Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೬. ನಿತಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
6. Nitakattheragāthāvaṇṇanā
ಕಸ್ಸ ಸೇಲೂಪಮಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ನಿತಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಬನ್ಧುಮತೀನಗರೇ ಆರಾಮಗೋಪಕೋ ಹುತ್ವಾ ಜೀವನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಭಗವನ್ತಂ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ನಾಳಿಕೇರಫಲಂ ದಾತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಅನುಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಠತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿ। ಸೋ ತಂ ದತ್ವಾ ಉಳಾರಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ನಿತಕೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಘಟೇನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೧.೯೧-೯೯) –
Kassaselūpamaṃ cittanti āyasmato nitakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto vipassissa bhagavato kāle bandhumatīnagare ārāmagopako hutvā jīvanto ekadivasaṃ bhagavantaṃ ākāsena gacchantaṃ disvā pasannamānaso nāḷikeraphalaṃ dātukāmo ahosi. Satthā taṃ anuggaṇhanto ākāseyeva ṭhatvā paṭiggaṇhi. So taṃ datvā uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā nitakoti laddhanāmo viññutaṃ patto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto ghaṭento arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.91-99) –
‘‘ನಗರೇ ಬನ್ಧುಮತಿಯಾ, ಆರಾಮಿಕೋ ಅಹಂ ತದಾ।
‘‘Nagare bandhumatiyā, ārāmiko ahaṃ tadā;
ಅದ್ದಸಂ ವಿರಜಂ ಬುದ್ಧಂ, ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಅನಿಲಞ್ಜಸೇ॥
Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, gacchantaṃ anilañjase.
‘‘ನಾಳಿಕೇರಫಲಂ ಗಯ್ಹ, ಬುದ್ಧಸೇಟ್ಠಸ್ಸದಾಸಹಂ।
‘‘Nāḷikeraphalaṃ gayha, buddhaseṭṭhassadāsahaṃ;
ಆಕಾಸೇ ಠಿತಕೋ ಸನ್ತೋ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿ ಮಹಾಯಸೋ॥
Ākāse ṭhitako santo, paṭiggaṇhi mahāyaso.
‘‘ವಿತ್ತಿಸಞ್ಜನನೋ ಮಯ್ಹಂ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖಾವಹೋ।
‘‘Vittisañjanano mayhaṃ, diṭṭhadhammasukhāvaho;
ಫಲಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ದತ್ವಾನ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ॥
Phalaṃ buddhassa datvāna, vippasannena cetasā.
‘‘ಅಧಿಗಚ್ಛಿಂ ತದಾ ಪೀತಿಂ, ವಿಪುಲಞ್ಚ ಸುಖುತ್ತಮಂ।
‘‘Adhigacchiṃ tadā pītiṃ, vipulañca sukhuttamaṃ;
ಉಪ್ಪಜ್ಜತೇವ ರತನಂ, ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ತಹಿಂ ತಹಿಂ॥
Uppajjateva ratanaṃ, nibbattassa tahiṃ tahiṃ.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಫಲಂ ಅದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಫಲದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ವಿಸುದ್ಧಂ ಮೇ, ಸಮಾಧಿಕುಸಲೋ ಅಹಂ।
‘‘Dibbacakkhu visuddhaṃ me, samādhikusalo ahaṃ;
ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತೋ, ಫಲದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Abhiññāpāramippatto, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಥೇರೇ ಫಲಸುಖೇನ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖೇನ ವಿಹರನ್ತೇ ಪಧಾನಪರಿಗ್ಗಾಹಕೋ ಥೇರೋ ತಂ ಆರಞ್ಞಾಯತನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ವಸನ್ತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ‘‘ಕಸ್ಸ ಸೇಲೂಪಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪಠಮಂ ಗಾಥಮಾಹ।
Arahattaṃ pana patvā there phalasukhena nibbānasukhena viharante padhānapariggāhako thero taṃ āraññāyatanaṃ gantvā tattha vasantānaṃ bhikkhūnaṃ pariggaṇhanatthaṃ ‘‘kassa selūpama’’ntiādinā paṭhamaṃ gāthamāha.
೧೯೧. ತತ್ಥ ಕಸ್ಸ ಸೇಲೂಪಮಂ ಚಿತ್ತಂ, ಠಿತಂ ನಾನುಪಕಮ್ಪತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ವಸನ್ತೇಸು ಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚಿತ್ತಂ ಅಗ್ಗಫಲಾಧಿಗಮೇನ ಏಕಘನಸಿಲಾಮಯಪಬ್ಬತೂಪಮಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಇಞ್ಜನಾನಂ ಅಭಾವತೋ ವಸೀಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಠಿತಂ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ನಾನುಕಮ್ಪತಿ ನ ವೇಧತಿ। ಇದಾನಿಸ್ಸ ಅಕಮ್ಪನಾಕಾರಂ ಸದ್ಧಿಂ ಕಾರಣೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿರತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ವಿರತ್ತಂ ರಜನೀಯೇಸೂತಿ ವಿರಾಗಸಙ್ಖಾತೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ರಜನೀಯೇಸು ರಾಗುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಭೂತೇಸು ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮೇಸು ವಿರತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನರಾಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಪ್ಪನೀಯೇತಿ ಪಟಿಘಟ್ಠಾನೀಯೇ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಆಘಾತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ। ನ ಕುಪ್ಪತೀತಿ ನ ದುಸ್ಸತಿ ನ ವಿಕಾರಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಸೇವಂ ಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಮನೋ ಏವಂ ವುತ್ತನಯೇನ ತಾದಿಭಾವೇನ ಭಾವಿತಂ, ಕುತೋ ತಂ ದುಕ್ಖಮೇಸ್ಸತೀತಿ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕುತೋ ಸತ್ತತೋ ಸಙ್ಖಾರತೋ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ಉಪಗಮಿಸ್ಸತಿ, ನ ತಾದಿಸಸ್ಸ ದುಕ್ಖಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
191. Tattha kassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampatīti imasmiṃ araññāyatane vasantesu kassa bhikkhuno cittaṃ aggaphalādhigamena ekaghanasilāmayapabbatūpamaṃ sabbesaṃ iñjanānaṃ abhāvato vasībhāvappattiyā ca ṭhitaṃ sabbehipi lokadhammehi nānukampati na vedhati. Idānissa akampanākāraṃ saddhiṃ kāraṇena dassetuṃ ‘‘viratta’’ntiādi vuttaṃ. Tattha virattaṃ rajanīyesūti virāgasaṅkhātena ariyamaggena rajanīyesu rāguppattihetubhūtesu tebhūmakadhammesu virattaṃ, tattha sabbaso samucchinnarāganti attho. Kuppanīyeti paṭighaṭṭhānīye, sabbasmimpi āghātavatthusmiṃ. Na kuppatīti na dussati na vikāraṃ āpajjati. Yassevaṃ bhāvitaṃ cittanti yassa ariyapuggalassa cittaṃ mano evaṃ vuttanayena tādibhāvena bhāvitaṃ, kuto taṃ dukkhamessatīti taṃ puggalaṃ kuto sattato saṅkhārato vā dukkhaṃ upagamissati, na tādisassa dukkhaṃ atthīti attho.
೧೯೨. ಏವಂ ಅನಿಯಮವಸೇನ ಪುಚ್ಛಿತಮತ್ಥಂ ನಿತಕತ್ಥೇರೋ ಅತ್ತೂಪನಾಯಿಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಮಮ ಸೇಲೂಪಮಂ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ತಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ।
192. Evaṃ aniyamavasena pucchitamatthaṃ nitakatthero attūpanāyikaṃ katvā vissajjento ‘‘mama selūpamaṃ citta’’ntiādinā dutiyagāthāya aññaṃ byākāsi. Taṃ vuttatthameva.
ನಿತಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nitakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೬. ನಿತಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 6. Nitakattheragāthā