Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / નેત્તિપ્પકરણ-અટ્ઠકથા • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā

    ૧૨. ઓતરણહારવિભઙ્ગવણ્ણના

    12. Otaraṇahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ૪૨. તત્થ કતમો ઓતરણો હારોતિ ઓતરણહારવિભઙ્ગો. તત્થ અસેક્ખા વિમુત્તીતિ અયં તેધાતુકે વીતરાગતા અસેક્ખા ફલવિમુત્તિ. તાનિયેવાતિ તાનિ અસેક્ખાયં વિમુત્તિયં સદ્ધાદીનિ . અયં ઇન્દ્રિયેહિ ઓતરણાતિ અસેક્ખાય વિમુત્તિયા નિદ્ધારિતેહિ સદ્ધાદીહિ ઇન્દ્રિયેહિ સંવણ્ણનાય ઓતરણા.

    42.Tattha katamo otaraṇo hāroti otaraṇahāravibhaṅgo. Tattha asekkhā vimuttīti ayaṃ tedhātuke vītarāgatā asekkhā phalavimutti. Tāniyevāti tāni asekkhāyaṃ vimuttiyaṃ saddhādīni . Ayaṃ indriyehi otaraṇāti asekkhāya vimuttiyā niddhāritehi saddhādīhi indriyehi saṃvaṇṇanāya otaraṇā.

    પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ વિજ્જાતિ સમ્માસઙ્કપ્પો વિય સમ્માદિટ્ઠિયા ઉપકારકત્તા પઞ્ઞાક્ખન્ધે સદ્ધાદીનિ ચત્તારિ ઇન્દ્રિયાનિ વિજ્જાય ઉપકારકત્તા સઙ્ગણ્હનવસેન વુત્તાનિ. સઙ્ખારપરિયાપન્નાનીતિ પઞ્ચસુ ખન્ધેસુ સઙ્ખારક્ખન્ધે અન્તોગધાનિ. યે સઙ્ખારા અનાસવાતિ તં સઙ્ખારક્ખન્ધં વિસેસેતિ, અગ્ગફલસ્સ અધિપ્પેતત્તા. તતો એવ ચ નો ભવઙ્ગા. ધમ્મધાતુસઙ્ગહિતાતિ અટ્ઠારસધાતૂસુ ધમ્મધાતુસઙ્ગહિતા. યદિપિ પુબ્બે વીતરાગતા અસેક્ખા વિમુત્તિ દસ્સિતા, તસ્સા પન પટિપત્તિદસ્સનત્થં ‘‘અયં અહમસ્મીતિ અનાનુપસ્સી’’તિ દસ્સનમગ્ગો ઇધ વુત્તોતિ ઇમમત્થં દસ્સેતું ‘‘અયં અહમસ્મીતિ અનાનુપસ્સી’’તિઆદિ વુત્તં. સબ્બં વુત્તનયમેવ.

    Pañcindriyāni vijjāti sammāsaṅkappo viya sammādiṭṭhiyā upakārakattā paññākkhandhe saddhādīni cattāri indriyāni vijjāya upakārakattā saṅgaṇhanavasena vuttāni. Saṅkhārapariyāpannānīti pañcasu khandhesu saṅkhārakkhandhe antogadhāni. Ye saṅkhārā anāsavāti taṃ saṅkhārakkhandhaṃ viseseti, aggaphalassa adhippetattā. Tato eva ca no bhavaṅgā. Dhammadhātusaṅgahitāti aṭṭhārasadhātūsu dhammadhātusaṅgahitā. Yadipi pubbe vītarāgatā asekkhā vimutti dassitā, tassā pana paṭipattidassanatthaṃ ‘‘ayaṃ ahamasmīti anānupassī’’ti dassanamaggo idha vuttoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘ayaṃ ahamasmīti anānupassī’’tiādi vuttaṃ. Sabbaṃ vuttanayameva.

    ૪૩. નિસ્સિતસ્સ ચલિતન્તિ તણ્હાદિટ્ઠિવસેન કમ્મં અનવટ્ઠાનં. ચુતૂપપાતોતિ અપરાપરં ચવનં ઉપપતનઞ્ચ. નિસ્સિતપદે લબ્ભમાનં નિસ્સયનં ઉદ્ધરન્તો આહ – ‘‘નિસ્સયો નામા’’તિ. તણ્હાનિસ્સયોતિ તણ્હાભિનિવેસો. સો હિ તણ્હાચરિતસ્સ પતિટ્ઠાભાવેન તથા વુત્તો. એવં દિટ્ઠિનિસ્સયોપિ દટ્ઠબ્બો. રત્તસ્સ ચેતનાતિ ચેતનાપધાનત્તા સઙ્ખારક્ખન્ધધમ્માનં ચેતનાસીસેન તણ્હં એવ વદતિ. તેનેવાહ – ‘‘અયં તણ્હાનિસ્સયો’’તિ. યસ્મા પન વિપરીતાભિનિવેસો મોહસ્સ બલવભાવે એવ હોતિ, તસ્મા ‘‘યા મૂળ્હસ્સ ચેતના, અયં દિટ્ઠિનિસ્સયો’’તિ વુત્તં.

    43.Nissitassa calitanti taṇhādiṭṭhivasena kammaṃ anavaṭṭhānaṃ. Cutūpapātoti aparāparaṃ cavanaṃ upapatanañca. Nissitapade labbhamānaṃ nissayanaṃ uddharanto āha – ‘‘nissayo nāmā’’ti. Taṇhānissayoti taṇhābhiniveso. So hi taṇhācaritassa patiṭṭhābhāvena tathā vutto. Evaṃ diṭṭhinissayopi daṭṭhabbo. Rattassa cetanāti cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhadhammānaṃ cetanāsīsena taṇhaṃ eva vadati. Tenevāha – ‘‘ayaṃ taṇhānissayo’’ti. Yasmā pana viparītābhiniveso mohassa balavabhāve eva hoti, tasmā ‘‘yā mūḷhassa cetanā, ayaṃ diṭṭhinissayo’’ti vuttaṃ.

    એવં ચેતનાસીસેન તણ્હાદિટ્ઠિયો વત્વા ઇદાનિ તત્થ નિપ્પરિયાયેન ચેતનંયેવ ગણ્હન્તો ‘‘ચેતના પન સઙ્ખારા’’તિ આહ. યા રત્તસ્સ વેદના, અયં સુખા વેદનાતિ સુખાય વેદનાય રાગો અનુસેતીતિ કત્વા વુત્તં. તથા અદુક્ખમસુખાય વેદનાય અવિજ્જા અનુસેતીતિ આહ – ‘‘યા સમ્મૂળ્હસ્સ વેદના, અયં અદુક્ખમસુખા વેદના’’તિ. ઇધ વેદનાસીસેન ચેતના વુત્તા. તણ્હાયાતિ તણ્હં. દિટ્ઠિયાતિ દિટ્ઠિં. યથા વા સેસધમ્માનં તણ્હાય નિસ્સયભાવે પુગ્ગલો તણ્હાય નિસ્સિતોતિ વુચ્ચતિ. એવં તણ્હાય સેસધમ્માનં પચ્ચયભાવે પુગ્ગલો તણ્હાય નિસ્સિતોતિ વુચ્ચતીતિ આહ – ‘‘તણ્હાય અનિસ્સિતો’’તિ.

    Evaṃ cetanāsīsena taṇhādiṭṭhiyo vatvā idāni tattha nippariyāyena cetanaṃyeva gaṇhanto ‘‘cetanā pana saṅkhārā’’ti āha. Yā rattassa vedanā, ayaṃ sukhā vedanāti sukhāya vedanāya rāgo anusetīti katvā vuttaṃ. Tathā adukkhamasukhāya vedanāya avijjā anusetīti āha – ‘‘yā sammūḷhassa vedanā, ayaṃ adukkhamasukhā vedanā’’ti. Idha vedanāsīsena cetanā vuttā. Taṇhāyāti taṇhaṃ. Diṭṭhiyāti diṭṭhiṃ. Yathā vā sesadhammānaṃ taṇhāya nissayabhāve puggalo taṇhāya nissitoti vuccati. Evaṃ taṇhāya sesadhammānaṃ paccayabhāve puggalo taṇhāya nissitoti vuccatīti āha – ‘‘taṇhāya anissito’’ti.

    પસ્સદ્ધીતિ દરથપટિપ્પસ્સમ્ભના. કાયિકાતિ કરજકાયસન્નિસ્સિતા. ચેતસિકાતિ ચિત્તસન્નિસ્સિતા. યસ્મા પન સા દરથપટિપ્પસ્સદ્ધિ કાયચિત્તાનં સુખે સતિ પાકટા હોતિ, તસ્મા ‘‘યં કાયિકં સુખ’’ન્તિઆદિના ફલૂપચારેન વુત્તાય પસ્સદ્ધિયા નતિઅભાવસ્સ કારણભાવં દસ્સેતું ‘‘પસ્સદ્ધકાયો’’તિઆદિ વુત્તં. સોતિ એવં વિમુત્તચિત્તો ખીણાસવો. રૂપસઙ્ખયે વિમુત્તોતિ રૂપાનં સઙ્ખયસઙ્ખાતે નિબ્બાને વિમુત્તો. અત્થીતિપિ ન ઉપેતીતિ સસ્સતો અત્તા ચ લોકો ચાતિપિ તણ્હાદિટ્ઠિઉપયેન ન ઉપેતિ ન ગણ્હાતિ. નત્થીતિ અસસ્સતોતિ. અત્થિ નત્થીતિ એકચ્ચં સસ્સતં એકચ્ચં અસસ્સતન્તિ. નેવત્થિ નો નત્થીતિ અમરાવિક્ખેપવસેન. ગમ્ભીરોતિ ઉત્તાનભાવહેતૂનં કિલેસાનં અભાવેન ગમ્ભીરો. નિબ્બુતોતિ અત્થીતિઆદિના ઉપગમનકિલેસાનં વૂપસમેન પરિનિબ્બુતો સીતિભૂતો.

    Passaddhīti darathapaṭippassambhanā. Kāyikāti karajakāyasannissitā. Cetasikāti cittasannissitā. Yasmā pana sā darathapaṭippassaddhi kāyacittānaṃ sukhe sati pākaṭā hoti, tasmā ‘‘yaṃ kāyikaṃ sukha’’ntiādinā phalūpacārena vuttāya passaddhiyā natiabhāvassa kāraṇabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘passaddhakāyo’’tiādi vuttaṃ. Soti evaṃ vimuttacitto khīṇāsavo. Rūpasaṅkhaye vimuttoti rūpānaṃ saṅkhayasaṅkhāte nibbāne vimutto. Atthītipi na upetīti sassato attā ca loko cātipi taṇhādiṭṭhiupayena na upeti na gaṇhāti. Natthīti asassatoti. Atthi natthīti ekaccaṃ sassataṃ ekaccaṃ asassatanti. Nevatthi no natthīti amarāvikkhepavasena. Gambhīroti uttānabhāvahetūnaṃ kilesānaṃ abhāvena gambhīro. Nibbutoti atthītiādinā upagamanakilesānaṃ vūpasamena parinibbuto sītibhūto.

    ઇધાગતીતિ પરલોકતો ઇધ આગતિ. ગતીતિ ઇધલોકતો પરલોકગમનં. તં પન પુનબ્ભવોતિ આહ ‘‘પેચ્ચભવો’’તિ. ઇધ હુરન્તિ દ્વારારમ્મણધમ્મા દસ્સિતાતિ ‘‘ઉભયમન્તરેના’’તિ પદેન દ્વારપ્પવત્તધમ્મે દસ્સેન્તો ‘‘ફસ્સસમુદિતેસુ ધમ્મેસૂ’’તિ આહ. તસ્સત્થો – ફસ્સેન સદ્ધિં ફસ્સેન કારણભૂતેન ચ સમુદિતેસુ સમ્ભૂતેસુ વિઞ્ઞાણવેદનાસઞ્ઞાચેતનાવિતક્કવિચારાદિધમ્મેસુ. અત્તાનં ન પસ્સતીતિ તેસં ધમ્માનં અનત્તભાવેનેવ તત્થ અત્તાનં ન પસ્સતિ. વિરજ્જતિ વિરાગા વિમુચ્ચતીતિ પદેહિ લોકુત્તરધમ્માનં પટિચ્ચસમુપ્પાદભાવં દસ્સેન્તો તદત્થતાય સીલાદીનમ્પિ પરિયાયેન તબ્ભાવમાહ ‘‘લોકુત્તરો’’તિઆદિના.

    Idhāgatīti paralokato idha āgati. Gatīti idhalokato paralokagamanaṃ. Taṃ pana punabbhavoti āha ‘‘peccabhavo’’ti. Idha huranti dvārārammaṇadhammā dassitāti ‘‘ubhayamantarenā’’ti padena dvārappavattadhamme dassento ‘‘phassasamuditesu dhammesū’’ti āha. Tassattho – phassena saddhiṃ phassena kāraṇabhūtena ca samuditesu sambhūtesu viññāṇavedanāsaññācetanāvitakkavicārādidhammesu. Attānaṃ na passatīti tesaṃ dhammānaṃ anattabhāveneva tattha attānaṃ na passati. Virajjati virāgā vimuccatīti padehi lokuttaradhammānaṃ paṭiccasamuppādabhāvaṃ dassento tadatthatāya sīlādīnampi pariyāyena tabbhāvamāha ‘‘lokuttaro’’tiādinā.

    ૪૪. નામસમ્પયુત્તોતિ નામેન મિસ્સિતો. સઉપાદિસેસા નિબ્બાનધાતૂતિ અરહત્તફલં અધિપ્પેતં. તઞ્ચ પઞ્ઞાપધાનન્તિ આહ – ‘‘સઉપાદિસેસા નિબ્બાનધાતુ વિજ્જાતિ. સેસં સબ્બં ઉત્તાનમેવ.

    44.Nāmasampayuttoti nāmena missito. Saupādisesā nibbānadhātūti arahattaphalaṃ adhippetaṃ. Tañca paññāpadhānanti āha – ‘‘saupādisesā nibbānadhātu vijjāti. Sesaṃ sabbaṃ uttānameva.

    ઓતરણહારવિભઙ્ગવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Otaraṇahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / નેત્તિપ્પકરણપાળિ • Nettippakaraṇapāḷi / ૧૨. ઓતરણહારવિભઙ્ગો • 12. Otaraṇahāravibhaṅgo

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિપ્પકરણ-ટીકા • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ૧૨. ઓતરણહારવિભઙ્ગવણ્ણના • 12. Otaraṇahāravibhaṅgavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ખુદ્દકનિકાય (ટીકા) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / નેત્તિવિભાવિની • Nettivibhāvinī / ૧૨. ઓતરણહારવિભઙ્ગવિભાવના • 12. Otaraṇahāravibhaṅgavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact