Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౪. నీతత్థేరగాథావణ్ణనా

    4. Nītattheragāthāvaṇṇanā

    సబ్బరత్తిం సుపిత్వానాతి ఆయస్మతో నీతత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే సునన్దో నామ బ్రాహ్మణో హుత్వా అనేకసతే బ్రాహ్మణే మన్తే వాచేన్తో వాజపేయ్యం నామ యఞ్ఞం యజి, భగవా తం బ్రాహ్మణం అనుకమ్పన్తో యఞ్ఞట్ఠానం గన్త్వా ఆకాసే చఙ్కమి. బ్రాహ్మణో సత్థారం దిస్వా పసన్నమానసో సిస్సేహి పుప్ఫాని ఆహరాపేత్వా ఆకాసే ఖిపిత్వా పూజం అకాసి. బుద్ధానుభావేన తం ఠానం సకలఞ్చ నగరం పుప్ఫపటవితానికం వియ ఛాదితం అహోసి. మహాజనో సత్థరి ఉళారం పీతిసోమనస్సం పటిసంవేదేసి. సునన్దబ్రాహ్మణో తేన కుసలమూలేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం అఞ్ఞతరస్స బ్రాహ్మణస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, నీతోతిస్స నామం అహోసి. సో విఞ్ఞుతం పత్తో ‘‘ఇమే సమణా సక్యపుత్తియా సుఖసీలా సుఖసమాచారా సుభోజనాని భుఞ్జిత్వా నివాతేసు సేనాసనేసు విహరన్తి, ఇమేసు పబ్బజిత్వా సుఖేన విహరితుం సక్కా’’తి సుఖాభిలాసాయ పబ్బజిత్వావ సత్థు సన్తికే కమ్మట్ఠానం గహేత్వా కతిపాహమేవ మనసికరిత్వా తం ఛడ్డేత్వా యావదత్థం ఉదరావదేహకం భుఞ్జిత్వా దివసభాగం సఙ్గణికారామో తిరచ్ఛానకథాయ వీతినామేతి, రత్తిభాగేపి థినమిద్ధాభిభూతో సబ్బరత్తిం సుపతి. సత్థా తస్స హేతుపరిపాకం ఓలోకేత్వా ఓవాదం దేన్తో –

    Sabbarattiṃsupitvānāti āyasmato nītattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle sunando nāma brāhmaṇo hutvā anekasate brāhmaṇe mante vācento vājapeyyaṃ nāma yaññaṃ yaji, bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ anukampanto yaññaṭṭhānaṃ gantvā ākāse caṅkami. Brāhmaṇo satthāraṃ disvā pasannamānaso sissehi pupphāni āharāpetvā ākāse khipitvā pūjaṃ akāsi. Buddhānubhāvena taṃ ṭhānaṃ sakalañca nagaraṃ pupphapaṭavitānikaṃ viya chāditaṃ ahosi. Mahājano satthari uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi. Sunandabrāhmaṇo tena kusalamūlena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, nītotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto ‘‘ime samaṇā sakyaputtiyā sukhasīlā sukhasamācārā subhojanāni bhuñjitvā nivātesu senāsanesu viharanti, imesu pabbajitvā sukhena viharituṃ sakkā’’ti sukhābhilāsāya pabbajitvāva satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā katipāhameva manasikaritvā taṃ chaḍḍetvā yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā divasabhāgaṃ saṅgaṇikārāmo tiracchānakathāya vītināmeti, rattibhāgepi thinamiddhābhibhūto sabbarattiṃ supati. Satthā tassa hetuparipākaṃ oloketvā ovādaṃ dento –

    ౮౪.

    84.

    ‘‘సబ్బరత్తిం సుపిత్వాన, దివా సఙ్గణికే రతో;

    ‘‘Sabbarattiṃ supitvāna, divā saṅgaṇike rato;

    కుదాస్సు నామ దుమ్మేధో, దుక్ఖస్సన్తం కరిస్సతీ’’తి. – గాథం అభాసి;

    Kudāssu nāma dummedho, dukkhassantaṃ karissatī’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    తత్థ సబ్బరత్తిన్తి సకలం రత్తిం. సుపిత్వానాతి నిద్దాయిత్వా, ‘‘రత్తియా పఠమం యామం చఙ్కమేన నిసజ్జాయ ఆవరణీయేహి ధమ్మేహి చిత్తం పరిసోధేతీ’’తిఆదినా వుత్తం జాగరియం అననుయుఞ్జిత్వా కేవలం రత్తియా తీసుపి యామేసు నిద్దం ఓక్కమిత్వాతి అత్థో. దివాతి దివసం, సకలం దివసభాగన్తి అత్థో. సఙ్గణికేతి తిరచ్ఛానకథికేహి కాయదళ్హిబహులపుగ్గలేహి సన్నిసజ్జా సఙ్గణికో, తస్మిం రతో అభిరతో తత్థ అవిగతచ్ఛన్దో ‘‘సఙ్గణికే రతో’’తి వుత్తో ‘‘సఙ్గణికారతో’’తిపి పాళి. కుదాస్సు నామాతి కుదా నామ. అస్సూతి నిపాతమత్తం, కస్మిం నామ కాలేతి అత్థో. దుమ్మేధోతి నిప్పఞ్ఞో. దుక్ఖస్సాతి వట్టదుక్ఖస్స. అన్తన్తి పరియోసానం. అచ్చన్తమేవ అనుప్పాదం కదా నామ కరిస్సతి, ఏదిసస్స దుక్ఖస్సన్తకరణం నత్థీతి అత్థో. ‘‘దుమ్మేధ దుక్ఖస్సన్తం కరిస్ససీ’’తిపి పాళి.

