| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૧૧. નિસ્સગ્ગિયનિદ્દેસવણ્ણના
11. Nissaggiyaniddesavaṇṇanā
૧૧૬-૭. ઇદાનિ અચ્ચોળારિકાનં વસેન દસ્સેતું ‘‘અરૂપિય’’ન્તિઆદિ આરદ્ધં. અઞ્ઞથાપિ યુત્તિ પરિયેસિતબ્બા. તત્થાયં સઙ્ખેપત્થો (પારા॰ ૫૯૧; પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૮૯; કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ જાતરુપસિક્ખાપદવણ્ણના) – યો રૂપિયેન અરૂપિયઞ્ચ પરિવત્તેય્ય, યો ચ ઇતરેન ચ અરૂપિયેન રૂપિયં પરિવત્તેય્ય, તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં હોતીતિ.
116-7. Idāni accoḷārikānaṃ vasena dassetuṃ ‘‘arūpiya’’ntiādi āraddhaṃ. Aññathāpi yutti pariyesitabbā. Tatthāyaṃ saṅkhepattho (pārā. 591; pārā. aṭṭha. 2.589; kaṅkhā. aṭṭha. jātarupasikkhāpadavaṇṇanā) – yo rūpiyena arūpiyañca parivatteyya, yo ca itarena ca arūpiyena rūpiyaṃ parivatteyya, tassa nissaggiyaṃ hotīti.
ઇદાનિ રૂપિયઞ્ચ અરૂપિયઞ્ચ દસ્સેતું ‘‘ઇધ રૂપિય’’ન્તિઆદિ આરદ્ધં. એત્થ (પારા॰ ૫૮૯; કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ જાતરુપસિક્ખાપદવણ્ણના) સજ્ઝુ સિઙ્ગીતિ સજ્ઝૂતિ રજતં. સિઙ્ગીતિ સુવણ્ણં. તમ્બલોહાદીહિ વા દારૂહિ વા પણ્ણેહિ વા લાખાય વા રૂપં સમુટ્ઠાપેત્વા વા અસમુટ્ઠાપેત્વા વા કતં ચમ્મબીજમયમ્પિયં યં દેસે વોહારં ગચ્છતિ, ઇદં વોહારૂપગમાસકં નામ. ઇદમિધ રૂપિયન્તિ અધિપ્પેતં. વત્થાદિ ચ મુત્તાદિ ચ વત્થમુત્તાદિ. ઇતરન્તિ અરૂપિયં કપ્પિયવત્થુઞ્ચ દુક્કટવત્થુઞ્ચ. કિં વુત્તં હોતિ? વત્થં સુત્તં ફાલો પટકો કપ્પાસો અનેકપ્પકારં અપરણ્ણં સપ્પિ નવનીતં તેલં મધુ ફાણિતાદિભેસજ્જઞ્ચાતિ ઇદં કપ્પિયવત્થુ નામ. મુત્તા મણિ વેળુરિયો સઙ્ખોસિલા પવાળં લોહિતઙ્ગો મસારગલ્લં સત્ત ધઞ્ઞાનિ દાસી દાસો ખેત્તં વત્થુ પુપ્ફારામફલારામાદયોતિ ઇદં દુક્કટવત્થુ નામ, તદુભયં અરૂપિયં નામાતિ વુત્તં હોતિ.
Idāni rūpiyañca arūpiyañca dassetuṃ ‘‘idha rūpiya’’ntiādi āraddhaṃ. Ettha (pārā. 589; kaṅkhā. aṭṭha. jātarupasikkhāpadavaṇṇanā) sajjhu siṅgīti sajjhūti rajataṃ. Siṅgīti suvaṇṇaṃ. Tambalohādīhi vā dārūhi vā paṇṇehi vā lākhāya vā rūpaṃ samuṭṭhāpetvā vā asamuṭṭhāpetvā vā kataṃ cammabījamayampiyaṃ yaṃ dese vohāraṃ gacchati, idaṃ vohārūpagamāsakaṃ nāma. Idamidha rūpiyanti adhippetaṃ. Vatthādi ca muttādi ca vatthamuttādi. Itaranti arūpiyaṃ kappiyavatthuñca dukkaṭavatthuñca. Kiṃ vuttaṃ hoti? Vatthaṃ suttaṃ phālo paṭako kappāso anekappakāraṃ aparaṇṇaṃ sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitādibhesajjañcāti idaṃ kappiyavatthu nāma. Muttā maṇi veḷuriyo saṅkhosilā pavāḷaṃ lohitaṅgo masāragallaṃ satta dhaññāni dāsī dāso khettaṃ vatthu pupphārāmaphalārāmādayoti idaṃ dukkaṭavatthu nāma, tadubhayaṃ arūpiyaṃ nāmāti vuttaṃ hoti.
૧૧૮. એત્તાવતા રૂપિયસંવોહારં દસ્સેત્વા ઇદાનિ કયવિક્કયં દસ્સેતું ‘‘ઇમં ગહેત્વા’’તિઆદિમાહ . તત્થ ઇમન્તિ તણ્ડુલાદિકં કપ્પિયભણ્ડં ગહેત્વા વા ઓદનાદિં ભુત્વા વા ‘‘ઇમં વત્થાદિકં કપ્પિયભણ્ડં દેહિ, ઇમં રજનપચનાદિકં કર, રજનકટ્ઠાદિમા નય, ઇમં વા તવ દેમિ, ત્વં પન ઇમઞ્ચ ઇમઞ્ચ આહર, કર, દેહી’’તિ એવં કયવિક્કયે સમાપન્ને નિસ્સગ્ગીતિ સમ્બન્ધો.
118. Ettāvatā rūpiyasaṃvohāraṃ dassetvā idāni kayavikkayaṃ dassetuṃ ‘‘imaṃ gahetvā’’tiādimāha . Tattha imanti taṇḍulādikaṃ kappiyabhaṇḍaṃ gahetvā vā odanādiṃ bhutvā vā ‘‘imaṃ vatthādikaṃ kappiyabhaṇḍaṃ dehi, imaṃ rajanapacanādikaṃ kara, rajanakaṭṭhādimā naya, imaṃ vā tava demi, tvaṃ pana imañca imañca āhara, kara, dehī’’ti evaṃ kayavikkaye samāpanne nissaggīti sambandho.
૧૧૯. ઇદાનિ પરિણામવસેન આપત્તિભેદં દસ્સેતું ‘‘અત્તનો’’તિઆદિ આરદ્ધં. તત્રાયં પિણ્ડત્થો (પારા॰ ૬૫૯; પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૫૮; કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ પરિણતસિક્ખાપદવણ્ણના) – સઙ્ઘસ્સ વા અઞ્ઞસ્સ વા નતં પરિણતં લાભં લભિતબ્બં ચીવરાદિપચ્ચયં અત્તનો વા અઞ્ઞસ્સ વા પરિણામેય્ય, નિસ્સગ્ગિયઆદીનિ હોન્તીતિ. કથં? યો પન માતુસન્તકમ્પિ સઙ્ઘસ્સ પરિણતં અત્તનો પરિણામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં. અઞ્ઞસ્સ પુગ્ગલસ્સ પરિણામેતિ, સુદ્ધિકપાચિત્તિયં. અઞ્ઞસ્સ સઙ્ઘસ્સ વા ચેતિયસ્સ વા પરિણામેતિ, દુક્કટં. યો પન અઞ્ઞપુગ્ગલસ્સ વા ચેતિયસ્સ વા પરિણતં અત્તનો વા અઞ્ઞપુગ્ગલસ્સ વા સઙ્ઘસ્સ વા અઞ્ઞચેતિયસ્સ વા પરિણામેતિ, તસ્સાપિ દુક્કટમેવાતિ.
119. Idāni pariṇāmavasena āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘attano’’tiādi āraddhaṃ. Tatrāyaṃ piṇḍattho (pārā. 659; pārā. aṭṭha. 2.658; kaṅkhā. aṭṭha. pariṇatasikkhāpadavaṇṇanā) – saṅghassa vā aññassa vā nataṃ pariṇataṃ lābhaṃ labhitabbaṃ cīvarādipaccayaṃ attano vā aññassa vā pariṇāmeyya, nissaggiyaādīni hontīti. Kathaṃ? Yo pana mātusantakampi saṅghassa pariṇataṃ attano pariṇāmeti, nissaggiyaṃ. Aññassa puggalassa pariṇāmeti, suddhikapācittiyaṃ. Aññassa saṅghassa vā cetiyassa vā pariṇāmeti, dukkaṭaṃ. Yo pana aññapuggalassa vā cetiyassa vā pariṇataṃ attano vā aññapuggalassa vā saṅghassa vā aññacetiyassa vā pariṇāmeti, tassāpi dukkaṭamevāti.
૧૨૦. યો પન નિસ્સગ્ગિં નિસ્સજ્જિતબ્બં અનિસ્સજ્જિત્વા વિનયકમ્મં અકત્વા પરિભુઞ્જેય્ય, તસ્સ દુક્કટં. યો વા પરેન વિનયકમ્મત્થાય નિસ્સટ્ઠં સકસઞ્ઞાય ન દદેય્ય, તસ્સાપિ દુક્કટં. અઞ્ઞથેતરન્તિ એત્થ અઞ્ઞથાતિ થેય્યસઞ્ઞાય સચે ન દદેય્ય, ઇતરં તસ્સ અગ્ઘવસેન પારાજિકઞ્ચ થુલ્લચ્ચયઞ્ચ દુક્કટઞ્ચ હોતીતિ અત્થો. નિસ્સગ્ગિયવિનિચ્છયો.
120. Yo pana nissaggiṃ nissajjitabbaṃ anissajjitvā vinayakammaṃ akatvā paribhuñjeyya, tassa dukkaṭaṃ. Yo vā parena vinayakammatthāya nissaṭṭhaṃ sakasaññāya na dadeyya, tassāpi dukkaṭaṃ. Aññathetaranti ettha aññathāti theyyasaññāya sace na dadeyya, itaraṃ tassa agghavasena pārājikañca thullaccayañca dukkaṭañca hotīti attho. Nissaggiyavinicchayo.
નિસ્સગ્ગિયનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Nissaggiyaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
