati. ‘‘Anāpatti pakāsitā’’ti idaṃ sabbattha vakkhamānena sambandhanīyaṃ. Tāniyeva paccāharantassāti yojanā. Tiyojananti ettha taṃyeva tiyojananti labbhati. Attanā gataṃ tiyojanaṃ puna tāneva lomāni gahetvā paccāgacchantassāti attho.

    ૬૯૪. નિવાસત્થાય વા ગન્ત્વાતિ તિયોજનબ્ભન્તરે વા સીમાય વા આવાસે વસિતુકામતાય ગન્ત્વા. તતો પરં હરન્તસ્સાતિ તસ્મિં આવાસે ઉદ્દેસાદિં અલભિત્વા તતો પરં અઞ્ઞસ્મિં આવાસે વસિતુકામતાય પુનપિ તિયોજનં હરન્તસ્સાતિ અત્થો. ઇમિનાવ નયેન તતોપિ અઞ્ઞં ઠાનં, તતોપિ અઞ્ઞન્તિ સુદ્ધચિત્તેન ગતગતટ્ઠાનતો પુનપિ પરમ્પરં ઠાનં ગમનવસેન યોજનસતમ્પિ હરતો દોસો નત્થીતિ ઇદમ્પિ વુત્તં હોતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘એવં યોજનસતમ્પિ હરન્તસ્સ અનાપત્તી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૭૫). અચ્છિન્નં વાપિ લભિત્વા હરતોપીતિ ‘‘ચોરાવહટપરિચ્ચત્તં લભિત્વા હરન્તસ્સ. ઇધ સબ્બત્થેવ ‘‘નિવાસત્થાય વા ગન્ત્વા’’તિઆદિકે અનાપત્તિવારે પઠમલદ્ધટ્ઠાનતો પભુતિ અતિરેકતિયોજનમ્પિ હરન્તસ્સ અનાપત્તીતિ અત્થો વિઞ્ઞાયતિ. નિસ્સટ્ઠં લભિત્વાતિ નિસ્સજ્જિત્વા વિનયકમ્મં કત્વા દિન્નં લભિત્વા.

    694.Nivāsatthāya vā gantvāti tiyojanabbhantare vā sīmāya vā āvāse vasitukāmatāya gantvā. Tato paraṃ harantassāti tasmiṃ āvāse uddesādiṃ alabhitvā tato paraṃ aññasmiṃ āvāse vasitukāmatāya punapi tiyojanaṃ harantassāti attho. Imināva nayena tatopi aññaṃ ṭhānaṃ, tatopi aññanti suddhacittena gatagataṭṭhānato punapi paramparaṃ ṭhānaṃ gamanavasena yojanasatampi harato doso natthīti idampi vuttaṃ hoti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘evaṃ yojanasatampi harantassa anāpattī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.575). Acchinnaṃ vāpi labhitvā haratopīti ‘‘corāvahaṭapariccattaṃ labhitvā harantassa. Idha sabbattheva ‘‘nivāsatthāya vā gantvā’’tiādike anāpattivāre paṭhamaladdhaṭṭhānato pabhuti atirekatiyojanampi harantassa anāpattīti attho viññāyati. Nissaṭṭhaṃ labhitvāti nissajjitvā vinayakammaṃ katvā dinnaṃ labhitvā.

    ૬૯૫. અઞ્ઞેનાતિ તાનિ હારિના અઞ્ઞેન. કતભણ્ડકન્તિ ‘‘કમ્બલકોજવસન્થતાદિં યં કિઞ્ચિ અન્તમસો સુત્તકેન બદ્ધમત્તમ્પી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૭૫) અટ્ઠકથાયં વુત્તએળકલોમેહિ કતભણ્ડકં.

    695.Aññenāti tāni hārinā aññena. Katabhaṇḍakanti ‘‘kambalakojavasanthatādiṃ yaṃ kiñci antamaso suttakena baddhamattampī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.575) aṭṭhakathāyaṃ vuttaeḷakalomehi katabhaṇḍakaṃ.

    ૬૯૬. ઇદં સમુટ્ઠાનન્તિ ઇદં એળકલોમસમુટ્ઠાનં. પણ્ણત્તિં અજાનનતાય વા ઞત્વાપિ ચીવરાદિપરિક્ખારેસુ લોમસ્સ અલ્લિનભાવં અજાનિત્વાપિ વા તિયોજનં અતિક્કામેન્તસ્સ અરહતોપિ ઇમાય આપત્તિયા સમ્ભવતો ‘‘અચિત્ત’’ન્તિ આહ.

    696.Idaṃ samuṭṭhānanti idaṃ eḷakalomasamuṭṭhānaṃ. Paṇṇattiṃ ajānanatāya vā ñatvāpi cīvarādiparikkhāresu lomassa allinabhāvaṃ ajānitvāpi vā tiyojanaṃ atikkāmentassa arahatopi imāya āpattiyā sambhavato ‘‘acitta’’nti āha.

    એળકલોમકથાવણ્ણના.

    Eḷakalomakathāvaṇṇanā.

    ૬૯૭. એળકલોમધોવાપનકથા ઉત્તાનાયેવ.

    697. Eḷakalomadhovāpanakathā uttānāyeva.

    એળકલોમધોવાપનકથાવણ્ણના.

    Eḷakalomadhovāpanakathāvaṇṇanā.

    ૬૯૮. ગણ્હેય્ય વાતિ એત્થ ‘‘યો’’તિ સેસો. ‘‘ગણ્હેય્ય વા ગણ્હાપેય્ય વા’’તિ ઇમિના ‘‘તત્થત્તનો પનત્થાયા’’તિ વક્ખમાનત્તા ચ ‘‘નિસ્સજ્જિત્વા’’તિઆદિવચનતો ચ અત્તનો અત્થાય ઉગ્ગણ્હેય્ય વા ઉગ્ગણ્હાપેય્ય વાતિ વુત્તં હોતિ. વાકારેન ‘‘ઉપનિક્ખિત્તં વા સાદિયેય્યા’’તિ ઇદં સઙ્ગણ્હાતિ, ‘‘ઇદં અય્યસ્સ હોતૂ’’તિ ઉપનિક્ખિત્તં ચે સાદિયતીતિ અત્થો.

    698.Gaṇheyya vāti ettha ‘‘yo’’ti seso. ‘‘Gaṇheyya vā gaṇhāpeyya vā’’ti iminā ‘‘tatthattano panatthāyā’’ti vakkhamānattā ca ‘‘nissajjitvā’’tiādivacanato ca attano atthāya uggaṇheyya vā uggaṇhāpeyya vāti vuttaṃ hoti. Vākārena ‘‘upanikkhittaṃ vā sādiyeyyā’’ti idaṃ saṅgaṇhāti, ‘‘idaṃ ayyassa hotū’’ti upanikkhittaṃ ce sādiyatīti attho.

    રજતન્તિ અઞ્ઞત્થ સજ્ઝુ વુચ્ચતિ, ઇધ પન વોહારૂપગકહાપણાદિ વુચ્ચતિ. વુત્તઞ્હેતં પાળિયં ‘‘રજતં નામ કહાપણો લોહમાસકો દારુમાસકો જતુમાસકો, યે વોહારં ગચ્છન્તી’’તિ (પારા॰ ૫૮૪). ઇધ કહાપણાદીનં સરૂપં અટ્ઠકથાયં –

    Rajatanti aññattha sajjhu vuccati, idha pana vohārūpagakahāpaṇādi vuccati. Vuttañhetaṃ pāḷiyaṃ ‘‘rajataṃ nāma kahāpaṇo lohamāsako dārumāsako jatumāsako, ye vohāraṃ gacchantī’’ti (pārā. 584). Idha kahāpaṇādīnaṃ sarūpaṃ aṭṭhakathāyaṃ –

    ‘‘તત્થ કહાપણોતિ સોવણ્ણમયો વા રૂપિયમયો વા પાકતિકો વા. લોહમાસકોતિ તમ્બલોહાદીહિ કતમાસકો. દારુમાસકોતિ સારદારુના વા વેળુપેસિકાય વા અન્તમસો તાલપણ્ણેપિ રૂપં છિન્દિત્વા કતમાસકો. જતુમાસકોતિ લાખાય વા નિય્યાસેન વા રૂપં સમુટ્ઠાપેત્વા કતમાસકો. ‘યે વોહારં ગચ્છન્તી’તિ ઇમિના પન પદેન યો યો યત્થ યત્થ જનપદે યદા યદા વોહારં ગચ્છતિ, અન્તમસો અટ્ઠિમયોપિ ચમ્મમયોપિ રુક્ખફલબીજમયોપિ સમુટ્ઠાપિતરૂપોપિ અસમુટ્ઠાપિતરૂપોપિ સબ્બો સઙ્ગહિતો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૮૩-૫૮૪) –

    ‘‘Tattha kahāpaṇoti sovaṇṇamayo vā rūpiyamayo vā pākatiko vā. Lohamāsakoti tambalohādīhi katamāsako. Dārumāsakoti sāradārunā vā veḷupesikāya vā antamaso tālapaṇṇepi rūpaṃ chinditvā katamāsako. Jatumāsakoti lākhāya vā niyyāsena vā rūpaṃ samuṭṭhāpetvā katamāsako. ‘Ye vohāraṃ gacchantī’ti iminā pana padena yo yo yattha yattha janapade yadā yadā vohāraṃ gacchati, antamaso aṭṭhimayopi cammamayopi rukkhaphalabījamayopi samuṭṭhāpitarūpopi asamuṭṭhāpitarūpopi sabbo saṅgahito’’ti (pārā. aṭṭha. 2.583-584) –

    વુત્તનયેન વેદિતબ્બં.

    Vuttanayena veditabbaṃ.

    એત્થ ચ પાકતિકો નામ એતરહિ પકતિકહાપણો. રુક્ખફલબીજમયોતિ તિન્તિણિકાદિરુક્ખાનં ફલબીજેન કતો.

    Ettha ca pākatiko nāma etarahi pakatikahāpaṇo. Rukkhaphalabījamayoti tintiṇikādirukkhānaṃ phalabījena kato.

    જાતરૂપકં સુવણ્ણં. યથાહ પાળિયં ‘‘જાતરૂપં નામ સત્થુવણ્ણો વુચ્ચતી’’તિ (પારા॰ ૫૮૪). નિસ્સજ્જિત્વાતિ એત્થ ‘‘તેના’’તિ લબ્ભતિ, ‘‘ભિક્ખુના’’તિ ઇમિના યુજ્જતિ, એવં સાદિતભિક્ખુનાતિ અત્થો. નિસ્સજ્જિત્વાતિ અત્તના ઉગ્ગહિતં વા પરેન ઉગ્ગહાપિતં વા ઉપનિક્ખિપિતસ્સ સાદિયનવસેન સાદિતં વા રજતં વા જાતરૂપં વા ‘‘તેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા’’તિ (પારા॰ ૫૮૪) વચનતો સઙ્ઘમજ્ઝે ઉપસઙ્કમિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગય્હ ‘‘અહં ભન્તે રૂપિયં પટિગ્ગહેસિં, ઇદં મે નિસ્સગ્ગિયં, ઇમાહં નિસ્સજ્જામી’’તિ નિસ્સજ્જિત્વાતિ વુત્તં હોતિ.

    Jātarūpakaṃ suvaṇṇaṃ. Yathāha pāḷiyaṃ ‘‘jātarūpaṃ nāma satthuvaṇṇo vuccatī’’ti (pārā. 584). Nissajjitvāti ettha ‘‘tenā’’ti labbhati, ‘‘bhikkhunā’’ti iminā yujjati, evaṃ sāditabhikkhunāti attho. Nissajjitvāti attanā uggahitaṃ vā parena uggahāpitaṃ vā upanikkhipitassa sādiyanavasena sāditaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā ‘‘tena bhikkhunā saṅghaṃ upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggahetvā’’ti (pārā. 584) vacanato saṅghamajjhe upasaṅkamitvā vuḍḍhānaṃ bhikkhūnaṃ pāde vanditvā ukkuṭikaṃ nisīditvā añjaliṃ paggayha ‘‘ahaṃ bhante rūpiyaṃ paṭiggahesiṃ, idaṃ me nissaggiyaṃ, imāhaṃ nissajjāmī’’ti nissajjitvāti vuttaṃ hoti.

    આપત્તિ દેસેતબ્બાવાતિ અત્તના એવ આપન્નં નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં તસ્મિં સઙ્ઘમજ્ઝે એવમેવ નિસીદિત્વા દેસેતબ્બા. એવં દેસિતા આપત્તિ સઙ્ઘાનુમતેન બ્યત્તેન પટિબલેન ભિક્ખુના પટિગ્ગહેતબ્બા. વુત્તઞ્હેતં ‘‘બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા’’તિ (પારા॰ ૫૮૪).

    Āpattidesetabbāvāti attanā eva āpannaṃ nissaggiyaṃ pācittiyaṃ tasmiṃ saṅghamajjhe evameva nisīditvā desetabbā. Evaṃ desitā āpatti saṅghānumatena byattena paṭibalena bhikkhunā paṭiggahetabbā. Vuttañhetaṃ ‘‘byattena bhikkhunā paṭibalena āpatti paṭiggahetabbā’’ti (pārā. 584).

    ૬૯૯. રજતન્તિ રૂપિયં. જાતરૂપન્તિ સુવણ્ણં. ઇમિના પદદ્વયેન કતાકતં સબ્બં સઙ્ગણ્હાતિ. ઉભિન્નં માસકોતિ જાતરૂપમાસકો, રજતમાસકોપિ ચાતિ વુત્તં હોતિ. ઇધ રજતમાસકોતિ ‘‘રજત’’ન્તિ પદભાજને (પારા॰ ૫૮૪) વુત્તકહાપણાદિ પઞ્ચપ્પકારો માસકો ગહિતો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘વુત્તપ્પકારો સબ્બોપિ રજતમાસકો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૮૩-૫૮૪). ઇધ ‘‘જાતરૂપમાસકો’’તિ વિસું ગહિતત્તા કહાપણપદેન સુવણ્ણકહાપણં વજ્જેત્વા ઇતરદ્વયમેવ વત્તબ્બં. ‘‘નિસ્સગ્ગિયાવહ’’ન્તિ ઇદં અત્તનો અત્થાય ઉગ્ગણ્હનઉગ્ગણ્હાપનસાદિયનાનિ કરોન્તં સન્ધાયાહ. ‘‘તત્થા’’તિઆદિના વક્ખમાનનયેન દુક્કટાવહઞ્ચ હોતેવ.

    699.Rajatanti rūpiyaṃ. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Iminā padadvayena katākataṃ sabbaṃ saṅgaṇhāti. Ubhinnaṃ māsakoti jātarūpamāsako, rajatamāsakopi cāti vuttaṃ hoti. Idha rajatamāsakoti ‘‘rajata’’nti padabhājane (pārā. 584) vuttakahāpaṇādi pañcappakāro māsako gahito. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘vuttappakāro sabbopi rajatamāsako’’ti (pārā. aṭṭha. 2.583-584). Idha ‘‘jātarūpamāsako’’ti visuṃ gahitattā kahāpaṇapadena suvaṇṇakahāpaṇaṃ vajjetvā itaradvayameva vattabbaṃ. ‘‘Nissaggiyāvaha’’nti idaṃ attano atthāya uggaṇhanauggaṇhāpanasādiyanāni karontaṃ sandhāyāha. ‘‘Tatthā’’tiādinā vakkhamānanayena dukkaṭāvahañca hoteva.

    ૭૦૦-૧. મુત્તાદીનં ઇમસ્મિં સિક્ખાપદવિભઙ્ગે અવુત્તત્તેપિ પાચિત્તિયકણ્ડે નવમવગ્ગે દુતિયસ્સ રતનસિક્ખાપદસ્સ પદભાજને ‘‘રતનં નામ મુત્તા મણિ વેળુરિયો સઙ્ખો સિલા પવાલં રજતં જાતરૂપં લોહિતઙ્કો મસારગલ્લ’’ન્તિ (પાચિ॰ ૫૦૬) વુત્તાનં દસન્નં રતનાનં ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે નિસ્સગ્ગિયવત્થું કત્વા વુત્તં રજતં, જાતરૂપઞ્ચ વજ્જેત્વા અવસિટ્ઠાનં અટ્ઠન્નં રતનાનં દુક્કટવત્થુભાવો ઇમસ્સ અટ્ઠકથાયં વવત્થાપિતોતિ દસ્સનત્થમાહ ‘‘મુત્તા…પે॰… મસારગલ્લ’’ન્તિ. એત્થ વેળુરિયો ગાથાબન્ધવસેન ન વુત્તો , સો એકયોગનિદ્દિટ્ઠાનં સત્તન્નં રતનાનં ગહણેનેવ ગય્હતિ. મુત્તાદયો યથાદસ્સિતસરૂપાયેવ. બ્રહ્મજાલાદિસુત્તન્તવસેનાપિ ‘‘અકપ્પિયા’’તિ સિદ્ધાનં સત્તધઞ્ઞાદીનં પટિગ્ગહણે આપત્તિં દસ્સેતુમાહ ‘‘ધઞ્ઞાની’’તિઆદિ.

    700-1.Muttādīnaṃ imasmiṃ sikkhāpadavibhaṅge avuttattepi pācittiyakaṇḍe navamavagge dutiyassa ratanasikkhāpadassa padabhājane ‘‘ratanaṃ nāma muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavālaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅko masāragalla’’nti (pāci. 506) vuttānaṃ dasannaṃ ratanānaṃ imasmiṃ sikkhāpade nissaggiyavatthuṃ katvā vuttaṃ rajataṃ, jātarūpañca vajjetvā avasiṭṭhānaṃ aṭṭhannaṃ ratanānaṃ dukkaṭavatthubhāvo imassa aṭṭhakathāyaṃ vavatthāpitoti dassanatthamāha ‘‘muttā…pe… masāragalla’’nti. Ettha veḷuriyo gāthābandhavasena na vutto , so ekayoganiddiṭṭhānaṃ sattannaṃ ratanānaṃ gahaṇeneva gayhati. Muttādayo yathādassitasarūpāyeva. Brahmajālādisuttantavasenāpi ‘‘akappiyā’’ti siddhānaṃ sattadhaññādīnaṃ paṭiggahaṇe āpattiṃ dassetumāha ‘‘dhaññānī’’tiādi.

    ૭૦૨. રતનસિક્ખાપદેયેવ ‘‘રતનસમ્મત’’ન્તિ આગતં કપ્પિયવત્થું પટિગ્ગણ્હતો અનાપત્તિભાવં દસ્સેતુમાહ ‘‘મુગ્ગમાસાદિક’’ન્તિઆદિ.

    702.Ratanasikkhāpadeyeva ‘‘ratanasammata’’nti āgataṃ kappiyavatthuṃ paṭiggaṇhato anāpattibhāvaṃ dassetumāha ‘‘muggamāsādika’’ntiādi.

    ૭૦૩-૪. એવં તિપ્પકારેન ઠિતં વત્થું ગણ્હતો અધિપ્પાયનાનત્તેન સમ્ભવન્તં આપત્તિપ્પભેદં દસ્સેતુમાહ ‘‘તત્થા’’તિઆદિ. તત્થાતિ તેસુ તીસુ નિસ્સગ્ગિયાદિવત્થૂસુ. સઙ્ઘાદીનન્તિ સઙ્ઘગણપુગ્ગલચેતિયાદીનં. તન્તિ નિસ્સગ્ગિયવત્થું. સબ્બત્થાયાતિ સબ્બેસં અત્થાયાતિ વિગ્ગહો. અત્તનો અત્થાય ચ સઙ્ઘાદીનમત્થાય ચ દુક્કટવત્થું ગણ્હન્તસ્સાપિ દુક્કટમેવ હોતીતિ અત્થો. અવુત્તસમુચ્ચયેનેત્થ ચ-સદ્દેન ‘‘સબ્બમ્પિ નિક્ખિપનત્થાય ભણ્ડાગારિકસીસેન સમ્પટિચ્છતો ઉપરિ રતનસિક્ખાપદે આગતવસેન પાચિત્તિય’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૮૩-૫૮૪) અટ્ઠકથાય વુત્તવિનિચ્છયવિસેસસ્સ સઙ્ગહો કતો.

    703-4. Evaṃ tippakārena ṭhitaṃ vatthuṃ gaṇhato adhippāyanānattena sambhavantaṃ āpattippabhedaṃ dassetumāha ‘‘tatthā’’tiādi. Tatthāti tesu tīsu nissaggiyādivatthūsu. Saṅghādīnanti saṅghagaṇapuggalacetiyādīnaṃ. Tanti nissaggiyavatthuṃ. Sabbatthāyāti sabbesaṃ atthāyāti viggaho. Attano atthāya ca saṅghādīnamatthāya ca dukkaṭavatthuṃ gaṇhantassāpi dukkaṭameva hotīti attho. Avuttasamuccayenettha ca-saddena ‘‘sabbampi nikkhipanatthāya bhaṇḍāgārikasīsena sampaṭicchato upari ratanasikkhāpade āgatavasena pācittiya’’nti (pārā. aṭṭha. 2.583-584) aṭṭhakathāya vuttavinicchayavisesassa saṅgaho kato.

    ૭૦૫. કહાપણાદીનન્તિ આદિ-સદ્દેન સુવણ્ણાદીનં સઙ્ગહો. ‘‘સહસ્સ’’ન્તિ ઇદં ઉપલક્ખણં, સહસ્સમ્પીતિ વુત્તં હોતિ.

    705.Kahāpaṇādīnanti ādi-saddena suvaṇṇādīnaṃ saṅgaho. ‘‘Sahassa’’nti idaṃ upalakkhaṇaṃ, sahassampīti vuttaṃ hoti.

    ૭૦૬. થવિકાદીસૂતિ આદિ-સદ્દેન સિથિલપૂરિતાનિ ભાજનાનિ ગહિતાનિ. ‘‘સિથિલબદ્ધેસૂ’’તિ વિસેસનેન બ્યતિરેકવસેન ‘‘ઘનબદ્ધે, પન ઘનપૂરિતે વા એકાવ આપત્તી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૮૩-૫૮૪) અટ્ઠકથાસેસં દીપેતિ.

    706.Thavikādīsūti ādi-saddena sithilapūritāni bhājanāni gahitāni. ‘‘Sithilabaddhesū’’ti visesanena byatirekavasena ‘‘ghanabaddhe, pana ghanapūrite vā ekāva āpattī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.583-584) aṭṭhakathāsesaṃ dīpeti.

    ૭૦૭. ઉપનિક્ખિત્તસાદિયનકમ્મં દસ્સેતુમાહ ‘‘ઇદ’’ન્તિઆદિ. ગણ્હિતુકામોપીતિ એત્થ ‘‘હોતૂ’’તિ સેસો. નિસેધેતબ્બમેવાતિ કાયેન વા વાચાય વા ‘‘ઇદં ન કપ્પતી’’તિ પટિક્ખિપિતબ્બમેવ, એવં સતિ અનાપત્તિયેવાતિ અત્થો. અયમત્થો અટ્ઠકથાયં ‘‘કાયવાચાહિ વા અપ્પટિક્ખિપિત્વાપિ સુદ્ધચિત્તો હુત્વા ‘નયિદં અમ્હાકં કપ્પતી’તિ ન સાદિયતિ, અનાપત્તિયેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૮૩-૫૮૪) આગતોયેવ.

    707. Upanikkhittasādiyanakammaṃ dassetumāha ‘‘ida’’ntiādi. Gaṇhitukāmopīti ettha ‘‘hotū’’ti seso. Nisedhetabbamevāti kāyena vā vācāya vā ‘‘idaṃ na kappatī’’ti paṭikkhipitabbameva, evaṃ sati anāpattiyevāti attho. Ayamattho aṭṭhakathāyaṃ ‘‘kāyavācāhi vā appaṭikkhipitvāpi suddhacitto hutvā ‘nayidaṃ amhākaṃ kappatī’ti na sādiyati, anāpattiyevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.583-584) āgatoyeva.

    ૭૦૮. તં વત્થુન્તિ તથા પટિક્ખિત્તં વત્થું. ઠપેત્વા યદિ ગચ્છતીતિ ‘‘તુમ્હે ગણ્હથ વા, મા વા, દિન્નં દિન્નમેવા’’તિ સચે સો ઠપેત્વાવ ગચ્છતિ. યથા તં ન વિનસ્સતિ, તથા તં ગોપયિતબ્બન્તિ યોજના. ‘‘અઞ્ઞો તત્થ આગન્ત્વા પુચ્છતી’’તિઆદિના અટ્ઠકથાય વુત્તનયેન તત્થાગતેન કપ્પિયકારકેન ‘‘કિમિદ’’ન્તિ પુચ્છિતે સરૂપં આવિ કત્વા ‘‘ગોપયિસ્સામહં ભન્તે, ગુત્તટ્ઠાનં દસ્સેથા’’તિ વુત્તે ‘‘ઇમં ગહેત્વા એહી’’તિ અવત્વા સત્તભૂમિકમ્પિ પાસાદં અભિરુહિત્વા ‘‘ઇધ ઠપેહી’’તિ અવત્વા ‘‘ઇદં ગુત્તટ્ઠાન’’ન્તિ સુરક્ખિતટ્ઠાનં દસ્સેત્વા તત્થ ઠપિતે અગ્ગળં દત્વા રક્ખિતબ્બન્તિ વુત્તં હોતિ.

    708.Taṃvatthunti tathā paṭikkhittaṃ vatthuṃ. Ṭhapetvā yadi gacchatīti ‘‘tumhe gaṇhatha vā, mā vā, dinnaṃ dinnamevā’’ti sace so ṭhapetvāva gacchati. Yathā taṃ na vinassati, tathā taṃ gopayitabbanti yojanā. ‘‘Añño tattha āgantvā pucchatī’’tiādinā aṭṭhakathāya vuttanayena tatthāgatena kappiyakārakena ‘‘kimida’’nti pucchite sarūpaṃ āvi katvā ‘‘gopayissāmahaṃ bhante, guttaṭṭhānaṃ dassethā’’ti vutte ‘‘imaṃ gahetvā ehī’’ti avatvā sattabhūmikampi pāsādaṃ abhiruhitvā ‘‘idha ṭhapehī’’ti avatvā ‘‘idaṃ guttaṭṭhāna’’nti surakkhitaṭṭhānaṃ dassetvā tattha ṭhapite aggaḷaṃ datvā rakkhitabbanti vuttaṃ hoti.

    ૭૦૯. ગુત્તટ્ઠાનં ગહેત્વા ગચ્છન્તસ્સ કપ્પિયકારકસ્સ અવત્તબ્બવોહારં દસ્સેતુમાહ ‘‘આહરેદમિદ’’ન્તિઆદિ. અકપ્પિયન્તિ એત્થ ‘‘વચન’’ન્તિ લબ્ભતિ. એવં અકપ્પિયવચનં અવત્વા સુરક્ખિતટ્ઠાને આહરિત્વા ઠપિતે કિં કાતબ્બન્તિ? વિક્કાયિકે પત્તચીવરાદિકપ્પિયભણ્ડે આહટે ‘‘અમ્હાકં ઇમિના અત્થો, ઇમસ્સ એવરૂપં મૂલમ્પિ અત્થિ, કપ્પિયકારકો એવ નત્થી’’તિ વત્વા તેન ‘‘અહં કપ્પિયકારકો, મય્હં દસ્સેથા’’તિ વુત્તે સચે રુચ્ચતિ, દ્વારં વિવરિત્વા ‘‘ઇદં ગણ્હા’’તિ અવત્વા ‘‘એત્થ ઠપિત’’ન્તિ દસ્સેત્વા તસ્મિં તસ્સ અગ્ઘપ્પમાણં ગહેત્વા દેન્તે અધિવાસેતબ્બં. અતિરેકં ગણ્હન્તે ‘‘મયં તુમ્હાકં ભણ્ડં ન ગણ્હામ, ગચ્છથા’’તિ નીહરિત્વા અગ્ગળં દત્વા કપ્પિયકારકે લદ્ધે ‘‘અમ્હાકં એવરૂપેન અત્થો, ઇદં નામ મૂલં અત્થી’’તિ વત્વા તેન કિણિત્વા દિન્ને અધિવાસેતબ્બન્તિ અટ્ઠકથાયં વુત્તનયેન પટિપજ્જિતબ્બં.

    709. Guttaṭṭhānaṃ gahetvā gacchantassa kappiyakārakassa avattabbavohāraṃ dassetumāha ‘‘āharedamida’’ntiādi. Akappiyanti ettha ‘‘vacana’’nti labbhati. Evaṃ akappiyavacanaṃ avatvā surakkhitaṭṭhāne āharitvā ṭhapite kiṃ kātabbanti? Vikkāyike pattacīvarādikappiyabhaṇḍe āhaṭe ‘‘amhākaṃ iminā attho, imassa evarūpaṃ mūlampi atthi, kappiyakārako eva natthī’’ti vatvā tena ‘‘ahaṃ kappiyakārako, mayhaṃ dassethā’’ti vutte sace ruccati, dvāraṃ vivaritvā ‘‘idaṃ gaṇhā’’ti avatvā ‘‘ettha ṭhapita’’nti dassetvā tasmiṃ tassa agghappamāṇaṃ gahetvā dente adhivāsetabbaṃ. Atirekaṃ gaṇhante ‘‘mayaṃ tumhākaṃ bhaṇḍaṃ na gaṇhāma, gacchathā’’ti nīharitvā aggaḷaṃ datvā kappiyakārake laddhe ‘‘amhākaṃ evarūpena attho, idaṃ nāma mūlaṃ atthī’’ti vatvā tena kiṇitvā dinne adhivāsetabbanti aṭṭhakathāyaṃ vuttanayena paṭipajjitabbaṃ.

    ૭૧૦. ઠપેત્વા રૂપિયગ્ગાહન્તિ અનન્તરસિક્ખાપદે વક્ખમાનસરૂપં સુવણ્ણાદિરૂપિયં પટિગ્ગહેત્વા નિસ્સજ્જિત્વા દેસિતાપત્તિકં પુગ્ગલં ઠપેત્વા. નિસ્સટ્ઠપરિવત્તિતન્તિ એત્થ નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિયા દેસિતાય ‘‘સચે તત્થ આગચ્છતિ આરામિકો વા ઉપાસકો વા’’તિઆદિના (પારા॰ ૫૮૪) પદભાજને વુત્તનયેન તત્થાગતં કપ્પિયકારકં ‘‘આવુસો ઇમં જાના’’તિ વત્વા ‘‘ઇમિના કિં આહરિય્યતૂ’’તિ તેન વુત્તે ‘‘ઇમં વા ઇમં વા આહરા’’તિ અવત્વા ‘‘કપ્પિયં આચિક્ખિતબ્બં સપ્પિ વા તેલં વા મધુ વા ફાણિતં વા’’તિ (પારા॰ ૫૮૪) વુત્તત્તા ભિક્ખૂનં કપ્પિયવત્થુમત્તે આચિક્ખિતે તેન નિસ્સટ્ઠવત્થું પરિવત્તેત્વા આહટં કપ્પિયભણ્ડન્તિ અત્થો.

    710.Ṭhapetvā rūpiyaggāhanti anantarasikkhāpade vakkhamānasarūpaṃ suvaṇṇādirūpiyaṃ paṭiggahetvā nissajjitvā desitāpattikaṃ puggalaṃ ṭhapetvā. Nissaṭṭhaparivattitanti ettha nissajjitvā āpattiyā desitāya ‘‘sace tattha āgacchati ārāmiko vā upāsako vā’’tiādinā (pārā. 584) padabhājane vuttanayena tatthāgataṃ kappiyakārakaṃ ‘‘āvuso imaṃ jānā’’ti vatvā ‘‘iminā kiṃ āhariyyatū’’ti tena vutte ‘‘imaṃ vā imaṃ vā āharā’’ti avatvā ‘‘kappiyaṃ ācikkhitabbaṃ sappi vā telaṃ vā madhu vā phāṇitaṃ vā’’ti (pārā. 584) vuttattā bhikkhūnaṃ kappiyavatthumatte ācikkhite tena nissaṭṭhavatthuṃ parivattetvā āhaṭaṃ kappiyabhaṇḍanti attho.

    ૭૧૧. અત્તનો પત્તભાગમ્પીતિ તથા આહટે કપ્પિયભણ્ડે સઙ્ઘસ્સ ભાજિયમાને અત્તનો વસ્સગ્ગેન અત્તનો પત્તકોટ્ઠાસમ્પિ. પટિગ્ગાહકભિક્ખુનોતિ રૂપિયં પટિગ્ગહેત્વા આપજ્જિત્વા નિસ્સજ્જિત્વા દેસિતાપત્તિકસ્સ ભિક્ખુનો ન વટ્ટતીતિ સમ્બન્ધો. અઞ્ઞતોતિ અત્તતો અઞ્ઞસ્મા પબ્બજિતમનુસ્સામનુસ્સતિરચ્છાનગતિત્થિપુરિસાનં અઞ્ઞતરતો. લદ્ધન્તિ તેહિ અત્તના લદ્ધકોટ્ઠાસતો દિન્નવસેનપિ લદ્ધં તં વત્થું.

    711.Attanopattabhāgampīti tathā āhaṭe kappiyabhaṇḍe saṅghassa bhājiyamāne attano vassaggena attano pattakoṭṭhāsampi. Paṭiggāhakabhikkhunoti rūpiyaṃ paṭiggahetvā āpajjitvā nissajjitvā desitāpattikassa bhikkhuno na vaṭṭatīti sambandho. Aññatoti attato aññasmā pabbajitamanussāmanussatiracchānagatitthipurisānaṃ aññatarato. Laddhanti tehi attanā laddhakoṭṭhāsato dinnavasenapi laddhaṃ taṃ vatthuṃ.

    ૭૧૨. યં કિઞ્ચિ પચ્ચયન્તિ તં વત્થું પરિવત્તેત્વા ગહિતેસુ ચતૂસુ પચ્ચયેસુ અઞ્ઞતરમ્પિ પચ્ચયં. અન્તમસો પથવિં ખણિત્વા ઉપ્પાદિતોદકમ્પિ દારૂહિ આદિત્તઅગ્ગિમ્પિ તેલેન જલિતપદીપમ્પિ રુક્ખે વા ગેહે વા પકતિછાયમ્પિ તાલપણ્ણમ્પિ ઉપભોગપરિભોગારહં અઞ્ઞમ્પિ યં કિઞ્ચીતિ અટ્ઠકથાય વુત્તનયં ઇમિનાવ સઙ્ગહિતન્તિ ગહેતબ્બં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અન્તમસો મક્કટાદીહિ તતો હરિત્વા અરઞ્ઞે ઠપિતં વા તેસં હત્થતો ગળિત્વા તિરચ્છાનપરિગ્ગહિતમ્પિ પંસુકૂલમ્પિ ન વટ્ટતિયેવા’’તિઆદિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૮૩-૫૮૪), ‘‘રૂપિયપટિગ્ગાહકસ્સ પન કેનચિ પરિયાયેન તતો ઉપ્પન્નપચ્ચયપરિભોગો ન વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૮૫) ચાતિ. ભિક્ખુનોતિ રૂપિયપટિગ્ગાહકસ્સ ભિક્ખુસ્સ.

    712.Yaṃ kiñci paccayanti taṃ vatthuṃ parivattetvā gahitesu catūsu paccayesu aññatarampi paccayaṃ. Antamaso pathaviṃ khaṇitvā uppāditodakampi dārūhi ādittaaggimpi telena jalitapadīpampi rukkhe vā gehe vā pakatichāyampi tālapaṇṇampi upabhogaparibhogārahaṃ aññampi yaṃ kiñcīti aṭṭhakathāya vuttanayaṃ imināva saṅgahitanti gahetabbaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘antamaso makkaṭādīhi tato haritvā araññe ṭhapitaṃ vā tesaṃ hatthato gaḷitvā tiracchānapariggahitampi paṃsukūlampi na vaṭṭatiyevā’’tiādi (pārā. aṭṭha. 2.583-584), ‘‘rūpiyapaṭiggāhakassa pana kenaci pariyāyena tato uppannapaccayaparibhogo na vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.585) cāti. Bhikkhunoti rūpiyapaṭiggāhakassa bhikkhussa.

    ૭૧૩. અજ્ઝારામે વાતિ ઉપરિ વક્ખમાનલક્ખણેન પરિચ્છિન્ને અજ્ઝારામે વા. તં રૂપિયં, ‘‘પતિતં દિસ્વા’’તિ સેસો. અજ્ઝાવસથેપિ વાતિ વક્ખમાનલક્ખણે અન્તોઆવાસે ચ. નિક્ખિપન્તસ્સાતિ ‘‘યસ્સ ભવિસ્સતિ, સો હરિસ્સતી’’તિ વુત્તે ઠાને તસ્મિં વત્થુસ્મિં ગણનઞ્ચ ઉપલક્ખણઞ્ચ સલ્લક્ખેત્વા ઠપેન્તસ્સ.

    713.Ajjhārāme vāti upari vakkhamānalakkhaṇena paricchinne ajjhārāme vā. Taṃ rūpiyaṃ, ‘‘patitaṃ disvā’’ti seso. Ajjhāvasathepi vāti vakkhamānalakkhaṇe antoāvāse ca. Nikkhipantassāti ‘‘yassa bhavissati, so harissatī’’ti vutte ṭhāne tasmiṃ vatthusmiṃ gaṇanañca upalakkhaṇañca sallakkhetvā ṭhapentassa.

    ૭૧૪. તિકપાચિત્તિયં વુત્તન્તિ ‘‘રૂપિયે રૂપિયસઞ્ઞી, વેમતિકો, અરૂપિયસઞ્ઞી રૂપિયં પટિગ્ગણ્હાતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૮૬) ભગવતા પાચિત્તિયં વુત્તં. દુક્કટન્તિ એત્થ ‘‘દ્વિકદુક્કટ’’ન્તિ સામત્થિયા લબ્ભતિ.

    714.Tikapācittiyaṃ vuttanti ‘‘rūpiye rūpiyasaññī, vematiko, arūpiyasaññī rūpiyaṃ paṭiggaṇhāti, nissaggiyaṃ pācittiya’’nti (pārā. 586) bhagavatā pācittiyaṃ vuttaṃ. Dukkaṭanti ettha ‘‘dvikadukkaṭa’’nti sāmatthiyā labbhati.

    ૭૧૫. ક્રિયાક્રિયન્તિ ગહણેન આપજ્જનતો કિરિયં. પટિક્ખેપસ્સ અકરણતો અકિરિયન્તિ.

    715.Kriyākriyanti gahaṇena āpajjanato kiriyaṃ. Paṭikkhepassa akaraṇato akiriyanti.

    રૂપિયપટિગ્ગહણકથાવણ્ણના.

    Rūpiyapaṭiggahaṇakathāvaṇṇanā.

    ૭૧૬-૭. નિસ્સગ્ગિયસ્સાપિ વત્થુન્તિ ‘‘નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયસ્સ વત્થૂ’’તિ પઠમસિક્ખાપદે નિદ્દિટ્ઠેસુ રજતાદીસુ ચતૂસુ અઞ્ઞતરં વત્થું. દુક્કટસ્સ ચ વત્થું વાતિ પઠમં દસ્સિતમુત્તાદિદુક્કટવત્થૂસુ અઞ્ઞતરં વા, ઇહોભયત્થ હેતુફલસમ્બન્ધે સામિવચનં. કપ્પિયસ્સ ચ વત્થું વાતિ યથાદસ્સિતેસુ એવ મુગ્ગમાસાદિકપ્પિયવત્થૂસુ અઞ્ઞતરં વા, ઇહ અવયવાવયવિસમ્બન્ધે સામિવચનં. અવયવાવયવીનં અભેદેપિ ભેદૂપચારવસેન યથા ‘‘સિલાપુત્તકસ્સ સરીર’’ન્તિ કપ્પિયવત્થુન્તિ વુત્તં હોતિ ‘‘કપ્પિયેન વત્થુના’’તિ વક્ખમાનત્તા. ઇદાનેત્થ દુક્કટવત્થુનો, કપ્પિયવત્થુનો ચ નિસ્સગ્ગિયવત્થુના પરિવત્તિતત્તા આપત્તિ હોતીતિ ગહેતબ્બં. નિસ્સગ્ગિયવત્થુના યો પરિવત્તેતિ, તસ્સ આપત્તીતિ યોજના.

    716-7.Nissaggiyassāpivatthunti ‘‘nissaggiyapācittiyassa vatthū’’ti paṭhamasikkhāpade niddiṭṭhesu rajatādīsu catūsu aññataraṃ vatthuṃ. Dukkaṭassa ca vatthuṃ vāti paṭhamaṃ dassitamuttādidukkaṭavatthūsu aññataraṃ vā, ihobhayattha hetuphalasambandhe sāmivacanaṃ. Kappiyassa ca vatthuṃ vāti yathādassitesu eva muggamāsādikappiyavatthūsu aññataraṃ vā, iha avayavāvayavisambandhe sāmivacanaṃ. Avayavāvayavīnaṃ abhedepi bhedūpacāravasena yathā ‘‘silāputtakassa sarīra’’nti kappiyavatthunti vuttaṃ hoti ‘‘kappiyena vatthunā’’ti vakkhamānattā. Idānettha dukkaṭavatthuno, kappiyavatthuno ca nissaggiyavatthunā parivattitattā āpatti hotīti gahetabbaṃ. Nissaggiyavatthunā yo parivatteti, tassa āpattīti yojanā.

    દુક્કટસ્સ વત્થુના, કપ્પિયેન ચ વત્થુના વત્થું નિસ્સગ્ગિયસ્સ પરિવત્તેતિ, આપત્તીતિ યોજના. ઇધ ઉભયત્થાપિ પરિવત્તિતસ્સ નિસ્સગ્ગિયવત્થુત્તા આપત્તિ હોતિ. એવં તીસુપિ ઠાનેસુ ‘‘આપત્તી’’તિ સામઞ્ઞવચનેન નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયમેવ વુત્તન્તિ પકરણતો લબ્ભતિ.

    Dukkaṭassa vatthunā, kappiyena ca vatthunā vatthuṃ nissaggiyassa parivatteti, āpattīti yojanā. Idha ubhayatthāpi parivattitassa nissaggiyavatthuttā āpatti hoti. Evaṃ tīsupi ṭhānesu ‘‘āpattī’’ti sāmaññavacanena nissaggiyapācittiyameva vuttanti pakaraṇato labbhati.

    ૭૧૮. દુક્કટસ્સેવ વત્થુના દુક્કટસ્સ ચ વત્થું વા પરિવત્તેતિ, દુક્કટન્તિ યોજના. ‘‘વત્થું વા કપ્પિયસ્સા’’તિ ઇદં વુત્તનયમેવ, કપ્પિયવત્થુન્તિ વુત્તં હોતિ. ઇમસ્સ કપ્પિયવત્થુનોપિ દુક્કટવત્થુના પરિવત્તિતત્તા દુક્કટં હોતીતિ ગહેતબ્બં.

    718. Dukkaṭasseva vatthunā dukkaṭassa ca vatthuṃ vā parivatteti, dukkaṭanti yojanā. ‘‘Vatthuṃ vā kappiyassā’’ti idaṃ vuttanayameva, kappiyavatthunti vuttaṃ hoti. Imassa kappiyavatthunopi dukkaṭavatthunā parivattitattā dukkaṭaṃ hotīti gahetabbaṃ.

    ૭૧૯. ‘‘વત્થુના કપ્પિયસ્સા’’તિ ઇદમ્પિ વુત્તનયમેવ. કપ્પિયવત્થુનાપિ પરિવત્તિતે દુક્કટવત્થુવસેન દુક્કટં હોતીતિ આહ ‘‘તથા’’તિ.

    719.‘‘Vatthunā kappiyassā’’ti idampi vuttanayameva. Kappiyavatthunāpi parivattite dukkaṭavatthuvasena dukkaṭaṃ hotīti āha ‘‘tathā’’ti.

    ૭૨૦. ‘‘તથા’’તિ ઇમિના ‘‘વત્થુનો’’તિ ઇદં આકડ્ઢતિ. ‘‘નિસ્સગ્ગિયસ્સા’’તિ ઇમિના પાચિત્તિયમાહ. પુબ્બન્તિ પઠમં, પુબ્બે વુત્તરૂપિયપટિગ્ગહણસિક્ખાપદેતિ વુત્તં હોતિ. ઇમિનાતિ રૂપિયસંવોહારસિક્ખાપદેન. પરિવત્તનં વારિતન્તિ સમ્બન્ધો.

    720. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘vatthuno’’ti idaṃ ākaḍḍhati. ‘‘Nissaggiyassā’’ti iminā pācittiyamāha. Pubbanti paṭhamaṃ, pubbe vuttarūpiyapaṭiggahaṇasikkhāpadeti vuttaṃ hoti. Imināti rūpiyasaṃvohārasikkhāpadena. Parivattanaṃ vāritanti sambandho.

    ૭૨૧. રૂપિયન્તિ ચ સઞ્ઞિસ્સાતિ ‘‘રૂપિયં નામ સત્થુવણ્ણો કહાપણો લોહમાસકો દારુમાસકો જતુમાસકો, યે વોહારં ગચ્છન્તી’’તિ (પારા॰ ૫૮૯) પદભાજને વુત્તેસુ રૂપિયસઞ્ઞિતેસુ વત્થૂસુ ‘‘અઞ્ઞતર’’ન્તિ સઞ્ઞિસ્સ. અરૂપિયેતિ ખરપત્તાદિમ્હિ. તેન અરૂપિયેન. ‘‘ચેતાપેન્તસ્સ અરૂપિય’’ન્તિ પદચ્છેદો. ‘‘અરૂપિયે રૂપિયસઞ્ઞી રૂપિયં ચેતાપેતિ , નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૯૧) વુત્તત્તા રૂપિયપરિવત્તને દુક્કટસ્સ અભાવતો, પાચિત્તિયસ્સ ચ સમ્ભવતો રૂપિયં ન ગહેતબ્બં. અરૂપિયે રૂપિયં ઇતિ સઞ્ઞિસ્સ ચ વિમતિસ્સ ચ અરૂપિયં ચેતાપેન્તસ્સ તેન દ્વે દુક્કટાનિ હોન્તીતિ યોજના.

    721.Rūpiyanti ca saññissāti ‘‘rūpiyaṃ nāma satthuvaṇṇo kahāpaṇo lohamāsako dārumāsako jatumāsako, ye vohāraṃ gacchantī’’ti (pārā. 589) padabhājane vuttesu rūpiyasaññitesu vatthūsu ‘‘aññatara’’nti saññissa. Arūpiyeti kharapattādimhi. Tena arūpiyena. ‘‘Cetāpentassa arūpiya’’nti padacchedo. ‘‘Arūpiye rūpiyasaññī rūpiyaṃ cetāpeti , nissaggiyaṃ pācittiya’’nti (pārā. 591) vuttattā rūpiyaparivattane dukkaṭassa abhāvato, pācittiyassa ca sambhavato rūpiyaṃ na gahetabbaṃ. Arūpiye rūpiyaṃ iti saññissa ca vimatissa ca arūpiyaṃ cetāpentassa tena dve dukkaṭāni hontīti yojanā.

    ૭૨૨. અરૂપિયે અરૂપિયન્તિ સઞ્ઞિસ્સાતિ એત્થ ‘‘અરૂપિયં પરિવત્તેન્તસ્સા’’તિ સેસો. પઞ્ચહીતિ સહત્થે કરણવચનં, ‘‘સહધમ્મિકેહી’’તિ સેસો, પઞ્ચહિ સહધમ્મિકેહિ સદ્ધિન્તિ અત્થો. વદતોતિ વોહરતો, કયવિક્કયં કરોન્તસ્સાતિ અત્થો. ભિક્ખુભિક્ખુનિસામણેરસામણેરિસિક્ખમાનાસઙ્ખાતેહિ પઞ્ચહિ સહધમ્મિકેહિ અરૂપિયં પરિવત્તેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ અત્થો.

    722.Arūpiye arūpiyanti saññissāti ettha ‘‘arūpiyaṃ parivattentassā’’ti seso. Pañcahīti sahatthe karaṇavacanaṃ, ‘‘sahadhammikehī’’ti seso, pañcahi sahadhammikehi saddhinti attho. Vadatoti voharato, kayavikkayaṃ karontassāti attho. Bhikkhubhikkhunisāmaṇerasāmaṇerisikkhamānāsaṅkhātehi pañcahi sahadhammikehi arūpiyaṃ parivattentassa anāpattīti attho.

    ૭૨૩. સંવોહારેન સમુટ્ઠાનતો ક્રિયસમુટ્ઠાનં.

    723. Saṃvohārena samuṭṭhānato kriyasamuṭṭhānaṃ.

    રૂપિયસંવોહારકથાવણ્ણના.

    Rūpiyasaṃvohārakathāvaṇṇanā.

    ૭૨૪. કપ્પિયં નામ ‘‘ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારા, અન્તમસો ચુણ્ણપિણ્ડોપિ દન્તકટ્ઠમ્પિ દસિકસુત્તમ્પી’’તિ પદભાજને વુત્તાનિ કપ્પિયવત્થૂનિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ચીવરાદીનં કપ્પિયભણ્ડાનં વસેન અનેકવિધ’’ન્તિ. કપ્પિયેનેવાતિ તેનેવ કપ્પિયેન વત્થુના. ‘‘કયવિક્કયં સમાપજ્જેય્યાતિ ‘ઇમિના ઇમં દેહિ, ઇમિના ઇમં આહર, ઇમિના ઇમં પરિવત્તેહિ, ઇમિના ઇમં ચેતાપેહી’તિ અજ્ઝાચરતી’’તિ (પારા॰ ૫૯૫) વચનતો ‘‘પરિવત્તયતો’’તિ ઇમસ્સ ‘‘કયવિક્કયં સમાપજ્જતો’’તિ પરિયાયો.

    724.Kappiyaṃ nāma ‘‘cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā, antamaso cuṇṇapiṇḍopi dantakaṭṭhampi dasikasuttampī’’ti padabhājane vuttāni kappiyavatthūni. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘cīvarādīnaṃ kappiyabhaṇḍānaṃ vasena anekavidha’’nti. Kappiyenevāti teneva kappiyena vatthunā. ‘‘Kayavikkayaṃ samāpajjeyyāti ‘iminā imaṃ dehi, iminā imaṃ āhara, iminā imaṃ parivattehi, iminā imaṃ cetāpehī’ti ajjhācaratī’’ti (pārā. 595) vacanato ‘‘parivattayato’’ti imassa ‘‘kayavikkayaṃ samāpajjato’’ti pariyāyo.

    તત્થ અઞ્ઞસ્સ હત્થતો કપ્પિયવત્થુના પરિવત્તેત્વા ગહણં કયો નામ. અત્તનો હત્થતો કપ્પિયવત્થું પરિવત્તેત્વા દાનં વિક્કયો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ઇમિના ઇમં દેહી’તિઆદિના હિ નયેન પરસ્સ કપ્પિયભણ્ડં ગણ્હન્તો કયં સમાપજ્જતિ, અત્તનો કપ્પિયં દેન્તો વિક્કય’’ન્તિ. ‘‘ઠપેત્વા સહધમ્મિકે’’તિ વુત્તત્તા પરિવત્તયતોતિ એત્થ અઞ્ઞેહિ સદ્ધિન્તિ લબ્ભતિ. એત્થ અઞ્ઞે નામ ગિહિનો ઇત્થિપુરિસા, સાસનતો બાહિરા પબ્બજિતા ચ. તસ્મા અયં કયવિક્કયો અન્તમસો માતાપિતૂહિપિ ન કાતબ્બોયેવ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અયઞ્હિ કયવિક્કયો ઠપેત્વા પઞ્ચ સહધમ્મિકે અવસેસેહિ ગિહિપબ્બજિતેહિ અન્તમસો માતાપિતૂહિપિ સદ્ધિં ન વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૯૫).

    Tattha aññassa hatthato kappiyavatthunā parivattetvā gahaṇaṃ kayo nāma. Attano hatthato kappiyavatthuṃ parivattetvā dānaṃ vikkayo. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘iminā imaṃ dehī’tiādinā hi nayena parassa kappiyabhaṇḍaṃ gaṇhanto kayaṃ samāpajjati, attano kappiyaṃ dento vikkaya’’nti. ‘‘Ṭhapetvā sahadhammike’’ti vuttattā parivattayatoti ettha aññehi saddhinti labbhati. Ettha aññe nāma gihino itthipurisā, sāsanato bāhirā pabbajitā ca. Tasmā ayaṃ kayavikkayo antamaso mātāpitūhipi na kātabboyeva. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayañhi kayavikkayo ṭhapetvā pañca sahadhammike avasesehi gihipabbajitehi antamaso mātāpitūhipi saddhiṃ na vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.595).

    ૭૨૫. અકપ્પિયસ્સ વત્થુસ્સાતિ ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે વુત્તચીવરાદિકપ્પિયવત્થુતો અઞ્ઞસ્સ નિસ્સગ્ગિયદુક્કટવત્થુસ્સ. તેનેવાતિ અકપ્પિયવત્થુનાયેવ. ‘‘કપ્પિયસ્સ ચા’’તિ પાઠસેસો, તેનેવ અકપ્પિયેન વત્થુના કપ્પિયસ્સ વત્થુસ્સ પરિવત્તનઞ્ચાતિ યોજના. એવઞ્હિ પાઠસેસે અકતે અકપ્પિયેન વત્થુના કપ્પિયસ્સ પરિવત્તનં કયવિક્કયે સઙ્ગહેતબ્બં સિયા, તં ન યુજ્જતિ તસ્સ રૂપિયસંવોહારેયેવ સઙ્ગહિતત્તા, ઇધ ચ ‘‘કપ્પિયવત્થુસ્સેવ કપ્પિયવત્થુના પરિવત્તનં કયવિક્કયો’’તિ નિયમિતત્તા. નિદ્દિટ્ઠન્તિ ‘‘અકપ્પિયભણ્ડપરિવત્તનઞ્હિ કયવિક્કયસઙ્ગહં ન ગચ્છતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૯૪) અટ્ઠકથાયં નિદ્દિટ્ઠન્તિ અત્થો.

    725.Akappiyassa vatthussāti imasmiṃ sikkhāpade vuttacīvarādikappiyavatthuto aññassa nissaggiyadukkaṭavatthussa. Tenevāti akappiyavatthunāyeva. ‘‘Kappiyassa cā’’ti pāṭhaseso, teneva akappiyena vatthunā kappiyassa vatthussa parivattanañcāti yojanā. Evañhi pāṭhasese akate akappiyena vatthunā kappiyassa parivattanaṃ kayavikkaye saṅgahetabbaṃ siyā, taṃ na yujjati tassa rūpiyasaṃvohāreyeva saṅgahitattā, idha ca ‘‘kappiyavatthusseva kappiyavatthunā parivattanaṃ kayavikkayo’’ti niyamitattā. Niddiṭṭhanti ‘‘akappiyabhaṇḍaparivattanañhi kayavikkayasaṅgahaṃ na gacchatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.594) aṭṭhakathāyaṃ niddiṭṭhanti attho.

    ૭૨૬. તસ્માતિ યસ્મા અઞ્ઞત્ર સહધમ્મિકેહિ કપ્પિયવત્થુસ્સાપિ કયવિક્કયો ન વટ્ટતિ, અકપ્પિયસ્સ, કપ્પિયસ્સ ચ વત્થુનો અકપ્પિયેનેવ વત્થુના પરિવત્તનઞ્ચ રૂપિયસંવોહારે સઙ્ગહિતત્તા કયવિક્કયસઙ્ગહં ન ગચ્છતિ, તસ્મા.

    726.Tasmāti yasmā aññatra sahadhammikehi kappiyavatthussāpi kayavikkayo na vaṭṭati, akappiyassa, kappiyassa ca vatthuno akappiyeneva vatthunā parivattanañca rūpiyasaṃvohāre saṅgahitattā kayavikkayasaṅgahaṃ na gacchati, tasmā.

    ૭૨૯. ઇદં નામાતિ ઓદનાદિકપ્પિયવત્થુમેવ આહ.

    729.Idaṃ nāmāti odanādikappiyavatthumeva āha.

    ૭૩૦-૧. ‘‘ગહેત્વા’’તિઆદિગાથાય વત્થુલક્ખણસ્સ ઉદાહરણં દસ્સેત્વાવ આપત્તિભેદં દસ્સેતુમાહ ‘‘વિઘાસાદ’’ન્તિઆદિ. છલ્લિન્તિ રુક્ખતચં. વલ્લિન્તિ લતં. કટ્ઠન્તિ ઇન્ધનદારું. દારુન્તિ ગેહસમ્ભારાદિદારું. વિપલ્લાસેનાપિ વત્તબ્બં ‘‘વલ્લિં વા પન છલ્લિં વા, દારું વા કટ્ઠમેવ વા’’તિ. વત્થૂનન્તિ તથા વત્વા આહરાપિતાનં છલ્લિઆદિવત્થૂનં. કયવિક્કયે આપત્તિયો હોન્તીતિ યોજના, નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયાપત્તિયો હોન્તીતિ વુત્તં હોતિ.

    730-1. ‘‘Gahetvā’’tiādigāthāya vatthulakkhaṇassa udāharaṇaṃ dassetvāva āpattibhedaṃ dassetumāha ‘‘vighāsāda’’ntiādi. Challinti rukkhatacaṃ. Vallinti lataṃ. Kaṭṭhanti indhanadāruṃ. Dārunti gehasambhārādidāruṃ. Vipallāsenāpi vattabbaṃ ‘‘valliṃ vā pana challiṃ vā, dāruṃ vā kaṭṭhameva vā’’ti. Vatthūnanti tathā vatvā āharāpitānaṃ challiādivatthūnaṃ. Kayavikkaye āpattiyo hontīti yojanā, nissaggiyapācittiyāpattiyo hontīti vuttaṃ hoti.

    ૭૩૨. ‘‘ઇતિ એવા’’તિ પદચ્છેદો, ‘‘પિવિત્વા’’તિઆદિના નયેન પુબ્બકાલે વિહિતપચ્ચયન્તં અકત્વા વુત્તનયેનેવાતિ અત્થો.

    732. ‘‘Iti evā’’ti padacchedo, ‘‘pivitvā’’tiādinā nayena pubbakāle vihitapaccayantaṃ akatvā vuttanayenevāti attho.

    ૭૩૩. ભૂમિયા લિમ્પનેતિ યોજનાયં પન સેનાસનભૂમિયં પરિભણ્ડકરણકાળકાદિવણ્ણકરણવસેન લેપને. વત્થુધોવનેતિ ચીવરાદિવત્થૂનં ધોવને. એત્થાતિ તેસુ વુત્તપ્પકારેસુ. એતેસં ગહણસ્સ ઉપલક્ખણત્તા એવરૂપેસુ અઞ્ઞેસુ ઠાનેસુ.

    733.Bhūmiyā limpaneti yojanāyaṃ pana senāsanabhūmiyaṃ paribhaṇḍakaraṇakāḷakādivaṇṇakaraṇavasena lepane. Vatthudhovaneti cīvarādivatthūnaṃ dhovane. Etthāti tesu vuttappakāresu. Etesaṃ gahaṇassa upalakkhaṇattā evarūpesu aññesu ṭhānesu.

    ૭૩૪. અયન્તિ ભૂમિસોધનાદિવસેન આપન્ના પાચિત્તિયાપત્તિ.

    734.Ayanti bhūmisodhanādivasena āpannā pācittiyāpatti.

    ૭૩૫. ઠપેત્વા ભણ્ડસામિકન્તિ એત્થ બ્યતિરેકવસેન અઞ્ઞસ્સ કપ્પિયકારસ્સાતિ લબ્ભતિ.

    735.Ṭhapetvā bhaṇḍasāmikanti ettha byatirekavasena aññassa kappiyakārassāti labbhati.

    ૭૩૬. ભાસતો અનાપત્તીતિ યોજના. સેસમેત્થ ઉત્તાનમેવ.

    736. Bhāsato anāpattīti yojanā. Sesamettha uttānameva.

    કયવિક્કયકથાવણ્ણના.

    Kayavikkayakathāvaṇṇanā.

    કોસિયવગ્ગો દુતિયો.

    Kosiyavaggo dutiyo.

    ૭૩૭. કપ્પિયા પત્તા મત્તિકાયોમયા જાતિતો દુવેતિ યોજના. વણ્ણાતિ પમાણાનિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘તયો પત્તસ્સ વણ્ણાતિ તીણિ પત્તસ્સ પમાણાની’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૨). તેનાહ ‘‘ઉક્કટ્ઠો મજ્ઝિમોમકો’’તિ.

    737. Kappiyā pattā mattikāyomayā jātito duveti yojanā. Vaṇṇāti pamāṇāni. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tayo pattassa vaṇṇāti tīṇi pattassa pamāṇānī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.602). Tenāha ‘‘ukkaṭṭho majjhimomako’’ti.

    ૭૩૮. દ્વિન્નં તણ્ડુલનાળીનન્તિ સુકોટ્ટિતાનં અખણ્ડાનં પુરાણસાલિતણ્ડુલાનં દ્વે નાળિયો ગહેતબ્બા. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અનુપહતપુરાણસાલિતણ્ડુલાનં સુકોટ્ટિતપરિસુદ્ધાન’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૨). ભત્તન્તિ અવસ્સાવિતં અનુત્તણ્ડુલં અકિલિન્નં અપિણ્ડિતં સુવિસદં કુન્દમકુલરાસિસદિસં સુપક્કોદનમેવ ગહેતબ્બં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અનુત્તણ્ડુલં અકિલિન્નં અપિણ્ડિતં સુવિસદં કુન્દમકુલરાસિસદિસં અવસ્સાવિતોદન’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૨). મગધનાળિયાતિ મગધરટ્ઠે નાળિયા, સા નાળિ તિલાનં અટ્ઠપસતાનિ ગણ્હાતિ. તેનાહુ પોરાણા –

    738.Dvinnaṃ taṇḍulanāḷīnanti sukoṭṭitānaṃ akhaṇḍānaṃ purāṇasālitaṇḍulānaṃ dve nāḷiyo gahetabbā. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘anupahatapurāṇasālitaṇḍulānaṃ sukoṭṭitaparisuddhāna’’nti (pārā. aṭṭha. 2.602). Bhattanti avassāvitaṃ anuttaṇḍulaṃ akilinnaṃ apiṇḍitaṃ suvisadaṃ kundamakularāsisadisaṃ supakkodanameva gahetabbaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘anuttaṇḍulaṃ akilinnaṃ apiṇḍitaṃ suvisadaṃ kundamakularāsisadisaṃ avassāvitodana’’nti (pārā. aṭṭha. 2.602). Magadhanāḷiyāti magadharaṭṭhe nāḷiyā, sā nāḷi tilānaṃ aṭṭhapasatāni gaṇhāti. Tenāhu porāṇā –

    ‘‘ખારિદસદ્વયં વાહો, ખારી દોણટ્ઠકદ્વયં;

    ‘‘Khāridasadvayaṃ vāho, khārī doṇaṭṭhakadvayaṃ;

    દ્વિઅટ્ઠનાળિયો દોણો, નાળેકા પસતટ્ઠકં;

    Dviaṭṭhanāḷiyo doṇo, nāḷekā pasataṭṭhakaṃ;

    લક્ખં તિલાનં પસતં, એતં વુત્તં પમાણતો’’તિ.

    Lakkhaṃ tilānaṃ pasataṃ, etaṃ vuttaṃ pamāṇato’’ti.

    ‘‘મગધનાળિ નામ અડ્ઢતેરસપલા હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૨) અન્ધકટ્ઠકથાયં વુત્તં. તબ્બણ્ણનાય ‘‘અડ્ઢતેરસપલાનિ માસેહિ ગહેતબ્બાની’’તિ વુત્તં. કેચિ પનાહુ –

    ‘‘Magadhanāḷi nāma aḍḍhaterasapalā hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.602) andhakaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Tabbaṇṇanāya ‘‘aḍḍhaterasapalāni māsehi gahetabbānī’’ti vuttaṃ. Keci panāhu –

    ‘‘ચતુપ્પસતિકા મુટ્ઠિ, પલઞ્ચેતં ચતુગ્ગુણં;

    ‘‘Catuppasatikā muṭṭhi, palañcetaṃ catugguṇaṃ;

    કુડુવપ્પસતઞ્ચેવ, ચત્તારિ ચેવ નાળિ તુ.

    Kuḍuvappasatañceva, cattāri ceva nāḷi tu.

    ‘‘સોયેવ પત્થો ચત્તારો, પત્થા અળ્હકમુચ્ચતે;

    ‘‘Soyeva pattho cattāro, patthā aḷhakamuccate;

    અળ્હકાનમ્પિ ચત્તારિ, ‘દોણો’તિ પરિકિત્તિતો’’તિ.

    Aḷhakānampi cattāri, ‘doṇo’ti parikittito’’ti.

    આચરિયા પન ‘‘અટ્ઠપસતા માગધનાળી’’તિ પુબ્બપક્ખમેવ રોચયન્તિ.

    Ācariyā pana ‘‘aṭṭhapasatā māgadhanāḷī’’ti pubbapakkhameva rocayanti.

    ખાદનઞ્ચ ચતુબ્ભાગન્તિ તસ્મિં ભત્તે ચતુધા વિભત્તે એકભાગમત્તં હત્થહારિયઘનમુગ્ગસૂપન્તિ અત્થો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘તસ્સ ઓદનસ્સ ચતુત્થભાગપ્પમાણો નાતિઘનો નાતિતનુકો હત્થહારિયો સબ્બસમ્ભારસઙ્ખતો મુગ્ગસૂપો પક્ખિપિતબ્બો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૨).

    Khādanañca catubbhāganti tasmiṃ bhatte catudhā vibhatte ekabhāgamattaṃ hatthahāriyaghanamuggasūpanti attho. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tassa odanassa catutthabhāgappamāṇo nātighano nātitanuko hatthahāriyo sabbasambhārasaṅkhato muggasūpo pakkhipitabbo’’ti (pārā. aṭṭha. 2.602).

    બ્યઞ્જનઞ્ચ તદૂપિયન્તિ યાવ ચરિમાલોપં, તાવ સબ્બાલોપાનુરૂપં મચ્છમંસાદિબ્યઞ્જનઞ્ચ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘આલોપસ્સ આલોપસ્સ અનુરૂપં યાવચરિમાલોપપ્પહોનકં મચ્છમંસાદિબ્યઞ્જનં પક્ખિપિતબ્બ’’ન્તિ. એત્થ ચ આલોપસ્સ આલોપસ્સ અનુરૂપન્તિ ‘‘બ્યઞ્જનસ્સ મત્તા નામ ઓદનચતુત્થભાગો’’તિ (મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩૮૭) બ્રહ્માયુસુત્તસ્સ અટ્ઠકથાયં વુત્તત્તા આલોપસ્સ ચતુત્થભાગપ્પમાણં બ્યઞ્જનં આલોપસ્સ અનુરૂપન્તિ ગહેતબ્બં. ઇધ પન સૂપસ્સેવ ઓદનચતુત્થભાગપ્પમાણં દસ્સેત્વા એતસ્સ લક્ખણે દસ્સિતે ઇતરસ્સાપિ દસ્સિતમેવ હોતીતિ બ્યઞ્જનસ્સ તથા વિસેસેત્વા પમાણં ન દસ્સિતં. ઓદને પક્ખિપિતબ્બાનિ સપ્પિતેલતક્કરસકઞ્જિકાદીનિ ગણનૂપગાનિ ન હોન્તિ.

    Byañjanañca tadūpiyanti yāva carimālopaṃ, tāva sabbālopānurūpaṃ macchamaṃsādibyañjanañca. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ālopassa ālopassa anurūpaṃ yāvacarimālopappahonakaṃ macchamaṃsādibyañjanaṃ pakkhipitabba’’nti. Ettha ca ālopassa ālopassa anurūpanti ‘‘byañjanassa mattā nāma odanacatutthabhāgo’’ti (ma. ni. aṭṭha. 2.387) brahmāyusuttassa aṭṭhakathāyaṃ vuttattā ālopassa catutthabhāgappamāṇaṃ byañjanaṃ ālopassa anurūpanti gahetabbaṃ. Idha pana sūpasseva odanacatutthabhāgappamāṇaṃ dassetvā etassa lakkhaṇe dassite itarassāpi dassitameva hotīti byañjanassa tathā visesetvā pamāṇaṃ na dassitaṃ. Odane pakkhipitabbāni sappitelatakkarasakañjikādīni gaṇanūpagāni na honti.

    ૭૩૯. તં સબ્બન્તિ યથાવુત્તભત્તાદિનિરવસેસં. ગણ્હતીતિ વક્ખમાનેહિ તીહિ પકારેહિ ગણ્હાતિ. તસ્સાતિ ઉક્કટ્ઠસ્સ પત્તસ્સ. ઉપડ્ઢોતિ તસ્મિં પત્તે ગણ્હનકદબ્બસમ્ભારગાહી પત્તો તંસહચરિયેન ‘‘ઉપડ્ઢો’’તિ વુત્તો. તદુપડ્ઢો ચાતિ એત્થાપિ એસેવ નયો. તસ્સ મજ્ઝિમસ્સ પત્તસ્સ ઉપડ્ઢો તદુપડ્ઢોતિ ગહેતબ્બં.

    739.Taṃ sabbanti yathāvuttabhattādiniravasesaṃ. Gaṇhatīti vakkhamānehi tīhi pakārehi gaṇhāti. Tassāti ukkaṭṭhassa pattassa. Upaḍḍhoti tasmiṃ patte gaṇhanakadabbasambhāragāhī patto taṃsahacariyena ‘‘upaḍḍho’’ti vutto. Tadupaḍḍho cāti etthāpi eseva nayo. Tassa majjhimassa pattassa upaḍḍho tadupaḍḍhoti gahetabbaṃ.

    ૭૪૦. ઇમેસુ તીસુ પત્તેસુ ઉક્કટ્ઠસ્સ વુત્તં ઓદનાદિ સબ્બં યસ્મિં પત્તે પક્ખિત્તં, તસ્સ મુખવટ્ટિમત્થકે પુઞ્જિયમાનં હીરકં હેટ્ઠાભાગે ફુસતિ, સો ઉક્કટ્ઠમજ્ઝિમો નામ, હીરતો અતિરેકં તિટ્ઠતિ, સો ઉક્કટ્ઠોમકો નામ, અન્તોપત્તે મુખવટ્ટિયા હેટ્ઠિમન્તં અપ્પત્વા તિટ્ઠતિ, સો ઉક્કટ્ઠુક્કટ્ઠો નામ, એવં મજ્ઝિમો ચ ઓમકો ચ પચ્ચેકં તિવિધો હોતીતિ સબ્બે નવ પત્તા હોન્તીતિ દસ્સેતુમાહ ‘‘ઉક્કટ્ઠસ્સા’’તિઆદિ. તસ્સેવાતિ ઉક્કટ્ઠસ્સેવ. ઓમકો ચ મજ્ઝિમો ચાતિ ઓમકમજ્ઝિમા. ઇધ મજ્ઝિમો ચ ઓમકો ચ ઉક્કટ્ઠસ્સેવ ભેદો. એસ નયો ઇતરદ્વયેપિ. ‘‘એવ’’ન્તિ ઇમિના યથા ‘‘ઉક્કટ્ઠુક્કટ્ઠો ઉક્કટ્ઠોમકો ઉક્કટ્ઠમજ્ઝિમો’’તિ યોજેતબ્બો, એવં મજ્ઝિમોમકાનમ્પિ યથાક્કમયોજનં દસ્સેતિ ‘‘મજ્ઝિમો મજ્ઝિમુક્કટ્ઠો મજ્ઝિમોમકો, ઓમકુક્કટ્ઠો ઓમકમજ્ઝિમો ઓમકોમકો ચા’’તિ.

    740. Imesu tīsu pattesu ukkaṭṭhassa vuttaṃ odanādi sabbaṃ yasmiṃ patte pakkhittaṃ, tassa mukhavaṭṭimatthake puñjiyamānaṃ hīrakaṃ heṭṭhābhāge phusati, so ukkaṭṭhamajjhimo nāma, hīrato atirekaṃ tiṭṭhati, so ukkaṭṭhomako nāma, antopatte mukhavaṭṭiyā heṭṭhimantaṃ appatvā tiṭṭhati, so ukkaṭṭhukkaṭṭho nāma, evaṃ majjhimo ca omako ca paccekaṃ tividho hotīti sabbe nava pattā hontīti dassetumāha ‘‘ukkaṭṭhassā’’tiādi. Tassevāti ukkaṭṭhasseva. Omako ca majjhimo cāti omakamajjhimā. Idha majjhimo ca omako ca ukkaṭṭhasseva bhedo. Esa nayo itaradvayepi. ‘‘Eva’’nti iminā yathā ‘‘ukkaṭṭhukkaṭṭho ukkaṭṭhomako ukkaṭṭhamajjhimo’’ti yojetabbo, evaṃ majjhimomakānampi yathākkamayojanaṃ dasseti ‘‘majjhimo majjhimukkaṭṭho majjhimomako, omakukkaṭṭho omakamajjhimo omakomako cā’’ti.

    ૭૪૧. તેસૂતિ નવસુ પત્તેસુ. તસ્માતિ અપત્તભાવતો. ન ગચ્છન્તીતિ ઉક્કટ્ઠુક્કટ્ઠઞ્ચ ઓમકોમકઞ્ચાતિ દ્વે અપેક્ખિત્વા બહુવચનં કતં. એતે ભાજનસઙ્ખેપેન પરિભુઞ્જિતબ્બાતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘તસ્મા એતે ભાજનપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતબ્બા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૨).

    741.Tesūti navasu pattesu. Tasmāti apattabhāvato. Na gacchantīti ukkaṭṭhukkaṭṭhañca omakomakañcāti dve apekkhitvā bahuvacanaṃ kataṃ. Ete bhājanasaṅkhepena paribhuñjitabbāti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tasmā ete bhājanaparibhogena paribhuñjitabbā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.602).

    ૭૪૨. પત્તલક્ખણસંયુતન્તિ એત્થ પત્તલક્ખણં નામ યથાવુત્તપમાણયુત્તતા, ‘‘અયોપત્તો પઞ્ચહિ પાકેહિ પક્કો મત્તિકાપત્તો દ્વીહિ પાકેહિ પક્કો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૮) વુત્તા પાકસમ્પત્તિ, કિણિત્વા ગણ્હાતિ ચે, તસ્સ દાતબ્બમૂલસ્સ અસેસેત્વા દિન્નભાવો, છિદ્દાભાવો, છિન્નરાજીનં અભાવોતિ પઞ્ચવિધં. હોતિ ચેત્થ –

    742.Pattalakkhaṇasaṃyutanti ettha pattalakkhaṇaṃ nāma yathāvuttapamāṇayuttatā, ‘‘ayopatto pañcahi pākehi pakko mattikāpatto dvīhi pākehi pakko’’ti (pārā. aṭṭha. 2.608) vuttā pākasampatti, kiṇitvā gaṇhāti ce, tassa dātabbamūlassa asesetvā dinnabhāvo, chiddābhāvo, chinnarājīnaṃ abhāvoti pañcavidhaṃ. Hoti cettha –

    ‘‘પમાણયુત્તતા પાક-સમ્પત્તિ દિન્નમૂલતા;

    ‘‘Pamāṇayuttatā pāka-sampatti dinnamūlatā;

    અચ્છિદ્દારાજિતા ચેતિ, પત્તલક્ખણપઞ્ચક’’ન્તિ.

    Acchiddārājitā ceti, pattalakkhaṇapañcaka’’nti.

    ‘‘અધિટ્ઠાય વા વિકપ્પેત્વા વા’’તિ વા-સદ્દો યોજેતબ્બો. અધિટ્ઠાયાતિ પઠમં પરિભુત્તે પત્તે સતિ તં પચ્ચુદ્ધરિત્વા અધિટ્ઠાતબ્બપત્તો હત્થપાસે ચે હોતિ, વક્ખમાનનયેન ‘‘ઇમં પત્તં અધિટ્ઠામી’’તિ વચીભેદકરણવસેન વાચાય વા વચીભેદં અકત્વા એવમેવ ચિન્તેત્વા હત્થેન ગહેત્વા ફન્દાપેન્તેન કાયેન વા દૂરે ચે હત્થપાસા હોતિ, ઠપિતટ્ઠાનં સલ્લક્ખેત્વા ‘‘એતં પત્તં અધિટ્ઠામી’’તિ વાચા ભિન્દિતબ્બાતિ અટ્ઠકથાયં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૮ અત્થતો સમાનં) વુત્તનયેન એકકેન વા પચ્છા સતિસમ્મોસે સરાપેત્વા કુક્કુચ્ચં વૂપસમેતું સમત્થસ્સ પુગ્ગલસ્સ સન્નિધાને વા અધિટ્ઠાયાતિ વુત્તં હોતિ. ‘‘અઞ્ઞસ્સ સન્તિકે અધિટ્ઠાને અયમાનિસંસો – સચસ્સ ‘અધિટ્ઠિતો નુ ખો મે, નો’તિ વિમતિ ઉપ્પજ્જતિ, ઇતરો સારેત્વા વિમતિં છિન્દિસ્સતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૮) અયમત્થો અટ્ઠકથાયં વુત્તો. ‘‘દ્વે પત્તે અધિટ્ઠાતું ન લભતી’’તિ ગણ્ઠિપદે વુત્તં.

    ‘‘Adhiṭṭhāya vā vikappetvā vā’’ti vā-saddo yojetabbo. Adhiṭṭhāyāti paṭhamaṃ paribhutte patte sati taṃ paccuddharitvā adhiṭṭhātabbapatto hatthapāse ce hoti, vakkhamānanayena ‘‘imaṃ pattaṃ adhiṭṭhāmī’’ti vacībhedakaraṇavasena vācāya vā vacībhedaṃ akatvā evameva cintetvā hatthena gahetvā phandāpentena kāyena vā dūre ce hatthapāsā hoti, ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetvā ‘‘etaṃ pattaṃ adhiṭṭhāmī’’ti vācā bhinditabbāti aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.608 atthato samānaṃ) vuttanayena ekakena vā pacchā satisammose sarāpetvā kukkuccaṃ vūpasametuṃ samatthassa puggalassa sannidhāne vā adhiṭṭhāyāti vuttaṃ hoti. ‘‘Aññassa santike adhiṭṭhāne ayamānisaṃso – sacassa ‘adhiṭṭhito nu kho me, no’ti vimati uppajjati, itaro sāretvā vimatiṃ chindissatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.608) ayamattho aṭṭhakathāyaṃ vutto. ‘‘Dve patte adhiṭṭhātuṃ na labhatī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ.

    વિકપ્પેત્વાતિ (પાચિ॰ ૩૭૩; પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૦૮; કઙ્કા॰ અટ્ઠ॰ વિકપ્પનસિક્ખાપદવણ્ણના) ત્થ વિકપ્પેતબ્બસ્સ પત્તસ્સ એકત્તબહુત્તં, સન્નિહિતાસન્નિહિતત્તઞ્ચ સલ્લક્ખેત્વા એકં ચે સન્નિહિતં, ‘‘ઇમં પત્તં તુય્હં વિકપ્પેમી’’તિ વા ‘‘ઇમં પત્તં તિસ્સસ્સ ભિક્ખુનો વિકપ્પેમી’’તિ વા આદિના નયેન એકં વિકપ્પેત્વાતિ વુત્તં હોતિ. એત્થ ‘‘પરિભુઞ્જેય્યા’’તિ વુત્તત્તા, ‘‘મય્હં સન્તકં પરિભુઞ્જેહિ વા વિસ્સજ્જેહિ વા યથાપચ્ચયં વા કરોહી’’તિ તેન અપચ્ચુદ્ધટે પરિભુઞ્જિતું અયુત્તત્તા ‘‘વિકપ્પેત્વા’’તિ પચ્ચુદ્ધટવિસેસો ગહેતબ્બો.

    Vikappetvāti (pāci. 373; pārā. aṭṭha. 2.608; kaṅkā. aṭṭha. vikappanasikkhāpadavaṇṇanā) ttha vikappetabbassa pattassa ekattabahuttaṃ, sannihitāsannihitattañca sallakkhetvā ekaṃ ce sannihitaṃ, ‘‘imaṃ pattaṃ tuyhaṃ vikappemī’’ti vā ‘‘imaṃ pattaṃ tissassa bhikkhuno vikappemī’’ti vā ādinā nayena ekaṃ vikappetvāti vuttaṃ hoti. Ettha ‘‘paribhuñjeyyā’’ti vuttattā, ‘‘mayhaṃ santakaṃ paribhuñjehi vā vissajjehi vā yathāpaccayaṃ vā karohī’’ti tena apaccuddhaṭe paribhuñjituṃ ayuttattā ‘‘vikappetvā’’ti paccuddhaṭaviseso gahetabbo.

    ૭૪૩. ધારેય્યાતિ અનધિટ્ઠહિત્વા, અવિકપ્પેત્વા ચ પરિભુઞ્જિતબ્બો. તં કાલં પત્તં અતિક્કામયતોતિ યોજના. ‘‘નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ ઇમિનાપિ ‘‘પત્ત’’ન્તિ ઇદં યુજ્જતિ. પત્ત-સદ્દો માગધિકાનં દ્વિલિઙ્ગકો, તસ્મા એવં વુત્તો.

    743.Dhāreyyāti anadhiṭṭhahitvā, avikappetvā ca paribhuñjitabbo. Taṃ kālaṃ pattaṃ atikkāmayatoti yojanā. ‘‘Nissaggiya’’nti imināpi ‘‘patta’’nti idaṃ yujjati. Patta-saddo māgadhikānaṃ dviliṅgako, tasmā evaṃ vutto.

    ૭૪૪. અધિટ્ઠિતવિકપ્પિતેસુ અનન્તોગધત્તા અતિરેકભાવં દસ્સેતુમાહ ‘‘યં પત્ત’’ન્તિઆદિ.

    744. Adhiṭṭhitavikappitesu anantogadhattā atirekabhāvaṃ dassetumāha ‘‘yaṃ patta’’ntiādi.

    ૭૪૫. સમ્મુખેતિ અડ્ઢતેય્યહત્થપ્પદેસતો અન્તો ઠિતં પત્તં. દૂરસ્મિન્તિ અડ્ઢતેય્યરતનતો પરભાગે ‘‘અન્તોગબ્ભે વા ઉપરિપાસાદે વા સામન્તવિહારે વા’’તિ અટ્ઠકથાયં વુત્તપ્પકારે દૂરેપિ. યત્થ કત્થચિ વિકપ્પનકાલેપિ સન્તિકદૂરવચનભેદા એવમેવ યોજેત્વા વત્તબ્બા. ‘‘વિકપ્પેતું પન બહૂનિપિ લબ્ભતી’’તિ ગણ્ઠિપદે વુત્તં. અયં નયોતિ ‘‘ઇમં પત્તં પચ્ચુદ્ધરામી’’તિઆદિનયો.

    745.Sammukheti aḍḍhateyyahatthappadesato anto ṭhitaṃ pattaṃ. Dūrasminti aḍḍhateyyaratanato parabhāge ‘‘antogabbhe vā uparipāsāde vā sāmantavihāre vā’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttappakāre dūrepi. Yattha katthaci vikappanakālepi santikadūravacanabhedā evameva yojetvā vattabbā. ‘‘Vikappetuṃ pana bahūnipi labbhatī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ. Ayaṃ nayoti ‘‘imaṃ pattaṃ paccuddharāmī’’tiādinayo.

    ૭૪૬. વાચાકાયવસેન દુવિધે અધિટ્ઠાને વાચાધિટ્ઠાનં દસ્સેત્વા કાયાધિટ્ઠાનં દસ્સેતુમાહ ‘‘આભોગ’’ન્તિઆદિ. આભોગન્તિ ‘‘ઇમં પત્તં અધિટ્ઠામી’’તિ આભોગં. ‘‘મનસા’’તિ ઇમિના ન વચસાતિ વુત્તં હોતિ. કાયવિકારોવ કાયવિકારકં, હત્થેન ફન્દાપનાદિકાયકિરિયાતિ અત્થો. એતેનેવ કાયાધિટ્ઠાનં હત્થેન અપત્તબ્બે દૂરે ન કાતબ્બન્તિ દસ્સેતિ.

    746. Vācākāyavasena duvidhe adhiṭṭhāne vācādhiṭṭhānaṃ dassetvā kāyādhiṭṭhānaṃ dassetumāha ‘‘ābhoga’’ntiādi. Ābhoganti ‘‘imaṃ pattaṃ adhiṭṭhāmī’’ti ābhogaṃ. ‘‘Manasā’’ti iminā na vacasāti vuttaṃ hoti. Kāyavikārova kāyavikārakaṃ, hatthena phandāpanādikāyakiriyāti attho. Eteneva kāyādhiṭṭhānaṃ hatthena apattabbe dūre na kātabbanti dasseti.

    ૭૪૭-૮. ‘‘જહતિ અધિટ્ઠાન’’ન્તિ પદચ્છેદો. દાનતોતિ અઞ્ઞસ્સ દાનેન. ભેદકતોતિ ભિજ્જનેન. નાસતોતિ પત્તસામિકસ્સ કાલકિરિયાય. વિબ્ભમતોતિ સિક્ખં અપચ્ચક્ખાય ગિહિભાવૂપગમનેન. ઉદ્ધારતોતિ પચ્ચુદ્ધરણેન. પચ્ચક્ખતોતિ સિક્ખાપચ્ચક્ખાનેન. પરિવત્તનતોતિ લિઙ્ગપરિવત્તનેન. ગાહતોતિ વિસ્સાસગ્ગહણેન, અચ્છિન્દિત્વા ગહણેન ચ.

    747-8. ‘‘Jahati adhiṭṭhāna’’nti padacchedo. Dānatoti aññassa dānena. Bhedakatoti bhijjanena. Nāsatoti pattasāmikassa kālakiriyāya. Vibbhamatoti sikkhaṃ apaccakkhāya gihibhāvūpagamanena. Uddhāratoti paccuddharaṇena. Paccakkhatoti sikkhāpaccakkhānena. Parivattanatoti liṅgaparivattanena. Gāhatoti vissāsaggahaṇena, acchinditvā gahaṇena ca.

    કઙ્ગુસિત્થપ્પમાણેનાતિ સત્તન્નં ધઞ્ઞાનં ખુદ્દકતરસ્સ કઙ્ગુનો સિત્થપ્પમાણેન. ખેનાતિ મુખવટ્ટિયા દ્વઙ્ગુલતો હેટ્ઠા આકાસપરિયાયેન છિદ્દેન. આણિયા વાતિ અયોમયાય આણિયા વા.

    Kaṅgusitthappamāṇenāti sattannaṃ dhaññānaṃ khuddakatarassa kaṅguno sitthappamāṇena. Khenāti mukhavaṭṭiyā dvaṅgulato heṭṭhā ākāsapariyāyena chiddena. Āṇiyā vāti ayomayāya āṇiyā vā.

    ૭૫૦-૧. મણિપત્તોતિ મણિના કતો. વેળુરિયુબ્ભવોતિ મરકતમણિમયો. ફલિકુબ્ભવોતિ ફલિકપાસાણેન કતો. કાચમયોતિ કાચમત્તિકામયો. કંસમયોતિ કંસલોહેન કતો. તિપુમયોતિ કાળતિપુમયો. સીસમયોતિ સેતતિપુમયો. વિપલ્લાસેન ચ વદન્તિ. સજ્ઝુમયોતિ રજતમયો.

    750-1.Maṇipattoti maṇinā kato. Veḷuriyubbhavoti marakatamaṇimayo. Phalikubbhavoti phalikapāsāṇena kato. Kācamayoti kācamattikāmayo. Kaṃsamayoti kaṃsalohena kato. Tipumayoti kāḷatipumayo. Sīsamayoti setatipumayo. Vipallāsena ca vadanti. Sajjhumayoti rajatamayo.

    ૭૫૨. ઘટકટાહોતિ ઘટકપાલં. સીસકટાહોતિ છવસીસકપાલં. તુમ્બન્તિ અલાબુ. અસ્સાતિ એકાદસવિધસ્સ પત્તસ્સ. અનુલોમિકન્તિ અકપ્પિયવસેન અનુલોમં. તત્થાતિ તસ્મિં એકાદસવિધે. તમ્બમયં લોહમયં થાલકં પન વટ્ટતીતિ યોજના, પત્તોયેવ ન વટ્ટતિ, તમ્બલોહમયા થાલકા પન વટ્ટન્તીતિ અત્થો.

    752.Ghaṭakaṭāhoti ghaṭakapālaṃ. Sīsakaṭāhoti chavasīsakapālaṃ. Tumbanti alābu. Assāti ekādasavidhassa pattassa. Anulomikanti akappiyavasena anulomaṃ. Tatthāti tasmiṃ ekādasavidhe. Tambamayaṃ lohamayaṃ thālakaṃ pana vaṭṭatīti yojanā, pattoyeva na vaṭṭati, tambalohamayā thālakā pana vaṭṭantīti attho.

    ૭૫૩. તટ્ટિકાદીનીતિ આદિ-સદ્દેન વટ્ટકાદીનં સઙ્ગહો. વટ્ટકન્તિ ચ અડ્ઢચન્દાકારો લોહાદિમયો ભાજનિયવિસેસો. પુગ્ગલસ્સાતિ ભિક્ખુસ્સ. ગિહી ચ સઙ્ઘો ચ ગિહિસઙ્ઘા, તેસં સન્તકા ગિહિસઙ્ઘિકા.

    753.Taṭṭikādīnīti ādi-saddena vaṭṭakādīnaṃ saṅgaho. Vaṭṭakanti ca aḍḍhacandākāro lohādimayo bhājaniyaviseso. Puggalassāti bhikkhussa. Gihī ca saṅgho ca gihisaṅghā, tesaṃ santakā gihisaṅghikā.

    ૭૫૪. યં કિઞ્ચિ પત્તન્તિ સત્તસુ પત્તેસુ યં કિઞ્ચિ પત્તં. વોદકં કત્વાતિ વિગતોદકં કત્વા. પટિસામેય્યાતિ નિક્ખેપારહટ્ઠાને નિક્ખિપનવસેન, થવિકાય પક્ખિપિત્વા બન્ધનવસેન વા સઙ્ગોપેય્ય.

    754.Yaṃ kiñci pattanti sattasu pattesu yaṃ kiñci pattaṃ. Vodakaṃ katvāti vigatodakaṃ katvā. Paṭisāmeyyāti nikkhepārahaṭṭhāne nikkhipanavasena, thavikāya pakkhipitvā bandhanavasena vā saṅgopeyya.

    ૭૫૫. ઓતાપેતુન્તિ આતપે, અગ્ગિમ્હિ વા તાપેતું. ઉણ્હેતિ તસ્મિંયેવ ઉણ્હે. ન નિદહેતબ્બોતિ ન ઝાપેતબ્બો. સીસાપનયનમેવ ન વટ્ટતીતિ ન નિદહેતબ્બોતિ અત્થો અધિકનિવારણેનેવ વિઞ્ઞાયતિ.

    755.Otāpetunti ātape, aggimhi vā tāpetuṃ. Uṇheti tasmiṃyeva uṇhe. Na nidahetabboti na jhāpetabbo. Sīsāpanayanameva na vaṭṭatīti na nidahetabboti attho adhikanivāraṇeneva viññāyati.

    ૭૫૬. મિડ્ઢન્તેતિ મિડ્ઢિયા અન્તે. પરિભણ્ડન્તેતિ પમુખે મહામિડ્ઢિયા અન્તે. ‘‘વિત્થિણ્ણેતિ અન્તમસો દ્વિપત્તમત્તોકાસવિત્થારે’’તિ કેચિ. ઠપેતું પન વટ્ટતીતિ યોજના, વલયાદિઆધારેન વિનાપિ ઠપેતું વટ્ટતીતિ અત્થો. ‘‘મિડ્ઢિયા પમુખે મિડ્ઢિયા ચ ખરભૂમિપદેસાદીસુ ચ વલયમત્થકે ઠપેતું વટ્ટતી’’તિ વદન્તિ.

    756.Miḍḍhanteti miḍḍhiyā ante. Paribhaṇḍanteti pamukhe mahāmiḍḍhiyā ante. ‘‘Vitthiṇṇeti antamaso dvipattamattokāsavitthāre’’ti keci. Ṭhapetuṃ pana vaṭṭatīti yojanā, valayādiādhārena vināpi ṭhapetuṃ vaṭṭatīti attho. ‘‘Miḍḍhiyā pamukhe miḍḍhiyā ca kharabhūmipadesādīsu ca valayamatthake ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti.

    ૭૫૭. દારુઆધારકેતિ ઉદુક્ખલસદિસે દારુમયે આધારે. દ્વે પત્તે ઠપેતુમ્પિ વટ્ટતીતિ પત્તમત્થકે અપરસ્સાપિ પત્તસ્સ ઠપનવસેન દ્વે પત્તે ઠપેતુમ્પિ વટ્ટતિ. અપિ-સદ્દેન એકસ્મિં વત્તબ્બમેવ નત્થીતિ દસ્સેતિ. અયમેવ નયોતિ ‘‘દ્વેપિ પત્તે ઠપેતું વટ્ટતી’’તિ અયં નયો. દણ્ડભૂમિઆધારકેસૂતિ એત્થ દણ્ડાધારો નામ બહૂહિ દણ્ડેહિ કતો. ભૂમિઆધારકો નામ ભૂમિયં કતો આલવાલવલયાકારો સિલિટ્ઠાધારો. ‘‘દન્તવેત્તલતાદિમયો ભૂમિઆધારકો’’તિ કેચિ.

    757.Dāruādhāraketi udukkhalasadise dārumaye ādhāre. Dve patte ṭhapetumpi vaṭṭatīti pattamatthake aparassāpi pattassa ṭhapanavasena dve patte ṭhapetumpi vaṭṭati. Api-saddena ekasmiṃ vattabbameva natthīti dasseti. Ayameva nayoti ‘‘dvepi patte ṭhapetuṃ vaṭṭatī’’ti ayaṃ nayo. Daṇḍabhūmiādhārakesūti ettha daṇḍādhāro nāma bahūhi daṇḍehi kato. Bhūmiādhārako nāma bhūmiyaṃ kato ālavālavalayākāro siliṭṭhādhāro. ‘‘Dantavettalatādimayo bhūmiādhārako’’ti keci.

    ૭૫૮-૯. તટ્ટિકાયાતિ તાલપણ્ણાદીહિ કતતટ્ટિકાય. પોત્થકેતિ મકચિવાકમયે વા રુક્ખવાકમયે વા અત્થરણે. કટસારકેતિ તાલપણ્ણાદીહિ વીતે અત્થરણે. પરિભણ્ડકતાયાતિ કતગોમયપરિભણ્ડાય. અપિ-સદ્દેન સુધાકમ્મં કત્વા પાસાણેન ઘંસિત્વા મટ્ઠકતાય ભૂમિયા વત્તબ્બમેવ નત્થીતિ દસ્સેતિ. વાલુકાસુ વાતિ લેડ્ડુપાસાણસક્ખરકપાલાદિઅમિસ્સાસુ સણ્હસુખુમવાલુકાસૂતિ વુત્તં હોતિ. તેનેવાહ ‘‘તથારૂપાસૂ’’તિઆદિ. રજમ્હિ સન્તેપિ અસન્તેપિ વિસુંયેવ ‘‘ખરભૂમિયા ન ઠપેતબ્બ’’ન્તિ વુત્તત્તા ‘‘સરજાયા’’તિ ઇમિના રજોકિણ્ણં સણ્હભૂમિમાહ. ખરભૂમિયાતિ ફરુસભૂમિયા.

    758-9.Taṭṭikāyāti tālapaṇṇādīhi katataṭṭikāya. Potthaketi makacivākamaye vā rukkhavākamaye vā attharaṇe. Kaṭasāraketi tālapaṇṇādīhi vīte attharaṇe. Paribhaṇḍakatāyāti katagomayaparibhaṇḍāya. Api-saddena sudhākammaṃ katvā pāsāṇena ghaṃsitvā maṭṭhakatāya bhūmiyā vattabbameva natthīti dasseti. Vālukāsu vāti leḍḍupāsāṇasakkharakapālādiamissāsu saṇhasukhumavālukāsūti vuttaṃ hoti. Tenevāha ‘‘tathārūpāsū’’tiādi. Rajamhi santepi asantepi visuṃyeva ‘‘kharabhūmiyā na ṭhapetabba’’nti vuttattā ‘‘sarajāyā’’ti iminā rajokiṇṇaṃ saṇhabhūmimāha. Kharabhūmiyāti pharusabhūmiyā.

    ૭૬૦. લગ્ગેતુન્તિ ઓલમ્બેતું. દણ્ડકોટિયા, નાગદન્તકોટિયા ચ પત્તમુખેન પક્ખિપિત્વા ઠપનમ્પિ લગ્ગનં નામ. છત્તઙ્કમઞ્ચપીઠેસૂતિ છત્તે, અઙ્કે, મઞ્ચપીઠે ચ.

    760.Laggetunti olambetuṃ. Daṇḍakoṭiyā, nāgadantakoṭiyā ca pattamukhena pakkhipitvā ṭhapanampi lagganaṃ nāma. Chattaṅkamañcapīṭhesūti chatte, aṅke, mañcapīṭhe ca.

    ૭૬૧. અટનીસૂતિ અઙ્ગેસુ. બન્ધિત્વાતિ થવિકાય અંસવદ્ધનકાદિના યેન કેનચિ બન્ધિત્વા. ઓલમ્બેતુમ્પીતિ લગ્ગેતુમ્પિ. ‘‘ઠપેતું ઉપરી’’તિ પદચ્છેદો.

    761.Aṭanīsūti aṅgesu. Bandhitvāti thavikāya aṃsavaddhanakādinā yena kenaci bandhitvā. Olambetumpīti laggetumpi. ‘‘Ṭhapetuṃ uparī’’ti padacchedo.

    ૭૬૨. મઞ્ચપીઠટ્ટકેતિ મઞ્ચપીઠેસુ ઠપિતપત્તા યથા ન પતન્તિ, તથા અટનિમત્થકે દારુના પરિક્ખેપે કતે મઞ્ચપીઠટ્ટકા નામ હોન્તિ, તાદિસે મઞ્ચપીઠટ્ટકે ઠપેતું વટ્ટતીતિ અત્થો. ભત્તપૂરોપીતિ ભત્તસ્સ પૂરોપિ. અપિ-સદ્દેન યાગુતેલપરિપૂરિતસ્સાપિ સઙ્ગહો. તુચ્છપત્તે વિનિચ્છયો યથાવુત્તોયેવ. પૂરણં પૂરો, ભત્તસ્સ પૂરો ભત્તપૂરો.

    762.Mañcapīṭhaṭṭaketi mañcapīṭhesu ṭhapitapattā yathā na patanti, tathā aṭanimatthake dārunā parikkhepe kate mañcapīṭhaṭṭakā nāma honti, tādise mañcapīṭhaṭṭake ṭhapetuṃ vaṭṭatīti attho. Bhattapūropīti bhattassa pūropi. Api-saddena yāgutelaparipūritassāpi saṅgaho. Tucchapatte vinicchayo yathāvuttoyeva. Pūraṇaṃ pūro, bhattassa pūro bhattapūro.

    તિભાણવારવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Tibhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ૭૬૩. કવાટન્તિ દ્વારકવાટફલકં. ‘‘સેનાસને દ્વારકવાટવાતપાનકવાટાદી’’તિઆદીસુ દ્વારફલકં ‘‘કવાટ’’ન્તિ હિ વુત્તં. ન પણામેય્યાતિ ન નામેય્ય ન ચાલેય્ય, ન ચ પિદહેય્યાતિ અત્થો. પત્તં હત્થે યસ્સ સો પત્તહત્થોતિ ભિન્નાધિકરણોયં બાહિરત્થસમાસો ‘‘વજિરપાણી’’તિઆદીસુ વિય. ‘‘પણામેય્ય અસ્સા’’તિ પદચ્છેદો.

    763.Kavāṭanti dvārakavāṭaphalakaṃ. ‘‘Senāsane dvārakavāṭavātapānakavāṭādī’’tiādīsu dvāraphalakaṃ ‘‘kavāṭa’’nti hi vuttaṃ. Na paṇāmeyyāti na nāmeyya na cāleyya, na ca pidaheyyāti attho. Pattaṃ hatthe yassa so pattahatthoti bhinnādhikaraṇoyaṃ bāhiratthasamāso ‘‘vajirapāṇī’’tiādīsu viya. ‘‘Paṇāmeyya assā’’ti padacchedo.

    ૭૬૪. ન નીહરેય્ય પત્તેન ચલકાનીતિ રસં પિવિત્વા પાતિતમધુકફલટ્ઠિકાદિ છડ્ડિતાનિ બહિ છડ્ડેતું પત્તેન ન નીહરેય્ય. અટ્ઠિકાનિ વાતિ પનસટ્ઠિકોલટ્ઠિઆદિઅટ્ઠિકાનિ વા. ઉચ્છિટ્ઠમુદકન્તિ મુખધોવનાદિકં ઉચ્છિટ્ઠમુદકં. પત્તેન નીહરન્તસ્સાતિ યોજના, બહિ છડ્ડેતું તં પત્તે આસિઞ્ચિત્વા હરન્તસ્સાતિ વુત્તં હોતિ. ઇતરથા ઉચ્છિટ્ઠપત્તધોવનોદકમ્પિ તેનેવ પત્તેન બહિ ન નીહરિતબ્બં સિયા.

    764.Na nīhareyya pattena calakānīti rasaṃ pivitvā pātitamadhukaphalaṭṭhikādi chaḍḍitāni bahi chaḍḍetuṃ pattena na nīhareyya. Aṭṭhikāni vāti panasaṭṭhikolaṭṭhiādiaṭṭhikāni vā. Ucchiṭṭhamudakanti mukhadhovanādikaṃ ucchiṭṭhamudakaṃ. Pattena nīharantassāti yojanā, bahi chaḍḍetuṃ taṃ patte āsiñcitvā harantassāti vuttaṃ hoti. Itarathā ucchiṭṭhapattadhovanodakampi teneva pattena bahi na nīharitabbaṃ siyā.

    ૭૬૫. પટિગ્ગહેતિ મુખધોવનોદકન્તિ પટિગ્ગહો, ખેળમલ્લકોવ. મુખતો નીહટન્તિ મુખેન છડ્ડિતં મંસખણ્ડાદિ યં કિઞ્ચિ.

    765. Paṭiggaheti mukhadhovanodakanti paṭiggaho, kheḷamallakova. Mukhato nīhaṭanti mukhena chaḍḍitaṃ maṃsakhaṇḍādi yaṃ kiñci.

    ૭૬૬. વિનસ્સતીતિ વિબ્ભમેન વા સિક્ખાપચ્ચક્ખાનેન વા કાલકિરિયાય વા વિનસ્સતિ. અથ વા યોતિ પચ્ચત્તવચનં ‘‘યસ્સા’’તિ સામિવસેન પરિણામેત્વા યસ્સ ભિક્ખુનો પત્તો ભેદેન વા અચ્છેદેન વા ચોરિકાય હરણેન વા નસ્સતિ, તસ્સ અનાપત્તીતિ યોજના.

    766.Vinassatīti vibbhamena vā sikkhāpaccakkhānena vā kālakiriyāya vā vinassati. Atha vā yoti paccattavacanaṃ ‘‘yassā’’ti sāmivasena pariṇāmetvā yassa bhikkhuno patto bhedena vā acchedena vā corikāya haraṇena vā nassati, tassa anāpattīti yojanā.

    ૭૬૭. પઠમસ્સાતિ પત્તવગ્ગસ્સ પઠમં સઙ્ગહિતત્તા પઠમસ્સ. પત્તસ્સાતિ પત્તસિક્ખાપદસ્સ. પઠમેનાતિ ચીવરવગ્ગસ્સ પઠમં સઙ્ગહિતત્તા પઠમેન કથિનેનાતિ સમ્બન્ધો. મહેસિનાતિ મહન્તે સીલક્ખન્ધાદયો ગુણે એસિ ગવેસીતિ મહેસિ. પઠમસ્સ પત્તસ્સ સમુટ્ઠાનાદયો સબ્બે ઇધ અનિદ્દિટ્ઠવિનિચ્છયા પઠમેન કથિનેન સમા સદિસા ઇતિ મહેસિના મતા અનુમતા અનુઞ્ઞાતાતિ યોજના.

    767.Paṭhamassāti pattavaggassa paṭhamaṃ saṅgahitattā paṭhamassa. Pattassāti pattasikkhāpadassa. Paṭhamenāti cīvaravaggassa paṭhamaṃ saṅgahitattā paṭhamena kathinenāti sambandho. Mahesināti mahante sīlakkhandhādayo guṇe esi gavesīti mahesi. Paṭhamassa pattassa samuṭṭhānādayo sabbe idha aniddiṭṭhavinicchayā paṭhamena kathinena samā sadisā iti mahesinā matā anumatā anuññātāti yojanā.

    પઠમપત્તકથાવણ્ણના.

    Paṭhamapattakathāvaṇṇanā.

    ૭૬૮. પઞ્ચ બન્ધનાનિ ઊનાનિ યસ્સ સો પઞ્ચબન્ધનઊનો, પત્તો, તસ્મિં, અબન્ધનઞ્ચ એકદ્વિતિચતુબન્ધનઞ્ચ ‘‘પઞ્ચબન્ધનઊન’’ન્તિ ગહિતં. યથાહ પાળિયં ‘‘ઊનપઞ્ચબન્ધનો નામ પત્તો અબન્ધનો વા એકબન્ધનો વા દ્વિબન્ધનો વા તિબન્ધનો વા ચતુબન્ધનો વા’’તિ (પારા॰ ૬૧૩). બન્ધને અકતેપિ બન્ધનારહો વક્ખમાનલક્ખણરાજિયુત્તોપિ ‘‘ઊનપઞ્ચબન્ધનોયેવા’’તિ ગહેતબ્બો. એત્થ અબન્ધનો નામ યસ્સ બન્ધનમેવ નત્થિ, સો. તેનેવાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘યસ્મા અબન્ધનસ્સપિ પત્તસ્સ પઞ્ચ બન્ધનાનિ ન પૂરેન્તિ સબ્બસો નત્થિતાયા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૨-૬૧૩). દ્વઙ્ગુલપ્પમાણતો ઊનરાજિયુત્તો અબન્ધનોકાસોપિ ‘‘અબન્ધનોયેવા’’તિ ગહેતબ્બો. યથાહ પાળિયં ‘‘અબન્ધનોકાસો નામ પત્તો યસ્સ દ્વઙ્ગુલા રાજિ ન હોતી’’તિ (પારા॰ ૬૧૩).

    768. Pañca bandhanāni ūnāni yassa so pañcabandhanaūno, patto, tasmiṃ, abandhanañca ekadviticatubandhanañca ‘‘pañcabandhanaūna’’nti gahitaṃ. Yathāha pāḷiyaṃ ‘‘ūnapañcabandhano nāma patto abandhano vā ekabandhano vā dvibandhano vā tibandhano vā catubandhano vā’’ti (pārā. 613). Bandhane akatepi bandhanāraho vakkhamānalakkhaṇarājiyuttopi ‘‘ūnapañcabandhanoyevā’’ti gahetabbo. Ettha abandhano nāma yassa bandhanameva natthi, so. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yasmā abandhanassapi pattassa pañca bandhanāni na pūrenti sabbaso natthitāyā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.612-613). Dvaṅgulappamāṇato ūnarājiyutto abandhanokāsopi ‘‘abandhanoyevā’’ti gahetabbo. Yathāha pāḷiyaṃ ‘‘abandhanokāso nāma patto yassa dvaṅgulā rāji na hotī’’ti (pārā. 613).

    ૭૬૯. ઉદ્દિટ્ઠન્તિ ‘‘બન્ધનોકાસો નામ પત્તો યસ્સ દ્વઙ્ગુલા રાજિ હોતી’’તિ (પારા॰ ૬૧૩) પદભાજને વુત્તં. દ્વઙ્ગુલાય રાજિયા એકઞ્ચ બન્ધનન્તિ યોજના. ‘‘મુખવટ્ટિતો હેટ્ઠા ભટ્ઠા’’તિ અટ્ઠકથાવચનતો (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૨-૬૧૩) ‘‘સબ્બાપિ રાજિયો મુખવટ્ટિતો પટ્ઠાય હેટ્ઠા ભટ્ઠાયેવ ગહેતબ્બા’’તિ નિસ્સન્દેહે વુત્તં. મુખવટ્ટિં વિના અઞ્ઞત્થાપિ ઊનપઞ્ચબન્ધને વા ઊનપઞ્ચબન્ધનોકાસે વા સતિ સોપિ પત્તો ઊનપઞ્ચબન્ધનો ન હોતીતિ ન સક્કા વત્તું, તસ્મા ‘‘મુખવટ્ટિતો પટ્ઠાયા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૨-૬૧૩) અટ્ઠકથાયં નિયમેત્વા વચનં વીમંસિતબ્બં. ઇધ પન તથા નિયમો ન દસ્સિતો, તસ્મા અયમેવ વિનિચ્છયો સામઞ્ઞેન વુત્તાય પાળિયા અઞ્ઞદત્થુ સંસન્દતિ સમેતિ. ચ-કારસ્સ અવુત્તસમુચ્ચયત્થત્તા દ્વઙ્ગુલદ્વઙ્ગુલાહિ દ્વીહિ દ્વે બન્ધનાનિ ચ તીણિ બન્ધનાનિ ચાતિ ઇદમ્પિ વુત્તમેવ હોતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘યસ્સ પન દ્વે રાજિયો, એકાયેવ વા ચતુરઙ્ગુલા, તસ્સ દ્વે બન્ધનાનિ દાતબ્બાનિ. યસ્સ તિસ્સો, એકાયેવ વા છળઙ્ગુલા, તસ્સ તીણિ બન્ધનાનિ દાતબ્બાની’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૨-૬૧૩).

    769.Uddiṭṭhanti ‘‘bandhanokāso nāma patto yassa dvaṅgulā rāji hotī’’ti (pārā. 613) padabhājane vuttaṃ. Dvaṅgulāya rājiyā ekañca bandhananti yojanā. ‘‘Mukhavaṭṭito heṭṭhā bhaṭṭhā’’ti aṭṭhakathāvacanato (pārā. aṭṭha. 2.612-613) ‘‘sabbāpi rājiyo mukhavaṭṭito paṭṭhāya heṭṭhā bhaṭṭhāyeva gahetabbā’’ti nissandehe vuttaṃ. Mukhavaṭṭiṃ vinā aññatthāpi ūnapañcabandhane vā ūnapañcabandhanokāse vā sati sopi patto ūnapañcabandhano na hotīti na sakkā vattuṃ, tasmā ‘‘mukhavaṭṭito paṭṭhāyā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.612-613) aṭṭhakathāyaṃ niyametvā vacanaṃ vīmaṃsitabbaṃ. Idha pana tathā niyamo na dassito, tasmā ayameva vinicchayo sāmaññena vuttāya pāḷiyā aññadatthu saṃsandati sameti. Ca-kārassa avuttasamuccayatthattā dvaṅguladvaṅgulāhi dvīhi dve bandhanāni ca tīṇi bandhanāni cāti idampi vuttameva hoti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yassa pana dve rājiyo, ekāyeva vā caturaṅgulā, tassa dve bandhanāni dātabbāni. Yassa tisso, ekāyeva vā chaḷaṅgulā, tassa tīṇi bandhanāni dātabbānī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.612-613).

    ઊનપઞ્ચબન્ધનપત્તેસુ અન્તિમપત્તસ્સ વિભાગં દસ્સેતુમાહ ‘‘બન્ધનાનિ ચા’’તિઆદિ. મુખવટ્ટિયા અટ્ઠઙ્ગુલપ્પમાણાનં ચતુન્નં રાજીનં ચત્તારિ બન્ધનાનિ ચાતિ વુત્તં હોતિ. ચકારો પુબ્બે વુત્તસ્સેવ સમુચ્ચયં કરોતિ. અટ્ઠઙ્ગુલરાજિયા તથાતિ મુખવટ્ટિતો પટ્ઠાય અટ્ઠઙ્ગુલાયામં ભટ્ઠાય રાજિયા દ્વઙ્ગુલદ્વઙ્ગુલમત્તે ઠાને તેનેવ નીહારેન બદ્ધાનિ ચત્તારિ બન્ધનાનિ ચાતિ અત્થો.

    Ūnapañcabandhanapattesu antimapattassa vibhāgaṃ dassetumāha ‘‘bandhanāni cā’’tiādi. Mukhavaṭṭiyā aṭṭhaṅgulappamāṇānaṃ catunnaṃ rājīnaṃ cattāri bandhanāni cāti vuttaṃ hoti. Cakāro pubbe vuttasseva samuccayaṃ karoti. Aṭṭhaṅgularājiyā tathāti mukhavaṭṭito paṭṭhāya aṭṭhaṅgulāyāmaṃ bhaṭṭhāya rājiyā dvaṅguladvaṅgulamatte ṭhāne teneva nīhārena baddhāni cattāri bandhanāni cāti attho.

    ૭૭૦. એવં ઊનપઞ્ચબન્ધનપત્તં દસ્સેત્વા ઇદાનિ પરિપુણ્ણપઞ્ચબન્ધનપત્તં દસ્સેતુમાહ ‘‘પઞ્ચ વા’’તિઆદિ. મુખવટ્ટિયા દ્વઙ્ગુલદ્વઙ્ગુલાયામં ઓતિણ્ણા પઞ્ચ રાજિયો ચ. વા-સદ્દેન પઞ્ચબન્ધનવિકપ્પા દસ્સિતા. એકા વાપિ દસઙ્ગુલાતિ મુખવટ્ટિતો દસઙ્ગુલાયામા એકા વા રાજિ હોતિ. અપિ-સદ્દેન તસ્સા રાજિયા બન્ધનો પઞ્ચબન્ધનપક્ખો દસ્સિતો. અયં પત્તોતિ યસ્સ પઞ્ચ રાજિયો વા તત્થ બન્ધનાનિ પઞ્ચબન્ધનાનિ વા, દસઙ્ગુલા એકા રાજિ વા તત્થ બન્ધનાનિ પઞ્ચબન્ધનાનિ વા સન્તિ, અયં પત્તો પઞ્ચબન્ધનો નામ.

    770. Evaṃ ūnapañcabandhanapattaṃ dassetvā idāni paripuṇṇapañcabandhanapattaṃ dassetumāha ‘‘pañca vā’’tiādi. Mukhavaṭṭiyā dvaṅguladvaṅgulāyāmaṃ otiṇṇā pañca rājiyo ca. Vā-saddena pañcabandhanavikappā dassitā. Ekā vāpi dasaṅgulāti mukhavaṭṭito dasaṅgulāyāmā ekā vā rāji hoti. Api-saddena tassā rājiyā bandhano pañcabandhanapakkho dassito. Ayaṃ pattoti yassa pañca rājiyo vā tattha bandhanāni pañcabandhanāni vā, dasaṅgulā ekā rāji vā tattha bandhanāni pañcabandhanāni vā santi, ayaṃ patto pañcabandhano nāma.

    ૭૭૧. એત્તાવતા મત્તિકાપત્તે વિનિચ્છયં દસ્સેત્વા ઇદાનિ અયોપત્તે દસ્સેતુમાહ ‘‘અયોપત્તો’’તિઆદિ. છિદ્દાનિ પટિચ્છાદેતું બન્ધિતબ્બાનિ અયોપટ્ટાનિ લોહમણ્ડલકાનિ નામ. ‘‘ભણ્ડી’’તિપિ તસ્સેવ પરિયાયો. ભણ્ડિતબ્બં બન્ધિત્વા છિદ્દે પટિચ્છાદિતેપિ યત્થ અસણ્હતાય આમિસં તિટ્ઠતિ, તાદિસોપિ અપત્તોયેવાતિ આહ ‘‘મટ્ઠો વટ્ટતી’’તિ. અયોચુણ્ણેન વાણિયાતિ એત્થાપિ ‘‘મટ્ઠો વટ્ટતી’’તિ સમ્બન્ધનીયં.

    771. Ettāvatā mattikāpatte vinicchayaṃ dassetvā idāni ayopatte dassetumāha ‘‘ayopatto’’tiādi. Chiddāni paṭicchādetuṃ bandhitabbāni ayopaṭṭāni lohamaṇḍalakāni nāma. ‘‘Bhaṇḍī’’tipi tasseva pariyāyo. Bhaṇḍitabbaṃ bandhitvā chidde paṭicchāditepi yattha asaṇhatāya āmisaṃ tiṭṭhati, tādisopi apattoyevāti āha ‘‘maṭṭho vaṭṭatī’’ti. Ayocuṇṇena vāṇiyāti etthāpi ‘‘maṭṭho vaṭṭatī’’ti sambandhanīyaṃ.

    ૭૭૨. તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સટ્ઠં તં પત્તં તસ્મિં અનુકમ્પાય અગણ્હન્તસ્સાતિ યોજના, ‘‘સઙ્ઘમજ્ઝે નિસ્સજ્જિતબ્બો’’તિ (પારા॰ ૬૧૩) વચનતો સઙ્ઘમજ્ઝે નિસ્સટ્ઠં તસ્સ તં પત્તં તસ્મિં પત્તનિસ્સજ્જકે પુગ્ગલે અનુકમ્પાય અગણ્હન્તસ્સ.

    772. Tassa nissaggiyaṃ saṅghassa nissaṭṭhaṃ taṃ pattaṃ tasmiṃ anukampāya agaṇhantassāti yojanā, ‘‘saṅghamajjhe nissajjitabbo’’ti (pārā. 613) vacanato saṅghamajjhe nissaṭṭhaṃ tassa taṃ pattaṃ tasmiṃ pattanissajjake puggale anukampāya agaṇhantassa.

    ૭૭૩. દીયમાને તુ પત્તસ્મિન્તિ ઊનપઞ્ચબન્ધનેન પત્તેન વિઞ્ઞાપિતનવપત્તે ભિક્ખુમ્હિ તં પત્તં સઙ્ઘમજ્ઝે નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિં દેસેત્વા નિસિન્ને ચતસ્સો અગતિયો અગમનં, ગહિતાગહિતજાનનન્તિ ઇમેહિ પઞ્ચહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતેન ભિક્ખુના પઠમં સઙ્ઘં યાચિત્વા ઞત્તિદુતિયાય કમ્મવાચાય સઙ્ઘેન પત્તગાહકં કત્વા સમ્મતેન નિસ્સટ્ઠપત્તં હત્થેન ગહેત્વા તસ્મિં સઙ્ઘે સઙ્ઘત્થેરતો પટ્ઠાય અનુક્કમેન ઉપસઙ્કમ્મ વિઞ્ઞાયમાનં ગુણં વત્વા પણામિતે. યસ્સાતિ તસ્મિં સઙ્ઘમજ્ઝે નિસિન્નસ્સ યસ્સ ભિક્ખુનો, રોચનત્થયોગે સમ્પદાનવચનં. સો દીયમાનો પત્તો. તં દીયમાનં પત્તં.

    773.Dīyamāne tu pattasminti ūnapañcabandhanena pattena viññāpitanavapatte bhikkhumhi taṃ pattaṃ saṅghamajjhe nissajjitvā āpattiṃ desetvā nisinne catasso agatiyo agamanaṃ, gahitāgahitajānananti imehi pañcahi aṅgehi samannāgatena bhikkhunā paṭhamaṃ saṅghaṃ yācitvā ñattidutiyāya kammavācāya saṅghena pattagāhakaṃ katvā sammatena nissaṭṭhapattaṃ hatthena gahetvā tasmiṃ saṅghe saṅghattherato paṭṭhāya anukkamena upasaṅkamma viññāyamānaṃ guṇaṃ vatvā paṇāmite. Yassāti tasmiṃ saṅghamajjhe nisinnassa yassa bhikkhuno, rocanatthayoge sampadānavacanaṃ. So dīyamāno patto. Taṃ dīyamānaṃ pattaṃ.

    ૭૭૪. દીપિતોતિ ‘‘અપત્તકસ્સ ન ગાહેતબ્બો’’તિ (પારા॰ ૬૧૫) વુત્તો. તત્થાતિ તસ્સં ભિક્ખુપરિસાયં. પત્તપરિયન્તોતિ એત્થ ‘‘એવં પરિવત્તેત્વા પરિયન્તે ઠિતપત્તો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૫) અટ્ઠકથાયં વુત્તત્તા તેન પત્તપરિવત્તનેન આગતો વા સબ્બેહિ અગ્ગહિતત્તા આગતો સો એવ વા પત્તો પરિયન્તો નામ હોતીતિ અત્થો. તસ્સ ભિક્ખુનોતિ પત્તં નિસ્સજ્જિત્વા નિસિન્નસ્સ તસ્સ ભિક્ખુનો.

    774.Dīpitoti ‘‘apattakassa na gāhetabbo’’ti (pārā. 615) vutto. Tatthāti tassaṃ bhikkhuparisāyaṃ. Pattapariyantoti ettha ‘‘evaṃ parivattetvā pariyante ṭhitapatto’’ti (pārā. aṭṭha. 2.615) aṭṭhakathāyaṃ vuttattā tena pattaparivattanena āgato vā sabbehi aggahitattā āgato so eva vā patto pariyanto nāma hotīti attho. Tassa bhikkhunoti pattaṃ nissajjitvā nisinnassa tassa bhikkhuno.

    ૭૭૫. તન્તિ અત્તનો દિન્નં તં પરિયન્તપત્તં. અપ્પદેસેતિ મઞ્ચપીઠાદિઅટ્ઠાને. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘મઞ્ચપીઠછત્તનાગદન્તાદિકે અદેસે’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૫). વિસ્સજ્જેતીતિ અઞ્ઞસ્સ દેતિ. અત્તના અદાપેત્વા અઞ્ઞેન તં પત્તં સયમેવ અત્તનો ગહેત્વા અઞ્ઞં અનુરૂપં પત્તં દિય્યમાનં ગણ્હિતું વટ્ટતીતિ અટ્ઠકથાયં વુત્તં. અભોગેન પરિભુઞ્જતીતિ યાગુરન્ધનાદિવસેન પરિભુઞ્જતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અભોગેનાતિ યાગુરન્ધનરજનપચનાદિના’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૫). ‘‘અન્તરામગ્ગે પન બ્યાધિમ્હિ ઉપ્પન્ને અઞ્ઞસ્મિં ભાજને અસતિ મત્તિકાય લિમ્પિત્વા યાગું વા પચિતું ઉદકં વા તાપેતું વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૫) અટ્ઠકથાયં વુત્તત્તા તાદિસે ઠાને તથાપિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતીતિ એત્થ વિસેસો.

    775.Tanti attano dinnaṃ taṃ pariyantapattaṃ. Appadeseti mañcapīṭhādiaṭṭhāne. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘mañcapīṭhachattanāgadantādike adese’’ti (pārā. aṭṭha. 2.615). Vissajjetīti aññassa deti. Attanā adāpetvā aññena taṃ pattaṃ sayameva attano gahetvā aññaṃ anurūpaṃ pattaṃ diyyamānaṃ gaṇhituṃ vaṭṭatīti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Abhogena paribhuñjatīti yāgurandhanādivasena paribhuñjati. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘abhogenāti yāgurandhanarajanapacanādinā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.615). ‘‘Antarāmagge pana byādhimhi uppanne aññasmiṃ bhājane asati mattikāya limpitvā yāguṃ vā pacituṃ udakaṃ vā tāpetuṃ vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.615) aṭṭhakathāyaṃ vuttattā tādise ṭhāne tathāpi paribhuñjituṃ vaṭṭatīti ettha viseso.

    ૭૭૬. નટ્ઠેતિ અત્તનો પરિભુઞ્જિયમાને પત્તે ચોરગ્ગહણાદિના નટ્ઠે. ભિન્નેતિ ભેદમુપગતે. અનાપત્તીતિ અઞ્ઞં પત્તં વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તિ. પકાસિતાતિ ‘‘અનાપત્તિ નટ્ઠપત્તસ્સ ભિન્નપત્તસ્સ ઞાતકાનં પવારિતાનં અઞ્ઞસ્સત્થાય અત્તનો ધનેના’’તિઆદિના (પારા॰ ૬૧૭) નયેન પાળિયં દેસિતા. ઇધ ‘‘અઞ્ઞસ્સત્થાયા’’તિ વુત્તત્તા અત્તનો વળઞ્જિયમાને પત્તે સતિપિ અઞ્ઞસ્સત્થાય પત્તં વિઞ્ઞાપેતું વટ્ટતિ. ઞાતકાદીનં ગણ્હતોતિ એત્થ ‘‘સન્તક’’ન્તિ લબ્ભતિ. અત્તનો ધનેનાતિ યોજના. એત્થ ધનં નામ સુત્તવત્થાદિ કપ્પિયવત્થુ.

    776.Naṭṭheti attano paribhuñjiyamāne patte coraggahaṇādinā naṭṭhe. Bhinneti bhedamupagate. Anāpattīti aññaṃ pattaṃ viññāpentassa anāpatti. Pakāsitāti ‘‘anāpatti naṭṭhapattassa bhinnapattassa ñātakānaṃ pavāritānaṃ aññassatthāya attano dhanenā’’tiādinā (pārā. 617) nayena pāḷiyaṃ desitā. Idha ‘‘aññassatthāyā’’ti vuttattā attano vaḷañjiyamāne patte satipi aññassatthāya pattaṃ viññāpetuṃ vaṭṭati. Ñātakādīnaṃ gaṇhatoti ettha ‘‘santaka’’nti labbhati. Attano dhanenāti yojanā. Ettha dhanaṃ nāma suttavatthādi kappiyavatthu.

    ૭૭૭. એત્થ વિઞ્ઞાપનં ક્રિયં.

    777. Ettha viññāpanaṃ kriyaṃ.

    દુતિયપત્તકથાવણ્ણના.

    Dutiyapattakathāvaṇṇanā.

    ૭૭૮. સપ્પિઆદિં ભેસજ્જન્તિ એત્થ પાળિયં ‘‘સેય્યથિદં? સપ્પિ નવનીતં તેલં મધુ ફાણિત’’ન્તિ (પારા॰ ૬૨૨) ઉદ્દિસિત્વા ‘‘સપ્પિ નામ ગોસપ્પિ વા અજિકાસપ્પિ વા મહિંસસપ્પિ વા, યેસં મંસં કપ્પતિ, તેસં સપ્પી’’તિ (પારા॰ ૬૨૩) નિદ્દિટ્ઠં ઘતઞ્ચ ‘‘તેસંયેવ નવનીત’’ન્તિ (પારા॰ ૬૨૩) નિદ્દિટ્ઠં નવનીતઞ્ચ ‘‘તિલતેલં સાસપતેલં મધુકતેલં એરણ્ડકતેલં વસાતેલ’’ન્તિ (પારા॰ ૬૨૩) નિદ્દિટ્ઠં તેલઞ્ચ ‘‘મધુ નામ મક્ખિકામધૂ’’તિ (પારા॰ ૬૨૩) નિદ્દિટ્ઠં મધુઞ્ચ ‘‘ફાણિતં નામ ઉચ્છુમ્હા નિબ્બત્ત’’ન્તિ (પારા॰ ૬૨૩) નિદ્દિટ્ઠં ગુળાદિફાણિતઞ્ચાતિ એતસ્મિં પઞ્ચભેસજ્જરાસિમ્હિ યં યં ભેસજ્જન્તિ અત્થો. પુરેભત્તન્તિ પુરેભત્તે. પટિગય્હાતિ પટિગ્ગહેત્વા.

    778.Sappiādiṃ bhesajjanti ettha pāḷiyaṃ ‘‘seyyathidaṃ? Sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇita’’nti (pārā. 622) uddisitvā ‘‘sappi nāma gosappi vā ajikāsappi vā mahiṃsasappi vā, yesaṃ maṃsaṃ kappati, tesaṃ sappī’’ti (pārā. 623) niddiṭṭhaṃ ghatañca ‘‘tesaṃyeva navanīta’’nti (pārā. 623) niddiṭṭhaṃ navanītañca ‘‘tilatelaṃ sāsapatelaṃ madhukatelaṃ eraṇḍakatelaṃ vasātela’’nti (pārā. 623) niddiṭṭhaṃ telañca ‘‘madhu nāma makkhikāmadhū’’ti (pārā. 623) niddiṭṭhaṃ madhuñca ‘‘phāṇitaṃ nāma ucchumhā nibbatta’’nti (pārā. 623) niddiṭṭhaṃ guḷādiphāṇitañcāti etasmiṃ pañcabhesajjarāsimhi yaṃ yaṃ bhesajjanti attho. Purebhattanti purebhatte. Paṭigayhāti paṭiggahetvā.

    ૭૭૯. તં પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં ભેસજ્જં. સત્તાહન્તિ એત્થ ‘‘વટ્ટતી’’તિ કિરિયાય અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં. ‘‘સત્તાહં અતિક્કમન્તસ્સા’’તિ પદચ્છેદો. ‘‘સત્તાહાતિક્કમે તસ્સા’’તિ વા પાઠો. સત્તાહસ્સ અતિક્કમો સત્તાહાતિક્કમો, તસ્મિં સત્તાહાતિક્કમે. તસ્સાતિ ભેસજ્જપટિગ્ગાહકસ્સ ભિક્ખુનો. ‘‘નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ ઇમિના પાચિત્તિયમેવ દસ્સિતં. નિસ્સગ્ગિયવત્થુ ભાજનગણનાય આપત્તિં કરોતિ. એકસ્મિં ભાજનેપિ વિસું વિસું ઠપિતાનિ નવનીતપિણ્ડગુળપિણ્ડસક્કરમધુપટલાનિપિ અત્તનો ગણનાય આપત્તિં કરોન્તિ.

    779.Taṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ bhesajjaṃ. Sattāhanti ettha ‘‘vaṭṭatī’’ti kiriyāya accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. ‘‘Sattāhaṃ atikkamantassā’’ti padacchedo. ‘‘Sattāhātikkame tassā’’ti vā pāṭho. Sattāhassa atikkamo sattāhātikkamo, tasmiṃ sattāhātikkame. Tassāti bhesajjapaṭiggāhakassa bhikkhuno. ‘‘Nissaggiya’’nti iminā pācittiyameva dassitaṃ. Nissaggiyavatthu bhājanagaṇanāya āpattiṃ karoti. Ekasmiṃ bhājanepi visuṃ visuṃ ṭhapitāni navanītapiṇḍaguḷapiṇḍasakkaramadhupaṭalānipi attano gaṇanāya āpattiṃ karonti.

    ૭૮૦. ગણ્હિત્વાતિ પટિગ્ગહેત્વા. સન્નિધીયતીતિ સન્નિધિ, સન્નિહિતવત્થુ, તસ્સ કારકં કરણં અપરાપરદિવસત્થાય ઠપનં, તં કત્વા, પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતં યથા અપરં દિવસં ગચ્છતિ, તથા કત્વા નિક્ખિપિત્વાતિ અત્થો. નિરામિસં સાયતોતિ આમિસેન અમિસ્સેત્વા ભુઞ્જન્તસ્સ.

    780.Gaṇhitvāti paṭiggahetvā. Sannidhīyatīti sannidhi, sannihitavatthu, tassa kārakaṃ karaṇaṃ aparāparadivasatthāya ṭhapanaṃ, taṃ katvā, pacchābhattaṃ paṭiggahitaṃ yathā aparaṃ divasaṃ gacchati, tathā katvā nikkhipitvāti attho. Nirāmisaṃ sāyatoti āmisena amissetvā bhuñjantassa.

    ૭૮૧. ઉગ્ગહિતન્તિ અપ્પટિગ્ગહાપેત્વા હત્થેન ગહિતં. સરીરભોગેતિ બહિ સરીરપરિભોગેનેવ.

    781.Uggahitanti appaṭiggahāpetvā hatthena gahitaṃ. Sarīrabhogeti bahi sarīraparibhogeneva.

    ૭૮૨. ગહિતં પટિગ્ગહિતં. તાપેત્વાતિ વિલીયાપેત્વા.

    782.Gahitaṃ paṭiggahitaṃ. Tāpetvāti vilīyāpetvā.

    ૭૮૩. ‘‘સયં તાપેતિ…પે॰… ન હોતિ સો’’તિ ઇદં સુધોતનવનીતં સન્ધાય વુત્તં, દુદ્ધોતેન પન દધિગુળિકાદિસહિતેન સામંપાકો હોતેવ. નવનીતસ્સ યં સયં તાપનં, સો સામંપાકો ન હોતીતિ યોજના.

    783.‘‘Sayaṃ tāpeti…pe… na hoti so’’ti idaṃ sudhotanavanītaṃ sandhāya vuttaṃ, duddhotena pana dadhiguḷikādisahitena sāmaṃpāko hoteva. Navanītassa yaṃ sayaṃ tāpanaṃ, so sāmaṃpāko na hotīti yojanā.

    ૭૮૪. યેન કેનચીતિ ઉપસમ્પન્નેન, અનુપસમ્પન્નેન વા.

    784.Yena kenacīti upasampannena, anupasampannena vā.

    ૭૮૫. ‘‘સયં કરોતી’’તિ ઇમિના અનુપસમ્પન્નં નિવત્તેતિ. તેન કતં પન તદહુ પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતખીરેન વા દધિના વા કતસપ્પિ અનુપસમ્પન્નેન કતં સામિસમ્પિ તદહુ પુરેભત્તં વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૨).

    785.‘‘Sayaṃ karotī’’ti iminā anupasampannaṃ nivatteti. Tena kataṃ pana tadahu purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭati. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘purebhattaṃ paṭiggahitakhīrena vā dadhinā vā katasappi anupasampannena kataṃ sāmisampi tadahu purebhattaṃ vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.622).

    ૭૮૬. સવત્થુકસ્સાતિ એત્થ વત્થુ નામ ખીરદધિ.

    786.Savatthukassāti ettha vatthu nāma khīradadhi.

    ૭૮૭. અસ્સાતિ પટિગ્ગહિતખીરદધીહિ કતસપ્પિમાહ. ‘‘પટિગ્ગહેત્વા તાની’’તિ વુત્તત્તાતિ ઇદં ‘‘યાનિ ખો પન તાનિ ગિલાનાનં ભિક્ખૂનં પટિસાયનીયાનિ ભેસજ્જાનિ, સેય્યથિદં? સપ્પિ નવનીતં તેલં મધુ ફાણિતં, તાનિ પટિગ્ગહેત્વા’’તિ (પારા॰ ૬૨૨) ઇમસ્મિં માતિકાપાઠે ‘‘યાની’’તિ વુત્તસપ્પિઆદીનમેવ ‘‘તાનિ પટિગ્ગહેત્વા’’તિ વુત્તત્તાતિ વુત્તં હોતિ, તત્થ ખીરદધીનં અવુત્તત્તાતિ અધિપ્પાયો.

    787.Assāti paṭiggahitakhīradadhīhi katasappimāha. ‘‘Paṭiggahetvā tānī’’ti vuttattāti idaṃ ‘‘yāni kho pana tāni gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṭisāyanīyāni bhesajjāni, seyyathidaṃ? Sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ, tāni paṭiggahetvā’’ti (pārā. 622) imasmiṃ mātikāpāṭhe ‘‘yānī’’ti vuttasappiādīnameva ‘‘tāni paṭiggahetvā’’ti vuttattāti vuttaṃ hoti, tattha khīradadhīnaṃ avuttattāti adhippāyo.

    ૭૮૮. કપ્પિયસપ્પિમ્હીતિ કપ્પિયમંસાનં સત્તાનં ઘતે. અકપ્પિયસપ્પિમ્હીતિ અકપ્પિયમંસાનં સત્તાનં ઘતે, પટિગ્ગહેત્વા સત્તાહે અતિક્કન્તેતિ વુત્તં હોતિ.

    788.Kappiyasappimhīti kappiyamaṃsānaṃ sattānaṃ ghate. Akappiyasappimhīti akappiyamaṃsānaṃ sattānaṃ ghate, paṭiggahetvā sattāhe atikkanteti vuttaṃ hoti.

    ૭૮૯. તેન સપ્પિના અકપ્પિયેન ભવિતબ્બન્તિ ઇદં દુક્કટં કથં હોતીતિ આહ ‘‘સબ્બા’’તિઆદિ. અકપ્પિયં મંસં યેસં તે અકપ્પિયમંસા, મનુસ્સાદયો, સબ્બે ચ તે અકપ્પિયમંસા ચાતિ સબ્બાકપ્પિયમંસા, તેસં.

    789. Tena sappinā akappiyena bhavitabbanti idaṃ dukkaṭaṃ kathaṃ hotīti āha ‘‘sabbā’’tiādi. Akappiyaṃ maṃsaṃ yesaṃ te akappiyamaṃsā, manussādayo, sabbe ca te akappiyamaṃsā cāti sabbākappiyamaṃsā, tesaṃ.

    ૭૯૦-૧. એવં ચે વટ્ટતિ, ‘‘યેસં મંસં કપ્પતિ, તેસં સપ્પી’’તિ કસ્મા પાળિયં વુત્તન્તિ ચોદનં સમુટ્ઠાપેત્વા તં પરિહરિતુમાહ ‘‘યેસ’’ન્તિઆદિ. તત્થ ‘‘યેસઞ્હિ કપ્પતિ મંસં, તેસં સપ્પી’’તિ ઇદં વચનં કિં પયોજનં સાધેતીતિ વુત્તં હોતિ. ઇદાનિ પરિચ્છેદનિયમનસઙ્ખાતં તંપયોજનઞ્ચ તબ્બિસયઞ્ચ દસ્સેતુમાહ ‘‘પણીતભોજનસ્સા’’તિઆદિ. પણીતભોજનસ્સ પરિચ્છેદનિયામનન્તિ યોજના. સત્તાહકાલિકે પઞ્ચવિધે ભેસજ્જેતિ વુત્તં હોતિ, નિદ્ધારણે ભુમ્મં. નિસ્સગ્ગિયસ્સ વત્થૂનન્તિ નિદ્ધારિતબ્બદસ્સનં. નિસ્સગ્ગિયસ્સાતિ એત્થ તંહેતુકસ્સ પાચિત્તિયસ્સાતિ અત્થો. વત્થૂનન્તિ સપ્પિનવનીતદ્વયમેવ વુત્તં. સત્તાહકાલિકે નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયસ્સ વત્થુ નામ એતેસમેવ સપ્પિનવનીતાનિ, પણીતભોજનઞ્ચ તેસમેવ ખીરદધિસપ્પિનવનીતાનીતિ દસ્સેતું તથા વુત્તં, ન અકપ્પિયમંસસત્તાનં સપ્પિઆદિનિવારણત્થં વુત્તન્તિ અયં પાળિયં તથાગતા ધિપ્પેતો અત્થોતિ વુત્તં હોતિ.

    790-1. Evaṃ ce vaṭṭati, ‘‘yesaṃ maṃsaṃ kappati, tesaṃ sappī’’ti kasmā pāḷiyaṃ vuttanti codanaṃ samuṭṭhāpetvā taṃ pariharitumāha ‘‘yesa’’ntiādi. Tattha ‘‘yesañhi kappati maṃsaṃ, tesaṃ sappī’’ti idaṃ vacanaṃ kiṃ payojanaṃ sādhetīti vuttaṃ hoti. Idāni paricchedaniyamanasaṅkhātaṃ taṃpayojanañca tabbisayañca dassetumāha ‘‘paṇītabhojanassā’’tiādi. Paṇītabhojanassa paricchedaniyāmananti yojanā. Sattāhakālike pañcavidhe bhesajjeti vuttaṃ hoti, niddhāraṇe bhummaṃ. Nissaggiyassa vatthūnanti niddhāritabbadassanaṃ. Nissaggiyassāti ettha taṃhetukassa pācittiyassāti attho. Vatthūnanti sappinavanītadvayameva vuttaṃ. Sattāhakālike nissaggiyapācittiyassa vatthu nāma etesameva sappinavanītāni, paṇītabhojanañca tesameva khīradadhisappinavanītānīti dassetuṃ tathā vuttaṃ, na akappiyamaṃsasattānaṃ sappiādinivāraṇatthaṃ vuttanti ayaṃ pāḷiyaṃ tathāgatā dhippeto atthoti vuttaṃ hoti.

    ૭૯૨. ગહિતુગ્ગહિતાદિકે ઉગ્ગહિતપટિગ્ગહિતાદિકે નવનીતેપિ સબ્બો વિનિચ્છયો સપ્પિમ્હિ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બોતિ યોજના. આદિ-સદ્દેન પુરેભત્તં, પચ્છાભત્તં પટિગ્ગહિતખીરદધીહિ, ઉગ્ગહિતખીરદધીહિ ચ કતં નવનીતં, તાદિસમેવ અકપ્પિયમંસનવનીતઞ્ચ સઙ્ગહિતં. સબ્બો વિનિચ્છયોતિ આપત્તિઆદિકં સબ્બવિનિચ્છયં સઙ્ગણ્હાતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘સબ્બો આપત્તાનાપત્તિપરિભોગાપરિભોગનયો’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૨).

    792.Gahituggahitādike uggahitapaṭiggahitādike navanītepi sabbo vinicchayo sappimhi vuttanayeneva veditabboti yojanā. Ādi-saddena purebhattaṃ, pacchābhattaṃ paṭiggahitakhīradadhīhi, uggahitakhīradadhīhi ca kataṃ navanītaṃ, tādisameva akappiyamaṃsanavanītañca saṅgahitaṃ. Sabbo vinicchayoti āpattiādikaṃ sabbavinicchayaṃ saṅgaṇhāti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbo āpattānāpattiparibhogāparibhoganayo’’ti (pārā. aṭṭha. 2.622).

    ૭૯૩-૪. ભિક્ખૂનં આકિરન્તીતિ એત્થ ‘‘પત્તે’’તિ સામત્થિયા લબ્ભતિ. આદિચ્ચપક્કન્તિ આતપે વિલીનં. સંસટ્ઠં પરિસ્સાવિતં.

    793-4.Bhikkhūnaṃ ākirantīti ettha ‘‘patte’’ti sāmatthiyā labbhati. Ādiccapakkanti ātape vilīnaṃ. Saṃsaṭṭhaṃ parissāvitaṃ.

    ૭૯૫-૬. તિલતેલં સાસપતેલં મધુકતેલં એરણ્ડકતેલં. ગહિતન્તિ પટિગ્ગહિતં. પુરેભત્તં સામિસમ્પિ નિરામિસમ્પિ સાયિતબ્બન્તિ યોજના. તેસં વસાતિ સત્તાહાતિક્કન્તાનં તેસં તેલાનં વસેન, તેલભાજનગણનાયાતિ વુત્તં હોતિ.

    795-6. Tilatelaṃ sāsapatelaṃ madhukatelaṃ eraṇḍakatelaṃ. Gahitanti paṭiggahitaṃ. Purebhattaṃ sāmisampi nirāmisampi sāyitabbanti yojanā. Tesaṃ vasāti sattāhātikkantānaṃ tesaṃ telānaṃ vasena, telabhājanagaṇanāyāti vuttaṃ hoti.

    ૭૯૮. તેસં તિણ્ણમ્પીતિ એરણ્ડમધુકસાસપબીજાનં તિણ્ણં.

    798.Tesaṃ tiṇṇampīti eraṇḍamadhukasāsapabījānaṃ tiṇṇaṃ.

    ૭૯૯. નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.

    799.Nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.

    ૮૦૦. સાસપાદીનન્તિ એત્થ આદિ-સદ્દેન પટિલોમેન મધુકેરણ્ડકાનં ગહણં. ગહેત્વાતિ પટિગ્ગહેત્વા. ભિક્ખુના તેલત્થાયેવ ગહેત્વા ઠપિતાનં સાસપાદીનં સત્તાહાતિક્કમે દુક્કટં સિયાતિ યોજના.

    800.Sāsapādīnanti ettha ādi-saddena paṭilomena madhukeraṇḍakānaṃ gahaṇaṃ. Gahetvāti paṭiggahetvā. Bhikkhunā telatthāyeva gahetvā ṭhapitānaṃ sāsapādīnaṃ sattāhātikkame dukkaṭaṃ siyāti yojanā.

    ૮૦૧-૨. નાળિકેરઞ્ચ કરઞ્જઞ્ચ નાળિકેરકરઞ્જાનિ, તેસં, નાળિકેરફલાનં, નત્તમાલટ્ઠીનઞ્ચ તેલન્તિ સમ્બન્ધો. કુરુવકસ્સાતિ અતસિબીજસ્સ. નિમ્બઞ્ચ કોસમ્બકઞ્ચ નિમ્બકોસમ્બકાનિ, તેસં, પુચિમન્દબીજસ્સ ચ ફન્દનબીજસ્સ ચ તેલન્તિ સમ્બન્ધો. ભલ્લાતકસ્સાતિ એવંનામકસ્સ રુક્ખબીજસ્સ. સમયચ્ચયેતિ સત્તાહાતિક્કમે.

    801-2. Nāḷikerañca karañjañca nāḷikerakarañjāni, tesaṃ, nāḷikeraphalānaṃ, nattamālaṭṭhīnañca telanti sambandho. Kuruvakassāti atasibījassa. Nimbañca kosambakañca nimbakosambakāni, tesaṃ, pucimandabījassa ca phandanabījassa ca telanti sambandho. Bhallātakassāti evaṃnāmakassa rukkhabījassa. Samayaccayeti sattāhātikkame.

    ૮૦૩. યાવકાલિકભેદઞ્ચાતિ એત્થ ‘‘યાવકાલિક’’ન્તિ ભેદો વિસેસનં યસ્સાતિ વિગ્ગહો, ‘‘ઇદં વત્થુ’’ન્તિ એતસ્સ અજ્ઝોહરણીયવિસેસિતબ્બસ્સ વિસેસનં. યાવજીવિકન્તિપિ તસ્સેવ વિસેસનં. સેસન્તિ ‘‘સામંપાકસવત્થુક પુરેભત્તપચ્છાભત્તપટિગ્ગહિતઉગ્ગહિતકવત્થુવિધાનં સબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૨) અટ્ઠકથાયં દસ્સિતં સેસં વિસેસપ્પકારજાતમાહ. એત્થાપીતિ ઇમસ્મિં તેલવિનિચ્છયેપિ.

    803.Yāvakālikabhedañcāti ettha ‘‘yāvakālika’’nti bhedo visesanaṃ yassāti viggaho, ‘‘idaṃ vatthu’’nti etassa ajjhoharaṇīyavisesitabbassa visesanaṃ. Yāvajīvikantipi tasseva visesanaṃ. Sesanti ‘‘sāmaṃpākasavatthuka purebhattapacchābhattapaṭiggahitauggahitakavatthuvidhānaṃ sabba’’nti (pārā. aṭṭha. 2.622) aṭṭhakathāyaṃ dassitaṃ sesaṃ visesappakārajātamāha. Etthāpīti imasmiṃ telavinicchayepi.

    ૮૦૪. અચ્છસ્સ ઇસસ્સ. મચ્છસ્સ જલજસ્સ. વરાહસ્સ સૂકરસ્સ. સુસુકાસઙ્ખાતસ્સ મકરસ્સ. મચ્છવચનેનેવ મકરસ્સ સઙ્ગહિતત્તેપિ વાળમચ્છભાવેન વિસું ગહણન્તિ અટ્ઠકથાયં વુત્તં. ગદ્રભસ્સ ખરસ્સ. ઇમેસં પઞ્ચન્નં સત્તાનં વસેન પઞ્ચવિધાનં વસાનં તેલઞ્ચ પઞ્ચપ્પકારં હોતીતિ અત્થો.

    804.Acchassa isassa. Macchassa jalajassa. Varāhassa sūkarassa. Susukāsaṅkhātassa makarassa. Macchavacaneneva makarassa saṅgahitattepi vāḷamacchabhāvena visuṃ gahaṇanti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Gadrabhassa kharassa. Imesaṃ pañcannaṃ sattānaṃ vasena pañcavidhānaṃ vasānaṃ telañca pañcappakāraṃ hotīti attho.

    ૮૦૫. કપ્પિયાકપ્પિયસ્સ ચાતિ કપ્પિયાકપ્પિયમંસસ્સ સત્તસ્સાતિ વુત્તં હોતિ, સબ્બમેવ વસાતેલં વટ્ટતીતિ ઇમિના સમ્બન્ધો. એત્થ ‘‘અનુજાનામિ ભિક્ખવે વસાનિ ભેસજ્જાનિ અચ્છવસં મચ્છવસં સુસુકાવસં સૂકરવસં ગદ્રભવસ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૨) અનુઞ્ઞાતપાઠે અચ્છવસાગ્ગહણેન મનુસ્સેહિ અઞ્ઞેસં સબ્બાકપ્પિયમંસસત્તાનં વસાય અનુઞ્ઞાતત્તા તં સઙ્ગહેતું અકપ્પિયગ્ગહણં કતન્તિ દટ્ઠબ્બં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અચ્છવસ’ન્તિ વચનેન ઠપેત્વા મનુસ્સવસં સબ્બેસં અકપ્પિયમંસાનં વસા અનુઞ્ઞાતા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૩). એત્થ અકપ્પિયમંસસત્તાનં મંસાનં અકપ્પિયભાવો ‘‘મંસેસુ હિ દસ મનુસ્સહત્થિઅસ્સસુનખઅહિસીહબ્યગ્ઘદીપિઅચ્છતરચ્છાનં મંસાનિ અકપ્પિયાનિ. વસાસુ એકા મનુસ્સવસાવ. ખીરાદીસુ અકપ્પિયં નામ નત્થી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૩) અટ્ઠકથાવચનતો વેદિતબ્બો. અકપ્પિયવચનેન મનુસ્સવસાયપિ ગય્હમાનત્તા તસ્મિં નીહરિતુમાહ ‘‘ઠપેત્વા’’તિ.

    805.Kappiyākappiyassa cāti kappiyākappiyamaṃsassa sattassāti vuttaṃ hoti, sabbameva vasātelaṃ vaṭṭatīti iminā sambandho. Ettha ‘‘anujānāmi bhikkhave vasāni bhesajjāni acchavasaṃ macchavasaṃ susukāvasaṃ sūkaravasaṃ gadrabhavasa’’nti (mahāva. 262) anuññātapāṭhe acchavasāggahaṇena manussehi aññesaṃ sabbākappiyamaṃsasattānaṃ vasāya anuññātattā taṃ saṅgahetuṃ akappiyaggahaṇaṃ katanti daṭṭhabbaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘acchavasa’nti vacanena ṭhapetvā manussavasaṃ sabbesaṃ akappiyamaṃsānaṃ vasā anuññātā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.623). Ettha akappiyamaṃsasattānaṃ maṃsānaṃ akappiyabhāvo ‘‘maṃsesu hi dasa manussahatthiassasunakhaahisīhabyagghadīpiacchataracchānaṃ maṃsāni akappiyāni. Vasāsu ekā manussavasāva. Khīrādīsu akappiyaṃ nāma natthī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.623) aṭṭhakathāvacanato veditabbo. Akappiyavacanena manussavasāyapi gayhamānattā tasmiṃ nīharitumāha ‘‘ṭhapetvā’’ti.

    ૮૦૬. પુરેભત્તન્તિ પુરેભત્તે. સંસટ્ઠં પરિસ્સાવિતં. ‘‘પુરેભત્ત’’ન્તિ ઇદં ‘‘પટિગ્ગહેત્વાન, પક્કં, સંસટ્ઠ’’ન્તિ ઇમેહિ પદેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બં. યથાહ પાળિયં ‘‘કાલે પટિગ્ગહિતં કાલે નિપ્પક્કં કાલે સંસટ્ઠં તેલપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૨).

    806.Purebhattanti purebhatte. Saṃsaṭṭhaṃ parissāvitaṃ. ‘‘Purebhatta’’nti idaṃ ‘‘paṭiggahetvāna, pakkaṃ, saṃsaṭṭha’’nti imehi padehi paccekaṃ yojetabbaṃ. Yathāha pāḷiyaṃ ‘‘kāle paṭiggahitaṃ kāle nippakkaṃ kāle saṃsaṭṭhaṃ telaparibhogena paribhuñjitu’’nti (mahāva. 262).

    ૮૦૭. તં કત્વા દેતીતિ અપટિગ્ગહિતવસં ગહેત્વા પચિત્વા તેલં દેતીતિ અત્થો. તેનાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અનુપસમ્પન્નેહિ કતં નિબ્બટ્ટિતવસાતેલં પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં પુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૩). તતો ઉદ્ધં સત્તાહમનતિક્કમ્માતિ ગહેતબ્બં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય સત્તાહં નિરામિસમેવ વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૩). ઇધ ઉભયત્થાપિ કાલે, વિકાલે ચ કપ્પિયાકપ્પિયમંસવસાનં તેલં દિય્યમાનં સુખુમમંસચુણ્ણાદિકં અબ્બોહારિકં. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘યં પન તત્થ સુખુમરજસદિસં મંસં વા ન્હારુ વા અટ્ઠિ વા લોહિતં વા હોતિ, તં અબ્બોહારિક’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૩).

    807.Taṃ katvā detīti apaṭiggahitavasaṃ gahetvā pacitvā telaṃ detīti attho. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘anupasampannehi kataṃ nibbaṭṭitavasātelaṃ purebhattaṃ paṭiggahitaṃ purebhattaṃ sāmisampi vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.623). Tato uddhaṃ sattāhamanatikkammāti gahetabbaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pacchābhattato paṭṭhāya sattāhaṃ nirāmisameva vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.623). Idha ubhayatthāpi kāle, vikāle ca kappiyākappiyamaṃsavasānaṃ telaṃ diyyamānaṃ sukhumamaṃsacuṇṇādikaṃ abbohārikaṃ. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yaṃ pana tattha sukhumarajasadisaṃ maṃsaṃ vā nhāru vā aṭṭhi vā lohitaṃ vā hoti, taṃ abbohārika’’nti (pārā. aṭṭha. 2.623).

    ૮૦૮. પટિગ્ગહેતુન્તિ એત્થ ‘‘વસ’’ન્તિ ચ કાતુન્તિ એત્થ ‘‘તેલ’’ન્તિ ચ પકરણતો લબ્ભતિ. કાતુન્તિ એત્થ પચિતું પરિસ્સાવિતુન્તિ ઉભયમેવાતિ અત્થો. ‘‘ન વટ્ટતી’’તિ ઇદં પટિગ્ગહણાદિપયોગત્તયે વિસું વિસું દુક્કટત્તા વુત્તં. યથાહ પાળિયં ‘‘વિકાલે ચે ભિક્ખવે પટિગ્ગહિતં વિકાલે નિપ્પક્કં વિકાલે સંસટ્ઠં, તં ચે પરિભુઞ્જેય્ય, આપત્તિ તિણ્ણં દુક્કટાન’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૬૨). ઇમાનિ હિ તીહિ પયોગેહિ તીણિ દુક્કટાનિ હોન્તિ. સેસોતિ ઉગ્ગહિતકપટિગ્ગહિતકસવત્થુકવિસયો વિનિચ્છયો ચ ભાજનગણનાય આપત્તિભેદો ચાતિ એવંપકારો વત્તબ્બવિસેસો.

    808.Paṭiggahetunti ettha ‘‘vasa’’nti ca kātunti ettha ‘‘tela’’nti ca pakaraṇato labbhati. Kātunti ettha pacituṃ parissāvitunti ubhayamevāti attho. ‘‘Na vaṭṭatī’’ti idaṃ paṭiggahaṇādipayogattaye visuṃ visuṃ dukkaṭattā vuttaṃ. Yathāha pāḷiyaṃ ‘‘vikāle ce bhikkhave paṭiggahitaṃ vikāle nippakkaṃ vikāle saṃsaṭṭhaṃ, taṃ ce paribhuñjeyya, āpatti tiṇṇaṃ dukkaṭāna’’nti (mahāva. 262). Imāni hi tīhi payogehi tīṇi dukkaṭāni honti. Sesoti uggahitakapaṭiggahitakasavatthukavisayo vinicchayo ca bhājanagaṇanāya āpattibhedo cāti evaṃpakāro vattabbaviseso.

    ૮૦૯. ગહિતન્તિ પટિગ્ગહિતં. મધુકરીકતન્તિ મધુમક્ખિકાખુદ્દકમક્ખિકાભમરમક્ખિકાસઙ્ખાતાહિ તીહિ મધુકરીહિ કતં.

    809.Gahitanti paṭiggahitaṃ. Madhukarīkatanti madhumakkhikākhuddakamakkhikābhamaramakkhikāsaṅkhātāhi tīhi madhukarīhi kataṃ.

    ૮૧૦. વત્થૂનં ગણનાતિ મધુપટલેન ઠિતં ચે, પટલગણનાય, પીળેત્વા ભાજને પક્ખિપિત્વા ઠપિતં ચે, ભાજનગણનાય, સિલેસમિવ પત્થિન્નં ચે, મહાભમરમધુખણ્ડપિણ્ડવસેન, વિસું વિસું કતે તેસં ગણનાયાતિ અત્થો.

    810.Vatthūnaṃ gaṇanāti madhupaṭalena ṭhitaṃ ce, paṭalagaṇanāya, pīḷetvā bhājane pakkhipitvā ṭhapitaṃ ce, bhājanagaṇanāya, silesamiva patthinnaṃ ce, mahābhamaramadhukhaṇḍapiṇḍavasena, visuṃ visuṃ kate tesaṃ gaṇanāyāti attho.

    ૮૧૧. ઘનાઘનન્તિ એત્થ ગુળઞ્ચ નાનપ્પકારા સક્કરા ચ ઘનપક્કં નામ. પક્કતનુકં ફાણિતં અઘનપક્કં નામ. ઉચ્છુસિલેસો અપક્કઘનં નામ. ઉચ્છુદણ્ડતો પીળિતરસો અપક્કાઘનં નામ. ‘‘ફાણિતં નામ ઉચ્છુમ્હા નિબ્બત્ત’’ન્તિ (પારા॰ ૬૨૩) સાધારણપાળિવચનતો, ‘‘ફાણિતં નામ ઉચ્છુરસં ઉપાદાયા’’તિ (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ ભેસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના; વિ॰ સઙ્ગ અટ્ઠ॰ ૯૮) અટ્ઠકથાવચનતો ચ ઇહ રસાદીહિ ઉચ્છુપાનમ્પિ સઙ્ગહિતં. કેચિ ઉચ્છુનો ચતુકાલિકત્તં વણ્ણયન્તિ, તં ન સારતો પચ્ચેતબ્બં.

    811.Ghanāghananti ettha guḷañca nānappakārā sakkarā ca ghanapakkaṃ nāma. Pakkatanukaṃ phāṇitaṃ aghanapakkaṃ nāma. Ucchusileso apakkaghanaṃ nāma. Ucchudaṇḍato pīḷitaraso apakkāghanaṃ nāma. ‘‘Phāṇitaṃ nāma ucchumhā nibbatta’’nti (pārā. 623) sādhāraṇapāḷivacanato, ‘‘phāṇitaṃ nāma ucchurasaṃ upādāyā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. bhesajjasikkhāpadavaṇṇanā; vi. saṅga aṭṭha. 98) aṭṭhakathāvacanato ca iha rasādīhi ucchupānampi saṅgahitaṃ. Keci ucchuno catukālikattaṃ vaṇṇayanti, taṃ na sārato paccetabbaṃ.

    ૮૧૨. ફાણિતન્તિ વુત્તપ્પકારે તસ્મિં ફાણિતે અઞ્ઞતરં. ગહિતં પટિગ્ગહિતં.

    812.Phāṇitanti vuttappakāre tasmiṃ phāṇite aññataraṃ. Gahitaṃ paṭiggahitaṃ.

    ૮૧૩. અસંસટ્ઠેનાતિ અપરિસ્સાવિતેન. કતફાણિતન્તિ પરિસ્સાવેત્વા અત્તના કતફાણિતં. પુરેભત્તં ગહિતેનાતિ પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતેન. ‘‘સયં કત’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૩) વુત્તત્તા કતન્તિ ઉચ્છુરસો ગહેતબ્બો.

    813.Asaṃsaṭṭhenāti aparissāvitena. Kataphāṇitanti parissāvetvā attanā kataphāṇitaṃ. Purebhattaṃ gahitenāti purebhattaṃ paṭiggahitena. ‘‘Sayaṃ kata’’nti (pārā. aṭṭha. 2.623) vuttattā katanti ucchuraso gahetabbo.

    ૮૧૬. કત્વાતિ પચિત્વા ફાણિતં કત્વા.

    816.Katvāti pacitvā phāṇitaṃ katvā.

    ૮૧૭. પચ્છાભત્તં કતઞ્ચાપીતિ પચ્છાભત્તં અત્તના ચ કતં અનુપસમ્પન્નેન ચ કતં ફાણિતમ્પિ.

    817.Pacchābhattaṃ katañcāpīti pacchābhattaṃ attanā ca kataṃ anupasampannena ca kataṃ phāṇitampi.

    ૮૧૮. કતં …પે॰… સીતવારિનાતિ સીતુદકે મધુકપુપ્ફાનિ પક્ખિપિત્વા ઠપેત્વા મદ્દિત્વા પરિસ્સાવિતરસેન કતં મધુકફાણિતં.

    818.Kataṃ…pe… sītavārināti sītudake madhukapupphāni pakkhipitvā ṭhapetvā madditvā parissāvitarasena kataṃ madhukaphāṇitaṃ.

    ૮૧૯. અસ્સાતિ મધુકફાણિતસ્સ. દુક્કટન્તિ તદાધારભાજનગણનાય દુક્કટં. ખીરં પક્ખિપિત્વા કતં મધુકફાણિતં યાવકાલિકં ચે હોતિ, કથં ખણ્ડસક્કરાકતં સત્તાહકાલિકં હોતીતિ વિચારણાયં ખીરજલ્લિકં ધોવિત્વા ધોવિત્વા ગય્હમાનત્તા વટ્ટતીતિ પરિહરન્તિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ખણ્ડસક્કરં પન ખીરજલ્લિકં અપનેત્વા અપનેત્વા સોધેન્તિ, તસ્મા વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૩). ‘‘બીજતો પટ્ઠાય ન વટ્ટતી’’તિ પટિક્ખિત્તમધુકપુપ્ફમેરયં વિના આમકઞ્ચ પક્કઞ્ચ મધુકપુપ્ફં પુરેભત્તં વટ્ટતીતિ અટ્ઠકથાયં વુત્તં.

    819.Assāti madhukaphāṇitassa. Dukkaṭanti tadādhārabhājanagaṇanāya dukkaṭaṃ. Khīraṃ pakkhipitvā kataṃ madhukaphāṇitaṃ yāvakālikaṃ ce hoti, kathaṃ khaṇḍasakkarākataṃ sattāhakālikaṃ hotīti vicāraṇāyaṃ khīrajallikaṃ dhovitvā dhovitvā gayhamānattā vaṭṭatīti pariharanti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘khaṇḍasakkaraṃ pana khīrajallikaṃ apanetvā apanetvā sodhenti, tasmā vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.623). ‘‘Bījato paṭṭhāya na vaṭṭatī’’ti paṭikkhittamadhukapupphamerayaṃ vinā āmakañca pakkañca madhukapupphaṃ purebhattaṃ vaṭṭatīti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

    ૮૨૦. સબ્બેસં પન ફલાનન્તિ કદલિખજ્જૂરિઆદિફલાનં.

    820.Sabbesaṃ pana phalānanti kadalikhajjūriādiphalānaṃ.

    ૮૨૧. સામઞ્ઞજોતનાય વિસેસેપિ અવટ્ઠાનતો ‘‘કાલિકા’’તિ ઇમિના ‘‘પચ્છાભત્તં સતિ પચ્ચયે’’તિ વચનસામત્થિયા યાવકાલિકવજ્જા તયો કાલિકા ગહેતબ્બા , ‘‘પુરેભત્તં યથાસુખ’’ન્તિ વચનસામત્થિયા ચત્તારોપિ ગહેતબ્બા. યાવકાલિકવજ્જા તયો કાલિકા પચ્છાભત્તં વિકાલે પચ્ચયે પિપાસાદિકારણે સતિ કેવલમ્પિ પચ્ચેકમ્પિ મિસ્સેત્વાપિ પરિભુઞ્જિતું ભિક્ખુસ્સ વટ્ટન્તિ. કાલિકા ચત્તારોપિ પુરેભત્તં કાલે યાવમજ્ઝન્હા કેવલમ્પિ મિસ્સેત્વાપિ યથાસુખં અસતિપિ પચ્ચયે પરિભુઞ્જિતું ભિક્ખુસ્સ વટ્ટન્તીતિ યોજના.

    821. Sāmaññajotanāya visesepi avaṭṭhānato ‘‘kālikā’’ti iminā ‘‘pacchābhattaṃ sati paccaye’’ti vacanasāmatthiyā yāvakālikavajjā tayo kālikā gahetabbā , ‘‘purebhattaṃ yathāsukha’’nti vacanasāmatthiyā cattāropi gahetabbā. Yāvakālikavajjā tayo kālikā pacchābhattaṃ vikāle paccaye pipāsādikāraṇe sati kevalampi paccekampi missetvāpi paribhuñjituṃ bhikkhussa vaṭṭanti. Kālikā cattāropi purebhattaṃ kāle yāvamajjhanhā kevalampi missetvāpi yathāsukhaṃ asatipi paccaye paribhuñjituṃ bhikkhussa vaṭṭantīti yojanā.

    ૮૨૨. અરુઆદીનીતિ વણાદીનિ. ‘‘મક્ખેતું ન વટ્ટતી’’તિ ઇમિના બાહિરપરિભોગોપિ નિવારિતો.

    822.Aruādīnīti vaṇādīni. ‘‘Makkhetuṃ na vaṭṭatī’’ti iminā bāhiraparibhogopi nivārito.

    ૮૨૩. અનાપત્તિવારે ‘‘અન્તોસત્તાહ’’ન્તિ અધિકારે ‘‘અનુપસમ્પન્નસ્સ ચત્તેન વન્તેન મુત્તેન અનપેક્ખો દત્વા પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતી’’તિ (પારા॰ ૬૨૫) વુત્તત્તા ચજિત્વાતિ એત્થ ‘‘અન્તોસત્તાહં અનુપસમ્પન્નસ્સા’’તિ વત્તબ્બં. લભિત્વાતિ એત્થ ‘‘સત્તાહાતિક્કમેપી’’તિ સામત્થિયા લબ્ભતિ. તેનાહ મહાપદુમત્થેરો ‘‘અન્તોસત્તાહે દિન્નસ્સ હિ પુન પરિભોગે આપત્તિયેવ નત્થિ, સત્તાહાતિક્કન્તસ્સ પન પરિભોગે અનાપત્તીતિ દસ્સનત્થમિદં વુત્ત’’ન્તિ. લભિત્વાતિ ગહિતતેલેન અનુપસમ્પન્નેન સક્કચ્ચં, અસક્કચ્ચં વા દિન્નં લભિત્વા. સાયિતુન્તિ એત્થ ‘‘લભતી’’તિ સેસો.

    823.Anāpattivāre ‘‘antosattāha’’nti adhikāre ‘‘anupasampannassa cattena vantena muttena anapekkho datvā paṭilabhitvā paribhuñjatī’’ti (pārā. 625) vuttattā cajitvāti ettha ‘‘antosattāhaṃ anupasampannassā’’ti vattabbaṃ. Labhitvāti ettha ‘‘sattāhātikkamepī’’ti sāmatthiyā labbhati. Tenāha mahāpadumatthero ‘‘antosattāhe dinnassa hi puna paribhoge āpattiyeva natthi, sattāhātikkantassa pana paribhoge anāpattīti dassanatthamidaṃ vutta’’nti. Labhitvāti gahitatelena anupasampannena sakkaccaṃ, asakkaccaṃ vā dinnaṃ labhitvā. Sāyitunti ettha ‘‘labhatī’’ti seso.

    ૮૨૪. ‘‘અનાપત્તિ અધિટ્ઠેતી’’તિ દ્વિન્નં પદાનં અન્તરે ‘‘અન્તોસત્તાહ’’ન્તિ સેસો, સબ્બપદેહિપિ યુજ્જતિ. અધિટ્ઠેતીતિ સત્તાહબ્ભન્તરે સપ્પિઞ્ચ તેલઞ્ચ વસઞ્ચ મુદ્ધનિ તેલં વા અબ્ભઞ્જનં વા, મધું અરુમક્ખનં, ફાણિતં ઘરધૂપનં ભવિસ્સતીતિ અધિટ્ઠેતિ. અધિટ્ઠિતેન અનધિટ્ઠિતં ચે મિસ્સં હોતિ, પુનપિ અધિટ્ઠાતબ્બં. વિસ્સજ્જેતીતિ અન્તોસત્તાહે અઞ્ઞસ્સ ઉપસમ્પન્નસ્સ દેતિ. સચે તથા દિન્નં અઞ્ઞેન અપ્પટિગ્ગહિતત્તા , તેન પટિગ્ગહિતમ્પિ ઇતરસ્સ દિન્નત્તા તેસં અનાપત્તીતિ અટ્ઠકથાયં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૫ અત્થતો સમાનં) વુત્તં.

    824.‘‘Anāpatti adhiṭṭhetī’’ti dvinnaṃ padānaṃ antare ‘‘antosattāha’’nti seso, sabbapadehipi yujjati. Adhiṭṭhetīti sattāhabbhantare sappiñca telañca vasañca muddhani telaṃ vā abbhañjanaṃ vā, madhuṃ arumakkhanaṃ, phāṇitaṃ gharadhūpanaṃ bhavissatīti adhiṭṭheti. Adhiṭṭhitena anadhiṭṭhitaṃ ce missaṃ hoti, punapi adhiṭṭhātabbaṃ. Vissajjetīti antosattāhe aññassa upasampannassa deti. Sace tathā dinnaṃ aññena appaṭiggahitattā , tena paṭiggahitampi itarassa dinnattā tesaṃ anāpattīti aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.625 atthato samānaṃ) vuttaṃ.

    વિનસ્સતીતિ સત્તાહબ્ભન્તરે યેન કેનચિ આકારેન યથા અપરિભોગં હોતિ, તથા ચોરિકાય હરણાદિવસેન નસ્સતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘વિનસ્સતીતિ અપરિભોગં હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૫). અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હતીતિ અઞ્ઞો તસ્મિં સત્તાહબ્ભન્તરે વિલુમ્પિત્વા ગણ્હાતિ. વિસ્સાસં ગણ્હતીતિ તસ્મિંયેવ સત્તાહબ્ભન્તરે અઞ્ઞો વિસ્સાસં ગણ્હાતિ.

    Vinassatīti sattāhabbhantare yena kenaci ākārena yathā aparibhogaṃ hoti, tathā corikāya haraṇādivasena nassati. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘vinassatīti aparibhogaṃ hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.625). Acchinditvā gaṇhatīti añño tasmiṃ sattāhabbhantare vilumpitvā gaṇhāti. Vissāsaṃ gaṇhatīti tasmiṃyeva sattāhabbhantare añño vissāsaṃ gaṇhāti.

    ૮૨૫. અકથિનચિત્તેન સત્થુના સમુટ્ઠાનાદયો સબ્બેવ પઠમેન કથિનેન સમા પકાસિતાતિ યોજના. અકથિનચિત્તેનાતિ મહાકરુણારસેન તિન્તતાય અકક્કસચિત્તેન, અવિહિંસાભિરતચિત્તેનાતિ વુત્તં હોતિ. સત્થુનાતિ દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકાદીહિ અત્થેહિ સદેવકં લોકં અનુસાસતીતિ સત્થા, તેન સબ્બઞ્ઞુના દસબલેન સમ્માસમ્બુદ્ધેન.

    825. Akathinacittena satthunā samuṭṭhānādayo sabbeva paṭhamena kathinena samā pakāsitāti yojanā. Akathinacittenāti mahākaruṇārasena tintatāya akakkasacittena, avihiṃsābhiratacittenāti vuttaṃ hoti. Satthunāti diṭṭhadhammikasamparāyikādīhi atthehi sadevakaṃ lokaṃ anusāsatīti satthā, tena sabbaññunā dasabalena sammāsambuddhena.

    ભેસજ્જસિક્ખાપદકથાવણ્ણના.

    Bhesajjasikkhāpadakathāvaṇṇanā.

    ૮૨૬. ગિમ્હાનન્તિ એત્થ ‘‘માસાન’’ન્તિ સામત્થિયા લબ્ભતિ, નિદ્ધારણે સામિવચનં, ગિમ્હેસુ ચતૂસુ માસેસૂતિ અત્થો. નિદ્ધારિતબ્બં દસ્સેતિ ‘‘માસો સેસો’’તિ, એત્થ ‘‘વત્તબ્બે કાલે’’તિ સેસો. ફગ્ગુનમાસકણ્હપક્ખપાટિપદતો પટ્ઠાય જેટ્ઠમાસપુણ્ણમિપરિયોસાનેસુ તીસુ માસેસુ અતિક્કન્તેસૂતિ અત્થો. સેસમાસો નામ જેટ્ઠમાસસ્સ કણ્હપક્ખપાટિપદતો પટ્ઠાય આસાળ્હિમાસપુણ્ણમિપરિયોસાનો. ગિમ્હાનં માસો સેસોતિ વત્તબ્બે કાલેતિ અત્થો.

    826.Gimhānanti ettha ‘‘māsāna’’nti sāmatthiyā labbhati, niddhāraṇe sāmivacanaṃ, gimhesu catūsu māsesūti attho. Niddhāritabbaṃ dasseti ‘‘māso seso’’ti, ettha ‘‘vattabbe kāle’’ti seso. Phaggunamāsakaṇhapakkhapāṭipadato paṭṭhāya jeṭṭhamāsapuṇṇamipariyosānesu tīsu māsesu atikkantesūti attho. Sesamāso nāma jeṭṭhamāsassa kaṇhapakkhapāṭipadato paṭṭhāya āsāḷhimāsapuṇṇamipariyosāno. Gimhānaṃ māso sesoti vattabbe kāleti attho.

    ઇમસ્મિં પચ્છિમે ગિમ્હમાસે જેટ્ઠમાસસ્સ કણ્હપક્ખો વસ્સિકસાટિકા ચે ન લદ્ધા, પરિયેસિતું લદ્ધં કાતું ખેત્તં, અધિટ્ઠાનનિવાસનાનં અખેત્તં. આસાળ્હિપુરિમપક્ખો પરિયેસનકરણનિવાસનાનં ખેત્તં, અધિટ્ઠાતું અખેત્તં. આસાળ્હિકણ્હપક્ખપાટિપદતો યાવ પચ્છિમકત્તિકપુણ્ણમી, ઇદં ચતુન્નમ્પિ ખેત્તન્તિ અયમેત્થ સઙ્ખેપો.

    Imasmiṃ pacchime gimhamāse jeṭṭhamāsassa kaṇhapakkho vassikasāṭikā ce na laddhā, pariyesituṃ laddhaṃ kātuṃ khettaṃ, adhiṭṭhānanivāsanānaṃ akhettaṃ. Āsāḷhipurimapakkho pariyesanakaraṇanivāsanānaṃ khettaṃ, adhiṭṭhātuṃ akhettaṃ. Āsāḷhikaṇhapakkhapāṭipadato yāva pacchimakattikapuṇṇamī, idaṃ catunnampi khettanti ayamettha saṅkhepo.

    પરિયેસેય્યાતિ ‘‘યે મનુસ્સા પુબ્બે વસ્સિકસાટિકં દેન્તી’’તિઆદિના (પારા॰ ૬૨૮) પદભાજને વુત્તનયેન પુબ્બે વસ્સિકસાટિકદાયકં ઉપસઙ્કમ્મ ‘‘દેથ મે વસ્સિકસાટિકચીવર’’ન્તિઆદિના વચનેન અવિઞ્ઞાપેત્વા ‘‘કાલો વસ્સિકસાટિકાય સમયો વસ્સિકસાટિકાય, અઞ્ઞેપિ મનુસ્સા વસ્સિકસાટિકં દેન્તી’’તિ એવં સતુપ્પાદમત્તકરણેન પરિયેસેય્ય.

    Pariyeseyyāti ‘‘ye manussā pubbe vassikasāṭikaṃ dentī’’tiādinā (pārā. 628) padabhājane vuttanayena pubbe vassikasāṭikadāyakaṃ upasaṅkamma ‘‘detha me vassikasāṭikacīvara’’ntiādinā vacanena aviññāpetvā ‘‘kālo vassikasāṭikāya samayo vassikasāṭikāya, aññepi manussā vassikasāṭikaṃ dentī’’ti evaṃ satuppādamattakaraṇena pariyeseyya.

    સાટિકન્તિ વસ્સિકસાટિકં. ‘‘અદ્ધમાસો સેસો’’તિ ઇદં ‘‘ગિમ્હાન’’ન્તિ ઇમિનાવ યુજ્જતિ. તત્થ ‘‘વત્તબ્બે કાલે’’તિ અજ્ઝાહરિતબ્બં, આસાળ્હિમાસસ્સ પુરિમપક્ખેતિ અત્થો. કત્વાતિ એત્થ ‘‘લદ્ધ’’ન્તિ સામત્થિયા લબ્ભતિ. યથાવુત્તનયેન સતુપ્પાદેન વા અવસેસાનં સદ્ધાસમ્પન્નકુલાનં વા સન્તિકા લદ્ધં સિબ્બનરજનકપ્પબિન્દુદાનવસેન નિટ્ઠાપેત્વાતિ વુત્તં હોતિ. પરિદહેતિ નિવાસેય્ય.

    Sāṭikanti vassikasāṭikaṃ. ‘‘Addhamāso seso’’ti idaṃ ‘‘gimhāna’’nti imināva yujjati. Tattha ‘‘vattabbe kāle’’ti ajjhāharitabbaṃ, āsāḷhimāsassa purimapakkheti attho. Katvāti ettha ‘‘laddha’’nti sāmatthiyā labbhati. Yathāvuttanayena satuppādena vā avasesānaṃ saddhāsampannakulānaṃ vā santikā laddhaṃ sibbanarajanakappabindudānavasena niṭṭhāpetvāti vuttaṃ hoti. Paridaheti nivāseyya.

    ૮૨૭-૮. પિટ્ઠિસમ્મતે સમયેતિ ‘‘કત્તિકપુણ્ણમાસિયા પન પચ્છિમપાટિપદદિવસતો પટ્ઠાય યાવ જેટ્ઠમૂલપુણ્ણમા ઇમે સત્ત માસા પિટ્ઠિસમયો નામા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૮) એવં દસ્સિતેસુ સત્તસુ માસેસુ. ઞાતકાઞ્ઞાતકાદિનો સતુપ્પાદં કત્વાતિ યોજના. આદિ-સદ્દેન પવારિતાપવારિતાનં સઙ્ગહો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અઞ્ઞાતકઅપ્પવારિતટ્ઠાનતો’’તિ.

    827-8.Piṭṭhisammate samayeti ‘‘kattikapuṇṇamāsiyā pana pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva jeṭṭhamūlapuṇṇamā ime satta māsā piṭṭhisamayo nāmā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.628) evaṃ dassitesu sattasu māsesu. Ñātakāññātakādino satuppādaṃ katvāti yojanā. Ādi-saddena pavāritāpavāritānaṃ saṅgaho. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘aññātakaappavāritaṭṭhānato’’ti.

    તેસુયેવાતિ ઞાતકઅઞ્ઞાતકપવારિતઅપ્પવારિતેસુ. ‘‘તથા’’તિ ઇમિના ‘‘હોતિ નિસ્સગ્ગિયાપત્તી’’તિ ઇદં દસ્સિતં. સા આપત્તિ અઞ્ઞાતકઅપ્પવારિતેસુ અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદેન હોતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘દેથ મે વસ્સિકસાટિકચીવર’ન્તિઆદિના નયેન વિઞ્ઞત્તિં કત્વા નિપ્ફાદેન્તસ્સ અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદેન નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૮). ઞાતકપવારિતેસુ તેન સિક્ખાપદેન અનાપત્તિ, પિટ્ઠિસમયત્તા ઇમિના આપત્તિ હોતિ. અઞ્ઞાતકઅપ્પવારિતેસુ ચ વક્ખમાનનયેન વત્તભેદદુક્કટેન સદ્ધિં હોતીતિ દટ્ઠબ્બં.

    Tesuyevāti ñātakaaññātakapavāritaappavāritesu. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘hoti nissaggiyāpattī’’ti idaṃ dassitaṃ. Sā āpatti aññātakaappavāritesu aññātakaviññattisikkhāpadena hoti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘detha me vassikasāṭikacīvara’ntiādinā nayena viññattiṃ katvā nipphādentassa aññātakaviññattisikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiya’’nti (pārā. aṭṭha. 2.628). Ñātakapavāritesu tena sikkhāpadena anāpatti, piṭṭhisamayattā iminā āpatti hoti. Aññātakaappavāritesu ca vakkhamānanayena vattabhedadukkaṭena saddhiṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.

    ૮૨૯-૩૦. અઞ્ઞાતકાદિનો કત્વા પન સતુપ્પાદન્તિ યોજના. આદિ-સદ્દેન અપ્પવારિતાનં સઙ્ગહો. કુચ્છિસઞ્ઞિતે સમયેતિ યથાવુત્તપિટ્ઠિસમયે સત્તમાસે વિના ઇતરે પઞ્ચ માસા વુત્તા. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘જેટ્ઠમૂલપુણ્ણમાસિયા પન પચ્છિમપાટિપદદિવસતો પટ્ઠાય યાવ કત્તિકપુણ્ણમા ઇમે પઞ્ચ માસા કુચ્છિસમયો નામા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૮). વત્થન્તિ વસ્સિકસાટિકં. અદિન્નપુબ્બેસૂતિ યેહિ વસ્સિકસાટિકા ન દિન્નપુબ્બા, તેસુ, ઇમિના વત્તભેદસ્સ કારણમાહ. ઇહ વત્તભેદો નામ ‘‘યે મનુસ્સા પુબ્બે વસ્સિકસાટિકચીવરં દેન્તી’’તિઆદિવચનતો (પારા॰ ૬૨૮) દિન્નપુબ્બેસુ કાતબ્બસ્સ સતુપ્પાદસ્સ અદિન્નપુબ્બેસુ કરણં. બ્યતિરેકતો દિન્નપુબ્બેસુ નત્થીતિ દીપિતં હોતિ.

    829-30. Aññātakādino katvā pana satuppādanti yojanā. Ādi-saddena appavāritānaṃ saṅgaho. Kucchisaññite samayeti yathāvuttapiṭṭhisamaye sattamāse vinā itare pañca māsā vuttā. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā pana pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva kattikapuṇṇamā ime pañca māsā kucchisamayo nāmā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.628). Vatthanti vassikasāṭikaṃ. Adinnapubbesūti yehi vassikasāṭikā na dinnapubbā, tesu, iminā vattabhedassa kāraṇamāha. Iha vattabhedo nāma ‘‘ye manussā pubbe vassikasāṭikacīvaraṃ dentī’’tiādivacanato (pārā. 628) dinnapubbesu kātabbassa satuppādassa adinnapubbesu karaṇaṃ. Byatirekato dinnapubbesu natthīti dīpitaṃ hoti.

    તત્રાતિ અઞ્ઞાતકાદિમ્હિ. ‘‘નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ ઇમિના અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદેન આપત્તિં આહ. યથાહ કુચ્છિસમયચતુક્કે ‘‘વિઞ્ઞત્તિમ્પિ કત્વા નિપ્ફાદેન્તસ્સ અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદેન નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ. અયં પાચિત્તિયાપત્તિ પકતિયા વસ્સિકસાટિકદાયકેસુપિ હોતીતિ ઇદં અટ્ઠકથાયં ‘‘ઇદં પન પકતિયા વસ્સિકસાટિકદાયકેસુપિ હોતિયેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૮) વચનતો વિઞ્ઞાયતિ.

    Tatrāti aññātakādimhi. ‘‘Nissaggiya’’nti iminā aññātakaviññattisikkhāpadena āpattiṃ āha. Yathāha kucchisamayacatukke ‘‘viññattimpi katvā nipphādentassa aññātakaviññattisikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiya’’nti. Ayaṃ pācittiyāpatti pakatiyā vassikasāṭikadāyakesupi hotīti idaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘idaṃ pana pakatiyā vassikasāṭikadāyakesupi hotiyevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.628) vacanato viññāyati.

    ૮૩૧. ઓવસ્સાપેતીતિ આકાસતો પતિતઉદકેનેવ કાયં તેમેતિ, ઇમિના ‘‘ઘટાદીહિ ઓસિઞ્ચિતું વટ્ટતી’’તિ દીપિતં હોતિ. ‘‘નિબ્બકોસમ્બુના નહાયિતું વટ્ટતી’’તિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં. સતિપિ ચીવરેતિ વસ્સિકસાટિકાય સતિયાપિ. ‘‘પરિયોસાને દુક્કટ’’ન્તિ ઇમિના બિન્દુગણનાયાતિ દીપેતિ. વિવટઙ્ગણેતિ રુક્ખાદિના કેનચિ અનાવટટ્ઠાને.

    831.Ovassāpetīti ākāsato patitaudakeneva kāyaṃ temeti, iminā ‘‘ghaṭādīhi osiñcituṃ vaṭṭatī’’ti dīpitaṃ hoti. ‘‘Nibbakosambunā nahāyituṃ vaṭṭatī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Satipi cīvareti vassikasāṭikāya satiyāpi. ‘‘Pariyosāne dukkaṭa’’nti iminā bindugaṇanāyāti dīpeti. Vivaṭaṅgaṇeti rukkhādinā kenaci anāvaṭaṭṭhāne.

    ૮૩૨. માસસ્મિન્તિ ગિમ્હાનં પચ્છિમમાસસ્મિં.

    832.Māsasminti gimhānaṃ pacchimamāsasmiṃ.

    ૮૩૩. ‘‘અચ્છિન્નચીવરસ્સાતિ એતં વસ્સિકસાટિકમેવ સન્ધાય વુત્ત’’ન્તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૩૦) અટ્ઠકથાયં વુત્તં. વસ્સિકસાટિકં નિવાસેત્વા નહાયન્તસ્સ ચોરુપદ્દવો આપદા નામ. ન્હાનકોટ્ઠકન્તિ નહાનત્થાય કતકોટ્ઠકં. ‘‘વાપી’’તિ ઇમિના પોક્ખરણિજાતસ્સરાદયો ઉપલક્ખિતા. ન્હાયન્તસ્સાતિ નગ્ગો હુત્વા નહાયન્તસ્સાતિ પકરણતો લબ્ભતિ. ‘‘આકાસતો પતિતઉદકેનેવા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૨૯) અટ્ઠકથાયમેવ વુત્તં.

    833. ‘‘Acchinnacīvarassāti etaṃ vassikasāṭikameva sandhāya vutta’’nti (pārā. aṭṭha. 2.630) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Vassikasāṭikaṃ nivāsetvā nahāyantassa corupaddavo āpadā nāma. Nhānakoṭṭhakanti nahānatthāya katakoṭṭhakaṃ. ‘‘Vāpī’’ti iminā pokkharaṇijātassarādayo upalakkhitā. Nhāyantassāti naggo hutvā nahāyantassāti pakaraṇato labbhati. ‘‘Ākāsato patitaudakenevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.629) aṭṭhakathāyameva vuttaṃ.

    ૮૩૪. ક્રિયન્તિ અકાલે પરિયેસનકરણઅધિટ્ઠાનનિવાસનેહિ આપજ્જિતબ્બતો કિરિયં. કાયેન ચ વાચાય ચ વિઞ્ઞાપનાદિં કરોન્તસ્સ કાયકમ્મં વચીકમ્મં હોતિ.

    834.Kriyanti akāle pariyesanakaraṇaadhiṭṭhānanivāsanehi āpajjitabbato kiriyaṃ. Kāyena ca vācāya ca viññāpanādiṃ karontassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ hoti.

    વસ્સિકસાટિકકથાવણ્ણના.

    Vassikasāṭikakathāvaṇṇanā.

    ૮૩૫. ‘‘યો પન ભિક્ખુ ભિક્ખુસ્સ સામં ચીવરં દત્વા’’તિ (પારા॰ ૬૩૨) વચનતો સામન્તિ એત્થ ‘‘ભિક્ખૂ’’તિ ચ દત્વાતિ એત્થ ‘‘ભિક્ખુસ્સ’’ઇતિ ચ લબ્ભતિ. ચીવરન્તિ છન્નં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં. ‘‘કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દેય્યા’’તિ (પારા॰ ૬૩૨) વચનતો અચ્છિન્દન્તસ્સાતિ એત્થ ‘‘કુપિતસ્સ અનત્તમનસ્સા’’તિ સેસો, કુપિતસ્સ અનત્તમનસ્સ અચ્છિન્દન્તસ્સ વા અચ્છિન્દાપેન્તસ્સ વાતિ અત્થો. તન્તિ અત્તના દિન્નચીવરં. ‘‘સકસઞ્ઞાયા’’તિ ઇમિના પારાજિકાય અવત્થુભાવં દીપેતિ.

    835. ‘‘Yo pana bhikkhu bhikkhussa sāmaṃ cīvaraṃ datvā’’ti (pārā. 632) vacanato sāmanti ettha ‘‘bhikkhū’’ti ca datvāti ettha ‘‘bhikkhussa’’iti ca labbhati. Cīvaranti channaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ vikappanupagaṃ pacchimaṃ. ‘‘Kupito anattamano acchindeyyā’’ti (pārā. 632) vacanato acchindantassāti ettha ‘‘kupitassa anattamanassā’’ti seso, kupitassa anattamanassa acchindantassa vā acchindāpentassa vāti attho. Tanti attanā dinnacīvaraṃ. ‘‘Sakasaññāyā’’ti iminā pārājikāya avatthubhāvaṃ dīpeti.

    ૮૩૬. તથાતિ એકાયેવ આપત્તીતિ દીપેતિ.

    836.Tathāti ekāyeva āpattīti dīpeti.

    ૮૩૭. વત્થાનન્તિ ચીવરાનં. અસ્સાતિ ભિક્ખુસ્સ.

    837.Vatthānanti cīvarānaṃ. Assāti bhikkhussa.

    ૮૪૧. સઙ્ઘાટિં ગણ્હ, ઉત્તરાસઙ્ગં ગણ્હાતિ યોજના.

    841. Saṅghāṭiṃ gaṇha, uttarāsaṅgaṃ gaṇhāti yojanā.

    ૮૪૨. વિકપ્પનુપગં પચ્છિમન્તિ એત્થ ‘‘ચીવર’’ન્તિ લબ્ભતિ. આયામતો વડ્ઢકિહત્થં તિરિયં તથા વિદત્થિપ્પમાણં વત્થખણ્ડં હેટ્ઠિમપરિચ્છેદતો વિકપ્પનુપગં નામ. અઞ્ઞં કિઞ્ચિ પરિક્ખારન્તિ યોજના, અન્તમસો સુચિમ્પીતિ વુત્તં હોતિ. પરં પુગ્ગલં. છિન્દાપેન્તસ્સાતિ અચ્છિન્દાપેન્તસ્સ. કારિતન્તસ્સ દ્વિકમ્મકત્તા ‘‘પર’’ન્તિ ચ ‘‘પરિક્ખાર’’ન્તિ ચ કમ્મદ્વયગહણં. અઞ્ઞન્તિ પરિક્ખારવિસેસનં. દુક્કટં વત્થુગણનાય, વચનગણનાય ચ.

    842.Vikappanupagaṃ pacchimanti ettha ‘‘cīvara’’nti labbhati. Āyāmato vaḍḍhakihatthaṃ tiriyaṃ tathā vidatthippamāṇaṃ vatthakhaṇḍaṃ heṭṭhimaparicchedato vikappanupagaṃ nāma. Aññaṃ kiñci parikkhāranti yojanā, antamaso sucimpīti vuttaṃ hoti. Paraṃ puggalaṃ. Chindāpentassāti acchindāpentassa. Kāritantassa dvikammakattā ‘‘para’’nti ca ‘‘parikkhāra’’nti ca kammadvayagahaṇaṃ. Aññanti parikkhāravisesanaṃ. Dukkaṭaṃ vatthugaṇanāya, vacanagaṇanāya ca.

    ૮૪૪. એવન્તિ યથા અનુપસમ્પન્ને અનુપસમ્પન્નસઞ્ઞિનો દુક્કટં, એવં અનુપસમ્પન્ને…પે॰… વેમતિકસ્સાપિ દુક્કટન્તિ યોજના. અચ્છિન્દન્તસ્સાતિ એત્થ યથાવુત્તં ‘‘અનુપસમ્પન્ને’’તિ ઇદં વિભત્તિવિપરિણામેન સામિવચનં કત્વા ‘‘દિન્ન’’ન્તિ અજ્ઝાહારેન સહ યોજેતબ્બં, ‘‘ચીવર’’ન્તિ પકરણતો લબ્ભતિ, અનુપસમ્પન્નસ્સ દિન્નં ચીવરં અચ્છિન્દન્તસ્સાતિ વુત્તં હોતિ.

    844.Evanti yathā anupasampanne anupasampannasaññino dukkaṭaṃ, evaṃ anupasampanne…pe… vematikassāpi dukkaṭanti yojanā. Acchindantassāti ettha yathāvuttaṃ ‘‘anupasampanne’’ti idaṃ vibhattivipariṇāmena sāmivacanaṃ katvā ‘‘dinna’’nti ajjhāhārena saha yojetabbaṃ, ‘‘cīvara’’nti pakaraṇato labbhati, anupasampannassa dinnaṃ cīvaraṃ acchindantassāti vuttaṃ hoti.

    ૮૪૫. સો વાતિ યસ્સ ચીવરં દિન્નં, સો એવ વા ભિક્ખુ. તુટ્ઠો વા દુટ્ઠો વા સો દેતીતિ યોજના. વિસ્સાસમેવ વાતિ વિસ્સાસં કત્વા ગણ્હતોતિ યોજના.

    845.So vāti yassa cīvaraṃ dinnaṃ, so eva vā bhikkhu. Tuṭṭho vā duṭṭho vā so detīti yojanā. Vissāsameva vāti vissāsaṃ katvā gaṇhatoti yojanā.

    ૮૪૬. એત્થાતિ ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે.

    846.Etthāti imasmiṃ sikkhāpade.

    ચીવરચ્છિન્દનકથાવણ્ણના.

    Cīvaracchindanakathāvaṇṇanā.

    ૮૪૭. વિઞ્ઞાપેત્વાતિ વત્થવાયાપનં સન્ધાય યાચિત્વા. છબ્બિધં સુત્તન્તિ પદભાજને ‘‘ખોમં કપ્પાસિકં કોસેય્યં કમ્બલં સાણં ભઙ્ગ’’ન્તિ (પારા॰ ૬૩૮) આગતં છપ્પકારં સુત્તં. કમ્બલન્તિ એળકલોમસુત્તં. સાનુલોમાનિ છપ્પકારસુત્તાનિ હેટ્ઠા ચીવરવિનિચ્છયે વુત્તાનુસારેન વેદિતબ્બાનિ. ચીવરત્થં વત્થં ‘‘ચીવર’’ન્તિ વુત્તં. તન્તવાયેહીતિ કપ્પિયાકપ્પિયેહિ પેસકારેહિ. પોત્થકેસુ ‘‘વાયાપેતું ન વટ્ટતી’’તિ પાઠો દિસ્સતિ, ‘‘સચે’’તિ ઇમિના અયુજ્જમાનત્તા સો અપાઠો. ‘‘વાયાપેતિ ન વટ્ટતી’’તિ પાઠો યુજ્જતીતિ સચે વાયાપેતીતિ યોજના, અત્તનો અત્થાય યદિ વાયાપેય્યાતિ અત્થો.

    847.Viññāpetvāti vatthavāyāpanaṃ sandhāya yācitvā. Chabbidhaṃ suttanti padabhājane ‘‘khomaṃ kappāsikaṃ koseyyaṃ kambalaṃ sāṇaṃ bhaṅga’’nti (pārā. 638) āgataṃ chappakāraṃ suttaṃ. Kambalanti eḷakalomasuttaṃ. Sānulomāni chappakārasuttāni heṭṭhā cīvaravinicchaye vuttānusārena veditabbāni. Cīvaratthaṃ vatthaṃ ‘‘cīvara’’nti vuttaṃ. Tantavāyehīti kappiyākappiyehi pesakārehi. Potthakesu ‘‘vāyāpetuṃ na vaṭṭatī’’ti pāṭho dissati, ‘‘sace’’ti iminā ayujjamānattā so apāṭho. ‘‘Vāyāpeti na vaṭṭatī’’ti pāṭho yujjatīti sace vāyāpetīti yojanā, attano atthāya yadi vāyāpeyyāti attho.

    ૮૪૮. તથા અકપ્પિયો. કીદિસોતિ આહ ‘‘અઞ્ઞાતકાદિકો’’તિ. અઞ્ઞાતકાદિકોતિ અઞ્ઞાતકો આદિ યસ્સ સો અઞ્ઞાતકાદિકો. આદિ-સદ્દેન અપ્પવારિતો ગહિતો. યો ભિક્ખુ તન્તવાયસ્સ અઞ્ઞાતકો, તેન અપ્પવારિતો ચ, તસ્સ અઞ્ઞાતકાદિકો ભિક્ખુના વિઞ્ઞત્તો સો તન્તવાયો અકપ્પિયોતિ અત્થો.

    848.Tathā akappiyo. Kīdisoti āha ‘‘aññātakādiko’’ti. Aññātakādikoti aññātako ādi yassa so aññātakādiko. Ādi-saddena appavārito gahito. Yo bhikkhu tantavāyassa aññātako, tena appavārito ca, tassa aññātakādiko bhikkhunā viññatto so tantavāyo akappiyoti attho.

    ૮૪૯. અકપ્પિયેનાતિ વિઞ્ઞાપિતેન. વાયાપેન્તસ્સાતિ એત્થ ‘‘પયોગે પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેના’’તિ સેસો. યથાહ ‘‘વાયાપેતિ, પયોગે પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ (પારા॰ ૬૩૮).

    849.Akappiyenāti viññāpitena. Vāyāpentassāti ettha ‘‘payoge payoge dukkaṭaṃ, paṭilābhenā’’ti seso. Yathāha ‘‘vāyāpeti, payoge payoge dukkaṭaṃ. Paṭilābhena nissaggiya’’nti (pārā. 638).

    ૮૫૦. કિત્તકે વીતે નિસ્સગ્ગિયં હોતીતિ આહ ‘‘વિદત્થિમત્તે’’તિઆદિ. હત્થમત્તેતિ રતનમત્તે. પદભાજને ‘‘પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ વુત્તં, ઇધ ‘‘વીતે નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ કસ્મા આહાતિ? અટ્ઠકથાયં વુત્તત્તા. તત્થાપિ તથા કસ્મા વુત્તન્તિ? તદનન્તરં અત્તનો સન્તકત્તા વીતવીતટ્ઠાનં પટિલદ્ધમેવ હોતિ, પદભાજનેપિ ઇમિના અધિપ્પાયેન પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં વુત્તં, તસ્મા યાવ ચીવરં વડ્ઢતિ, તાવ ઇમિના પમાણેન આપત્તિયો વડ્ઢન્તિ. ફલકેપિ ચાતિ એત્થ ફલકં નામ તુરિવીતટ્ઠાનં, યત્થ સંહરિત્વા ઠપેન્તિ. ફલકે ફલકેપિ ચ નિસ્સગ્ગિયં વુત્તન્તિ યોજના.

    850. Kittake vīte nissaggiyaṃ hotīti āha ‘‘vidatthimatte’’tiādi. Hatthamatteti ratanamatte. Padabhājane ‘‘paṭilābhena nissaggiya’’nti vuttaṃ, idha ‘‘vīte nissaggiya’’nti kasmā āhāti? Aṭṭhakathāyaṃ vuttattā. Tatthāpi tathā kasmā vuttanti? Tadanantaraṃ attano santakattā vītavītaṭṭhānaṃ paṭiladdhameva hoti, padabhājanepi iminā adhippāyena paṭilābhena nissaggiyaṃ vuttaṃ, tasmā yāva cīvaraṃ vaḍḍhati, tāva iminā pamāṇena āpattiyo vaḍḍhanti. Phalakepi cāti ettha phalakaṃ nāma turivītaṭṭhānaṃ, yattha saṃharitvā ṭhapenti. Phalake phalakepi ca nissaggiyaṃ vuttanti yojanā.

    ૮૫૧. તેનેવાતિ વિઞ્ઞત્તતન્તવાયેનેવ. કપ્પિયં સુત્તન્તિ અવિઞ્ઞત્તિયા લદ્ધસુત્તં. કપ્પિયેન તન્તવાયેન અકપ્પિયસુત્તં વાયાપેન્તસ્સ તથેવ દુક્કટન્તિ યોજના.

    851.Tenevāti viññattatantavāyeneva. Kappiyaṃ suttanti aviññattiyā laddhasuttaṃ. Kappiyena tantavāyena akappiyasuttaṃ vāyāpentassa tatheva dukkaṭanti yojanā.

    ૮૫૨. એકન્તરિકતો વા કપ્પિયાકપ્પિયેહેવ સુત્તેહિ વીતે દુક્કટન્તિ યોજના, અન્તરન્તરા અકપ્પિયસુત્તાનં પસારણેન, વાયનેન ચ દુક્કટં હોતીતિ અત્થો. દીઘતો વા તિરિયતો વા કપ્પિયાકપ્પિયેહેવ સુત્તેહિ વીતે દુક્કટન્તિ યોજના, દીઘતો કપ્પિયસુત્તં પસારેત્વા તિરિયં અકપ્પિયસુત્તેન વીતે દુક્કટં હોતીતિ અત્થો. વાગ્ગહણેન વુત્તવિપરિયાયતોપિ યોજેતબ્બં. દીઘતો અકપ્પિયસુત્તં પસારેત્વા તિરિયતો કપ્પિયસુત્તેન વીતેતિ અયમેત્થ વિપરિયાયો. વીતેતિ એત્થ ‘‘ફલકે ફલકે’’તિ અનુવત્તેતબ્બં.

    852. Ekantarikato vā kappiyākappiyeheva suttehi vīte dukkaṭanti yojanā, antarantarā akappiyasuttānaṃ pasāraṇena, vāyanena ca dukkaṭaṃ hotīti attho. Dīghato vā tiriyato vā kappiyākappiyeheva suttehi vīte dukkaṭanti yojanā, dīghato kappiyasuttaṃ pasāretvā tiriyaṃ akappiyasuttena vīte dukkaṭaṃ hotīti attho. Vāggahaṇena vuttavipariyāyatopi yojetabbaṃ. Dīghato akappiyasuttaṃ pasāretvā tiriyato kappiyasuttena vīteti ayamettha vipariyāyo. Vīteti ettha ‘‘phalake phalake’’ti anuvattetabbaṃ.

    ૮૫૩. કપ્પિયાકપ્પિયેહિ તન્તવાયેહિ કપ્પિયાકપ્પિયસુત્તં મિસ્સેત્વા કતે વીતે ફલકે ફલકે તસ્સ ભિક્ખુસ્સ દુક્કટન્તિ યોજના. વેતિ નિપાતમત્તં, અથ વા વે તસ્મિં કતે વીતેતિ અત્થો.

    853. Kappiyākappiyehi tantavāyehi kappiyākappiyasuttaṃ missetvā kate vīte phalake phalake tassa bhikkhussa dukkaṭanti yojanā. Veti nipātamattaṃ, atha vā ve tasmiṃ kate vīteti attho.

    ૮૫૪-૫. તે કપ્પિયાકપ્પિયતન્તવાયા પરિચ્છેદં દસ્સેત્વા વારેનેવ અકપ્પિયસુત્તં સચે વિનન્તીતિ યોજના. અકપ્પિયેન તન્તવાયેન વીતે. છન્દાનુરક્ખનત્થં ‘‘વિતે’’તિ વુત્તં. પમાણસ્મિન્તિ વિકપ્પનુપગપચ્છિમપ્પમાણસ્મિં. તદૂનેતિ તતો વિકપ્પનુપગપચ્છિમપ્પમાણતો ઊને. ઇતરેનાતિ કપ્પિયતન્તવાયેન. ઉભયત્થાતિ પમાણસ્મિં, તદૂને ચ દુક્કટં એવાતિ યોજના.

    854-5.Te kappiyākappiyatantavāyā paricchedaṃ dassetvā vāreneva akappiyasuttaṃ sace vinantīti yojanā. Akappiyena tantavāyena vīte. Chandānurakkhanatthaṃ ‘‘vite’’ti vuttaṃ. Pamāṇasminti vikappanupagapacchimappamāṇasmiṃ. Tadūneti tato vikappanupagapacchimappamāṇato ūne. Itarenāti kappiyatantavāyena. Ubhayatthāti pamāṇasmiṃ, tadūne ca dukkaṭaṃ evāti yojanā.

    ૮૫૬. સચે કપ્પિયાકપ્પિયતન્તવાયા દ્વેપિ વેમં ઉભયકોટિયા ગહેત્વા એકતોવ વિનન્તિ વાતિ યોજના. તિરિયં સુત્તં પવેસેત્વા યેન આકોટેન્તો ઘનભાવં સમ્પાદેન્તિ, તં વેમં વુચ્ચતિ.

    856. Sace kappiyākappiyatantavāyā dvepi vemaṃ ubhayakoṭiyā gahetvā ekatova vinanti vāti yojanā. Tiriyaṃ suttaṃ pavesetvā yena ākoṭento ghanabhāvaṃ sampādenti, taṃ vemaṃ vuccati.

    ૮૫૭. સબ્બત્થ ભેદેતિ કપ્પિયાકપ્પિયસુત્તતન્તવાયેહિ કતે પમાણતદૂનએકન્તરિકદીઘતિરિયપ્પકારે સબ્બત્થ વારભેદે. આપત્તિભેદોતિ અકપ્પિયસુત્તેહિ આયામવિત્થારતો અકપ્પિયતન્તવાયેન વીતપ્પદેસે પમાણયુત્તે પાચિત્તિયં, ઇતરત્ર દુક્કટન્તિ ભેદો.

    857.Sabbattha bhedeti kappiyākappiyasuttatantavāyehi kate pamāṇatadūnaekantarikadīghatiriyappakāre sabbattha vārabhede. Āpattibhedoti akappiyasuttehi āyāmavitthārato akappiyatantavāyena vītappadese pamāṇayutte pācittiyaṃ, itaratra dukkaṭanti bhedo.

    ૮૫૮. કપ્પિયો તન્તવાયો નામ ઞાતકો વા પવારિતો વા કપ્પિયમૂલેન પયોજિતો વા.

    858.Kappiyo tantavāyo nāma ñātako vā pavārito vā kappiyamūlena payojito vā.

    ૮૫૯. ‘‘અનાપત્તિ ચીવરં સિબ્બેતું, આયોગે, કાયબન્ધને, અંસબદ્ધકે, પત્તત્થવિકાય, પરિસ્સાવને, ઞાતકાનં, પવારિતાનં, અઞ્ઞસ્સત્થાય, અત્તનો ધનેના’’તિઆદિકં (પારા॰ ૬૪૦) અનાપત્તિવારં દસ્સેતુમાહ ‘‘અનાપત્તી’’તિઆદિ. ઇધ નિદ્દિટ્ઠોવ લક્ખણેન અનિદ્દિટ્ઠમ્પિ વેદિતબ્બં. એત્થ ચીવરં સિબ્બેતું સુત્તં વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ યોજના. ધનં નામ તણ્ડુલાદિ કપ્પિયવત્થુ. ‘‘પરિસ્સાવને’’તિઆદીસુ નિમિત્તત્થે ભુમ્મં, પરિસ્સાવનાદિનિમિત્તં સુત્તઞ્ચ તન્તવાયે ચ વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અનાપત્તીતિ વુત્તં હોતિ.

    859. ‘‘Anāpatti cīvaraṃ sibbetuṃ, āyoge, kāyabandhane, aṃsabaddhake, pattatthavikāya, parissāvane, ñātakānaṃ, pavāritānaṃ, aññassatthāya, attano dhanenā’’tiādikaṃ (pārā. 640) anāpattivāraṃ dassetumāha ‘‘anāpattī’’tiādi. Idha niddiṭṭhova lakkhaṇena aniddiṭṭhampi veditabbaṃ. Ettha cīvaraṃ sibbetuṃ suttaṃ viññāpentassa anāpattīti yojanā. Dhanaṃ nāma taṇḍulādi kappiyavatthu. ‘‘Parissāvane’’tiādīsu nimittatthe bhummaṃ, parissāvanādinimittaṃ suttañca tantavāye ca viññāpentassa anāpattīti vuttaṃ hoti.

    સુત્તવિઞ્ઞત્તિકથાવણ્ણના.

    Suttaviññattikathāvaṇṇanā.

    ૮૬૦. અપ્પવારિતઞ્ઞાતીનન્તિ અપ્પવારિતાનં અઞ્ઞાતીનં, ‘‘કીદિસેન તે ભન્તે ચીવરેન અત્થો, કીદિસં તે ચીવરં વાયાપેમી’’તિ (પારા॰ ૬૪૩) પદભાજને વુત્તનયેન અપ્પવારિતાનં અઞ્ઞાતીનન્તિ અત્થો. સમેચ્ચાતિ ઉપગન્ત્વા. વિકપ્પન્તિ વિસિટ્ઠં કપ્પં અધિકવિધાનં. આપજ્જતીતિ કરોતિ, ‘‘ઇદં ખો આવુસો ચીવરં મં ઉદ્દિસ્સ વિય્યતિ, આયતઞ્ચ કરોથ, વિત્થતઞ્ચ અપ્પિતઞ્ચ સુવીતઞ્ચ સુપ્પવાયિતઞ્ચ સુવિલેખિતઞ્ચ સુવિતચ્છિતઞ્ચ કરોથા’’તિઆદિના (પારા॰ ૬૪૨) નયેન દાયકાનં અધિપ્પાયતો અધિકતરઆયતાદિકરણત્થં વિધાનં કરોતીતિ વુત્તં હોતિ.

    860.Appavāritaññātīnanti appavāritānaṃ aññātīnaṃ, ‘‘kīdisena te bhante cīvarena attho, kīdisaṃ te cīvaraṃ vāyāpemī’’ti (pārā. 643) padabhājane vuttanayena appavāritānaṃ aññātīnanti attho. Sameccāti upagantvā. Vikappanti visiṭṭhaṃ kappaṃ adhikavidhānaṃ. Āpajjatīti karoti, ‘‘idaṃ kho āvuso cīvaraṃ maṃ uddissa viyyati, āyatañca karotha, vitthatañca appitañca suvītañca suppavāyitañca suvilekhitañca suvitacchitañca karothā’’tiādinā (pārā. 642) nayena dāyakānaṃ adhippāyato adhikataraāyatādikaraṇatthaṃ vidhānaṃ karotīti vuttaṃ hoti.

    તત્થ આયતન્તિ દીઘં. વિત્થતન્તિ પુથુલં. અપ્પિતન્તિ ઘનં. સુવીતન્તિ સુટ્ઠુ વીતં સબ્બટ્ઠાનેસુ સમં કત્વા વીતં. સુપ્પવાયિતન્તિ સુટ્ઠુ પવાયિતં સબ્બટ્ઠાને સમં કત્વા તન્તે પસારિતં. સુવિલેખિતન્તિ લેખનિયા સુટ્ઠુ વિલિખિતં. સુવિતચ્છિતન્તિ કોચ્છેન સુટ્ઠુ વિતચ્છિતં, સુવિનિદ્ધોતન્તિ અત્થો.

    Tattha āyatanti dīghaṃ. Vitthatanti puthulaṃ. Appitanti ghanaṃ. Suvītanti suṭṭhu vītaṃ sabbaṭṭhānesu samaṃ katvā vītaṃ. Suppavāyitanti suṭṭhu pavāyitaṃ sabbaṭṭhāne samaṃ katvā tante pasāritaṃ. Suvilekhitanti lekhaniyā suṭṭhu vilikhitaṃ. Suvitacchitanti kocchena suṭṭhu vitacchitaṃ, suviniddhotanti attho.

    ૮૬૧. સુત્તવડ્ઢનપ્પકારં દસ્સેતુમાહ ‘‘દીઘાયતપ્પિતત્થાયા’’તિ. તેન ચ પદભાજને ‘‘તસ્સ વચનેન આયતં વા વિત્થતં વા અપ્પિતં વા કરોતિ, પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતી’’તિ (પારા॰ ૬૪૩) એતં આયતાદિત્તયમેવ વુત્તં. સુત્તવડ્ઢનકે કતેતિ એત્થ અનન્તરં વત્તબ્બેન ‘‘પયોગે દુક્કટં પટિલાભેના’’તિ પાઠસેસેન સહ યોજના કાતબ્બા, દાયકેહિ તુલયિત્વા દિન્નપ્પમાણતો સુત્તં વડ્ઢિતું તેન કતેન સબ્બેનાપિ પયોગેન ભિક્ખુનો દુક્કટઞ્ચ પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયઞ્ચ હોતીતિ અત્થો.

    861. Suttavaḍḍhanappakāraṃ dassetumāha ‘‘dīghāyatappitatthāyā’’ti. Tena ca padabhājane ‘‘tassa vacanena āyataṃ vā vitthataṃ vā appitaṃ vā karoti, payoge dukkaṭaṃ, paṭilābhena nissaggiyaṃ hotī’’ti (pārā. 643) etaṃ āyatādittayameva vuttaṃ. Suttavaḍḍhanake kateti ettha anantaraṃ vattabbena ‘‘payoge dukkaṭaṃ paṭilābhenā’’ti pāṭhasesena saha yojanā kātabbā, dāyakehi tulayitvā dinnappamāṇato suttaṃ vaḍḍhituṃ tena katena sabbenāpi payogena bhikkhuno dukkaṭañca paṭilābhena nissaggiyapācittiyañca hotīti attho.

    ૮૬૨. ઞાતકાદીનં તન્તવાયેસુ ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જન્તસ્સ અનાપત્તિં વિનિદ્દિસેતિ યોજના. અત્તનો ધનેનાતિ એત્થ ‘‘પયોજિતેસૂ’’તિ સેસો, તન્તવાયેસૂતિ એતસ્સ વિસેસનં. અત્તનો ધનેન પયોજિતેસુ તન્તવાયેસુ ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જન્તસ્સ અનાપત્તિં વિનિદ્દિસેતિ યોજના, અત્તનો સન્તકં કપ્પિયવત્થું ગહેત્વા વિનન્તેસુ વિકપ્પં આપજ્જન્તસ્સાતિ અત્થો. અઞ્ઞસ્સત્થાય વિનન્તેસુ વિકપ્પં આપજ્જન્તસ્સાતિ સહ પાઠસેસેન યોજના દટ્ઠબ્બા.

    862. Ñātakādīnaṃ tantavāyesu cīvare vikappaṃ āpajjantassa anāpattiṃ viniddiseti yojanā. Attano dhanenāti ettha ‘‘payojitesū’’ti seso, tantavāyesūti etassa visesanaṃ. Attano dhanena payojitesu tantavāyesu cīvare vikappaṃ āpajjantassa anāpattiṃ viniddiseti yojanā, attano santakaṃ kappiyavatthuṃ gahetvā vinantesu vikappaṃ āpajjantassāti attho. Aññassatthāya vinantesu vikappaṃ āpajjantassāti saha pāṭhasesena yojanā daṭṭhabbā.

    ૮૬૩. મહગ્ઘં કત્તુકામિનો તન્તવાયેહિ અપ્પગ્ઘં વાયાપેન્તસ્સ અનાપત્તિં વિનિદ્દિસેતિ યોજના.

    863. Mahagghaṃ kattukāmino tantavāyehi appagghaṃ vāyāpentassa anāpattiṃ viniddiseti yojanā.

    પેસકારકથાવણ્ણના.

    Pesakārakathāvaṇṇanā.

    ૮૬૪. વસ્સંવુત્થે ભિક્ખૂ ઉદ્દિસ્સાતિ પુરિમિકાય વસ્સૂપગતે ભિક્ખૂ ઉદ્દિસિત્વા. પવારણાય પુબ્બેવ યં ચીવરં દીયતીતિ સમ્બન્ધો. ઇદં વુત્તં હોતિ – ‘‘દસાહાનાગતં કત્તિકતેમાસિકપુણ્ણમ’’ન્તિ (પારા॰ ૬૪૮) પાળિયં વુત્તં મહાપવારણાઉપોસથદિવસસ્સ પુરેતરમેવ પુબ્બકત્તિકમાસસ્સ જુણ્હપક્ખપઞ્ચમિયં યં ચીવરં ‘‘અચ્ચેકચીવરં નામ સેનાય વા ગન્તુકામો હોતી’’તિઆદિના (પારા॰ ૬૪૯) પદભાજનાગતેસુ ગમિકગિલાનગબ્ભિનિઅભિનવુપ્પન્નસદ્ધાદીસુ અઞ્ઞતરેન દૂતં પેસેત્વા વા અત્તના વા આગન્ત્વા ‘‘વસ્સાવાસિકં દમ્મી’’તિ વત્વા દિય્યતીતિ. તં હોતચ્ચેકચીવરન્તિ તં અચ્ચાયિકચીવરં નામ હોતિ.

    864.Vassaṃvutthe bhikkhū uddissāti purimikāya vassūpagate bhikkhū uddisitvā. Pavāraṇāya pubbeva yaṃ cīvaraṃ dīyatīti sambandho. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘dasāhānāgataṃ kattikatemāsikapuṇṇama’’nti (pārā. 648) pāḷiyaṃ vuttaṃ mahāpavāraṇāuposathadivasassa puretarameva pubbakattikamāsassa juṇhapakkhapañcamiyaṃ yaṃ cīvaraṃ ‘‘accekacīvaraṃ nāma senāya vā gantukāmo hotī’’tiādinā (pārā. 649) padabhājanāgatesu gamikagilānagabbhiniabhinavuppannasaddhādīsu aññatarena dūtaṃ pesetvā vā attanā vā āgantvā ‘‘vassāvāsikaṃ dammī’’ti vatvā diyyatīti. Taṃ hotaccekacīvaranti taṃ accāyikacīvaraṃ nāma hoti.

    ૮૬૫. પુરે પવારણાયેવાતિ મહાપવારણાય પુરેતરમેવ પઞ્ચમિતો પટ્ઠાય યસ્મિં કિસ્મિઞ્ચિ દિવસે. ભાજેત્વા યદિ ગય્હતીતિ એત્થ ‘‘યેના’’તિ ચ ન કાતબ્બોતિ એત્થ ‘‘તેના’’તિ ચ કરોતિ ચેતિ એત્થ ‘‘સો વસ્સચ્છેદ’’ન્તિ ચ સામત્થિયા લબ્ભતિ. ભાજેત્વા યદિ યેન ગય્હતિ, તેન વસ્સચ્છેદો ન કાતબ્બો. સો વસ્સચ્છેદં કરોતિ ચે, તં ભાજેત્વા ગહિતચીવરં સઙ્ઘિકં હોતીતિ યોજના, છિન્નવસ્સેન તં ચીવરં સઙ્ઘસ્સેવ દાતબ્બન્તિ વુત્તં હોતિ.

    865.Pure pavāraṇāyevāti mahāpavāraṇāya puretarameva pañcamito paṭṭhāya yasmiṃ kismiñci divase. Bhājetvā yadi gayhatīti ettha ‘‘yenā’’ti ca na kātabboti ettha ‘‘tenā’’ti ca karoti ceti ettha ‘‘so vassaccheda’’nti ca sāmatthiyā labbhati. Bhājetvā yadi yena gayhati, tena vassacchedo na kātabbo. So vassacchedaṃ karoti ce, taṃ bhājetvā gahitacīvaraṃ saṅghikaṃ hotīti yojanā, chinnavassena taṃ cīvaraṃ saṅghasseva dātabbanti vuttaṃ hoti.

    ૮૬૬. ‘‘અન્તોસમયમેવા’’તિ ઇદં ‘‘અધિટ્ઠેતી’’તિઆદીહિ પદેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બં. પદભાજને ‘‘ચીવરકાલસમયો નામ અનત્થતે કથિને વસ્સાનસ્સ પચ્છિમો માસો, અત્થતે કથિને પઞ્ચમાસા’’તિ વુત્તસમયબ્ભન્તરેયેવ તં અચ્ચેકચીવરં.

    866.‘‘Antosamayamevā’’ti idaṃ ‘‘adhiṭṭhetī’’tiādīhi padehi paccekaṃ yojetabbaṃ. Padabhājane ‘‘cīvarakālasamayo nāma anatthate kathine vassānassa pacchimo māso, atthate kathine pañcamāsā’’ti vuttasamayabbhantareyeva taṃ accekacīvaraṃ.

    ૮૬૭. કથિને તુ અનત્થતેતિ યસ્મિં કથિનં અનત્થતં, તસ્મિં વિહારેતિ વુત્તં હોતિ. તુ-સદ્દો વિસેસત્થજોતકો. અનધિટ્ઠાય અવિકપ્પેત્વા પરિહરીયતિ એત્થ અચ્ચેકચીવરન્તિ પરિહારો, માસો, એકો ચ સો માસો ચાતિ એકમાસો, પુબ્બકત્તિકમાસસ્સ પાટિપદદિવસતો પટ્ઠાય યાવ અપરકત્તિકમાસસ્સ પુણ્ણમી, અયં ચીવરકાલસમયોતિ વુત્તો માસો. દસન્નં અહાનં સમાહારો દસાહં, તં પરમં અધિકં એતસ્સાતિ દસાહપરમો, માસો. ‘‘દસાહાનાગતં કત્તિકતેમાસિકપુણ્ણમ’’ન્તિ (પારા॰ ૬૪૮) પાળિયં વુત્તપુબ્બકત્તિકપુણ્ણમિપરિયન્તદસાહાધિકોતિ અત્થો. કથિને અનત્થતે તુ દસાહપરમો એકમાસોવ તસ્સ અચ્ચાયિકવત્થસ્સ પરિહારો મતોતિ યોજના.

    867.Kathine tu anatthateti yasmiṃ kathinaṃ anatthataṃ, tasmiṃ vihāreti vuttaṃ hoti. Tu-saddo visesatthajotako. Anadhiṭṭhāya avikappetvā pariharīyati ettha accekacīvaranti parihāro, māso, eko ca so māso cāti ekamāso, pubbakattikamāsassa pāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva aparakattikamāsassa puṇṇamī, ayaṃ cīvarakālasamayoti vutto māso. Dasannaṃ ahānaṃ samāhāro dasāhaṃ, taṃ paramaṃ adhikaṃ etassāti dasāhaparamo, māso. ‘‘Dasāhānāgataṃ kattikatemāsikapuṇṇama’’nti (pārā. 648) pāḷiyaṃ vuttapubbakattikapuṇṇamipariyantadasāhādhikoti attho. Kathine anatthate tu dasāhaparamo ekamāsova tassa accāyikavatthassa parihāro matoti yojanā.

    ૮૬૮. અત્થતે કથિનેતિ કથિનત્થતવિહારેતિ વુત્તં હોતિ. તસ્સ અચ્ચાયિકવત્થસ્સાતિ સમ્બન્ધો. દસાહપરમા પઞ્ચ માસાતિ સમ્બન્ધો. અનત્થતકથિને વિહારે યથાવુત્તચીવરકાલસમયસઙ્ખાતવસ્સાનાવસાનમાસો ચ કથિનુદ્ધારદિવસસઙ્ખાતપચ્છિમકત્તિકકાળપક્ખપાટિપદતો યાવ ફગ્ગુનમાસપુણ્ણમી, તાવ હેમન્તા ચત્તારો માસા ચાતિ પઞ્ચ માસા. પકાસિતાતિ ‘‘અનત્થતે કથિને વસ્સાનસ્સ પચ્છિમો માસો, અત્થતે કથિને પઞ્ચ માસા’’તિ (પારા॰ ૬૪૯) દીપિતા. દસાહપરમાતિ વુત્તત્થોયેવ. અત્થતે કથિને દસાહપરમા પઞ્ચ માસા તસ્સ અચ્ચાયિકવત્થસ્સ પરિહારો કાલોતિ મુનિન્દેન પકાસિતાતિ યોજના.

    868.Atthate kathineti kathinatthatavihāreti vuttaṃ hoti. Tassa accāyikavatthassāti sambandho. Dasāhaparamā pañca māsāti sambandho. Anatthatakathine vihāre yathāvuttacīvarakālasamayasaṅkhātavassānāvasānamāso ca kathinuddhāradivasasaṅkhātapacchimakattikakāḷapakkhapāṭipadato yāva phaggunamāsapuṇṇamī, tāva hemantā cattāro māsā cāti pañca māsā. Pakāsitāti ‘‘anatthate kathine vassānassa pacchimo māso, atthate kathine pañca māsā’’ti (pārā. 649) dīpitā. Dasāhaparamāti vuttatthoyeva. Atthate kathine dasāhaparamā pañca māsā tassa accāyikavatthassa parihāro kāloti munindena pakāsitāti yojanā.

    અયમુભયત્થ વુત્તા દસાહપરમતા અટ્ઠકથાયં ‘‘અનત્થતે કથિને એકાદસદિવસાધિકો માસો, અત્થતે કથિને એકાદસદિવસાધિકા પઞ્ચ માસા’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૦) વુત્તપાઠેન યથા ન વિરુજ્ઝતિ, તથા વિચારેત્વા ગહેતબ્બા. એવઞ્હિ પાઠે સતિ ન વિરુજ્ઝતિ –

    Ayamubhayattha vuttā dasāhaparamatā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘anatthate kathine ekādasadivasādhiko māso, atthate kathine ekādasadivasādhikā pañca māsā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.650) vuttapāṭhena yathā na virujjhati, tathā vicāretvā gahetabbā. Evañhi pāṭhe sati na virujjhati –

    ‘‘તસ્સચ્ચાયિકવત્થસ્સ , કથિને તુ અનત્થતે;

    ‘‘Tassaccāyikavatthassa , kathine tu anatthate;

    પરિહારેકમાસેકા-દસાહપરમો મતો.

    Parihārekamāsekā-dasāhaparamo mato.

    અત્થતે કથિને તસ્સ, પઞ્ચ માસા પકાસિતા;

    Atthate kathine tassa, pañca māsā pakāsitā;

    પરિહારો દિનેનેકા-દસાહપરમા પના’’તિ.

    Parihāro dinenekā-dasāhaparamā panā’’ti.

    ૮૬૯. પઠમેન કથિનેનાતિ યોજના. ‘‘અક્રિયં અચિત્ત’’ન્તિ પદચ્છેદો. અક્રિયન્તિ અન્તોસમયે અધિટ્ઠાનાદિઅકરણં.

    869. Paṭhamena kathinenāti yojanā. ‘‘Akriyaṃ acitta’’nti padacchedo. Akriyanti antosamaye adhiṭṭhānādiakaraṇaṃ.

    અચ્ચેકચીવરકથાવણ્ણના.

    Accekacīvarakathāvaṇṇanā.

    ૮૭૦-૧. ભિક્ખૂતિ સાસઙ્કસમ્મતે સપ્પટિભયે આરઞ્ઞકસેનાસને વસન્તં ભિક્ખુમાહ. યથાહ ‘‘યાનિ ખો પન તાનિ આરઞ્ઞકાનિ સેનાસનાનિ સાસઙ્કસમ્મતાનિ સપ્પટિભયાનિ, તથારૂપેસુ ભિક્ખુ સેનાસનેસુ વિહરન્તો’’તિ (પારા॰ ૬૫૩). પુબ્બકત્તિકપુણ્ણમં વસિત્વાતિ સમ્બન્ધો. પુબ્બકત્તિકપુણ્ણમા નામ અસ્સયુજમાસસ્સ જુણ્હપક્ખપન્નરસી, એત્થ પન સહચરિયનયેન તદુપલક્ખિતા પુરિમિકા તયો વસ્સાનમાસા વુચ્ચન્તિ. પુણ્ણમન્તિ એત્થ વાસકિરિયાય અચ્ચન્તસંયોગે ઉપયોગવચનં. પુરિમિકાય વસ્સં ઉપગન્ત્વા અચ્છિન્નવસ્સો હુત્વા તયો માસે વસિત્વાતિ અત્થો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘યસ્મા પન યો વસ્સં ઉપગન્ત્વા યાવ પઠમકત્તિકપુણ્ણમં વસતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૩-૬૫૪).

    870-1.Bhikkhūti sāsaṅkasammate sappaṭibhaye āraññakasenāsane vasantaṃ bhikkhumāha. Yathāha ‘‘yāni kho pana tāni āraññakāni senāsanāni sāsaṅkasammatāni sappaṭibhayāni, tathārūpesu bhikkhu senāsanesu viharanto’’ti (pārā. 653). Pubbakattikapuṇṇamaṃ vasitvāti sambandho. Pubbakattikapuṇṇamā nāma assayujamāsassa juṇhapakkhapannarasī, ettha pana sahacariyanayena tadupalakkhitā purimikā tayo vassānamāsā vuccanti. Puṇṇamanti ettha vāsakiriyāya accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Purimikāya vassaṃ upagantvā acchinnavasso hutvā tayo māse vasitvāti attho. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yasmā pana yo vassaṃ upagantvā yāva paṭhamakattikapuṇṇamaṃ vasatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.653-654).

    ‘‘ચીવર’’ન્તિ તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં વુચ્ચતિ. ગામે ઠપેત્વાતિ સમ્બન્ધો, એત્થ ‘‘કત્તિકપુણ્ણમ’’ન્તિ ચ ‘‘આકઙ્ખમાનો’’તિ ચ સેસો, અપરકત્તિકમાસે કત્તિકચોરભયેન ચીવરં પટિસામેતુકામો ભિક્ખુ આરઞ્ઞકસેનાસનસ્સ સામન્તા ગોચરગામે નિક્ખિપિત્વાતિ અત્થો. યથાહ ‘‘ઉપવસ્સં ખો પન કત્તિકપુણ્ણમં…પે॰… આકઙ્ખમાનો તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં અન્તરઘરે નિક્ખિપેય્યા’’તિ (પારા॰ ૬૫૩).

    ‘‘Cīvara’’nti tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ vuccati. Gāme ṭhapetvāti sambandho, ettha ‘‘kattikapuṇṇama’’nti ca ‘‘ākaṅkhamāno’’ti ca seso, aparakattikamāse kattikacorabhayena cīvaraṃ paṭisāmetukāmo bhikkhu āraññakasenāsanassa sāmantā gocaragāme nikkhipitvāti attho. Yathāha ‘‘upavassaṃ kho pana kattikapuṇṇamaṃ…pe… ākaṅkhamāno tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ antaraghare nikkhipeyyā’’ti (pārā. 653).

    ‘‘સમન્તા ગોચરગામે’’તિ ઇદં ‘‘અન્તરઘરે નિક્ખિપેય્યાતિ સમન્તા ગોચરગામે નિક્ખિપેય્યા’’તિ (પારા॰ ૬૫૪) પદભાજને વુત્તત્તા વુત્તં. ‘‘અપરકત્તિકમાસે’’તિ ચ ‘‘કત્તિકપુણ્ણમન્તિ કત્તિકચાતુમાસિની વુચ્ચતી’’તિ (પારા॰ ૬૫૪) પદભાજનિયવસેન વુત્તં. ઇધાપિ હિ ‘‘કત્તિકપુણ્ણમ’’ન્તિ અપરકત્તિકજુણ્હપક્ખપન્નરસિયા વુચ્ચમાનાયાપિ સહચરિયનયેન તંસહચરિતો ચતુત્થો માસો વુત્તો.

    ‘‘Samantā gocaragāme’’ti idaṃ ‘‘antaraghare nikkhipeyyāti samantā gocaragāme nikkhipeyyā’’ti (pārā. 654) padabhājane vuttattā vuttaṃ. ‘‘Aparakattikamāse’’ti ca ‘‘kattikapuṇṇamanti kattikacātumāsinī vuccatī’’ti (pārā. 654) padabhājaniyavasena vuttaṃ. Idhāpi hi ‘‘kattikapuṇṇama’’nti aparakattikajuṇhapakkhapannarasiyā vuccamānāyāpi sahacariyanayena taṃsahacarito catuttho māso vutto.

    એત્તાવતા પુરિમિકાય વસ્સં ઉપગન્ત્વા મહાપવારણાય પવારેત્વા વુત્તલક્ખણે આરઞ્ઞકસેનાસને વસન્તસ્સ આરઞ્ઞકસ્સ ભિક્ખુનો પચ્છિમકત્તિકમાસે કત્તિકચોરભયે સતિ તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ગોચરગામે ઠપેત્વા આરઞ્ઞકઙ્ગં પૂરયતો ચીવરેન વિપ્પવાસો તસ્મિં માસે ન હોતીતિ અનુઞ્ઞાતભાવો દીપિતો. તદેવ પકાસેતું નિક્ખેપોપાયસન્દસ્સનમુખેન વક્ખતિ ‘‘કત્તિકેયેવ માસસ્મિં…પે॰… વટ્ટતી’’તિ.

    Ettāvatā purimikāya vassaṃ upagantvā mahāpavāraṇāya pavāretvā vuttalakkhaṇe āraññakasenāsane vasantassa āraññakassa bhikkhuno pacchimakattikamāse kattikacorabhaye sati tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ gocaragāme ṭhapetvā āraññakaṅgaṃ pūrayato cīvarena vippavāso tasmiṃ māse na hotīti anuññātabhāvo dīpito. Tadeva pakāsetuṃ nikkhepopāyasandassanamukhena vakkhati ‘‘kattikeyeva māsasmiṃ…pe… vaṭṭatī’’ti.

    ઇદાનિ અસ્મિંયેવ માસે તતો અઞ્ઞત્થ તસ્સ ભિક્ખુનો કેનચિ કરણીયેન ગચ્છતો ગામે ઠપિતેન તેન ચીવરેન વિપ્પવસતો નિદ્દોસભાવં અનુજાનન્તેન ભગવતા ‘‘સિયા ચ તસ્સ ભિક્ખુનો…પે॰… તેન ચીવરેન વિપ્પવસિતબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ ૬૫૩) વુત્તમત્થં દસ્સેતુમાહ ‘‘પચ્ચયે…પે॰… સમ્મુતિ’’ન્તિ. પચ્ચયે સતિ તાદિસેતિ ‘‘સિયા પચ્ચયો, સિયા કરણીય’’ન્તિ (પારા॰ ૬૫૪) વચનતો તાદિસે કિચ્ચે સતીતિ અત્થો. છારત્તપરમન્તિ છ રત્તિયો પરમા યસ્સ વાસકમ્મસ્સ તં છારત્તપરમં, કિરિયાવિસેસનં, છારત્તપરમં વાસકમ્મં કાતબ્બન્તિ અત્થો. તેન વિના વસિતબ્બન્તિ ગામે નિક્ખિત્તેન તેન ચીવરેન વિના તમ્હા આવાસા અઞ્ઞત્થ વસિતબ્બં. તદેવ પાકટં કાતું વક્ખતિ ‘‘અઞ્ઞત્થેવ વસન્તસ્સ, છારત્તપરમં મત’’ન્તિ.

    Idāni asmiṃyeva māse tato aññattha tassa bhikkhuno kenaci karaṇīyena gacchato gāme ṭhapitena tena cīvarena vippavasato niddosabhāvaṃ anujānantena bhagavatā ‘‘siyā ca tassa bhikkhuno…pe… tena cīvarena vippavasitabba’’nti (pārā. 653) vuttamatthaṃ dassetumāha ‘‘paccaye…pe… sammuti’’nti. Paccaye sati tādiseti ‘‘siyā paccayo, siyā karaṇīya’’nti (pārā. 654) vacanato tādise kicce satīti attho. Chārattaparamanti cha rattiyo paramā yassa vāsakammassa taṃ chārattaparamaṃ, kiriyāvisesanaṃ, chārattaparamaṃ vāsakammaṃ kātabbanti attho. Tena vinā vasitabbanti gāme nikkhittena tena cīvarena vinā tamhā āvāsā aññattha vasitabbaṃ. Tadeva pākaṭaṃ kātuṃ vakkhati ‘‘aññattheva vasantassa, chārattaparamaṃ mata’’nti.