    Tattha sabbarattinti sakalaṃ rattiṃ. Supitvānāti niddāyitvā, ‘‘rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetī’’tiādinā vuttaṃ jāgariyaṃ ananuyuñjitvā kevalaṃ rattiyā tīsupi yāmesu niddaṃ okkamitvāti attho. Divāti divasaṃ, sakalaṃ divasabhāganti attho. Saṅgaṇiketi tiracchānakathikehi kāyadaḷhibahulapuggalehi sannisajjā saṅgaṇiko, tasmiṃ rato abhirato tattha avigatacchando ‘‘saṅgaṇike rato’’ti vutto ‘‘saṅgaṇikārato’’tipi pāḷi. Kudāssu nāmāti kudā nāma. Assūti nipātamattaṃ, kasmiṃ nāma kāleti attho. Dummedhoti nippañño. Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa. Antanti pariyosānaṃ. Accantameva anuppādaṃ kadā nāma karissati, edisassa dukkhassantakaraṇaṃ natthīti attho. ‘‘Dummedha dukkhassantaṃ karissasī’’tipi pāḷi.

    ఏవం పన సత్థారా గాథాయ కథితాయ థేరో సంవేగజాతో విపస్సనం పట్ఠపేత్వా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౪.౨౬-౩౩) –

    Evaṃ pana satthārā gāthāya kathitāya thero saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.26-33) –

    ‘‘సునన్దో నామ నామేన, బ్రాహ్మణో మన్తపారగూ;

    ‘‘Sunando nāma nāmena, brāhmaṇo mantapāragū;

    అజ్ఝాయకో యాచయోగో, వాజపేయ్యం అయాజయి.

    Ajjhāyako yācayogo, vājapeyyaṃ ayājayi.

    ‘‘పదుముత్తరో లోకవిదూ, అగ్గో కారుణికో ఇసి;

    ‘‘Padumuttaro lokavidū, aggo kāruṇiko isi;

    జనతం అనుకమ్పన్తో, అమ్బరే చఙ్కమీ తదా.

    Janataṃ anukampanto, ambare caṅkamī tadā.

    ‘‘చఙ్కమిత్వాన సమ్బుద్ధో, సబ్బఞ్ఞూ లోకనాయకో;

    ‘‘Caṅkamitvāna sambuddho, sabbaññū lokanāyako;

    మేత్తాయ అఫరి సత్తే, అప్పమాణే నిరూపధి.

    Mettāya aphari satte, appamāṇe nirūpadhi.

    ‘‘వణ్టే ఛేత్వాన పుప్ఫాని, బ్రాహ్మణో మన్తపారగూ;

    ‘‘Vaṇṭe chetvāna pupphāni, brāhmaṇo mantapāragū;

    సబ్బే సిస్సే సమానేత్వా, ఆకాసే ఉక్ఖిపాపయి.

    Sabbe sisse samānetvā, ākāse ukkhipāpayi.

    ‘‘యావతా నగరం ఆసి, పుప్ఫానం ఛదనం తదా;

    ‘‘Yāvatā nagaraṃ āsi, pupphānaṃ chadanaṃ tadā;

    బుద్ధస్స ఆనుభావేన, సత్తాహం న విగచ్ఛథ.

    Buddhassa ānubhāvena, sattāhaṃ na vigacchatha.

    ‘‘తేనేవ సుక్కమూలేన, అనుభోత్వాన సమ్పదా;

    ‘‘Teneva sukkamūlena, anubhotvāna sampadā;

    సబ్బాసవే పరిఞ్ఞాయ, తిణ్ణో లోకే విసత్తికం.

    Sabbāsave pariññāya, tiṇṇo loke visattikaṃ.

    ‘‘ఏకారసే కప్పసతే, పఞ్చతింసాసు ఖత్తియా;

    ‘‘Ekārase kappasate, pañcatiṃsāsu khattiyā;

    అమ్బరంససనామా తే, చక్కవత్తీ మహబ్బలా.

    Ambaraṃsasanāmā te, cakkavattī mahabbalā.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా థేరో అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో తమేవ గాథం పచ్చుదాహాసి.

    Arahattaṃ pana patvā thero aññaṃ byākaronto tameva gāthaṃ paccudāhāsi.

    నీతత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Nītattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౪. నీతత్థేరగాథా • 4. Nītattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact