| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૩. નિસ્સગ્ગિયનિદ્દેસવણ્ણના
3. Nissaggiyaniddesavaṇṇanā
૧૭. ઇદાનિ ચીવરવિધિં દસ્સેતું ‘‘વિકપ્પન’’ન્ત્યાદિમુદ્ધટં. યો ભિક્ખુ અકાલચીવરં વિકપ્પનઞ્ચ અધિટ્ઠાનઞ્ચ અકત્વા દસાહં અતિક્કામેતિ, તસ્સ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયં સિયાતિ પિણ્ડત્થો. તત્થ અકાલચીવરન્તિ અકાલે ચીવરં, ખોમં કપ્પાસિકં કોસેય્યં કમ્બલં સાણં ભઙ્ગન્તિ જાતિતો છ ચીવરાનિ, દુકૂલં પટ્ટુણ્ણં સોમારપટ્ટં ચીનપટ્ટં ઇદ્ધિજં દેવદિન્નન્તિ ઇમાનિ પન છ અનુલોમચીવરાનિ. તેસુ દુકૂલં સાણસ્સ અનુલોમં વાકમયત્તા. પટ્ટુણ્ણાદીનિ તીણિ કોસેય્યસ્સ અનુલોમાનિ પાણકેહિ કતસુત્તમયત્તા. ઇદ્ધિજાદીનિ દ્વયાનિ ખોમાદીનં અનુલોમાનિ તેસમઞ્ઞતરભાવતો . ઇમેસં છન્નં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં અકાલચીવરં.
17. Idāni cīvaravidhiṃ dassetuṃ ‘‘vikappana’’ntyādimuddhaṭaṃ. Yo bhikkhu akālacīvaraṃ vikappanañca adhiṭṭhānañca akatvā dasāhaṃ atikkāmeti, tassa bhikkhuno nissaggiyaṃ siyāti piṇḍattho. Tattha akālacīvaranti akāle cīvaraṃ, khomaṃ kappāsikaṃ koseyyaṃ kambalaṃ sāṇaṃ bhaṅganti jātito cha cīvarāni, dukūlaṃ paṭṭuṇṇaṃ somārapaṭṭaṃ cīnapaṭṭaṃ iddhijaṃ devadinnanti imāni pana cha anulomacīvarāni. Tesu dukūlaṃ sāṇassa anulomaṃ vākamayattā. Paṭṭuṇṇādīni tīṇi koseyyassa anulomāni pāṇakehi katasuttamayattā. Iddhijādīni dvayāni khomādīnaṃ anulomāni tesamaññatarabhāvato . Imesaṃ channaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ akālacīvaraṃ.
વિકપ્પનમધિટ્ઠાનન્તિ એત્થ પન વિકપ્પનૂપગં અધિટ્ઠાનૂપગઞ્ચ એવં વેદિતબ્બં. તત્રાયં પાળિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આયામેન અટ્ઠઙ્ગુલં સુગતઙ્ગુલેન ચતુરઙ્ગુલવિત્થતં પચ્છિમચીવરં વિકપ્પેતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૫૮). મજ્ઝિમસ્સ પુરિસસ્સ દીઘસો દ્વે વિદત્થિયો, તિરિયં વિદત્થિ. દ્વે વિકપ્પના સમ્મુખાવિકપ્પના ચ પરમ્મુખાવિકપ્પના ચ. કથં? ‘‘ઇમં ચીવરં તુય્હં વિકપ્પેમી’’તિ વત્તબ્બં, અયં સમ્મુખાવિકપ્પના. ‘‘મય્હં સન્તકં પરિભુઞ્જ વા વિસ્સજ્જેહિ વા યથાપચ્ચયં વા કરોહી’’તિ, એકસ્સ સન્તિકે ‘‘ઇમં ચીવરં તિસ્સસ્સ ભિક્ખુનો વિકપ્પેમી’’તિ વત્તબ્બં, અયં અપરાપિ સમ્મુખાવિકપ્પના. તેન ભિક્ખુના ‘‘તિસ્સસ્સ ભિક્ખુનો સન્તકં પરિભુઞ્જ વા વિસ્સજ્જેહિ વા યથાપચ્ચયં વા કરોહી’’તિ, ‘‘ઇમં ચીવરં તુય્હં વિકપ્પનત્થાય દમ્મી’’તિ વત્તબ્બં, તેન વત્તબ્બો ‘‘કો તે મિત્તો વા સન્દિટ્ઠો વા સમ્ભત્તો વા’’તિ, તતો ઇતરેન ‘‘તિસ્સો ભિક્ખૂ’’તિ વત્તબ્બં, પુન તેન ‘‘અહં તિસ્સસ્સ ભિક્ખુનો દમ્મી’’તિ વત્તબ્બં, અયં પરમ્મુખાવિકપ્પના. ‘‘તિસ્સસ્સ ભિક્ખુનો સન્તકં પરિભુઞ્જ વા વિસ્સજ્જેહિ વા યથાપચ્ચયં વા કરોહી’’તિ વુત્તે પચ્ચુદ્ધારો નામ હોતિ. બહુકે ‘‘ઇમાની’’તિ, અહત્થપાસે ‘‘એતં, એતાની’’તિ વા. એવં વિકપ્પનઞ્ચ અકત્વાતિ અત્થો.
Vikappanamadhiṭṭhānanti ettha pana vikappanūpagaṃ adhiṭṭhānūpagañca evaṃ veditabbaṃ. Tatrāyaṃ pāḷi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, āyāmena aṭṭhaṅgulaṃ sugataṅgulena caturaṅgulavitthataṃ pacchimacīvaraṃ vikappetu’’nti (mahāva. 358). Majjhimassa purisassa dīghaso dve vidatthiyo, tiriyaṃ vidatthi. Dve vikappanā sammukhāvikappanā ca parammukhāvikappanā ca. Kathaṃ? ‘‘Imaṃ cīvaraṃ tuyhaṃ vikappemī’’ti vattabbaṃ, ayaṃ sammukhāvikappanā. ‘‘Mayhaṃ santakaṃ paribhuñja vā vissajjehi vā yathāpaccayaṃ vā karohī’’ti, ekassa santike ‘‘imaṃ cīvaraṃ tissassa bhikkhuno vikappemī’’ti vattabbaṃ, ayaṃ aparāpi sammukhāvikappanā. Tena bhikkhunā ‘‘tissassa bhikkhuno santakaṃ paribhuñja vā vissajjehi vā yathāpaccayaṃ vā karohī’’ti, ‘‘imaṃ cīvaraṃ tuyhaṃ vikappanatthāya dammī’’ti vattabbaṃ, tena vattabbo ‘‘ko te mitto vā sandiṭṭho vā sambhatto vā’’ti, tato itarena ‘‘tisso bhikkhū’’ti vattabbaṃ, puna tena ‘‘ahaṃ tissassa bhikkhuno dammī’’ti vattabbaṃ, ayaṃ parammukhāvikappanā. ‘‘Tissassa bhikkhuno santakaṃ paribhuñja vā vissajjehi vā yathāpaccayaṃ vā karohī’’ti vutte paccuddhāro nāma hoti. Bahuke ‘‘imānī’’ti, ahatthapāse ‘‘etaṃ, etānī’’ti vā. Evaṃ vikappanañca akatvāti attho.
તિચીવરસ્સ પન પમાણં ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેન સુગતચીવરતો ઊનકં વટ્ટતિ, લામકપરિચ્છેદેન સઙ્ઘાટિયા, ઉત્તરાસઙ્ગસ્સ ચ દીઘતો મુટ્ઠિપઞ્ચકં, તિરિયં મુટ્ઠિત્તિકં, અન્તરવાસકો દીઘતો મુટ્ઠિપઞ્ચકો, તિરિયં દ્વિહત્થોપિ અડ્ઢતેય્યો વા વટ્ટતિ. વુત્તપ્પમાણતો અધિકઞ્ચ ઊનકઞ્ચ ‘‘પરિક્ખારચોળ’’ન્તિ અધિટ્ઠાતબ્બં. દ્વે ચીવરસ્સ અધિટ્ઠાના કાયેન વા અધિટ્ઠેતિ, વાચાય વા અધિટ્ઠેતિ. તિચીવરં અધિટ્ઠહન્તેન રજિત્વા કપ્પબિન્દું દત્વા પુરાણસઙ્ઘાટિં ‘‘ઇમં સઙ્ઘાટિં પચ્ચુદ્ધરામી’’તિ પચ્ચુદ્ધરિત્વા નવં સઙ્ઘાટિં હત્થેન ગહેત્વા ‘‘ઇમં સઙ્ઘાટિં અધિટ્ઠામી’’તિ ચિત્તેન આભોગં કત્વા કાયવિકારં કરોન્તેન કાયેન અધિટ્ઠાતબ્બા, ઇદં કાયેન અધિટ્ઠાનં. તં યેન કેનચિ સરીરાવયવેન અફુસન્તસ્સ ન વટ્ટતિ. વાચાય અધિટ્ઠાનં પન વચીભેદં કત્વા વાચાય અધિટ્ઠાતબ્બં, સચે હત્થપાસે ‘‘ઇમં સઙ્ઘાટિં અધિટ્ઠામી’’તિ, સચે અહત્થપાસે ઠપિતટ્ઠાનં સલ્લક્ખેત્વા ‘‘એતં સઙ્ઘાટિં અધિટ્ઠામી’’તિ વાચા ભિન્દિતબ્બા . એસ નયો ઉત્તરાસઙ્ગે, અન્તરવાસકે ચ. તિચીવરાદીનિ સબ્બાનિ એકતો કત્વા ‘‘ઇમાનિ ચીવરાનિ પરિક્ખારચોળાનિ અધિટ્ઠામી’’તિ અધિટ્ઠાતુમ્પિ વટ્ટતીતિ. એવં અધિટ્ઠાનઞ્ચ અકત્વાતિ અત્થો.
Ticīvarassa pana pamāṇaṃ ukkaṭṭhaparicchedena sugatacīvarato ūnakaṃ vaṭṭati, lāmakaparicchedena saṅghāṭiyā, uttarāsaṅgassa ca dīghato muṭṭhipañcakaṃ, tiriyaṃ muṭṭhittikaṃ, antaravāsako dīghato muṭṭhipañcako, tiriyaṃ dvihatthopi aḍḍhateyyo vā vaṭṭati. Vuttappamāṇato adhikañca ūnakañca ‘‘parikkhāracoḷa’’nti adhiṭṭhātabbaṃ. Dve cīvarassa adhiṭṭhānā kāyena vā adhiṭṭheti, vācāya vā adhiṭṭheti. Ticīvaraṃ adhiṭṭhahantena rajitvā kappabinduṃ datvā purāṇasaṅghāṭiṃ ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ paccuddharāmī’’ti paccuddharitvā navaṃ saṅghāṭiṃ hatthena gahetvā ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti cittena ābhogaṃ katvā kāyavikāraṃ karontena kāyena adhiṭṭhātabbā, idaṃ kāyena adhiṭṭhānaṃ. Taṃ yena kenaci sarīrāvayavena aphusantassa na vaṭṭati. Vācāya adhiṭṭhānaṃ pana vacībhedaṃ katvā vācāya adhiṭṭhātabbaṃ, sace hatthapāse ‘‘imaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti, sace ahatthapāse ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetvā ‘‘etaṃ saṅghāṭiṃ adhiṭṭhāmī’’ti vācā bhinditabbā . Esa nayo uttarāsaṅge, antaravāsake ca. Ticīvarādīni sabbāni ekato katvā ‘‘imāni cīvarāni parikkhāracoḷāni adhiṭṭhāmī’’ti adhiṭṭhātumpi vaṭṭatīti. Evaṃ adhiṭṭhānañca akatvāti attho.
દસ અહાનિ દસાહં. અતિમાપેતીતિ અતિક્કામેતિ. તસ્સાતિ તસ્સ ભિક્ખુનો. નિસ્સગ્ગિયન્તિ નિસ્સજ્જનં નિસ્સગ્ગિયં, પુબ્બભાગે કત્તબ્બસ્સ વિનયકમ્મસ્સેતં નામં, નિસ્સગ્ગિયમસ્સ અત્થીતિ નિસ્સગ્ગિયં, કિં તં? પાચિત્તિયં, તં અતિક્કામયતો સહનિસ્સગ્ગિયવિનયકમ્મં પાચિત્તિયં સિયા, અયમેત્થ અત્થો. તં પનેતં ચીવરં યં દિવસં ઉપ્પન્નં, તસ્સ યો અરુણો, સો ઉપ્પન્નદિવસનિસ્સિતો, તસ્મા ચીવરુપ્પાદદિવસેન સદ્ધિં એકાદસે અરુણુગ્ગમને દસાહાતિક્કમિતં હોતીતિ. ચીવરસ્સ અત્તનો સન્તકતા, જાતિપ્પમાણયુત્તતા, છિન્નપલિબોધભાવો, અતિરેકચીવરતા, દસાહાતિક્કમોતિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ. પઠમકથિનસિક્ખાપદં.
Dasa ahāni dasāhaṃ. Atimāpetīti atikkāmeti. Tassāti tassa bhikkhuno. Nissaggiyanti nissajjanaṃ nissaggiyaṃ, pubbabhāge kattabbassa vinayakammassetaṃ nāmaṃ, nissaggiyamassa atthīti nissaggiyaṃ, kiṃ taṃ? Pācittiyaṃ, taṃ atikkāmayato sahanissaggiyavinayakammaṃ pācittiyaṃ siyā, ayamettha attho. Taṃ panetaṃ cīvaraṃ yaṃ divasaṃ uppannaṃ, tassa yo aruṇo, so uppannadivasanissito, tasmā cīvaruppādadivasena saddhiṃ ekādase aruṇuggamane dasāhātikkamitaṃ hotīti. Cīvarassa attano santakatā, jātippamāṇayuttatā, chinnapalibodhabhāvo, atirekacīvaratā, dasāhātikkamoti imānettha pañca aṅgāni. Paṭhamakathinasikkhāpadaṃ.
૧૮. ઇદાનિ દુતિયં દસ્સેતું ‘‘ભિક્ખુસમ્મુતિયા’’ત્યાદિમારદ્ધં. યો ભિક્ખુસમ્મુતિં વજ્જેત્વા કાલઞ્ચ વિના અધિટ્ઠિતં તિચીવરં એકાહં અતિક્કમાપેતિ, તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં સિયાતિ સમ્બન્ધો. તત્થ ભિક્ખુસમ્મુતિયાઞ્ઞત્રાતિ યં સઙ્ઘો ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરેન વિપ્પવાસસમ્મુતિં દેતિ , તં ઠપેત્વા. તિચીવરમધિટ્ઠિતન્તિ કરણત્થે ઉપયોગવચનં, તેન તિચીવરાધિટ્ઠાનનયેન અધિટ્ઠિતેસુ સઙ્ઘાટિઆદીસુ યેન કેનચિ ચીવરેન. એકાહન્તિ એકરત્તં. અતિમાપેતીતિ વિપ્પવસતિ, વિયુત્તો વસતીતિ અત્થો. તસ્સ અલદ્ધસમ્મુતિકસ્સ ભિક્ખુનો એકરત્તમ્પિ ચીવરેન વિપ્પવાસતો નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં સિયાતિ અત્થો. સમયં વિનાતિ ચીવરકાલં વજ્જેત્વા. અધિટ્ઠિતચીવરતા, અનત્થતકથિનતા, અલદ્ધસમ્મુતિતા, રત્તિવિપ્પવાસોતિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ. દુતિયકથિનસિક્ખાપદં.
18. Idāni dutiyaṃ dassetuṃ ‘‘bhikkhusammutiyā’’tyādimāraddhaṃ. Yo bhikkhusammutiṃ vajjetvā kālañca vinā adhiṭṭhitaṃ ticīvaraṃ ekāhaṃ atikkamāpeti, tassa nissaggiyaṃ siyāti sambandho. Tattha bhikkhusammutiyāññatrāti yaṃ saṅgho gilānassa bhikkhuno ticīvarena vippavāsasammutiṃ deti , taṃ ṭhapetvā. Ticīvaramadhiṭṭhitanti karaṇatthe upayogavacanaṃ, tena ticīvarādhiṭṭhānanayena adhiṭṭhitesu saṅghāṭiādīsu yena kenaci cīvarena. Ekāhanti ekarattaṃ. Atimāpetīti vippavasati, viyutto vasatīti attho. Tassa aladdhasammutikassa bhikkhuno ekarattampi cīvarena vippavāsato nissaggiyaṃ pācittiyaṃ siyāti attho. Samayaṃ vināti cīvarakālaṃ vajjetvā. Adhiṭṭhitacīvaratā, anatthatakathinatā, aladdhasammutitā, rattivippavāsoti imānettha cattāri aṅgāni. Dutiyakathinasikkhāpadaṃ.
૧૯. ઇદાનિ પુરાણચીવરં દસ્સેતું ‘‘અઞ્ઞાતિકા’’ત્યાદિ આરદ્ધં. તત્થ અઞ્ઞાતિકાતિ અઞ્ઞાતિકાય ‘‘પટિસઙ્ખા યોનિસો’’તિઆદીસુ વિય, અઞ્ઞાતિકાય નેવ માતુસમ્બન્ધેન ન પિતુસમ્બન્ધેન સમ્બદ્ધાયાતિ વુત્તં હોતિ. ભિક્ખુનિયાતિ અટ્ઠવાચિકકમ્મેન ઉપસમ્પન્નાય. આકોટાપેતીતિ પહરાપેતિ. તન્તિ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં ભવેય્યાતિ અત્થો. પુરાણચીવરતા, ઉપચારે ઠત્વા અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા આણાપનં, તસ્સા ધોવનાદીનિ ચાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. પુરાણચીવરસિક્ખાપદં.
19. Idāni purāṇacīvaraṃ dassetuṃ ‘‘aññātikā’’tyādi āraddhaṃ. Tattha aññātikāti aññātikāya ‘‘paṭisaṅkhā yoniso’’tiādīsu viya, aññātikāya neva mātusambandhena na pitusambandhena sambaddhāyāti vuttaṃ hoti. Bhikkhuniyāti aṭṭhavācikakammena upasampannāya. Ākoṭāpetīti paharāpeti. Tanti nissaggiyaṃ pācittiyaṃ bhaveyyāti attho. Purāṇacīvaratā, upacāre ṭhatvā aññātikāya bhikkhuniyā āṇāpanaṃ, tassā dhovanādīni cāti imānettha tīṇi aṅgāni. Purāṇacīvarasikkhāpadaṃ.
૨૦. કિઞ્ચિ મૂલકન્તિ કિઞ્ચિ પાભતં. ચીવરાદાનેતિ ચીવરસ્સ આદાને ચીવરપ્પટિગ્ગહણે. વિકપ્પનૂપગચીવરતા, પારિવત્તકાભાવો, અઞ્ઞાતિકાય હત્થતો ગહણન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. ચીવરપ્પટિગ્ગહણસિક્ખાપદં.
20.Kiñci mūlakanti kiñci pābhataṃ. Cīvarādāneti cīvarassa ādāne cīvarappaṭiggahaṇe. Vikappanūpagacīvaratā, pārivattakābhāvo, aññātikāya hatthato gahaṇanti imānettha tīṇi aṅgāni. Cīvarappaṭiggahaṇasikkhāpadaṃ.
૨૧. અપ્પવારિતન્તિ ‘‘વદેય્યાથ, ભન્તે, યેન અત્થો’’તિ ઇચ્છાપિતં ઇચ્છં રુચિં ઉપ્પાદિતં, ન પવારિતન્તિ અપ્પવારિતં. વિઞ્ઞાપેન્તસ્સાતિ યાચન્તસ્સ. અઞ્ઞત્ર સમયાતિ નટ્ઠચીવરકાલં ઠપેત્વા. વિકપ્પનૂપગચીવરતા, સમયાભાવો, અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિ, તાય ચ પટિલાભોતિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ. અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદં.
21.Appavāritanti ‘‘vadeyyātha, bhante, yena attho’’ti icchāpitaṃ icchaṃ ruciṃ uppāditaṃ, na pavāritanti appavāritaṃ. Viññāpentassāti yācantassa. Aññatra samayāti naṭṭhacīvarakālaṃ ṭhapetvā. Vikappanūpagacīvaratā, samayābhāvo, aññātakaviññatti, tāya ca paṭilābhoti imānettha cattāri aṅgāni. Aññātakaviññattisikkhāpadaṃ.
૨૨. રજતન્તિ રૂપિયં. જાતરૂપન્તિ સુવણ્ણં. માસકન્તિ તયો માસકા લોહમાસકો દારુમાસકો જતુમાસકોતિ. તત્થ લોહમાસકોતિ તમ્બલોહાદીહિ કતમાસકો. દારુમાસકોતિ સારદારુના વા વેળુપેસિકાય વા અન્તમસો તાલપણ્ણેનપિ રૂપં છિન્દિત્વા કતમાસકો. જતુમાસકોતિ લાખાય વા નિય્યાસેન વા રૂપં સમુટ્ઠાપેત્વા કતમાસકો. કહાપણન્તિ સુવણ્ણમયં વા રૂપિયમયં વા પાકતિકં વા. ગણ્હેય્યાતિ અત્તનો અત્થાય દીયમાનં વા કત્થચિ ઠિતં વા નિપ્પરિગ્ગહં દિસ્વા સયં ગણ્હેય્ય. ગણ્હાપેય્યાતિ તદેવ અઞ્ઞેન ગાહાપેય્ય. નિસ્સગ્ગીતિ ગહણાદીસુ યં કિઞ્ચિ કરોન્તસ્સ અઘનબદ્ધેસુ વત્થુગણનાય નિસ્સગ્ગિ સિયાતિ અત્થો. સાદિયેય્ય વાતિ કાયવાચાહિ અપ્પટિક્ખિપિત્વા ચિત્તેન અધિવાસેય્ય. જાતરૂપરજતભાવો, અત્તુદ્દેસિકતા, ગહણાદીસુ અઞ્ઞતરભાવોતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. રૂપિયપ્પટિગ્ગહણસિક્ખાપદં.
22.Rajatanti rūpiyaṃ. Jātarūpanti suvaṇṇaṃ. Māsakanti tayo māsakā lohamāsako dārumāsako jatumāsakoti. Tattha lohamāsakoti tambalohādīhi katamāsako. Dārumāsakoti sāradārunā vā veḷupesikāya vā antamaso tālapaṇṇenapi rūpaṃ chinditvā katamāsako. Jatumāsakoti lākhāya vā niyyāsena vā rūpaṃ samuṭṭhāpetvā katamāsako. Kahāpaṇanti suvaṇṇamayaṃ vā rūpiyamayaṃ vā pākatikaṃ vā. Gaṇheyyāti attano atthāya dīyamānaṃ vā katthaci ṭhitaṃ vā nippariggahaṃ disvā sayaṃ gaṇheyya. Gaṇhāpeyyāti tadeva aññena gāhāpeyya. Nissaggīti gahaṇādīsu yaṃ kiñci karontassa aghanabaddhesu vatthugaṇanāya nissaggi siyāti attho. Sādiyeyya vāti kāyavācāhi appaṭikkhipitvā cittena adhivāseyya. Jātarūparajatabhāvo, attuddesikatā, gahaṇādīsu aññatarabhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni. Rūpiyappaṭiggahaṇasikkhāpadaṃ.
૨૩. રજતાદિચતુબ્બિધં અકપ્પિયં કપ્પિયેનાપિ પરિવત્તેય્ય સહધમ્મિકે ઠપેત્વા, નિસ્સગ્ગિયં સિયાતિ સમ્બન્ધો. તત્થ અકપ્પિયન્તિ અકપ્પિયવત્થું. કપ્પિયેનાતિ કપ્પિયવત્થુના. સહધમ્મિકેતિ ભિક્ખુભિક્ખુનિસામણેરસામણેરિસિક્ખમાનસઙ્ખાતે પઞ્ચ સહધમ્મિકે. રૂપિયભાવો, પરિવત્તનઞ્ચાતિ ઇમાનેત્થ દ્વે અઙ્ગાનિ. રૂપિયપરિવત્તનસિક્ખાપદં.
23. Rajatādicatubbidhaṃ akappiyaṃ kappiyenāpi parivatteyya sahadhammike ṭhapetvā, nissaggiyaṃ siyāti sambandho. Tattha akappiyanti akappiyavatthuṃ. Kappiyenāti kappiyavatthunā. Sahadhammiketi bhikkhubhikkhunisāmaṇerasāmaṇerisikkhamānasaṅkhāte pañca sahadhammike. Rūpiyabhāvo, parivattanañcāti imānettha dve aṅgāni. Rūpiyaparivattanasikkhāpadaṃ.
૨૪. ‘‘ઇમં પત્તં તુય્હં વિકપ્પેમી’’તિઆદિના વિકપ્પનઞ્ચ ‘‘ઇમં પત્તં અધિટ્ઠામી’’તિઆદિના અધિટ્ઠાનઞ્ચ અકત્વાતિ અત્થો. પમાણિકન્તિ એત્થાયં વિનિચ્છયો – અનુપહતપુરાણસાલિતણ્ડુલાનં સુકોટ્ટિતપરિસુદ્ધાનં દ્વે મગધનાળિયો ગહેત્વા તેહિ તણ્ડુલેહિ અનુત્તણ્ડુલમકિલિન્નમપિણ્ડિતં સુવિસદં કુન્દમકુળરાસિસદિસં અવસ્સાવિતોદનં પચિત્વા નિરવસેસં પત્તે પક્ખિપિત્વા તસ્સ ઓદનસ્સ ચતુત્થભાગપ્પમાણો નાતિઘનો નાતિતનુકો હત્થહારિયો સબ્બસમ્ભારસઙ્ખતો મુગ્ગસૂપો પક્ખિપિતબ્બો, તતો આલોપસ્સ અનુરૂપં યાવચરિમાલોપપ્પહોનકં મચ્છમંસાદિબ્યઞ્જનં પક્ખિપિતબ્બં. સપ્પિતેલતક્કરસકઞ્જિકાદીનિ પન અગણનૂપગાનિ હોન્તિ. તાનિ હિ ઓદનગતિકાનિ નેવ હાપેતું, ન વડ્ઢેતું સક્કોન્તિ. એવમેતં સબ્બમ્પિ પક્ખિત્તં સચે પન પત્તસ્સ મુખવટ્ટિયા હેટ્ઠિમરાજિસમં તિટ્ઠતિ, સુત્તેન વા હીરેન વા છિન્દન્તસ્સ સુત્તસ્સ વા હીરસ્સ વા હેટ્ઠિમન્તં ફુસતિ, અયં ઉક્કટ્ઠો નામ પત્તો. સચે તં રાજિં અતિક્કમ્મ થૂપીકતં તિટ્ઠતિ, અયં ઉક્કટ્ઠોમકો નામ પત્તો. સચે તં રાજિં ન સમ્પાપુણાતિ, અન્તોગતમેવ હોતિ, અયં ઉક્કટ્ઠુક્કટ્ઠો નામ. ઉક્કટ્ઠતો ઉપડ્ઢપ્પમાણો મજ્ઝિમો. મજ્ઝિમતો ઉપડ્ઢપ્પમાણો ઓમકો. તેસમ્પિ વુત્તનયેનેવ પભેદો વેદિતબ્બો. ઇચ્ચેતેસુ ઉક્કટ્ઠુક્કટ્ઠો ચ ઓમકોમકો ચાતિ દ્વે અપત્તા, સેસા સત્ત પત્તા પમાણયુત્તા નામાતિ એવં પમાણેન યુત્તો પમાણિકો, તં પમાણિકં. પત્તન્તિ સત્તસુ પત્તેસુ અઞ્ઞતરં પત્તં. પત્તસ્સ અત્તનો સન્તકતા, પમાણયુત્તતા, અધિટ્ઠાનૂપગતા, અતિરેકપત્તતા, દસાહાતિક્કમોતિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ. પઠમપત્તસિક્ખાપદં.
24. ‘‘Imaṃ pattaṃ tuyhaṃ vikappemī’’tiādinā vikappanañca ‘‘imaṃ pattaṃ adhiṭṭhāmī’’tiādinā adhiṭṭhānañca akatvāti attho. Pamāṇikanti etthāyaṃ vinicchayo – anupahatapurāṇasālitaṇḍulānaṃ sukoṭṭitaparisuddhānaṃ dve magadhanāḷiyo gahetvā tehi taṇḍulehi anuttaṇḍulamakilinnamapiṇḍitaṃ suvisadaṃ kundamakuḷarāsisadisaṃ avassāvitodanaṃ pacitvā niravasesaṃ patte pakkhipitvā tassa odanassa catutthabhāgappamāṇo nātighano nātitanuko hatthahāriyo sabbasambhārasaṅkhato muggasūpo pakkhipitabbo, tato ālopassa anurūpaṃ yāvacarimālopappahonakaṃ macchamaṃsādibyañjanaṃ pakkhipitabbaṃ. Sappitelatakkarasakañjikādīni pana agaṇanūpagāni honti. Tāni hi odanagatikāni neva hāpetuṃ, na vaḍḍhetuṃ sakkonti. Evametaṃ sabbampi pakkhittaṃ sace pana pattassa mukhavaṭṭiyā heṭṭhimarājisamaṃ tiṭṭhati, suttena vā hīrena vā chindantassa suttassa vā hīrassa vā heṭṭhimantaṃ phusati, ayaṃ ukkaṭṭho nāma patto. Sace taṃ rājiṃ atikkamma thūpīkataṃ tiṭṭhati, ayaṃ ukkaṭṭhomako nāma patto. Sace taṃ rājiṃ na sampāpuṇāti, antogatameva hoti, ayaṃ ukkaṭṭhukkaṭṭho nāma. Ukkaṭṭhato upaḍḍhappamāṇo majjhimo. Majjhimato upaḍḍhappamāṇo omako. Tesampi vuttanayeneva pabhedo veditabbo. Iccetesu ukkaṭṭhukkaṭṭho ca omakomako cāti dve apattā, sesā satta pattā pamāṇayuttā nāmāti evaṃ pamāṇena yutto pamāṇiko, taṃ pamāṇikaṃ. Pattanti sattasu pattesu aññataraṃ pattaṃ. Pattassa attano santakatā, pamāṇayuttatā, adhiṭṭhānūpagatā, atirekapattatā, dasāhātikkamoti imānettha pañca aṅgāni. Paṭhamapattasikkhāpadaṃ.
૨૫. યો ભિક્ખુ પઞ્ચબન્ધનતો ઊનપત્તે સતિ પરં પન નવં પત્તં વિઞ્ઞાપેતિ, તસ્સપિ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયં સિયાતિ સમ્બન્ધો. તત્થ પરન્તિ અઞ્ઞં, ‘‘નવં પત્ત’’ન્તિમિના તુલ્યાધિકરણં. અધિટ્ઠાનૂપગપત્તસ્સ ઊનપઞ્ચબન્ધનતા, અત્તુદ્દેસિકતા, કતવિઞ્ઞત્તિ, તાય ચ પટિલાભોતિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ. ઊનપઞ્ચબન્ધનસિક્ખાપદં.
25. Yo bhikkhu pañcabandhanato ūnapatte sati paraṃ pana navaṃ pattaṃ viññāpeti, tassapi bhikkhuno nissaggiyaṃ siyāti sambandho. Tattha paranti aññaṃ, ‘‘navaṃ patta’’ntiminā tulyādhikaraṇaṃ. Adhiṭṭhānūpagapattassa ūnapañcabandhanatā, attuddesikatā, kataviññatti, tāya ca paṭilābhoti imānettha cattāri aṅgāni. Ūnapañcabandhanasikkhāpadaṃ.
૨૬. યો સપ્પિતેલાદિકં પન ભેસજ્જં પટિગ્ગહેત્વા સત્તાહપરમં સન્નિધિકારકં ભુઞ્જન્તો સત્તાહં અતિક્કામેતિ , તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં સિયાતિ અત્થો. તત્થ સપ્પિતેલાદિકન્તિ એત્થ આદિ-સદ્દો નવનીતમધુફાણિતં સઙ્ગણ્હાતિ. તત્થ સપ્પિ નામ ગવાદીનં સપ્પિ, યેસં મંસં કપ્પતિ, તેસં સપ્પિ, તથા નવનીતં. તેલં નામ તિલસાસપમધુકએરણ્ડવસાદીહિ નિબ્બત્તં. મધુ નામ મક્ખિકામધુમેવ. ઉચ્છુરસં ઉપાદાય પન અપક્કા વા અવત્થુકપક્કા વા સબ્બાપિ ઉચ્છુવિકતિ ફાણિતન્તિ વેદિતબ્બં. ભેસજ્જવિધાનસિક્ખાપદં.
26. Yo sappitelādikaṃ pana bhesajjaṃ paṭiggahetvā sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ bhuñjanto sattāhaṃ atikkāmeti , tassa nissaggiyaṃ siyāti attho. Tattha sappitelādikanti ettha ādi-saddo navanītamadhuphāṇitaṃ saṅgaṇhāti. Tattha sappi nāma gavādīnaṃ sappi, yesaṃ maṃsaṃ kappati, tesaṃ sappi, tathā navanītaṃ. Telaṃ nāma tilasāsapamadhukaeraṇḍavasādīhi nibbattaṃ. Madhu nāma makkhikāmadhumeva. Ucchurasaṃ upādāya pana apakkā vā avatthukapakkā vā sabbāpi ucchuvikati phāṇitanti veditabbaṃ. Bhesajjavidhānasikkhāpadaṃ.
૨૭. ભિક્ખુસ્સ ચીવરં દત્વા પુન તં ચીવરં સકસઞ્ઞાય અચ્છિન્દન્તસ્સ વા અચ્છિન્દાપયતોપિ વા નિસ્સગ્ગિયં સિયાતિ યોજના. તત્થ દત્વાતિ વેય્યાવચ્ચાદીનિ પચ્ચાસીસમાનો દત્વા. અચ્છિન્દન્તસ્સાતિ વેય્યાવચ્ચાદીનિ અકરોન્તં દિસ્વા બલક્કારેન ગણ્હન્તસ્સ, તથા અચ્છિન્દાપયતોતિ. વિકપ્પનૂપગચીવરતા, સામંદિન્નતા, સકસઞ્ઞિતા, ઉપસમ્પન્નતા, કોધવસેન અચ્છિન્દનં વા અચ્છિન્દાપનં વાતિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ. અચ્છિન્દનસિક્ખાપદં.
27. Bhikkhussa cīvaraṃ datvā puna taṃ cīvaraṃ sakasaññāya acchindantassa vā acchindāpayatopi vā nissaggiyaṃ siyāti yojanā. Tattha datvāti veyyāvaccādīni paccāsīsamāno datvā. Acchindantassāti veyyāvaccādīni akarontaṃ disvā balakkārena gaṇhantassa, tathā acchindāpayatoti. Vikappanūpagacīvaratā, sāmaṃdinnatā, sakasaññitā, upasampannatā, kodhavasena acchindanaṃ vā acchindāpanaṃ vāti imānettha pañca aṅgāni. Acchindanasikkhāpadaṃ.
૨૮. અપ્પવારિતં અઞ્ઞાતિં ગહપતિં સુત્તં યાચિત્વા ઞાતિપ્પવારિતે વજ્જેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેન્તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં સિયાતિ પિણ્ડત્થો. તત્થ સુત્તન્તિ છબ્બિધં ખોમસુત્તાદિકં વા તેસં અનુલોમં વા. યાચિયાતિ ચીવરત્થાય યાચિત્વા. ચીવરત્થાય વિઞ્ઞાપિતસુત્તં, અત્તુદ્દેસિકતા, અકપ્પિયતન્તવાયેન અકપ્પિયવિઞ્ઞત્તિયા વાયાપનન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. સુત્તવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદં.
28. Appavāritaṃ aññātiṃ gahapatiṃ suttaṃ yācitvā ñātippavārite vajjetvā tantavāyehi cīvaraṃ vāyāpentassa nissaggiyaṃ siyāti piṇḍattho. Tattha suttanti chabbidhaṃ khomasuttādikaṃ vā tesaṃ anulomaṃ vā. Yāciyāti cīvaratthāya yācitvā. Cīvaratthāya viññāpitasuttaṃ, attuddesikatā, akappiyatantavāyena akappiyaviññattiyā vāyāpananti imānettha tīṇi aṅgāni. Suttaviññattisikkhāpadaṃ.
૨૯. યો ભિક્ખુ સઙ્ઘસ્સ પરિણતં લાભં જાનન્તો અત્તનો પરિણામેતિ, તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં સિયાતિ અત્થો. તત્થ જાનન્તિ જાનન્તો. લાભન્તિ લભિતબ્બં ચીવરાદિવત્થું. પરિણતન્તિ સઙ્ઘસ્સ નિન્નં સઙ્ઘસ્સ પોણં સઙ્ઘસ્સ પબ્ભારં હુત્વા ઠિતં. અત્તનો પરિણામેતીતિ ‘‘મય્હં દેથા’’તિઆદીનિ વદન્તો અત્તનિ નિન્નં કરોતિ. સઙ્ઘે પરિણતભાવો, તં ઞત્વા અત્તનો પરિણામનં, પટિલાભોતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. પરિણામનસિક્ખાપદં.
29. Yo bhikkhu saṅghassa pariṇataṃ lābhaṃ jānanto attano pariṇāmeti, tassa nissaggiyaṃ siyāti attho. Tattha jānanti jānanto. Lābhanti labhitabbaṃ cīvarādivatthuṃ. Pariṇatanti saṅghassa ninnaṃ saṅghassa poṇaṃ saṅghassa pabbhāraṃ hutvā ṭhitaṃ. Attano pariṇāmetīti ‘‘mayhaṃ dethā’’tiādīni vadanto attani ninnaṃ karoti. Saṅghe pariṇatabhāvo, taṃ ñatvā attano pariṇāmanaṃ, paṭilābhoti imānettha tīṇi aṅgāni. Pariṇāmanasikkhāpadaṃ.
નિસ્સગ્ગિયનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Nissaggiyaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