    તતોતિ છારત્તતો. ઉત્તરિ વસતોતિ સત્તમં અરુણં ઉટ્ઠાપેત્વા વસન્તસ્સાતિ અત્થો. યથાહ ‘‘તતો ચે ઉત્તરિ વિપ્પવસેય્યાતિ સત્તમે અરુણુગ્ગમને નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ (પારા॰ ૬૫૪). દોસોતિ નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયં. ‘‘વિના સઙ્ઘસ્સ સમ્મુતિ’’ન્તિ ઇમિના કિં વુત્તં હોતિ? ઉદોસિતસિક્ખાપદે અનુપઞ્ઞત્તિં કત્વા કોસમ્બિયં ગિલાનભિક્ખુનો ‘‘અનુજાનામિ ભિક્ખવે ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં દાતુ’’ન્તિ (પારા॰ ૪૭૩) અનુઞ્ઞાતત્તા ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો સઙ્ઘેન ઞત્તિદુતિયાય કમ્મવાચાય પુરિમમેવ યા અવિપ્પવાસસમ્મુતિ દિન્ના, તં વિનાતિ વુત્તં હોતિ. તેન લદ્ધસમ્મુતિકેન યાવ રોગો વૂપસમ્મતિ, તાવ ચિરમ્પિ તેન ચીવરેન વિના વસિતું વટ્ટતીતિ અધિપ્પાયો. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયાતિ યા ઉદોસિતસિક્ખાપદે કોસમ્બકસમ્મુતિ અનુઞ્ઞાતા, તસ્સા સમ્મુતિયા અઞ્ઞત્ર. સચે સા લદ્ધા હોતિ, છારત્તાતિરેકમ્પિ વિપ્પવસિતું વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૩-૬૫૪).

    Tatoti chārattato. Uttari vasatoti sattamaṃ aruṇaṃ uṭṭhāpetvā vasantassāti attho. Yathāha ‘‘tato ce uttari vippavaseyyāti sattame aruṇuggamane nissaggiya’’nti (pārā. 654). Dosoti nissaggiyapācittiyaṃ. ‘‘Vinā saṅghassa sammuti’’nti iminā kiṃ vuttaṃ hoti? Udositasikkhāpade anupaññattiṃ katvā kosambiyaṃ gilānabhikkhuno ‘‘anujānāmi bhikkhave gilānassa bhikkhuno ticīvarena avippavāsasammutiṃ dātu’’nti (pārā. 473) anuññātattā gilānassa bhikkhuno saṅghena ñattidutiyāya kammavācāya purimameva yā avippavāsasammuti dinnā, taṃ vināti vuttaṃ hoti. Tena laddhasammutikena yāva rogo vūpasammati, tāva cirampi tena cīvarena vinā vasituṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘aññatra bhikkhusammutiyāti yā udositasikkhāpade kosambakasammuti anuññātā, tassā sammutiyā aññatra. Sace sā laddhā hoti, chārattātirekampi vippavasituṃ vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.653-654).

    ૮૭૨-૩. ચીવરનિક્ખેપં દસ્સેતુમાહ ‘‘કત્તિકેયેવ…પે॰… પકાસિતો’’તિ. કત્તિકેયેવ માસસ્મિન્તિ ચતુન્નં વસ્સાનાનં માસાનં પચ્છિમે કત્તિકમાસેયેવ ઇદમેકઙ્ગં. પઠમાય પવારિતોતિ દુતિયમઙ્ગં, ઇધ પઠમાય વસ્સૂપનાયિકાય વસ્સં ઉપગન્ત્વા પવારિતોતિ યોજના, મહાપવારણાય પવારિતોતિ વુત્તં હોતિ. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘પુરિમિકાય ઉપગન્ત્વા મહાપવારણાય પવારિતો હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૩-૬૫૪). પચ્છિમેન પમાણેન યુત્તેતિ તતિયમઙ્ગં. સેનાસનેતિ એતસ્સ વિસેસનં. ઇહ આરઞ્ઞકસેનાસનસ્સ પચ્છિમપ્પમાણં નામ પાકારેન વા વતિયા વા પરિખાય વા પરિક્ખિત્તસ્સ ગામસ્સ ઇન્દખીલસઙ્ખાતગામદ્વારકોટ્ઠકુમ્મારતો વા અપરિક્ખિત્તસ્સ ગામસ્સ પરિક્ખેપારહટ્ઠાનસઙ્ખાતે પરિયન્તગેહસ્સ ઉપચારે ઠિતસ્સ થામમજ્ઝિમસ્સ પુરિસસ્સ બલપ્પમાણેન વિસ્સટ્ઠલેડ્ડુપાતદ્વયતો વા પટ્ઠાય પરિક્ખિત્તસ્સ વિહારસ્સ સપરિક્ખેપં વા અપરિક્ખિત્તસ્સ વિહારસ્સ યસ્સં દિસાયં ગામો હોતિ, તત્થ ગામપરિયન્તસેનાસનં વા ચેતિયં વા બોધિં વા અવધિં કત્વા વિહારગમનીયેન પકતિમગ્ગેન વિદત્થિગમ્ભીરં આરોપિતેન આચરિયધનુના પમિતપઞ્ચધનુસતપમાણદૂરન્તિ સઙ્ખેપતો ગહેતબ્બં.

    872-3. Cīvaranikkhepaṃ dassetumāha ‘‘kattikeyeva…pe… pakāsito’’ti. Kattikeyeva māsasminti catunnaṃ vassānānaṃ māsānaṃ pacchime kattikamāseyeva idamekaṅgaṃ. Paṭhamāya pavāritoti dutiyamaṅgaṃ, idha paṭhamāya vassūpanāyikāya vassaṃ upagantvā pavāritoti yojanā, mahāpavāraṇāya pavāritoti vuttaṃ hoti. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘purimikāya upagantvā mahāpavāraṇāya pavārito hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.653-654). Pacchimena pamāṇena yutteti tatiyamaṅgaṃ. Senāsaneti etassa visesanaṃ. Iha āraññakasenāsanassa pacchimappamāṇaṃ nāma pākārena vā vatiyā vā parikhāya vā parikkhittassa gāmassa indakhīlasaṅkhātagāmadvārakoṭṭhakummārato vā aparikkhittassa gāmassa parikkhepārahaṭṭhānasaṅkhāte pariyantagehassa upacāre ṭhitassa thāmamajjhimassa purisassa balappamāṇena vissaṭṭhaleḍḍupātadvayato vā paṭṭhāya parikkhittassa vihārassa saparikkhepaṃ vā aparikkhittassa vihārassa yassaṃ disāyaṃ gāmo hoti, tattha gāmapariyantasenāsanaṃ vā cetiyaṃ vā bodhiṃ vā avadhiṃ katvā vihāragamanīyena pakatimaggena vidatthigambhīraṃ āropitena ācariyadhanunā pamitapañcadhanusatapamāṇadūranti saṅkhepato gahetabbaṃ.

    સાસઙ્કસમ્મતેતિ ચતુત્થમઙ્ગં, ‘‘ઇહ સપ્પટિભયે’’તિ સેસો. ‘‘સાસઙ્કસમ્મતાનિ સપ્પટિભયાની’’તિ (પારા॰ ૬૫૩) હિ પાળિ. ઇદં દ્વયમ્પિ ‘‘સેનાસને’’તિ એતસ્સ વિસેસનં. આરામઆરામૂપચારેસુ ચોરાનં નિસિન્નસયિતટ્ઠિતભુત્તપીતટ્ઠાનાદીનં દિસ્સમાનતાય આસઙ્કાસહિતે તત્થેવ આરામાદીસુ પહટમારિતવિલુત્તમનુસ્સાનં દિસ્સમાનતાય વિસેસેન સહભયતાય સપ્પટિભયે આરઞ્ઞકે સેનાસનેતિ અત્થો. વસન્તો ભિક્ખુ. વસન્તોવાતિ એત્થ એવકારો અટ્ઠાનપ્પયુત્તો. તસ્મા તતો આનેત્વા ચતુરઙ્ગસમાયોગે એવાતિ યોજેતબ્બો. ચતુરઙ્ગસમાયોગે એવાતિ યથાવુત્તાનં ચતુન્નં અઙ્ગાનં સમાયોગે સન્નિપાતે સતિ એવ. એત્થ એવકારેન તસ્સ અઙ્ગસ્સ અભાવે અલબ્ભમાનતં દીપેતિ. પકાસિતોતિ ‘‘તત્રાયં અઙ્ગસમ્પત્તી’’તિઆદિકાય (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૩-૬૫૪) અટ્ઠકથાય વુત્તો.

    Sāsaṅkasammateti catutthamaṅgaṃ, ‘‘iha sappaṭibhaye’’ti seso. ‘‘Sāsaṅkasammatāni sappaṭibhayānī’’ti (pārā. 653) hi pāḷi. Idaṃ dvayampi ‘‘senāsane’’ti etassa visesanaṃ. Ārāmaārāmūpacāresu corānaṃ nisinnasayitaṭṭhitabhuttapītaṭṭhānādīnaṃ dissamānatāya āsaṅkāsahite tattheva ārāmādīsu pahaṭamāritaviluttamanussānaṃ dissamānatāya visesena sahabhayatāya sappaṭibhaye āraññake senāsaneti attho. Vasanto bhikkhu. Vasantovāti ettha evakāro aṭṭhānappayutto. Tasmā tato ānetvā caturaṅgasamāyoge evāti yojetabbo. Caturaṅgasamāyoge evāti yathāvuttānaṃ catunnaṃ aṅgānaṃ samāyoge sannipāte sati eva. Ettha evakārena tassa aṅgassa abhāve alabbhamānataṃ dīpeti. Pakāsitoti ‘‘tatrāyaṃ aṅgasampattī’’tiādikāya (pārā. aṭṭha. 2.653-654) aṭṭhakathāya vutto.

    ૮૭૪. તં ચીવરં. માસમેકન્તિ વસ્સાનસ્સ પચ્છિમમાસસઙ્ખાતં એકં માસં. યો ગામો સચે પુરિમબદ્ધાય અવિપ્પવાસસીમાય અન્તો હોતિ, તત્થ માસતો અતિરેકમ્પિ ઠપેતું વટ્ટતીતિ (વજિર॰ ટી॰ પારાજિક ૬૫૩ અત્થતો સમાનં) વજિરબુદ્ધિત્થેરેન વુત્તં.

    874.Taṃ cīvaraṃ. Māsamekanti vassānassa pacchimamāsasaṅkhātaṃ ekaṃ māsaṃ. Yo gāmo sace purimabaddhāya avippavāsasīmāya anto hoti, tattha māsato atirekampi ṭhapetuṃ vaṭṭatīti (vajira. ṭī. pārājika 653 atthato samānaṃ) vajirabuddhittherena vuttaṃ.

    ૮૭૫. અઞ્ઞત્થેવાતિ યસ્સ આરઞ્ઞકસેનાસનસ્સ ગોચરગામે ચીવરં નિક્ખિત્તં, તતો આરઞ્ઞકસેનાસનતો બહિ એવ. અયં અધિપ્પાયોતિ ‘‘યં ગામ’’ન્તિઆદિકાય દિયડ્ઢગાથાય પટિપાદિતત્થદ્વયસઙ્ખાતો અધિપ્પાયો. અસ્સાતિ સાસઙ્કસિક્ખાપદસ્સ. એવં ઇમિના સિક્ખાપદેન ‘‘ચીવરેન વિના કત્તિકમાસે અરઞ્ઞે વસેય્યા’’તિ અનુઞ્ઞાતત્તા ‘‘છારત્તપરમં તેન ભિક્ખુના તેન ચીવરેન વિપ્પવસિતબ્બ’’ન્તિ (પારા॰ ૬૫૩) ઇમિના ગોચરગામે તં ઠપેત્વા તસ્મિં આરઞ્ઞકાવાસે વસિત્વા કેનચિ કરણીયેન તતો આવાસતો ગન્ત્વા બહિ વસતો દિવસપરિચ્છેદસ્સ વિઞ્ઞાયમાનત્તાયેવાહ ‘‘પટિચ્છન્નો પકાસિતો’’તિ.

    875.Aññatthevāti yassa āraññakasenāsanassa gocaragāme cīvaraṃ nikkhittaṃ, tato āraññakasenāsanato bahi eva. Ayaṃ adhippāyoti ‘‘yaṃ gāma’’ntiādikāya diyaḍḍhagāthāya paṭipāditatthadvayasaṅkhāto adhippāyo. Assāti sāsaṅkasikkhāpadassa. Evaṃ iminā sikkhāpadena ‘‘cīvarena vinā kattikamāse araññe vaseyyā’’ti anuññātattā ‘‘chārattaparamaṃ tena bhikkhunā tena cīvarena vippavasitabba’’nti (pārā. 653) iminā gocaragāme taṃ ṭhapetvā tasmiṃ āraññakāvāse vasitvā kenaci karaṇīyena tato āvāsato gantvā bahi vasato divasaparicchedassa viññāyamānattāyevāha ‘‘paṭicchanno pakāsito’’ti.

    ૮૭૬. ‘‘સચે ગોચરગામતો પુરત્થિમાય દિસાય સેનાસનં, અયઞ્ચ પચ્છિમં દિસં ગતો હોતી’’તિઆદિના (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૬) અટ્ઠકથાયં કથિતનિયામેન વિનિચ્છયં દસ્સેતુમાહ ‘‘સેનાસનમથાગન્ત્વા’’તિઆદિ. સેનાસનન્તિ અત્તના નિવુત્થં આરઞ્ઞકસેનાસનં. આગન્ત્વાતિ બહિ ગતટ્ઠાનતો આગન્ત્વા. ગોચરગામે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા તતો પુરત્થિમાય દિસાય આરઞ્ઞકસેનાસને વિહરતો વિહારા નિક્ખમ્મ તતો ગોચરગામતો પચ્છિમદિસાય દૂરટ્ઠાનં ગતસ્સ આગતટ્ઠાનતો તં સેનાસનં આગન્ત્વા વિદૂરત્તા સત્તમં અરુણં ઉટ્ઠાપેતું અસક્કોન્તસ્સ ભિક્ખુનો કિં વિહિતન્તિ અયમેત્થ યોજના.

    876. ‘‘Sace gocaragāmato puratthimāya disāya senāsanaṃ, ayañca pacchimaṃ disaṃ gato hotī’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.656) aṭṭhakathāyaṃ kathitaniyāmena vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘senāsanamathāgantvā’’tiādi. Senāsananti attanā nivutthaṃ āraññakasenāsanaṃ. Āgantvāti bahi gataṭṭhānato āgantvā. Gocaragāme cīvaraṃ nikkhipitvā tato puratthimāya disāya āraññakasenāsane viharato vihārā nikkhamma tato gocaragāmato pacchimadisāya dūraṭṭhānaṃ gatassa āgataṭṭhānato taṃ senāsanaṃ āgantvā vidūrattā sattamaṃ aruṇaṃ uṭṭhāpetuṃ asakkontassa bhikkhuno kiṃ vihitanti ayamettha yojanā.

    ૮૭૭. ગામસીમમ્પિ વાગન્ત્વાતિ યત્થ ચીવરં નિક્ખિત્તં, તં ગામસીમમ્પિ પુરારુણાયેવ આગન્ત્વા. યત્થ કત્થચીતિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૬) સભાદેવાલયદ્વારકોટ્ઠકાદીસુ યત્થ કત્થચિ કપ્પિયટ્ઠાને . ‘‘યત્થ કત્થચી’’તિ સામઞ્ઞેન વુત્તત્તા તસ્સા ગામસીમાય અન્તો આરઞ્ઞકઙ્ગારક્ખનારહં દૂરટ્ઠાનં લદ્ધં ચે, અઙ્ગભેદં અકત્વા તત્થ અરુણં ઉટ્ઠાપેતબ્બં. ધુતઙ્ગે વિજ્જમાનેપિ આપત્તિં અનાપજ્જિતું અન્તોગામેપિ અરુણં ઉટ્ઠાપેત્વા ચીવરપવત્તિયેવ ઞાતબ્બા. યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ગામસીમમ્પિ ઓક્કમિત્વા સભાયં વા યત્થ કત્થચિ વા વસિત્વા ચીવરપ્પવત્તિં ઞત્વા પક્કમિતું વટ્ટતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૬).

    877.Gāmasīmampivāgantvāti yattha cīvaraṃ nikkhittaṃ, taṃ gāmasīmampi purāruṇāyeva āgantvā. Yattha katthacīti (pārā. aṭṭha. 2.656) sabhādevālayadvārakoṭṭhakādīsu yattha katthaci kappiyaṭṭhāne . ‘‘Yattha katthacī’’ti sāmaññena vuttattā tassā gāmasīmāya anto āraññakaṅgārakkhanārahaṃ dūraṭṭhānaṃ laddhaṃ ce, aṅgabhedaṃ akatvā tattha aruṇaṃ uṭṭhāpetabbaṃ. Dhutaṅge vijjamānepi āpattiṃ anāpajjituṃ antogāmepi aruṇaṃ uṭṭhāpetvā cīvarapavattiyeva ñātabbā. Yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘gāmasīmampi okkamitvā sabhāyaṃ vā yattha katthaci vā vasitvā cīvarappavattiṃ ñatvā pakkamituṃ vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.656).

    ૮૭૮. એવઞ્ચાપિ અસક્કોન્તોતિ અઙ્ગભેદં અકત્વા, કત્વા વા અન્તોગામસીમાય અરુણં ઉટ્ઠાપેતુમ્પિ ગન્તું અસક્કોન્તો. ઞત્વાતિ અત્તનો ચીવરસ્સ ઠપિતટ્ઠાનં સલ્લક્ખેત્વા. તત્થેવાતિ એત્થ ‘‘ઠિતો’’તિ લબ્ભતિ. ખિપ્પન્તિ સીઘં, પુરારુણાતિ વુત્તં હોતિ. અતિરેકે ઠાનેતિ યોજના, યથાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘અતિરેકચીવરટ્ઠાને ઠસ્સતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૬), ‘‘અતિરેકચીવરટ્ઠાને તિટ્ઠતી’’તિ ચિન્તેત્વાતિ અત્થો.

    878.Evañcāpi asakkontoti aṅgabhedaṃ akatvā, katvā vā antogāmasīmāya aruṇaṃ uṭṭhāpetumpi gantuṃ asakkonto. Ñatvāti attano cīvarassa ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetvā. Tatthevāti ettha ‘‘ṭhito’’ti labbhati. Khippanti sīghaṃ, purāruṇāti vuttaṃ hoti. Atireke ṭhāneti yojanā, yathāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘atirekacīvaraṭṭhāne ṭhassatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.656), ‘‘atirekacīvaraṭṭhāne tiṭṭhatī’’ti cintetvāti attho.

    ૮૭૯. વિસ્સજ્જેતીતિ સત્તમઅરુણુટ્ઠાનતો પુરેતરમેવ અઞ્ઞસ્સ દેતિ. ઉપરિપિ એવમેવ વત્તબ્બં.

    879.Vissajjetīti sattamaaruṇuṭṭhānato puretarameva aññassa deti. Uparipi evameva vattabbaṃ.

    ૮૮૦. સાસઙ્કસમ્મતે એવંનામકે સિક્ખાપદે સમુટ્ઠાનાદયો સબ્બે તેન દુતિયેન કથિનેન સમા ઇતિ મુનિન્દેન મતા અનુમતા અનુઞ્ઞાતાતિ યોજના.

    880.Sāsaṅkasammate evaṃnāmake sikkhāpade samuṭṭhānādayo sabbe tena dutiyena kathinena samā iti munindena matā anumatā anuññātāti yojanā.

    સાસઙ્કકથાવણ્ણના.

    Sāsaṅkakathāvaṇṇanā.

    ૮૮૧. જાનન્તિ ‘‘સઙ્ઘસ્સ દેમા’’તિ વચનેન પરિણામિતભાવં યેન કેનચિ આકારેન જાનન્તો. યથાહ પદભાજને ‘‘સામં વા જાનાતી’’તિઆદિ (પારા॰ ૬૫૯). પરિણતન્તિ એત્થ પદભાજને ‘‘પરિણતં નામ ‘દસ્સામ કરિસ્સામા’તિ વાચા ભિન્ના હોતી’’તિ વુત્તનિયામેન સઙ્ઘસ્સ પરિણતન્તિ અત્થો. લાભન્તિ લભિતબ્બં ચીવરાદિ યં કિઞ્ચિ. યથાહ ‘‘લાભો નામ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારા, અન્તમસો ચુણ્ણપિણ્ડોપિ દન્તકટ્ઠમ્પિ દસિકસુત્તમ્પી’’તિ. અત્તનો પરિણામેય્યાતિ ‘‘બહૂ આવુસો સઙ્ઘસ્સ દાયકા, બહૂ સઙ્ઘસ્સ ભત્તા, મયં તુમ્હે નિસ્સાય તુમ્હે સમ્પસ્સન્તા ઇધ વિહરામ. તુમ્હે ચે અમ્હાકં ન દસ્સથ, અથ કો ચરહિ અમ્હાકં દસ્સતિ. દેથાવુસો અમ્હાકં ઇમાનિ ચીવરાની’’તિ (પારા॰ ૬૫૭) પાળિયા આગતનયેન અત્તનો પરિણામેય્યાતિ વુત્તં હોતિ. તસ્સ નિસ્સગ્ગિયન્તિ એત્થ ‘‘પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેના’’તિ સેસો. નિસ્સગ્ગિયન્તિ ઇદં પરિણતે પરિણતસઞ્ઞિં સન્ધાય વુત્તં. વેમતિકસ્સ પન દુક્કટં હોતિ. યથાહ ‘‘પરિણતે વેમતિકો અત્તનો પરિણામેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ. અપરિણતસઞ્ઞિનો અનાપત્તિ. યથાહ ‘‘પરિણતે અપરિણતસઞ્ઞી અત્તનો પરિણામેતિ, અનાપત્તી’’તિ.

    881.Jānanti ‘‘saṅghassa demā’’ti vacanena pariṇāmitabhāvaṃ yena kenaci ākārena jānanto. Yathāha padabhājane ‘‘sāmaṃ vā jānātī’’tiādi (pārā. 659). Pariṇatanti ettha padabhājane ‘‘pariṇataṃ nāma ‘dassāma karissāmā’ti vācā bhinnā hotī’’ti vuttaniyāmena saṅghassa pariṇatanti attho. Lābhanti labhitabbaṃ cīvarādi yaṃ kiñci. Yathāha ‘‘lābho nāma cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā, antamaso cuṇṇapiṇḍopi dantakaṭṭhampi dasikasuttampī’’ti. Attano pariṇāmeyyāti ‘‘bahū āvuso saṅghassa dāyakā, bahū saṅghassa bhattā, mayaṃ tumhe nissāya tumhe sampassantā idha viharāma. Tumhe ce amhākaṃ na dassatha, atha ko carahi amhākaṃ dassati. Dethāvuso amhākaṃ imāni cīvarānī’’ti (pārā. 657) pāḷiyā āgatanayena attano pariṇāmeyyāti vuttaṃ hoti. Tassa nissaggiyanti ettha ‘‘payoge dukkaṭaṃ, paṭilābhenā’’ti seso. Nissaggiyanti idaṃ pariṇate pariṇatasaññiṃ sandhāya vuttaṃ. Vematikassa pana dukkaṭaṃ hoti. Yathāha ‘‘pariṇate vematiko attano pariṇāmeti, āpatti dukkaṭassā’’ti. Apariṇatasaññino anāpatti. Yathāha ‘‘pariṇate apariṇatasaññī attano pariṇāmeti, anāpattī’’ti.

    ૮૮૨. ‘‘અઞ્ઞસ્સ દેહી’’તિ સચે પરિણામેતીતિ તથા સઙ્ઘસ્સ પરિણતભાવં જાનન્તો ‘‘અઞ્ઞસ્સ દેહી’’તિ યદિ પરિણામેતિ. સુદ્ધિકં પાચિત્તિયન્તિ નિસ્સજ્જિતબ્બવત્થુરહિતં કેવલં પાચિત્તિયમત્તન્તિ અત્થો. સુદ્ધચિત્તેનાતિ સવાસનાનવસેસકિલેસપ્પહાનેન પરિસુદ્ધચિત્તેન ભગવતા. પાચિત્તિયમુદીરિતન્તિ પાચિત્તિયેસુ અટ્ઠમસ્સ સહધમ્મિકવગ્ગસ્સ અવસાને ‘‘યો પન ભિક્ખુ જાનં સઙ્ઘિકં લાભં પરિણતં પુગ્ગલસ્સ પરિણામેય્ય, પાચિત્તિય’’ન્તિ (પાચિ॰ ૪૯૦) દેસિતં.

    882.‘‘Aññassa dehī’’ti sace pariṇāmetīti tathā saṅghassa pariṇatabhāvaṃ jānanto ‘‘aññassa dehī’’ti yadi pariṇāmeti. Suddhikaṃ pācittiyanti nissajjitabbavatthurahitaṃ kevalaṃ pācittiyamattanti attho. Suddhacittenāti savāsanānavasesakilesappahānena parisuddhacittena bhagavatā. Pācittiyamudīritanti pācittiyesu aṭṭhamassa sahadhammikavaggassa avasāne ‘‘yo pana bhikkhu jānaṃ saṅghikaṃ lābhaṃ pariṇataṃ puggalassa pariṇāmeyya, pācittiya’’nti (pāci. 490) desitaṃ.

    ૮૮૩. એકં ચીવરન્તિ સઙ્ઘસ્સ પરિણતચીવરતો એકં ચીવરં. ચીવરં વાતિ એત્થ વા-સદ્દો પચ્ચયન્તરવિકપ્પત્થો. વા પનાતિ એત્થ વા-સદ્દો અત્થવિકપ્પત્થો. એકં ચીવરં વા અઞ્ઞં વા પચ્ચયં પરસ્સ, એકં પન અત્તનો વા પરિણામેય્ય ચેતિ યોજના. સદ્ધિન્તિ એકતો, એકક્ખણેતિ વુત્તં હોતિ. દ્વે પાચિત્તિયો સદ્ધિં સિયુન્તિ યોજના, અઞ્ઞસ્સ પરિણામનેન સુદ્ધપાચિત્તિયઞ્ચ અત્તનો પરિણામનેન નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયઞ્ચાતિ દ્વે પાચિત્તિયો એકક્ખણે હોન્તીતિ અત્થો.

    883.Ekaṃcīvaranti saṅghassa pariṇatacīvarato ekaṃ cīvaraṃ. Cīvaraṃ vāti ettha vā-saddo paccayantaravikappattho. Vā panāti ettha vā-saddo atthavikappattho. Ekaṃ cīvaraṃ vā aññaṃ vā paccayaṃ parassa, ekaṃ pana attano vā pariṇāmeyya ceti yojanā. Saddhinti ekato, ekakkhaṇeti vuttaṃ hoti. Dve pācittiyo saddhiṃ siyunti yojanā, aññassa pariṇāmanena suddhapācittiyañca attano pariṇāmanena nissaggiyapācittiyañcāti dve pācittiyo ekakkhaṇe hontīti attho.

    ૮૮૪. પરિણામેત્વા ઠપિતે વિનિચ્છયં દસ્સેત્વા પરિચ્ચજિત્વા દિન્ને વિનિચ્છયં દસ્સેતુમાહ ‘‘સઙ્ઘસ્સા’’તિઆદિ. ‘‘પરાજયો’’તિ ઇદં પાદપ્પહોનકં વત્થું સન્ધાય વુત્તં. યથાવત્થુવસેન પન દુક્કટથુલ્લચ્ચયાપિ વત્તબ્બા.

    884. Pariṇāmetvā ṭhapite vinicchayaṃ dassetvā pariccajitvā dinne vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘saṅghassā’’tiādi. ‘‘Parājayo’’ti idaṃ pādappahonakaṃ vatthuṃ sandhāya vuttaṃ. Yathāvatthuvasena pana dukkaṭathullaccayāpi vattabbā.

    ૮૮૫. અઞ્ઞસ્સ ચેતિયસ્સ પોણં પરિણતં અઞ્ઞસ્સ ચેતિયસ્સ વા સઙ્ઘસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વાપિ પન પરિણામેય્યાતિ યોજના. સઙ્ઘસ્સ પુગ્ગલસ્સાતિ પદદ્વયેપિ એવમેવ યોજેતબ્બં. યથાહ ‘‘સઙ્ઘસ્સ પરિણતં અઞ્ઞસઙ્ઘસ્સ વા ચેતિયસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા પરિણામેતિ , આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિઆદિ (પાચિ॰ ૪૯૨). અઞ્ઞસ્સ પુગ્ગલસ્સ પોણં અઞ્ઞસ્સ પુગ્ગલસ્સ પરિણામેય્યાતિ.

    885. Aññassa cetiyassa poṇaṃ pariṇataṃ aññassa cetiyassa vā saṅghassa vā puggalassa vāpi pana pariṇāmeyyāti yojanā. Saṅghassa puggalassāti padadvayepi evameva yojetabbaṃ. Yathāha ‘‘saṅghassa pariṇataṃ aññasaṅghassa vā cetiyassa vā puggalassa vā pariṇāmeti , āpatti dukkaṭassā’’tiādi (pāci. 492). Aññassa puggalassa poṇaṃ aññassa puggalassa pariṇāmeyyāti.

    ૮૮૬. ઇમસ્સ સબ્બસત્તવિસયતં દસ્સેતુમાહ ‘‘યો પના’’તિઆદિ.

    886. Imassa sabbasattavisayataṃ dassetumāha ‘‘yo panā’’tiādi.

    ૮૮૭. ઇદં પરિણતસિક્ખાપદં. તિસમુટ્ઠાનન્તિ કાયચિત્તવાચાચિત્તકાયવાચાચિત્તસઙ્ખાતેહિ તીહિ સચિત્તકસમુટ્ઠાનેહિ સમુટ્ઠાનતો તિસમુટ્ઠાનં. પરિણામનપચ્ચયા આપજ્જિતબ્બતો ક્રિયં. સઙ્ઘાદીનં પરિણતન્તિસઞ્ઞાય અભાવેન વિમુચ્ચનતો સઞ્ઞાવિમોક્ખં. કાયવિઞ્ઞત્તિવચીવિઞ્ઞત્તીહિ પરિણામેતબ્બતો કાયકમ્મં વચીકમ્મં.

    887.Idaṃ pariṇatasikkhāpadaṃ. Tisamuṭṭhānanti kāyacittavācācittakāyavācācittasaṅkhātehi tīhi sacittakasamuṭṭhānehi samuṭṭhānato tisamuṭṭhānaṃ. Pariṇāmanapaccayā āpajjitabbato kriyaṃ. Saṅghādīnaṃ pariṇatantisaññāya abhāvena vimuccanato saññāvimokkhaṃ. Kāyaviññattivacīviññattīhi pariṇāmetabbato kāyakammaṃ vacīkammaṃ.

    પરિણતકથાવણ્ણના.

    Pariṇatakathāvaṇṇanā.

    પત્તવગ્ગો તતિયો.

    Pattavaggo tatiyo.

    ૮૮૮. યે ઇમં વિનિચ્છયં તરન્તિ, તે પઞ્ઞત્તિમહાસમુદ્દં તરન્તીતિ યોજના. પઞ્ઞત્તિસઙ્ખાતં વિનયપિટકમેવ મહાસમુદ્દો વિયાતિ પઞ્ઞત્તિમહાસમુદ્દો, તં. એવં સમુદાયં દસ્સેત્વા તદવયવે દસ્સેતુમાહ ‘‘નેકા’’તિઆદિ. નેકાનિ નાનપ્પકારાનિ વત્તાનિ સેનાસનવત્તાદીનિ ખન્ધકાગતાનિ ઉગ્ગા ઉત્તુઙ્ગા તરઙ્ગમાલા મહાવીચિપરમ્પરા યસ્સાતિ વિગ્ગહો, નાનપ્પકારખન્ધકવત્તસઙ્ખાતમહાતરઙ્ગપરમ્પરાય સજ્જિતન્તિ અત્થો. સીલં પાતિમોક્ખસંવરાદિકમેવ અન્તો વેલાવલયો યસ્સ સો સીલન્તો, તં, પાતિમોક્ખસંવરસીલાદિચતુપારિસુદ્ધિસીલમેવ પટિપાદેતબ્બતાય અન્તં વેલાવલયભૂતન્તિ અત્થો. આપત્તિયો સત્તાપત્તિક્ખન્ધા, સીલાચારદિટ્ઠિઆજીવવિપત્તિયો ચ ગાહકા મકરાદયો યસ્સાતિ વિગ્ગહો, સીલાચારાજીવદિટ્ઠિસમ્પત્તિસઙ્ખાતમુદુસત્તનાસકઆપત્તિવિપત્તિસઙ્ખા- તમાતઙ્ગમકરાદિચણ્ડસત્તવન્તન્તિ અત્થો. એવં અયં ગાથા સમુદાયાવયવાનં સબ્બેસમેવ રૂપકાલઙ્કારેન વિરચિતાતિ દટ્ઠબ્બા.

    888. Ye imaṃ vinicchayaṃ taranti, te paññattimahāsamuddaṃ tarantīti yojanā. Paññattisaṅkhātaṃ vinayapiṭakameva mahāsamuddo viyāti paññattimahāsamuddo, taṃ. Evaṃ samudāyaṃ dassetvā tadavayave dassetumāha ‘‘nekā’’tiādi. Nekāni nānappakārāni vattāni senāsanavattādīni khandhakāgatāni uggā uttuṅgā taraṅgamālā mahāvīciparamparā yassāti viggaho, nānappakārakhandhakavattasaṅkhātamahātaraṅgaparamparāya sajjitanti attho. Sīlaṃ pātimokkhasaṃvarādikameva anto velāvalayo yassa so sīlanto, taṃ, pātimokkhasaṃvarasīlādicatupārisuddhisīlameva paṭipādetabbatāya antaṃ velāvalayabhūtanti attho. Āpattiyo sattāpattikkhandhā, sīlācāradiṭṭhiājīvavipattiyo ca gāhakā makarādayo yassāti viggaho, sīlācārājīvadiṭṭhisampattisaṅkhātamudusattanāsakaāpattivipattisaṅkhā- tamātaṅgamakarādicaṇḍasattavantanti attho. Evaṃ ayaṃ gāthā samudāyāvayavānaṃ sabbesameva rūpakālaṅkārena viracitāti daṭṭhabbā.

    ઇતિ વિનયત્થસારસન્દીપનિયા

    Iti vinayatthasārasandīpaniyā

    વિનયવિનિચ્છયવણ્ણનાય

    Vinayavinicchayavaṇṇanāya

    નિસ્સગ્ગિયકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Nissaggiyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: પાચિત્તિયકથાવણ્ણના • Pācittiyakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact