| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੩. ਨਿਸ੍ਸਰਣਿਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Nissaraṇiyasuttavaṇṇanā
੭੨. ਤਤਿਯੇ ਨਿਸ੍ਸਰਣਿਯਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ। ਧਾਤੁਯੋਤਿ ਸਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਸਭਾવਾ। ਕਾਮਾਨਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾਨਞ੍ਚੇવ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾਨਞ੍ਚ। ਅਥ વਾ ਕਾਮਾਨਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾਨਂ। ਕਿਲੇਸਕਾਮਤੋ ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਹਿਪਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂਯੇવ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –
72. Tatiye nissaraṇiyāti nissaraṇapaṭisaṃyuttā. Dhātuyoti sattasuññasabhāvā. Kāmānanti kilesakāmānañceva vatthukāmānañca. Atha vā kāmānanti kilesakāmānaṃ. Kilesakāmato hi nissaraṇā vatthukāmehipi nissaraṇaṃyeva hoti, na aññathā. Vuttañhetaṃ –
‘‘ਨ ਤੇ ਕਾਮਾ ਯਾਨਿ ਚਿਤ੍ਰਾਨਿ ਲੋਕੇ,
‘‘Na te kāmā yāni citrāni loke,
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਰਾਗੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਮੋ।
Saṅkapparāgo purisassa kāmo;
ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਰਾਨਿ ਤਥੇવ ਲੋਕੇ,
Tiṭṭhanti citrāni tatheva loke,
ਅਥੇਤ੍ਥ ਧੀਰਾ વਿਨਯਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਦ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੬੩)।
Athettha dhīrā vinayanti chanda’’nti. (a. ni. 6.63);
ਨਿਸ੍ਸਰਣਨ੍ਤਿ ਅਪਗਮੋ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ, વਿਸੇਸਤੋ ਤਂ ਅਸੁਭਾਰਮ੍ਮਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯੋ ਪਨ ਤਂ ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗਂ ਪਤ੍વਾ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਕਾਮੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਟਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਤੋ ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਰੂਪਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ, વਿਸੇਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾਭੇਦਤੋ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਰੂਪਾવਚਰਧਮ੍ਮਾਨਂ। ਆਰੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਕਾਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਕਾਮਾવਚਰਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ‘‘ਪਞ੍ਚ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਾਨੀ’’ਤਿ। ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਚ। ਭੂਤਨ੍ਤਿ ਜਾਤਂ। ਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਸਮੇਚ੍ਚ ਸਮ੍ਭੁਯ੍ਯ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕਤਂ। ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ। ਤੀਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਤੇਭੂਮਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤਿ। ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਠਮਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਕਾਮਪਰਿਞ੍ਞਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਦੁਤਿਯਾਯ ਰੂਪਪਰਿਞ੍ਞਾ, ਤਤਿਯਾਯ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤਪਰਿਞ੍ਞਾ ਸਬ੍ਬਭવਸਮਤਿਕ੍ਕਮੋ વੁਤ੍ਤੋ।
Nissaraṇanti apagamo. Nekkhammanti paṭhamajjhānaṃ, visesato taṃ asubhārammaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā tatiyamaggaṃ patvā anāgāmimaggena nibbānaṃ sacchikaroti, tassa cittaṃ accantameva kāmehi nissaṭanti idaṃ ukkaṭṭhato kāmānaṃ nissaraṇaṃ veditabbaṃ. Rūpānanti rūpadhammānaṃ, visesena saddhiṃ ārammaṇehi kusalavipākakiriyābhedato sabbesaṃ rūpāvacaradhammānaṃ. Āruppanti arūpāvacarajjhānaṃ. Keci pana ‘‘kāmāna’’nti padassa ‘‘sabbesaṃ kāmāvacaradhammāna’’nti atthaṃ vadanti. ‘‘Nekkhamma’’nti ca ‘‘pañca rūpāvacarajjhānānī’’ti. Taṃ aṭṭhakathāsu natthi, na yujjati ca. Bhūtanti jātaṃ. Saṅkhatanti samecca sambhuyya paccayehi kataṃ. Paṭiccasamuppannanti kāraṇato nibbattaṃ. Tīhipi padehi tebhūmake dhamme anavasesato pariyādiyati. Nirodhoti nibbānaṃ. Ettha ca paṭhamāya dhātuyā kāmapariññā vuttā, dutiyāya rūpapariññā, tatiyāya sabbasaṅkhatapariññā sabbabhavasamatikkamo vutto.
ਗਾਥਾਸੁ ਕਾਮਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਇਦਂ ਕਾਮਨਿਸ੍ਸਰਣਂ – ਏવਞ੍ਚ ਕਾਮਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਅਤਿਕ੍ਕਮਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮੋ, ਅਤਿਕ੍ਕਮਨੂਪਾਯੋ, ਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਂ ਆਰੁਪ੍ਪਂ ਞਤ੍વਾ। ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸਮਨ੍ਤਿ વੂਪਸਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਤਂ ਫੁਸਂ ਫੁਸਨ੍ਤੋ। ਸੇਸਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Gāthāsu kāmanissaraṇaṃ ñatvāti ‘‘idaṃ kāmanissaraṇaṃ – evañca kāmato nissaraṇa’’nti jānitvā. Atikkamati etenāti atikkamo, atikkamanūpāyo, taṃ atikkamaṃ āruppaṃ ñatvā. Sabbe saṅkhārā samanti vūpasamanti etthāti sabbasaṅkhārasamatho, nibbānaṃ, taṃ phusaṃ phusanto. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
ਤਤਿਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੩. ਨਿਸ੍ਸਰਣਿਯਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Nissaraṇiyasuttaṃ
