Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિનયવિનિચ્છય-ટીકા • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ખન્ધકકથા
Khandhakakathā
મહાવગ્ગો
Mahāvaggo
મહાખન્ધકકથા
Mahākhandhakakathā
પબ્બજ્જાકથાવણ્ણના
Pabbajjākathāvaṇṇanā
૨૪૪૪. ઇચ્ચેવં નાતિસઙ્ખેપવિત્થારવસેન વિભઙ્ગદ્વયે, તદટ્ઠકથાય ચ આગતં વિનિચ્છયં દસ્સેત્વા ઇદાનિ ખન્ધકાગતં વિનિચ્છયં દસ્સેતુમારભન્તો આહ ‘‘સીલક્ખન્ધાદી’’તિઆદિ. તત્થ સીલક્ખન્ધાદિયુત્તેનાતિ સીલસમાધિપઞ્ઞાવિમુત્તિવિમુત્તિઞાણદસ્સનસઙ્ખાતેહિ પઞ્ચહિ ખન્ધેહિ ગુણરાસીહિ યુત્તેન સમન્નાગતેન. સુભક્ખન્ધેનાતિ સુવણ્ણાલિઙ્ગસદિસવટ્ટક્ખન્ધતાય સુભો સુન્દરો ખન્ધો એતસ્સાતિ સુભક્ખન્ધો, ભગવા, તેન. ઇમિના બાત્તિંસલક્ખણાનમેકદેસભૂતસ્સ સમવટ્ટક્ખન્ધતાલક્ખણસ્સ પરિદીપકેન વચનેન લક્ખણાહારનયેન બાત્તિંસલક્ખણાદિકા સબ્બાપિ રૂપકાયસિરી સન્દસ્સિતાતિ વેદિતબ્બા.
2444. Iccevaṃ nātisaṅkhepavitthāravasena vibhaṅgadvaye, tadaṭṭhakathāya ca āgataṃ vinicchayaṃ dassetvā idāni khandhakāgataṃ vinicchayaṃ dassetumārabhanto āha ‘‘sīlakkhandhādī’’tiādi. Tattha sīlakkhandhādiyuttenāti sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanasaṅkhātehi pañcahi khandhehi guṇarāsīhi yuttena samannāgatena. Subhakkhandhenāti suvaṇṇāliṅgasadisavaṭṭakkhandhatāya subho sundaro khandho etassāti subhakkhandho, bhagavā, tena. Iminā bāttiṃsalakkhaṇānamekadesabhūtassa samavaṭṭakkhandhatālakkhaṇassa paridīpakena vacanena lakkhaṇāhāranayena bāttiṃsalakkhaṇādikā sabbāpi rūpakāyasirī sandassitāti veditabbā.
ખન્ધકેતિ ખન્ધાનં સમૂહો ખન્ધકો, ખન્ધાનં વા કાયનતો દીપનતો ખન્ધકો. ‘‘ખન્ધા’’તિ ચેત્થ પબ્બજ્જૂપસમ્પદાદિવિનયકમ્મસઙ્ખાતા, ચારિત્તવારિત્તસિક્ખાપદસઙ્ખાતા ચ પઞ્ઞત્તિયો અધિપ્પેતા. પબ્બજ્જાદીનિ હિ ભગવતા પઞ્ઞત્તત્તા ‘‘પઞ્ઞત્તિયો’’તિ વુચ્ચન્તિ. પઞ્ઞત્તિયઞ્ચ ખન્ધ-સદ્દો દિસ્સતિ ‘‘દારુક્ખન્ધો (સં॰ નિ॰ ૪.૨૪૧) અગ્ગિક્ખન્ધો (પટિ॰ મ॰ ૧.૧૧૬) ઉદકક્ખન્ધો’’તિઆદીસુ (અ॰ નિ॰ ૬.૩૭) વિય. અપિચ ભાગરાસત્થતા ચેત્થ યુજ્જતિયેવ તાસં પઞ્ઞત્તીનં ભાગસો, રાસિતો ચ વિભત્તત્તા. તસ્મિં ખન્ધકે. પિ-સદ્દો વુત્તાપેક્ખાય પઞ્ચસતિકસત્તસતિકક્ખન્ધકે દ્વે વજ્જેત્વા પબ્બજ્જક્ખન્ધકાદિકે ભિક્ખુનિખન્ધકપરિયોસાને વીસતિવિધે ખન્ધકે વુત્તવિનિચ્છયસ્સ ઇધ વક્ખમાનત્તા. તદેવ સન્ધાયાહ ‘‘ખન્ધકેપિ પવક્ખામિ, સમાસેન વિનિચ્છય’’ન્તિ.
Khandhaketi khandhānaṃ samūho khandhako, khandhānaṃ vā kāyanato dīpanato khandhako. ‘‘Khandhā’’ti cettha pabbajjūpasampadādivinayakammasaṅkhātā, cārittavārittasikkhāpadasaṅkhātā ca paññattiyo adhippetā. Pabbajjādīni hi bhagavatā paññattattā ‘‘paññattiyo’’ti vuccanti. Paññattiyañca khandha-saddo dissati ‘‘dārukkhandho (saṃ. ni. 4.241) aggikkhandho (paṭi. ma. 1.116) udakakkhandho’’tiādīsu (a. ni. 6.37) viya. Apica bhāgarāsatthatā cettha yujjatiyeva tāsaṃ paññattīnaṃ bhāgaso, rāsito ca vibhattattā. Tasmiṃ khandhake. Pi-saddo vuttāpekkhāya pañcasatikasattasatikakkhandhake dve vajjetvā pabbajjakkhandhakādike bhikkhunikhandhakapariyosāne vīsatividhe khandhake vuttavinicchayassa idha vakkhamānattā. Tadeva sandhāyāha ‘‘khandhakepi pavakkhāmi, samāsena vinicchaya’’nti.
૨૪૪૫. ‘‘માતરા પિતરા’’તિ ઇમિના જનકાયેવ અધિપ્પેતા. ‘‘ભણ્ડુકમ્મં, સમણકરણં, પબ્બાજનન્તિ ચ પરિયાય-સદ્દા’’તિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સઙ્ઘં અપલોકેતું ભણ્ડુકમ્માયા’’તિ (મહાવ॰ ૯૮) ઇમિસ્સા પાળિયા અટ્ઠકથાય (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૯૮) વુત્તં. આપુચ્છિત્વાતિ એત્થ ‘‘સઙ્ઘ’’ન્તિ સેસો.
2445.‘‘Mātarā pitarā’’ti iminā janakāyeva adhippetā. ‘‘Bhaṇḍukammaṃ, samaṇakaraṇaṃ, pabbājananti ca pariyāya-saddā’’ti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, saṅghaṃ apaloketuṃ bhaṇḍukammāyā’’ti (mahāva. 98) imissā pāḷiyā aṭṭhakathāya (mahāva. aṭṭha. 98) vuttaṃ. Āpucchitvāti ettha ‘‘saṅgha’’nti seso.
૨૪૪૬. વાવટોતિ પસુતો, યુત્તપયુત્તોતિ અત્થો. ‘‘પબ્બાજેત્વા આનય ઇતિ ચા’’તિ પદચ્છેદો. એત્થ ચ તિધા પબ્બાજનં વેદિતબ્બં કેસચ્છેદનં, કાસાયઅચ્છાદનં, સરણદાનન્તિ, ઇમાનિ તીણિ કરોન્તો ‘‘પબ્બાજેતી’’તિ વુચ્ચતિ. તેસુ એકં, દ્વે વાપિ કરોન્તો તથા વોહરીયતિયેવ. તસ્મા ‘‘પબ્બાજેત્વાનયા’’તિ ઇમિના કેસે છિન્દિત્વા કાસાયાનિ અચ્છાદેત્વા આનેહીતિ અયમત્થો દીપિતોતિ દટ્ઠબ્બો.
2446.Vāvaṭoti pasuto, yuttapayuttoti attho. ‘‘Pabbājetvā ānaya iti cā’’ti padacchedo. Ettha ca tidhā pabbājanaṃ veditabbaṃ kesacchedanaṃ, kāsāyaacchādanaṃ, saraṇadānanti, imāni tīṇi karonto ‘‘pabbājetī’’ti vuccati. Tesu ekaṃ, dve vāpi karonto tathā voharīyatiyeva. Tasmā ‘‘pabbājetvānayā’’ti iminā kese chinditvā kāsāyāni acchādetvā ānehīti ayamattho dīpitoti daṭṭhabbo.
૨૪૪૭. અવુત્તોતિ ઉપજ્ઝાયેન અનુય્યોજિતો. સો દહરો સચે તં સયમેવ કેસચ્છેદનકાસાયચ્છાદનેહિ પબ્બાજેતિ, વટ્ટતીતિ યોજના.
2447.Avuttoti upajjhāyena anuyyojito. So daharo sace taṃ sayameva kesacchedanakāsāyacchādanehi pabbājeti, vaṭṭatīti yojanā.
૨૪૪૮. તત્થાતિ અત્તનો સમીપે. ખણ્ડસીમં નેત્વાતિ ભણ્ડુકમ્મારોચનપરિહારત્થં વુત્તં. તેન સભિક્ખુકે વિહારે અઞ્ઞમ્પિ ભિક્ખું ‘‘એતસ્સ કેસે છિન્દા’’તિ વત્તું ન વટ્ટતિ. પબ્બાજેત્વાતિ કેસચ્છેદનં સન્ધાય વદતિ.
2448.Tatthāti attano samīpe. Khaṇḍasīmaṃ netvāti bhaṇḍukammārocanaparihāratthaṃ vuttaṃ. Tena sabhikkhuke vihāre aññampi bhikkhuṃ ‘‘etassa kese chindā’’ti vattuṃ na vaṭṭati. Pabbājetvāti kesacchedanaṃ sandhāya vadati.
૨૪૫૦. ‘‘પુરિસં ભિક્ખુતો અઞ્ઞો, પબ્બાજેતિ ન વટ્ટતી’’તિ ઇદં સરણદાનં સન્ધાય વુત્તં. તેનેવાહ ‘‘સામણેરો’’તિઆદિ.
2450.‘‘Purisaṃbhikkhuto añño, pabbājeti na vaṭṭatī’’ti idaṃ saraṇadānaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenevāha ‘‘sāmaṇero’’tiādi.
૨૪૫૧. ઉભિન્નમ્પિ થેરથેરીનં ‘‘ઇમેહિ ચીવરેહિ ઇમં અચ્છાદેહી’’તિ આણત્તિયા સામણેરોપિ વા હોતુ, તથા સામણેરી વા હોતુ, તે ઉભો સામણેરસામણેરી કાસાયાનિ દાતું લભન્તીતિ યોજના.
2451.Ubhinnampi theratherīnaṃ ‘‘imehi cīvarehi imaṃ acchādehī’’ti āṇattiyā sāmaṇeropi vā hotu, tathā sāmaṇerī vā hotu, te ubho sāmaṇerasāmaṇerī kāsāyāni dātuṃ labhantīti yojanā.
૨૪૫૨-૪. પબ્બાજેન્તેન ભિક્ખુનાતિ એત્થ ‘‘તચપઞ્ચકકમ્મટ્ઠાનં દત્વા’’તિ વત્તબ્બં એવઞ્હિ કત્વા કેસાપનયનસ્સ અટ્ઠકથાયં વુત્તત્તા. વુત્તઞ્હિ તત્થ ‘‘આવુસો, સુટ્ઠુ ઉપધારેહિ, સતિં ઉપટ્ઠાપેહીતિ વત્વા તચપઞ્ચકકમ્મટ્ઠાનં આચિક્ખિતબ્બં. આચિક્ખન્તેન ચ વણ્ણસણ્ઠાનગન્ધાસયોકાસવસેન અસુચિજેગુચ્છપટિક્કૂલભાવં, નિજ્જીવનિસ્સત્તભાવં વા પાકટં કરોન્તેન આચિક્ખિતબ્બ’’ન્તિઆદિ. કિમત્થમેવં કરીયતીતિ ચે? સચે ઉપનિસ્સયસમ્પન્નો હોતિ, તસ્સ ખુરગ્ગેયેવ અરહત્તપાપુણનત્થં. વુત્તઞ્ચેતં અટ્ઠકથાયં –
2452-4.Pabbājentena bhikkhunāti ettha ‘‘tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā’’ti vattabbaṃ evañhi katvā kesāpanayanassa aṭṭhakathāyaṃ vuttattā. Vuttañhi tattha ‘‘āvuso, suṭṭhu upadhārehi, satiṃ upaṭṭhāpehīti vatvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitabbaṃ. Ācikkhantena ca vaṇṇasaṇṭhānagandhāsayokāsavasena asucijegucchapaṭikkūlabhāvaṃ, nijjīvanissattabhāvaṃ vā pākaṭaṃ karontena ācikkhitabba’’ntiādi. Kimatthamevaṃ karīyatīti ce? Sace upanissayasampanno hoti, tassa khuraggeyeva arahattapāpuṇanatthaṃ. Vuttañcetaṃ aṭṭhakathāyaṃ –
‘‘યે હિ કેચિ ખુરગ્ગે અરહત્તં પત્તા, સબ્બે તે એવરૂપં સવનં લભિત્વા કલ્યાણમિત્તેન આચરિયેન દિન્નનયં નિસ્સાય, નો અનિસ્સાય, તસ્માસ્સ આદિતોવ એવરૂપી કથા કથેતબ્બા’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪).
‘‘Ye hi keci khuragge arahattaṃ pattā, sabbe te evarūpaṃ savanaṃ labhitvā kalyāṇamittena ācariyena dinnanayaṃ nissāya, no anissāya, tasmāssa āditova evarūpī kathā kathetabbā’’ti (mahāva. aṭṭha. 34).
એતેનેવ બ્યતિરેકતો ઇતો અઞ્ઞા અનિય્યાનિકકથા ન કથેતબ્બાતિ દીપિતં હોતિ. ગોમયાદિનાતિ ગોમયચુણ્ણાદિના. આદિ-સદ્દેન મત્તિકાદીનં ગહણં. પીળકા વાતિ થુલ્લપીળકા વા. કચ્છુ વાતિ સુખુમકચ્છુ વા. નિયંપુત્તન્તિ અત્તનો પુત્તં. ‘‘ભિક્ખુના’’તિ ઇમસ્સ પદસ્સ દૂરત્તા ‘‘યતિના’’તિ આહ.
Eteneva byatirekato ito aññā aniyyānikakathā na kathetabbāti dīpitaṃ hoti. Gomayādināti gomayacuṇṇādinā. Ādi-saddena mattikādīnaṃ gahaṇaṃ. Pīḷakā vāti thullapīḷakā vā. Kacchu vāti sukhumakacchu vā. Niyaṃputtanti attano puttaṃ. ‘‘Bhikkhunā’’ti imassa padassa dūrattā ‘‘yatinā’’ti āha.
૨૪૫૫-૬. કસ્મા પન એવં નહાપેતબ્બોતિ આહ ‘‘એત્તકેનાપી’’તિઆદિ. સોતિ પબ્બજ્જાપેક્ખો. ઉપજ્ઝાયકાદિસૂતિ એત્થ આદિ-સદ્દેન આચરિયસમાનુપજ્ઝાયકાદીનં ગહણં. પાપુણન્તિ હીતિ એત્થ હિ-સદ્દો યસ્મા-પદત્થે વત્તતિ. યસ્મા એત્તકેનાપિ ઉપજ્ઝાયાદીસુ સગારવો હોતિ, યસ્મા ચ એવરૂપં ઉપકારં લભિત્વા કુલપુત્તા ઉપ્પન્નં અનભિરતિં પટિવિનોદેત્વા સિક્ખાયો પરિપૂરેત્વા નિબ્બાનં પાપુણિસ્સન્તિ, તસ્મા એવરૂપો ઉપકારો કાતબ્બોતિ અત્થો.
2455-6. Kasmā pana evaṃ nahāpetabboti āha ‘‘ettakenāpī’’tiādi. Soti pabbajjāpekkho. Upajjhāyakādisūti ettha ādi-saddena ācariyasamānupajjhāyakādīnaṃ gahaṇaṃ. Pāpuṇanti hīti ettha hi-saddo yasmā-padatthe vattati. Yasmā ettakenāpi upajjhāyādīsu sagāravo hoti, yasmā ca evarūpaṃ upakāraṃ labhitvā kulaputtā uppannaṃ anabhiratiṃ paṭivinodetvā sikkhāyo paripūretvā nibbānaṃ pāpuṇissanti, tasmā evarūpo upakāro kātabboti attho.
૨૪૫૮. એકતોતિ સબ્બાનિ ચીવરાનિ એકતો કત્વા.
2458.Ekatoti sabbāni cīvarāni ekato katvā.
૨૪૫૯. અથાતિ અધિકારન્તરારમ્ભે નિપાતો. તસ્સ હત્થે અદત્વાપિ ઉપજ્ઝાયો વા આચરિયો વાપિ સયમેવ તં પબ્બજ્જાપેક્ખં અચ્છાદેતિ, વટ્ટતીતિ યોજના.
2459.Athāti adhikārantarārambhe nipāto. Tassa hatthe adatvāpi upajjhāyo vā ācariyo vāpi sayameva taṃ pabbajjāpekkhaṃ acchādeti, vaṭṭatīti yojanā.
૨૪૬૦. અદિન્નચીવરસ્સ અગ્ગહેતબ્બત્તા આહ ‘‘અપનેત્વા તતો સબ્બં, પુન દાતબ્બમેવ ત’’ન્તિ. તતોતિ તસ્સ સરીરતો. તન્તિ ચીવરં.
2460. Adinnacīvarassa aggahetabbattā āha ‘‘apanetvā tato sabbaṃ, puna dātabbameva ta’’nti. Tatoti tassa sarīrato. Tanti cīvaraṃ.
૨૪૬૧-૨. એતદેવ આહ ‘‘ભિક્ખુના’’તિઆદિના. અદિન્નં ન વટ્ટતીતિ એત્થ પબ્બજ્જા ન રુહતીતિ વદન્તિ. તસ્સેવ સન્તકં વાપિ ચીવરં અદિન્નં ન વટ્ટતિ અત્તસન્તકે આચરિયુપજ્ઝાયાનં અત્તનો સન્તકે ચીવરે કા કથા વત્તબ્બમેવ નત્થીતિ અત્થો. ભિક્ખૂતિ યે તત્થ સન્નિપતિતા. કારાપેત્વાન ઉક્કુટિન્તિ એત્થ સબ્બધાત્વત્થાનુગતો કરોતિ-સદ્દો ગહિતોતિ ઉક્કુટિકં નિસીદાપેત્વાતિ અત્થો ગહેતબ્બો, ‘‘ઉક્કુટિક’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪) અટ્ઠકથાપાઠો ગાથાબન્ધસુખત્થં ઇધ ક-કારલોપેન નિદ્દિટ્ઠો.
2461-2. Etadeva āha ‘‘bhikkhunā’’tiādinā. Adinnaṃ na vaṭṭatīti ettha pabbajjā na ruhatīti vadanti. Tasseva santakaṃ vāpi cīvaraṃ adinnaṃ na vaṭṭati attasantake ācariyupajjhāyānaṃ attano santake cīvare kā kathā vattabbameva natthīti attho. Bhikkhūti ye tattha sannipatitā. Kārāpetvāna ukkuṭinti ettha sabbadhātvatthānugato karoti-saddo gahitoti ukkuṭikaṃ nisīdāpetvāti attho gahetabbo, ‘‘ukkuṭika’’nti (mahāva. aṭṭha. 34) aṭṭhakathāpāṭho gāthābandhasukhatthaṃ idha ka-kāralopena niddiṭṭho.
૨૪૬૪. એકપદં વાપીતિ બુદ્ધમિચ્ચાદિકં એકમ્પિ વા પદં. એકક્ખરમ્પિ વાતિ બુકારાદિઅક્ખરેસુ એકમ્પિ વા અક્ખરં. પટિપાટિન્તિ ‘‘બુદ્ધ’’મિચ્ચાદિકં પદપન્તિં.
2464.Ekapadaṃvāpīti buddhamiccādikaṃ ekampi vā padaṃ. Ekakkharampi vāti bukārādiakkharesu ekampi vā akkharaṃ. Paṭipāṭinti ‘‘buddha’’miccādikaṃ padapantiṃ.
૨૪૬૫. અકત્તબ્બપ્પકારન્તરં દસ્સેતુમાહ ‘‘તિક્ખત્તું યદિ વા’’તિઆદિ. તથા સેસેસૂતિ યદિ વા ‘‘ધમ્મં સરણ’’ન્તિ તિક્ખત્તું દેતિ, ‘‘સઙ્ઘં સરણ’’ન્તિ યદિ વા તિક્ખત્તું દેતિ, એવમ્પિ તીણિ સરણાનિ અદિન્નાનેવ હોન્તિ.
2465. Akattabbappakārantaraṃ dassetumāha ‘‘tikkhattuṃ yadi vā’’tiādi. Tathā sesesūti yadi vā ‘‘dhammaṃ saraṇa’’nti tikkhattuṃ deti, ‘‘saṅghaṃ saraṇa’’nti yadi vā tikkhattuṃ deti, evampi tīṇi saraṇāni adinnāneva honti.
૨૪૬૬. અનુનાસિકન્તાનિ કત્વા દાતબ્બાનીતિ સમ્બન્ધો. અનુનાસિકન્તં કત્વા દાનકાલે અન્તરાવિચ્છેદં અકત્વા દાતબ્બાનીતિ દસ્સેતું ‘‘એકાબદ્ધાનિ વા પના’’તિ વુત્તં. વિચ્છિન્દિત્વા પદપટિપાટિતો મ-કારન્તં કત્વા દાનસમયે વિચ્છેદં કત્વા. મન્તાનીતિ ‘‘બુદ્ધં સરણં ઇચ્ચાદિના મ-કારન્તાનિ. ‘‘બુદ્ધં સરણં ગચ્છામી’’તિઆદિના નયેન નિગ્ગહિતન્તમેવ કત્વા ન દાતબ્બન્તિ ‘‘અથા’’તિ આહ.
2466. Anunāsikantāni katvā dātabbānīti sambandho. Anunāsikantaṃ katvā dānakāle antarāvicchedaṃ akatvā dātabbānīti dassetuṃ ‘‘ekābaddhāni vā panā’’ti vuttaṃ. Vicchinditvā padapaṭipāṭito ma-kārantaṃ katvā dānasamaye vicchedaṃ katvā. Mantānīti ‘‘buddhaṃ saraṇaṃ iccādinā ma-kārantāni. ‘‘Buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’tiādinā nayena niggahitantameva katvā na dātabbanti ‘‘athā’’ti āha.
૨૪૬૭. સુદ્ધિ નામ આચરિયસ્સ ઞત્તિયા, કમ્મવાચાય ચ ઉચ્ચારણવિસુદ્ધિ. પબ્બજ્જાતિ સામણેરસામણેરિપબ્બજ્જા. ઉભતોસુદ્ધિયા વિનાતિ ઉભતોસુદ્ધિં વિના આચરિયન્તેવાસીનં ઉભિન્નં તીસુ સરણત્તયદાનગ્ગહણેસુ ઉચ્ચારણસુદ્ધિં વિના, એકસ્સાપિ અક્ખરસ્સ વિપત્તિસબ્ભાવે ન હોતીતિ અત્થો.
2467.Suddhi nāma ācariyassa ñattiyā, kammavācāya ca uccāraṇavisuddhi. Pabbajjāti sāmaṇerasāmaṇeripabbajjā. Ubhatosuddhiyā vināti ubhatosuddhiṃ vinā ācariyantevāsīnaṃ ubhinnaṃ tīsu saraṇattayadānaggahaṇesu uccāraṇasuddhiṃ vinā, ekassāpi akkharassa vipattisabbhāve na hotīti attho.
૨૪૬૮-૯. ‘‘પબ્બજ્જાગુણમિચ્છતા’’તિ ઇદં ‘‘આચરિયેન, અન્તેવાસિકેના’’તિ પદદ્વયસ્સ વિસેસનં દટ્ઠબ્બં, અન્તેવાસિકસ્સ પબ્બજ્જાગુણં ઇચ્છન્તેન આચરિયેન, અત્તનો પબ્બજ્જાગુણં ઇચ્છન્તેન અન્તેવાસિકેન ચ બુ-દ્ધ-કારાદયો વણ્ણા બુ-કાર ધ-કારાદયો વણ્ણા અક્ખરા ઠાનકરણસમ્પદં કણ્ઠતાલુમુદ્ધદન્તઓટ્ઠનાસિકાભેદં ઠાનસમ્પદઞ્ચ અક્ખરુપ્પત્તિસાધકતમજિવ્હામજ્ઝાદિકરણસમ્પદઞ્ચ અહાપેન્તેન અપરિહાપેન્તેન વત્તબ્બાતિ યોજના. કસ્મા ઇદમેવ દળ્હં કત્વા વુત્તન્તિ આહ ‘‘એકવણ્ણવિનાસેના’’તિઆદિ. હિ-સદ્દો યસ્મા-પદત્થે, યસ્મા એકસ્સાપિ વણ્ણસ્સ વિનાસેન અનુચ્ચારણેન વા દુરુચ્ચારણેન વા પબ્બજ્જા ન રુહતિ, તસ્મા એવં વુત્તન્તિ અધિપ્પાયો.
2468-9.‘‘Pabbajjāguṇamicchatā’’ti idaṃ ‘‘ācariyena, antevāsikenā’’ti padadvayassa visesanaṃ daṭṭhabbaṃ, antevāsikassa pabbajjāguṇaṃ icchantena ācariyena, attano pabbajjāguṇaṃ icchantena antevāsikena ca bu-ddha-kārādayo vaṇṇā bu-kāra dha-kārādayo vaṇṇā akkharā ṭhānakaraṇasampadaṃ kaṇṭhatālumuddhadantaoṭṭhanāsikābhedaṃ ṭhānasampadañca akkharuppattisādhakatamajivhāmajjhādikaraṇasampadañca ahāpentena aparihāpentena vattabbāti yojanā. Kasmā idameva daḷhaṃ katvā vuttanti āha ‘‘ekavaṇṇavināsenā’’tiādi. Hi-saddo yasmā-padatthe, yasmā ekassāpi vaṇṇassa vināsena anuccāraṇena vā duruccāraṇena vā pabbajjā na ruhati, tasmā evaṃ vuttanti adhippāyo.
૨૪૭૦. યદિ સિદ્ધાતિ સાસઙ્કવચનેન ઉભતોઉચ્ચારણસુદ્ધિયા દુક્કરત્તં દીપેત્વા ‘‘અપ્પમત્તેહિ ભવિતબ્બ’’ન્તિ ઉભિન્નં આચરિયન્તેવાસિકાનં અનુસિટ્ઠિ દિન્ના હોતિ. સરણગમનતોવાતિ અવધારણેન સામણેરપબ્બજ્જા ઉપસમ્પદા વિય ઞત્તિચતુત્થેન કમ્મેન ન હોતિ, ઇદાનિપિ સરણગમનેનેવ સિજ્ઝતીતિ દીપેતિ. હિ-સદ્દો પસિદ્ધિયં. યથાહ –
2470.Yadi siddhāti sāsaṅkavacanena ubhatouccāraṇasuddhiyā dukkarattaṃ dīpetvā ‘‘appamattehi bhavitabba’’nti ubhinnaṃ ācariyantevāsikānaṃ anusiṭṭhi dinnā hoti. Saraṇagamanatovāti avadhāraṇena sāmaṇerapabbajjā upasampadā viya ñatticatutthena kammena na hoti, idānipi saraṇagamaneneva sijjhatīti dīpeti. Hi-saddo pasiddhiyaṃ. Yathāha –
‘‘યસ્મા સરણગમનેન ઉપસમ્પદા પરતો પટિક્ખિત્તા, તસ્મા સા એતરહિ સરણગમનમત્તેનેવ ન રુહતિ. સામણેરસ્સ પબ્બજ્જા પન યસ્મા પરતોપિ ‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઇમેહિ તીહિ સરણગમનેહિ સામણેરપબ્બજ્જ’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૦૫) અનુઞ્ઞાતા એવ, તસ્મા સા એતરહિપિ સરણગમનમત્તેનેવ રુહતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૪).
‘‘Yasmā saraṇagamanena upasampadā parato paṭikkhittā, tasmā sā etarahi saraṇagamanamatteneva na ruhati. Sāmaṇerassa pabbajjā pana yasmā paratopi ‘anujānāmi, bhikkhave, imehi tīhi saraṇagamanehi sāmaṇerapabbajja’nti (mahāva. 105) anuññātā eva, tasmā sā etarahipi saraṇagamanamatteneva ruhatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 34).
સરણગમનતો એવ પબ્બજ્જા યદિપિ કિઞ્ચાપિ સિદ્ધા નિપ્ફન્ના, તથાપિ અસ્સ સામણેરસ્સ ‘‘ઇદઞ્ચિદઞ્ચ મયા પૂરેતબ્બં સીલ’’ન્તિ ઞત્વા પરિપૂરણત્થાય ભિક્ખુના દસ સીલાનિ દાતબ્બાનીતિ યોજના. યથાહ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, સામણેરાનં દસ સિક્ખાપદાનિ, તેસુ ચ સામણેરેહિ સિક્ખિતું. પાણાતિપાતા વેરમણી’’તિઆદિ (મહાવ॰ ૧૦૬).
Saraṇagamanato eva pabbajjā yadipi kiñcāpi siddhā nipphannā, tathāpi assa sāmaṇerassa ‘‘idañcidañca mayā pūretabbaṃ sīla’’nti ñatvā paripūraṇatthāya bhikkhunā dasa sīlāni dātabbānīti yojanā. Yathāha ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sāmaṇerānaṃ dasa sikkhāpadāni, tesu ca sāmaṇerehi sikkhituṃ. Pāṇātipātā veramaṇī’’tiādi (mahāva. 106).
પબ્બજ્જાકથાવણ્ણના.
Pabbajjākathāvaṇṇanā.
૨૪૭૧. ઉપજ્ઝાયન્તિ વજ્જાવજ્જે ઉપનિજ્ઝાયતીતિ ઉપજ્ઝાયો, તં, ભગવતા વુત્તેહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો પરિપુણ્ણદસવસ્સો પુગ્ગલો. નિવાસેત્વા ચ પારુપિત્વા ચ સિરસિ અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા અત્તનો અભિમુખે ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા ‘‘ઉપજ્ઝાયો મે, ભન્તે, હોહી’’તિ તિક્ખત્તું વત્વા આયાચનાય કતાય ‘‘સાહુ, લહુ, ઓપાયિકં, પટિરૂપં, પાસાદિકેન સમ્પાદેહી’’તિ ઇમેસુ પઞ્ચસુ પદેસુ અઞ્ઞતરં કાયેન વા વાચાય વા ઉભયેન વા વિઞ્ઞાપેત્વા તસ્મિં સમ્પટિચ્છિતે પિતુટ્ઠાને ઠત્વા અત્રજમિવ તં ગહેત્વા વજ્જાવજ્જં ઉપપરિક્ખિત્વા દોસેન નિગ્ગણ્હિત્વા સદ્ધિવિહારિકે સિક્ખાપેન્તો ઉપજ્ઝાયો નામ.
2471.Upajjhāyanti vajjāvajje upanijjhāyatīti upajjhāyo, taṃ, bhagavatā vuttehi aṅgehi samannāgato paripuṇṇadasavasso puggalo. Nivāsetvā ca pārupitvā ca sirasi añjaliṃ paggahetvā attano abhimukhe ukkuṭikaṃ nisīditvā ‘‘upajjhāyo me, bhante, hohī’’ti tikkhattuṃ vatvā āyācanāya katāya ‘‘sāhu, lahu, opāyikaṃ, paṭirūpaṃ, pāsādikena sampādehī’’ti imesu pañcasu padesu aññataraṃ kāyena vā vācāya vā ubhayena vā viññāpetvā tasmiṃ sampaṭicchite pituṭṭhāne ṭhatvā atrajamiva taṃ gahetvā vajjāvajjaṃ upaparikkhitvā dosena niggaṇhitvā saddhivihārike sikkhāpento upajjhāyo nāma.
વિજ્જાસિપ્પં, આચારસમાચારં વા સિક્ખિતુકામેહિ આદરેન ચરિતબ્બો ઉપટ્ઠાતબ્બોતિ આચરિયો, તં, ઉપજ્ઝાયે વુત્તલક્ખણસમન્નાગતોયેવ પુગ્ગલો. વુત્તનયેનેવ નિસીદિત્વા ‘‘આચરિયો મે, ભન્તે, હોહિ, આયસ્મતો નિસ્સાય વચ્છામી’’તિ તિક્ખત્તું વત્વા આયાચનાય કતાય ‘‘સાહૂ’’તિઆદીસુ પઞ્ચસુ અઞ્ઞતરં વત્વા તસ્મિં સમ્પટિચ્છિતે પિતુટ્ઠાને ઠત્વા પુત્તટ્ઠાનિયં અન્તેવાસિં સિક્ખાપેન્તો આચરિયો નામ.
Vijjāsippaṃ, ācārasamācāraṃ vā sikkhitukāmehi ādarena caritabbo upaṭṭhātabboti ācariyo, taṃ, upajjhāye vuttalakkhaṇasamannāgatoyeva puggalo. Vuttanayeneva nisīditvā ‘‘ācariyo me, bhante, hohi, āyasmato nissāya vacchāmī’’ti tikkhattuṃ vatvā āyācanāya katāya ‘‘sāhū’’tiādīsu pañcasu aññataraṃ vatvā tasmiṃ sampaṭicchite pituṭṭhāne ṭhatvā puttaṭṭhāniyaṃ antevāsiṃ sikkhāpento ācariyo nāma.
એત્થ ચ સાહૂતિ સાધુ. લહૂતિ અગરુ, મમ તુય્હં ઉપજ્ઝાયભાવે ભારિયં નત્થીતિ અત્થો. ઓપાયિકન્તિ ઉપાયપટિસંયુત્તં, તં ઉપજ્ઝાયગ્ગહણં ઇમિના ઉપાયેન ત્વં મે ઇતો પટ્ઠાય ભારો જાતોસીતિ વુત્તં હોતિ. પટિરૂપન્તિ અનુરૂપં તે ઉપજ્ઝાયગ્ગહણન્તિ અત્થો. પાસાદિકેનાતિ પસાદાવહેન કાયવચીપયોગેન. સમ્પાદેહીતિ તિવિધં સિક્ખં નિપ્ફાદેહીતિ અત્થો. કાયેન વાતિ હત્થમુદ્દાદિં દસ્સેન્તો કાયેન વા. નામવિસેસં વિના પૂરેતબ્બવત્તાનં સમતાય ઉભોપિ એકતો વુત્તા.
Ettha ca sāhūti sādhu. Lahūti agaru, mama tuyhaṃ upajjhāyabhāve bhāriyaṃ natthīti attho. Opāyikanti upāyapaṭisaṃyuttaṃ, taṃ upajjhāyaggahaṇaṃ iminā upāyena tvaṃ me ito paṭṭhāya bhāro jātosīti vuttaṃ hoti. Paṭirūpanti anurūpaṃ te upajjhāyaggahaṇanti attho. Pāsādikenāti pasādāvahena kāyavacīpayogena. Sampādehīti tividhaṃ sikkhaṃ nipphādehīti attho. Kāyena vāti hatthamuddādiṃ dassento kāyena vā. Nāmavisesaṃ vinā pūretabbavattānaṃ samatāya ubhopi ekato vuttā.
એતાનિ વત્તાનિ ઉપજ્ઝાયસ્સ સદ્ધિવિહારિકેન, આચરિયસ્સ અન્તેવાસિકેનાપિ એવમેવ કાતબ્બાનેવાતિ. વસતાતિ વસન્તેન. પિયસીલેનાતિ પિયં સીલમેતસ્સાતિ પિયસીલો, તેન, સીલં પરિપૂરિતુકામેનાતિ વુત્તં હોતિ.
Etāni vattāni upajjhāyassa saddhivihārikena, ācariyassa antevāsikenāpi evameva kātabbānevāti. Vasatāti vasantena. Piyasīlenāti piyaṃ sīlametassāti piyasīlo, tena, sīlaṃ paripūritukāmenāti vuttaṃ hoti.
૨૪૭૨-૩. આસનં પઞ્ઞપેતબ્બન્તિ એત્થ ‘‘કાલસ્સેવ વુટ્ઠાય ઉપાહના ઓમુઞ્ચિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા’’તિ (મહાવ॰ ૬૬) વુત્તા પુબ્બકિરિયા વત્તબ્બા. આસનં પઞ્ઞપેતબ્બન્તિ દન્તકટ્ઠખાદનટ્ઠાનં સમ્મજ્જિત્વા નિસીદનત્થાય આસનં પઞ્ઞપેતબ્બં. ઇમિના ચ યાગુપાનટ્ઠાનાદીસુપિ આસનાનિ પઞ્ઞપેતબ્બાનેવાતિ દસ્સિતં હોતિ.
2472-3.Āsanaṃ paññapetabbanti ettha ‘‘kālasseva vuṭṭhāya upāhanā omuñcitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā’’ti (mahāva. 66) vuttā pubbakiriyā vattabbā. Āsanaṃ paññapetabbanti dantakaṭṭhakhādanaṭṭhānaṃ sammajjitvā nisīdanatthāya āsanaṃ paññapetabbaṃ. Iminā ca yāgupānaṭṭhānādīsupi āsanāni paññapetabbānevāti dassitaṃ hoti.
દન્તકટ્ઠં દાતબ્બન્તિ મહન્તં, મજ્ઝિમં, ખુદ્દકન્તિ તીણિ દન્તકટ્ઠાનિ ઉપનેત્વા તતો યં તીણિ દિવસાનિ ગણ્હાતિ, ચતુત્થદિવસતો પટ્ઠાય તાદિસમેવ દાતબ્બં. સચે અનિયમં કત્વા યં વા તં વા ગણ્હાતિ, અથ યાદિસં લભતિ, તાદિસં દાતબ્બં.
Dantakaṭṭhaṃ dātabbanti mahantaṃ, majjhimaṃ, khuddakanti tīṇi dantakaṭṭhāni upanetvā tato yaṃ tīṇi divasāni gaṇhāti, catutthadivasato paṭṭhāya tādisameva dātabbaṃ. Sace aniyamaṃ katvā yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti, atha yādisaṃ labhati, tādisaṃ dātabbaṃ.
મુખોદકં દાતબ્બન્તિ મુખધોવનોદકં મુખોદકન્તિ મજ્ઝેપદલોપીસમાસો, તં દેન્તેન સીતઞ્ચ ઉણ્હઞ્ચ ઉદકં ઉપનેત્વા તતો યં તીણિ દિવસાનિ વળઞ્જેતિ, ચતુત્થદિવસતો પટ્ઠાય તાદિસમેવ મુખધોવનોદકં દાતબ્બં. સચે અનિયમં કત્વા યં વા તં વા ગણ્હાતિ, અથ યાદિસં લભતિ, તાદિસં દાતબ્બં. સચે દુવિધમ્પિ વળઞ્જેતિ, દુવિધમ્પિ ઉપનેતબ્બં. ‘‘મુખોદકં મુખધોવનટ્ઠાને ઠપેત્વા અવસેસટ્ઠાનાનિ સમ્મજ્જિતબ્બાનિ. સમ્મજ્જન્તેન ચ વચ્ચકુટિતો પટ્ઠાય સમ્મજ્જિતબ્બં. થેરે વચ્ચકુટિં ગતે પરિવેણં સમ્મજ્જિતબ્બં, એવં પરિવેણં અસુઞ્ઞં હોતી’’તિ અટ્ઠકથાયં (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૬૪ અત્થતો સમાનં) વુત્તનયેનેવ સમ્મજ્જિતબ્બં.
Mukhodakaṃ dātabbanti mukhadhovanodakaṃ mukhodakanti majjhepadalopīsamāso, taṃ dentena sītañca uṇhañca udakaṃ upanetvā tato yaṃ tīṇi divasāni vaḷañjeti, catutthadivasato paṭṭhāya tādisameva mukhadhovanodakaṃ dātabbaṃ. Sace aniyamaṃ katvā yaṃ vā taṃ vā gaṇhāti, atha yādisaṃ labhati, tādisaṃ dātabbaṃ. Sace duvidhampi vaḷañjeti, duvidhampi upanetabbaṃ. ‘‘Mukhodakaṃ mukhadhovanaṭṭhāne ṭhapetvā avasesaṭṭhānāni sammajjitabbāni. Sammajjantena ca vaccakuṭito paṭṭhāya sammajjitabbaṃ. There vaccakuṭiṃ gate pariveṇaṃ sammajjitabbaṃ, evaṃ pariveṇaṃ asuññaṃ hotī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 64 atthato samānaṃ) vuttanayeneva sammajjitabbaṃ.
તતો ઉત્તરિં કત્તબ્બં દસ્સેતુમાહ ‘‘તસ્સ કાલેના’’તિઆદિ. તસ્સાતિ ઉપજ્ઝાયસ્સ વા આચરિયસ્સ વા. કાલેનાતિ યાગુપાનકાલે. ઇધાપિ ‘‘આસનં પઞ્ઞપેતબ્બ’’ન્તિ સેસો. યથાહ ‘‘થેરે વચ્ચકુટિતો અનિક્ખન્તેયેવ આસનં પઞ્ઞપેતબ્બં. સરીરકિચ્ચં કત્વા આગન્ત્વા તસ્મિં નિસિન્નસ્સ ‘સચે યાગુ હોતી’તિઆદિના નયેન વુત્તં વત્તં કાતબ્બ’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૬૪).
Tato uttariṃ kattabbaṃ dassetumāha ‘‘tassa kālenā’’tiādi. Tassāti upajjhāyassa vā ācariyassa vā. Kālenāti yāgupānakāle. Idhāpi ‘‘āsanaṃ paññapetabba’’nti seso. Yathāha ‘‘there vaccakuṭito anikkhanteyeva āsanaṃ paññapetabbaṃ. Sarīrakiccaṃ katvā āgantvā tasmiṃ nisinnassa ‘sace yāgu hotī’tiādinā nayena vuttaṃ vattaṃ kātabba’’nti (mahāva. aṭṭha. 64).
યાગુ તસ્સુપનેતબ્બાતિ એત્થ ‘‘ભાજનં ધોવિત્વા’’તિ સેસો. યથાહ – ‘‘ભાજનં ધોવિત્વા યાગુ ઉપનામેતબ્બા’’તિ (મહાવ॰ ૬૬). સઙ્ઘતો વાતિ સલાકાદિવસેન સઙ્ઘતો લબ્ભમાના વા. કુલતોપિ વાતિ ઉપાસકાદિકુલતો વા.
Yāgu tassupanetabbāti ettha ‘‘bhājanaṃ dhovitvā’’ti seso. Yathāha – ‘‘bhājanaṃ dhovitvā yāgu upanāmetabbā’’ti (mahāva. 66). Saṅghato vāti salākādivasena saṅghato labbhamānā vā. Kulatopi vāti upāsakādikulato vā.
‘‘પત્તે વત્તઞ્ચ કાતબ્બ’’ન્તિ ઇદં ‘‘યાગું પીતસ્સ ઉદકં દત્વા ભાજનં પટિગ્ગહેત્વા નીચં કત્વા સાધુકં અપ્પટિઘંસન્તેન ધોવિત્વા પટિસામેતબ્બં, ઉપજ્ઝાયમ્હિ વુટ્ઠિતે આસનં ઉદ્ધરિતબ્બં . સચે સો દેસો ઉક્લાપો હોતિ, સો દેસો સમ્મજ્જિતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ ૬૬) આગતવત્તં સન્ધાયાહ. દિવા ભુત્તપત્તેપિ કાતબ્બં એતેનેવ દસ્સિતં હોતિ.
‘‘Patte vattañca kātabba’’nti idaṃ ‘‘yāguṃ pītassa udakaṃ datvā bhājanaṃ paṭiggahetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena dhovitvā paṭisāmetabbaṃ, upajjhāyamhi vuṭṭhite āsanaṃ uddharitabbaṃ . Sace so deso uklāpo hoti, so deso sammajjitabbo’’ti (mahāva. 66) āgatavattaṃ sandhāyāha. Divā bhuttapattepi kātabbaṃ eteneva dassitaṃ hoti.
વત્તં ‘‘ગામપ્પવેસને’’તિ ઇદં ‘‘સચે ઉપજ્ઝાયો ગામં પવિસિતુકામો હોતિ, નિવાસનં દાતબ્બં, પટિનિવાસનં પટિગ્ગહેતબ્બ’’ન્તિઆદિનયપ્પવત્તં (મહાવ॰ ૬૬) વત્તં સન્ધાયાહ. ‘‘કાતબ્બ’’ન્તિ ઇદં સબ્બપદેહિ યોજેતબ્બં.
Vattaṃ ‘‘gāmappavesane’’ti idaṃ ‘‘sace upajjhāyo gāmaṃ pavisitukāmo hoti, nivāsanaṃ dātabbaṃ, paṭinivāsanaṃ paṭiggahetabba’’ntiādinayappavattaṃ (mahāva. 66) vattaṃ sandhāyāha. ‘‘Kātabba’’nti idaṃ sabbapadehi yojetabbaṃ.
૨૪૭૪. ચીવરે યાનિ વત્તાનીતિ ગામં પવિસિતુકામસ્સ ચીવરદાને, પટિનિવત્તસ્સ ચીવરગ્ગહણસઙ્ઘરણપટિસામનેસુ મહેસિના યાનિ વત્તાનિ વુત્તાનિ, તાનિ ચ કાતબ્બાનિ. સેનાસને તથાતિ ‘‘યસ્મિં વિહારે ઉપજ્ઝાયો વિહરતી’’તિઆદિના (મહાવ॰ ૬૬) વુત્તનયેન ‘‘સેનાસને કત્તબ્બ’’ન્તિ દસ્સિતં સેનાસનવત્તઞ્ચ.
2474.Cīvare yāni vattānīti gāmaṃ pavisitukāmassa cīvaradāne, paṭinivattassa cīvaraggahaṇasaṅgharaṇapaṭisāmanesu mahesinā yāni vattāni vuttāni, tāni ca kātabbāni. Senāsane tathāti ‘‘yasmiṃ vihāre upajjhāyo viharatī’’tiādinā (mahāva. 66) vuttanayena ‘‘senāsane kattabba’’nti dassitaṃ senāsanavattañca.
પાદપીઠકથલિકાદીસુ તથાતિ યોજના. ઉપજ્ઝાયે ગામતો પટિનિવત્તે ચ જન્તાઘરે ચ ‘‘પાદોદકં પાદપીઠં પાદકથલિકં ઉપનિક્ખિપિતબ્બ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૬૬) એવમાગતં વત્તઞ્ચ કાતબ્બં. આદિ-સદ્દેન ‘‘ઉપજ્ઝાયો પાનીયેન પુચ્છિતબ્બો’’તિઆદિવત્તં (મહાવ॰ ૬૬) સઙ્ગણ્હાતિ.
Pādapīṭhakathalikādīsu tathāti yojanā. Upajjhāye gāmato paṭinivatte ca jantāghare ca ‘‘pādodakaṃ pādapīṭhaṃ pādakathalikaṃ upanikkhipitabba’’nti (mahāva. 66) evamāgataṃ vattañca kātabbaṃ. Ādi-saddena ‘‘upajjhāyo pānīyena pucchitabbo’’tiādivattaṃ (mahāva. 66) saṅgaṇhāti.
૨૪૭૫. એવં સબ્બત્થ વત્તેસુ પાટિયેક્કં દસ્સિયમાનેસુ પપઞ્ચોતિ ખન્ધકં ઓલોકેત્વા સુખગ્ગહણત્થાય ગણનં દસ્સેતુકામો આહ ‘‘એવમાદીની’’તિઆદિ. રોગતો વુટ્ઠાનાગમનન્તાનીતિ આચરિયુપજ્ઝાયાનં રોગતો વુટ્ઠાનાગમનપરિયોસાનાનિ. સત્તતિંસસતં સિયુન્તિ સત્તતિંસાધિકસતવત્તાનીતિ અત્થો.
2475. Evaṃ sabbattha vattesu pāṭiyekkaṃ dassiyamānesu papañcoti khandhakaṃ oloketvā sukhaggahaṇatthāya gaṇanaṃ dassetukāmo āha ‘‘evamādīnī’’tiādi. Rogato vuṭṭhānāgamanantānīti ācariyupajjhāyānaṃ rogato vuṭṭhānāgamanapariyosānāni. Sattatiṃsasataṃ siyunti sattatiṃsādhikasatavattānīti attho.
તાનિ પન વત્તાનિ ખન્ધકપાળિયા (મહાવ॰ ૬૬) આગતક્કમેન એવં યથાવુત્તગણનાય સમાનેતબ્બાનિ – દન્તકટ્ઠદાનં, મુખોદકદાનં, આસનપઞ્ઞાપનં, સચે યાગુ હોતિ, ભાજનં ધોવિત્વા યાગુયા ઉપનામનં, યાગું પીતસ્સ ઉદકં દત્વા ભાજનં પટિગ્ગહેત્વા નીચં કત્વા સાધુકં અપ્પટિઘંસન્તેન ધોવિત્વા પટિસામનં, ઉપજ્ઝાયમ્હિ વુટ્ઠિતે આસનસ્સ ઉદ્ધરણં, સચે સો દેસો ઉક્લાપો હોતિ, તસ્સ સમ્મજ્જનં, સચે ઉપજ્ઝાયો ગામં પવિસિતુકામો હોતિ, તસ્સ નિવાસનદાનં, પટિનિવાસનપટિગ્ગહણં, કાયબન્ધનદાનં, સગુણં કત્વા સઙ્ઘાટિદાનં, ધોવિત્વા સોદકપત્તસ્સ દાનં, સચે ઉપજ્ઝાયો પચ્છાસમણં આકઙ્ખતિ, તિમણ્ડલં પટિચ્છાદેન્તેન પરિમણ્ડલં નિવાસેત્વા કાયબન્ધનં બન્ધિત્વા સગુણં કત્વા સઙ્ઘાટિયો પારુપિત્વા ગણ્ઠિકં પરિમુઞ્ચિત્વા ધોવિત્વા પત્તં ગહેત્વા ઉપજ્ઝાયસ્સ પચ્છાસમણેન ગમનં, નાતિદૂરનચ્ચાસન્ને ગમનં, પત્તપરિયાપન્નસ્સ પટિગ્ગહણં, ન ઉપજ્ઝાયસ્સ ભણમાનસ્સ અન્તરન્તરા કથાઓપાતનં, ઉપજ્ઝાયસ્સ આપત્તિસામન્તા ભણમાનસ્સ ચ નિવારણં, નિવત્તન્તેન પઠમતરં આગન્ત્વા આસનપઞ્ઞાપનં, પાદોદકપાદપીઠપાદકથલિકાનં ઉપનિક્ખિપનં, પચ્ચુગ્ગન્ત્વા પત્તચીવરપટિગ્ગહણં, પટિનિવાસનદાનં, નિવાસનપટિગ્ગહણં, સચે ચીવરં સિન્નં હોતિ, મુહુત્તં ઉણ્હે ઓતાપનં, નેવ ઉણ્હે ચીવરસ્સ નિદહનં, મજ્ઝે યથા ભઙ્ગો ન હોતિ, એવં ચતુરઙ્ગુલં કણ્ણં ઉસ્સારેત્વા ચીવરસ્સ સઙ્ઘરણં, ઓભોગે કાયબન્ધનસ્સ કરણં, સચે પિણ્ડપાતો હોતિ, ઉપજ્ઝાયો ચ ભુઞ્જિતુકામો હોતિ, ઉદકં દત્વા પિણ્ડપાતસ્સ ઉપનામનં, ઉપજ્ઝાયસ્સ પાનીયેન પુચ્છનં, ભુત્તાવિસ્સ ઉદકં દત્વા પત્તં પટિગ્ગહેત્વા નીચં કત્વા સાધુકં અપ્પટિઘંસન્તેન ધોવિત્વા વોદકં કત્વા મુહુત્તં ઉણ્હે ઓતાપનં, ન ચ ઉણ્હે પત્તસ્સ નિદહનં, પત્તચીવરં નિક્ખિપિતબ્બં –
Tāni pana vattāni khandhakapāḷiyā (mahāva. 66) āgatakkamena evaṃ yathāvuttagaṇanāya samānetabbāni – dantakaṭṭhadānaṃ, mukhodakadānaṃ, āsanapaññāpanaṃ, sace yāgu hoti, bhājanaṃ dhovitvā yāguyā upanāmanaṃ, yāguṃ pītassa udakaṃ datvā bhājanaṃ paṭiggahetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena dhovitvā paṭisāmanaṃ, upajjhāyamhi vuṭṭhite āsanassa uddharaṇaṃ, sace so deso uklāpo hoti, tassa sammajjanaṃ, sace upajjhāyo gāmaṃ pavisitukāmo hoti, tassa nivāsanadānaṃ, paṭinivāsanapaṭiggahaṇaṃ, kāyabandhanadānaṃ, saguṇaṃ katvā saṅghāṭidānaṃ, dhovitvā sodakapattassa dānaṃ, sace upajjhāyo pacchāsamaṇaṃ ākaṅkhati, timaṇḍalaṃ paṭicchādentena parimaṇḍalaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā saguṇaṃ katvā saṅghāṭiyo pārupitvā gaṇṭhikaṃ parimuñcitvā dhovitvā pattaṃ gahetvā upajjhāyassa pacchāsamaṇena gamanaṃ, nātidūranaccāsanne gamanaṃ, pattapariyāpannassa paṭiggahaṇaṃ, na upajjhāyassa bhaṇamānassa antarantarā kathāopātanaṃ, upajjhāyassa āpattisāmantā bhaṇamānassa ca nivāraṇaṃ, nivattantena paṭhamataraṃ āgantvā āsanapaññāpanaṃ, pādodakapādapīṭhapādakathalikānaṃ upanikkhipanaṃ, paccuggantvā pattacīvarapaṭiggahaṇaṃ, paṭinivāsanadānaṃ, nivāsanapaṭiggahaṇaṃ, sace cīvaraṃ sinnaṃ hoti, muhuttaṃ uṇhe otāpanaṃ, neva uṇhe cīvarassa nidahanaṃ, majjhe yathā bhaṅgo na hoti, evaṃ caturaṅgulaṃ kaṇṇaṃ ussāretvā cīvarassa saṅgharaṇaṃ, obhoge kāyabandhanassa karaṇaṃ, sace piṇḍapāto hoti, upajjhāyo ca bhuñjitukāmo hoti, udakaṃ datvā piṇḍapātassa upanāmanaṃ, upajjhāyassa pānīyena pucchanaṃ, bhuttāvissa udakaṃ datvā pattaṃ paṭiggahetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena dhovitvā vodakaṃ katvā muhuttaṃ uṇhe otāpanaṃ, na ca uṇhe pattassa nidahanaṃ, pattacīvaraṃ nikkhipitabbaṃ –
પત્તં નિક્ખિપન્તેન એકેન હત્થેન પત્તં ગહેત્વા એકેન હત્થેન હેટ્ઠામઞ્ચં વા હેટ્ઠાપીઠં વા પરામસિત્વા પત્તસ્સ નિક્ખિપનં, ન ચ અનન્તરહિતાય ભૂમિયા પત્તસ્સ નિક્ખિપનં, ચીવરં નિક્ખિપન્તેન એકેન હત્થેન ચીવરં ગહેત્વા એકેન હત્થેન ચીવરવંસં વા ચીવરરજ્જું વા પમજ્જિત્વા પારતો અન્તં ઓરતો ભોગં કત્વા ચીવરસ્સ નિક્ખિપનં, ઉપજ્ઝાયમ્હિ વુટ્ઠિતે આસનસ્સ ઉદ્ધરણં, પાદોદકપાદપીઠપાદકથલિકાનં પટિસામનં, સચે સો દેસો ઉક્લાપો હોતિ, તસ્સ સમ્મજ્જનં, સચે ઉપજ્ઝાયો ન્હાયિતુકામો હોતિ, ન્હાનસ્સ પટિયાદનં, સચે સીતેન અત્થો હોતિ, સીતસ્સ સચે ઉણ્હેન અત્થો હોતિ, ઉણ્હસ્સ પટિયાદનં, સચે ઉપજ્ઝાયો જન્તાઘરં પવિસિતુકામો હોતિ, ચુણ્ણસ્સ સન્નયનં, મત્તિકાતેમનં, જન્તાઘરપીઠં આદાય ઉપજ્ઝાયસ્સ પિટ્ઠિતો પિટ્ઠિતો ગન્ત્વા જન્તાઘરપીઠં દત્વા ચીવરં પટિગ્ગહેત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, ચુણ્ણદાનં, મત્તિકાદાનં, સચે ઉસ્સહતિ, જન્તાઘરં પવિસિતબ્બં –
Pattaṃ nikkhipantena ekena hatthena pattaṃ gahetvā ekena hatthena heṭṭhāmañcaṃ vā heṭṭhāpīṭhaṃ vā parāmasitvā pattassa nikkhipanaṃ, na ca anantarahitāya bhūmiyā pattassa nikkhipanaṃ, cīvaraṃ nikkhipantena ekena hatthena cīvaraṃ gahetvā ekena hatthena cīvaravaṃsaṃ vā cīvararajjuṃ vā pamajjitvā pārato antaṃ orato bhogaṃ katvā cīvarassa nikkhipanaṃ, upajjhāyamhi vuṭṭhite āsanassa uddharaṇaṃ, pādodakapādapīṭhapādakathalikānaṃ paṭisāmanaṃ, sace so deso uklāpo hoti, tassa sammajjanaṃ, sace upajjhāyo nhāyitukāmo hoti, nhānassa paṭiyādanaṃ, sace sītena attho hoti, sītassa sace uṇhena attho hoti, uṇhassa paṭiyādanaṃ, sace upajjhāyo jantāgharaṃ pavisitukāmo hoti, cuṇṇassa sannayanaṃ, mattikātemanaṃ, jantāgharapīṭhaṃ ādāya upajjhāyassa piṭṭhito piṭṭhito gantvā jantāgharapīṭhaṃ datvā cīvaraṃ paṭiggahetvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, cuṇṇadānaṃ, mattikādānaṃ, sace ussahati, jantāgharaṃ pavisitabbaṃ –
જન્તાઘરં પવિસન્તેન મત્તિકાય મુખં મક્ખેત્વા પુરતો ચ પચ્છતો ચ પટિચ્છાદેત્વા જન્તાઘરપ્પવેસો, ન થેરાનં ભિક્ખૂનં અનુપખજ્જ નિસીદનં, ન નવાનં ભિક્ખૂનં આસનેન પટિબાહનં, જન્તાઘરે ઉપજ્ઝાયસ્સ પરિકમ્મસ્સ કરણં, જન્તાઘરા નિક્ખમન્તેન જન્તાઘરપીઠં આદાય પુરતો ચ પચ્છતો ચ પટિચ્છાદેત્વા જન્તાઘરા નિક્ખમનં, ઉદકેપિ ઉપજ્ઝાયસ્સ પરિકમ્મકરણં, ન્હાતેન પઠમતરં ઉત્તરિત્વા અત્તનો ગત્તં વોદકં કત્વા નિવાસેત્વા ઉપજ્ઝાયસ્સ ગત્તતો ઉદકસ્સ પમજ્જનં, નિવાસનદાનં, સઙ્ઘાટિદાનં, જન્તાઘરપીઠં આદાય પઠમતરં આગન્ત્વા આસનસ્સ પઞ્ઞાપનં, પાદોદકપાદપીઠપાદકથલિકાનં ઉપનિક્ખિપનં, ઉપજ્ઝાયસ્સ પાનીયેન પુચ્છનં, સચે ઉદ્દિસાપેતુકામો હોતિ, ઉદ્દિસાપનં, સચે પરિપુચ્છિતુકામો હોતિ, પરિપુચ્છનં, યસ્મિં વિહારે ઉપજ્ઝાયો વિહરતિ, સચે સો વિહારો ઉક્લાપો હોતિ, સચે ઉસ્સહતિ, તસ્સ સોધનં, વિહારં સોધેન્તેન પઠમં પત્તચીવરસ્સ નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, નિસીદનપચ્ચત્થરણસ્સ નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, ભિસિબિબ્બોહનસ્સ નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, મઞ્ચસ્સ નીચં કત્વા સાધુકં અપ્પટિઘંસન્તેન અસઙ્ઘટ્ટેન્તેન કવાટપીઠં નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, પીઠસ્સ નીચં કત્વા સાધુકં અપ્પટિઘંસન્તેન અસઙ્ઘટ્ટેન્તેન કવાટપીઠં નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, મઞ્ચપટિપાદકાનં નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, ખેળમલ્લકસ્સ નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, અપસ્સેનફલકસ્સ નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં, ભૂમત્થરણસ્સ યથાપઞ્ઞત્તસ્સ સલ્લક્ખેત્વા નીહરિત્વા એકમન્તં નિક્ખિપનં , સચે વિહારે સન્તાનકં હોતિ, ઉલ્લોકા પઠમં ઓહારણં, આલોકસન્ધિકણ્ણભાગાનં પમજ્જનં, સચે ગેરુકપરિકમ્મકતા ભિત્તિ કણ્ણકિતા હોતિ, ચોળકં તેમેત્વા પીળેત્વા પમજ્જનં, સચે કાળવણ્ણકતા ભૂમિ કણ્ણકિતા હોતિ, ચોળકં તેમેત્વા પીળેત્વા પમજ્જનં, સચે અકતા હોતિ ભૂમિ, ઉદકેન પરિપ્ફોસિત્વા પમજ્જનં ‘‘મા વિહારો રજેન ઉહઞ્ઞી’’તિ, સઙ્કારં વિચિનિત્વા એકમન્તં છડ્ડનં, ભૂમત્થરણસ્સ ઓતાપેત્વા સોધેત્વા પપ્ફોટેત્વા અતિહરિત્વા યથાપઞ્ઞત્તં પઞ્ઞાપનં, મઞ્ચપટિપાદકાનં ઓતાપેત્વા પમજ્જિત્વા અતિહરિત્વા યથાટ્ઠાને ઠપનં, મઞ્ચસ્સ ઓતાપેત્વા સોધેત્વા પપ્ફોટેત્વા નીચં કત્વા સાધુકં અપ્પટિઘંસન્તેન અસઙ્ઘટ્ટેન્તેન કવાટપીઠં અતિહરિત્વા યથાપઞ્ઞત્તં પઞ્ઞાપનં, પીઠસ્સ ઓતાપેત્વા સોધેત્વા પપ્ફોટેત્વા નીચં કત્વા સાધુકં અપ્પટિઘંસન્તેન અસઙ્ઘટ્ટેન્તેન કવાટપીઠં અતિહરિત્વા યથાપઞ્ઞત્તં પઞ્ઞાપનં, ભિસિબિબ્બોહનસ્સ ઓતાપેત્વા સોધેત્વા પપ્ફોટેત્વા અતિહરિત્વા યથાપઞ્ઞત્તં પઞ્ઞાપનં, નિસીદનપચ્ચત્થરણસ્સ ઓતાપેત્વા સોધેત્વા પપ્ફોટેત્વા અતિહરિત્વા યથાપઞ્ઞત્તં પઞ્ઞાપનં, ખેળમલ્લકસ્સ ઓતાપેત્વા પમજ્જિત્વા અતિહરિત્વા યથાટ્ઠાને ઠપનં, અપસ્સેનફલકસ્સ ઓતાપેત્વા પમજ્જિત્વા અતિહરિત્વા યથાટ્ઠાને ઠપનં, પત્તચીવરં નિક્ખિપિતબ્બં –
Jantāgharaṃ pavisantena mattikāya mukhaṃ makkhetvā purato ca pacchato ca paṭicchādetvā jantāgharappaveso, na therānaṃ bhikkhūnaṃ anupakhajja nisīdanaṃ, na navānaṃ bhikkhūnaṃ āsanena paṭibāhanaṃ, jantāghare upajjhāyassa parikammassa karaṇaṃ, jantāgharā nikkhamantena jantāgharapīṭhaṃ ādāya purato ca pacchato ca paṭicchādetvā jantāgharā nikkhamanaṃ, udakepi upajjhāyassa parikammakaraṇaṃ, nhātena paṭhamataraṃ uttaritvā attano gattaṃ vodakaṃ katvā nivāsetvā upajjhāyassa gattato udakassa pamajjanaṃ, nivāsanadānaṃ, saṅghāṭidānaṃ, jantāgharapīṭhaṃ ādāya paṭhamataraṃ āgantvā āsanassa paññāpanaṃ, pādodakapādapīṭhapādakathalikānaṃ upanikkhipanaṃ, upajjhāyassa pānīyena pucchanaṃ, sace uddisāpetukāmo hoti, uddisāpanaṃ, sace paripucchitukāmo hoti, paripucchanaṃ, yasmiṃ vihāre upajjhāyo viharati, sace so vihāro uklāpo hoti, sace ussahati, tassa sodhanaṃ, vihāraṃ sodhentena paṭhamaṃ pattacīvarassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, nisīdanapaccattharaṇassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, bhisibibbohanassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, mañcassa nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena asaṅghaṭṭentena kavāṭapīṭhaṃ nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, pīṭhassa nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena asaṅghaṭṭentena kavāṭapīṭhaṃ nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, mañcapaṭipādakānaṃ nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, kheḷamallakassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, apassenaphalakassa nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ, bhūmattharaṇassa yathāpaññattassa sallakkhetvā nīharitvā ekamantaṃ nikkhipanaṃ , sace vihāre santānakaṃ hoti, ullokā paṭhamaṃ ohāraṇaṃ, ālokasandhikaṇṇabhāgānaṃ pamajjanaṃ, sace gerukaparikammakatā bhitti kaṇṇakitā hoti, coḷakaṃ temetvā pīḷetvā pamajjanaṃ, sace kāḷavaṇṇakatā bhūmi kaṇṇakitā hoti, coḷakaṃ temetvā pīḷetvā pamajjanaṃ, sace akatā hoti bhūmi, udakena paripphositvā pamajjanaṃ ‘‘mā vihāro rajena uhaññī’’ti, saṅkāraṃ vicinitvā ekamantaṃ chaḍḍanaṃ, bhūmattharaṇassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, mañcapaṭipādakānaṃ otāpetvā pamajjitvā atiharitvā yathāṭṭhāne ṭhapanaṃ, mañcassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena asaṅghaṭṭentena kavāṭapīṭhaṃ atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, pīṭhassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā nīcaṃ katvā sādhukaṃ appaṭighaṃsantena asaṅghaṭṭentena kavāṭapīṭhaṃ atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, bhisibibbohanassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, nisīdanapaccattharaṇassa otāpetvā sodhetvā papphoṭetvā atiharitvā yathāpaññattaṃ paññāpanaṃ, kheḷamallakassa otāpetvā pamajjitvā atiharitvā yathāṭṭhāne ṭhapanaṃ, apassenaphalakassa otāpetvā pamajjitvā atiharitvā yathāṭṭhāne ṭhapanaṃ, pattacīvaraṃ nikkhipitabbaṃ –
પત્તં નિક્ખિપન્તેન એકેન હત્થેન પત્તં ગહેત્વા એકેન હત્થેન હેટ્ઠામઞ્ચં વા હેટ્ઠાપીઠં વા પરામસિત્વા પત્તસ્સ નિક્ખિપનં, ન ચ અનન્તરહિતાય ભૂમિયા પત્તસ્સ નિક્ખિપનં, ચીવરં નિક્ખિપન્તેન એકેન હત્થેન ચીવરં ગહેત્વા એકેન હત્થેન ચીવરવંસં વા ચીવરરજ્જું વા પમજ્જિત્વા પારતો અન્તં ઓરતો ભોગં કત્વા ચીવરસ્સ નિક્ખિપનં, સચે પુરત્થિમાય સરજા વાતા વાયન્તિ, પુરત્થિમાનં વાતપાનાનં થકનં, તથા પચ્છિમાનં, તથા ઉત્તરાનં, તથા દક્ખિણાનં વાતપાનાનં થકનં, સચે સીતકાલો હોતિ, દિવા વાતપાનાનં વિવરણં, રત્તિં થકનં, સચે ઉણ્હકાલો હોતિ, દિવા વાતપાનાનં થકનં, રત્તિં વિવરણં, સચે પરિવેણં ઉક્લાપં હોતિ, પરિવેણસ્સ સમ્મજ્જનં, સચે કોટ્ઠકો ઉક્લાપો હોતિ, કોટ્ઠકસ્સ સમ્મજ્જનં, સચે ઉપટ્ઠાનસાલા ઉક્લાપા હોતિ, તસ્સા સમ્મજ્જનં, સચે અગ્ગિસાલા ઉક્લાપા હોતિ, તસ્સા સમ્મજ્જનં, સચે વચ્ચકુટિ ઉક્લાપા હોતિ, તસ્સા સમ્મજ્જનં, સચે પાનીયં ન હોતિ, પાનીયસ્સ ઉપટ્ઠાપનં, સચે પરિભોજનીયં ન હોતિ, પરિભોજનીયસ્સ ઉપટ્ઠાપનં, સચે આચમનકુમ્ભિયા ઉદકં ન હોતિ, આચમનકુમ્ભિયા ઉદકસ્સ આસિઞ્ચનં, સચે ઉપજ્ઝાયસ્સ અનભિરતિ ઉપ્પન્ના હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન વૂપકાસનં વૂપકાસાપનં વા, ધમ્મકથાય વા તસ્સ કરણં, સચે ઉપજ્ઝાયસ્સ કુક્કુચ્ચં ઉપ્પન્નં હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન વિનોદનં વિનોદાપનં વા, ધમ્મકથાય વા તસ્સ કરણં, સચે ઉપજ્ઝાયસ્સ દિટ્ઠિગતં ઉપ્પન્નં હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન વિવેચનં વિવેચાપનં વા, ધમ્મકથાય વા તસ્સ કરણં, સચે ઉપજ્ઝાયો ગરુધમ્મં અજ્ઝાપન્નો હોતિ પરિવાસારહો, સદ્ધિવિહારિકેન ઉસ્સુક્કકરણં ‘‘કિન્તિ નુ ખો સઙ્ઘો ઉપજ્ઝાયસ્સ પરિવાસં દદેય્યા’’તિ, સચે ઉપજ્ઝાયો મૂલાયપટિકસ્સનારહો હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન ઉસ્સુક્કકરણં ‘‘કિન્તિ નુ ખો સઙ્ઘો ઉપજ્ઝાયં મૂલાય પટિકસ્સેય્યા’’તિ, સચે ઉપજ્ઝાયો માનત્તારહો હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન ઉસ્સુક્કકરણં ‘‘કિન્તિ નુ ખો સઙ્ઘો ઉપજ્ઝાયસ્સ માનત્તં દદેય્યા’’તિ, સચે ઉપજ્ઝાયો અબ્ભાનારહો હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન ઉસ્સુક્કકરણં ‘‘કિન્તિ નુ ખો સઙ્ઘો ઉપજ્ઝાયં અબ્ભેય્યા’’તિ, સચે સઙ્ઘો ઉપજ્ઝાયસ્સ કમ્મં કત્તુકામો હોતિ તજ્જનીયં વા નિયસ્સં વા પબ્બાજનીયં વા પટિસારણીયં વા ઉક્ખેપનીયં વા, સદ્ધિવિહારિકેન ઉસ્સુક્કકરણં ‘‘કિન્તિ નુ ખો સઙ્ઘો ઉપજ્ઝાયસ્સ કમ્મં ન કરેય્ય, લહુકાય વા પરિણામેય્યા’’તિ, કતં વા પનસ્સ હોતિ સઙ્ઘેન કમ્મં તજ્જનીયં વા નિયસ્સં વા પબ્બાજનીયં વા પટિસારણીયં વા ઉક્ખેપનીયં વા, સદ્ધિવિહારિકેન ઉસ્સુક્કકરણં ‘‘કિન્તિ નુ ખો ઉપજ્ઝાયો સમ્મા વત્તેય્ય, લોમં પાતેય્ય, નેત્થારં વત્તેય્ય, સઙ્ઘો તં કમ્મં પટિપ્પસ્સમ્ભેય્યા’’તિ, સચે ઉપજ્ઝાયસ્સ ચીવરં ધોવિતબ્બં હોતિ , સદ્ધિવિહારિકેન ધોવનં ઉસ્સુક્કકરણં વા ‘‘કિન્તિ નુ ખો ઉપજ્ઝાયસ્સ ચીવરં ધોવિયેથા’’તિ, સચે ઉપજ્ઝાયસ્સ ચીવરં કાતબ્બં હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન કરણં ઉસ્સુક્કકરણં વા ‘‘કિન્તિ નુ ખો ઉપજ્ઝાયસ્સ ચીવરં કરિયેથા’’તિ, સચે ઉપજ્ઝાયસ્સ રજનં પચિતબ્બં હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન પચનં ઉસ્સુક્કકરણં વા ‘‘કિન્તિ નુ ખો ઉપજ્ઝાયસ્સ રજનં પચિયેથા’’તિ, સચે ઉપજ્ઝાયસ્સ ચીવરં રજેતબ્બં હોતિ, સદ્ધિવિહારિકેન રજનં ઉસ્સુક્કકરણં વા ‘‘કિન્તિ નુ ખો ઉપજ્ઝાયસ્સ ચીવરં રજિયેથા’’તિ, ચીવરં રજન્તેન સાધુકં સમ્પરિવત્તકં સમ્પરિવત્તકં રજનં, ન ચ અચ્છિન્ને થેવે પક્કમનં, ઉપજ્ઝાયં અનાપુચ્છા ન એકચ્ચસ્સ પત્તદાનં, ન એકચ્ચસ્સ પત્તપટિગ્ગહણં, ન એકચ્ચસ્સ ચીવરદાનં, ન એકચ્ચસ્સ ચીવરપટિગ્ગહણં, ન એકચ્ચસ્સ પરિક્ખારદાનં, ન એકચ્ચસ્સ પરિક્ખારપટિગ્ગહણં, ન એકચ્ચસ્સ કેસચ્છેદનં, ન એકચ્ચેન કેસાનં છેદાપનં, ન એકચ્ચસ્સ પરિકમ્મકરણં, ન એકચ્ચેન પરિકમ્મસ્સ કારાપનં, ન એકચ્ચસ્સ વેય્યાવચ્ચકરણં, ન એકચ્ચેન વેય્યાવચ્ચસ્સ કારાપનં, ન એકચ્ચસ્સ પચ્છાસમણેન ગમનં, ન એકચ્ચસ્સ પચ્છાસમણસ્સ આદાનં, ન એકચ્ચસ્સ પિણ્ડપાતસ્સ નીહરણં, ન એકચ્ચેન પિણ્ડપાતનીહરાપનં, ન ઉપજ્ઝાયં અનાપુચ્છા ગામપ્પવેસનં, ન સુસાનગમનં, ન દિસાપક્કમનં, સચે ઉપજ્ઝાયો ગિલાનો હોતિ, યાવજીવં ઉપટ્ઠાનં, વુટ્ઠાનમસ્સ આગમનન્તિ તેસુ કાનિચિ વત્તાનિ સવિભત્તિકાનિ, કાનિચિ અવિભત્તિકાનિ, તેસુ અવિભત્તિકાનં વિભાગે વુચ્ચમાને યથાવુત્તગણનાય અતિરેકતરાનિ હોન્તિ, તં પન વિભાગં અનામસિત્વા પિણ્ડવસેન ગહેત્વા યથા અયં ગણના દસ્સિતાતિ વેદિતબ્બા.
Pattaṃ nikkhipantena ekena hatthena pattaṃ gahetvā ekena hatthena heṭṭhāmañcaṃ vā heṭṭhāpīṭhaṃ vā parāmasitvā pattassa nikkhipanaṃ, na ca anantarahitāya bhūmiyā pattassa nikkhipanaṃ, cīvaraṃ nikkhipantena ekena hatthena cīvaraṃ gahetvā ekena hatthena cīvaravaṃsaṃ vā cīvararajjuṃ vā pamajjitvā pārato antaṃ orato bhogaṃ katvā cīvarassa nikkhipanaṃ, sace puratthimāya sarajā vātā vāyanti, puratthimānaṃ vātapānānaṃ thakanaṃ, tathā pacchimānaṃ, tathā uttarānaṃ, tathā dakkhiṇānaṃ vātapānānaṃ thakanaṃ, sace sītakālo hoti, divā vātapānānaṃ vivaraṇaṃ, rattiṃ thakanaṃ, sace uṇhakālo hoti, divā vātapānānaṃ thakanaṃ, rattiṃ vivaraṇaṃ, sace pariveṇaṃ uklāpaṃ hoti, pariveṇassa sammajjanaṃ, sace koṭṭhako uklāpo hoti, koṭṭhakassa sammajjanaṃ, sace upaṭṭhānasālā uklāpā hoti, tassā sammajjanaṃ, sace aggisālā uklāpā hoti, tassā sammajjanaṃ, sace vaccakuṭi uklāpā hoti, tassā sammajjanaṃ, sace pānīyaṃ na hoti, pānīyassa upaṭṭhāpanaṃ, sace paribhojanīyaṃ na hoti, paribhojanīyassa upaṭṭhāpanaṃ, sace ācamanakumbhiyā udakaṃ na hoti, ācamanakumbhiyā udakassa āsiñcanaṃ, sace upajjhāyassa anabhirati uppannā hoti, saddhivihārikena vūpakāsanaṃ vūpakāsāpanaṃ vā, dhammakathāya vā tassa karaṇaṃ, sace upajjhāyassa kukkuccaṃ uppannaṃ hoti, saddhivihārikena vinodanaṃ vinodāpanaṃ vā, dhammakathāya vā tassa karaṇaṃ, sace upajjhāyassa diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti, saddhivihārikena vivecanaṃ vivecāpanaṃ vā, dhammakathāya vā tassa karaṇaṃ, sace upajjhāyo garudhammaṃ ajjhāpanno hoti parivāsāraho, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyassa parivāsaṃ dadeyyā’’ti, sace upajjhāyo mūlāyapaṭikassanāraho hoti, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyaṃ mūlāya paṭikasseyyā’’ti, sace upajjhāyo mānattāraho hoti, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyassa mānattaṃ dadeyyā’’ti, sace upajjhāyo abbhānāraho hoti, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyaṃ abbheyyā’’ti, sace saṅgho upajjhāyassa kammaṃ kattukāmo hoti tajjanīyaṃ vā niyassaṃ vā pabbājanīyaṃ vā paṭisāraṇīyaṃ vā ukkhepanīyaṃ vā, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho saṅgho upajjhāyassa kammaṃ na kareyya, lahukāya vā pariṇāmeyyā’’ti, kataṃ vā panassa hoti saṅghena kammaṃ tajjanīyaṃ vā niyassaṃ vā pabbājanīyaṃ vā paṭisāraṇīyaṃ vā ukkhepanīyaṃ vā, saddhivihārikena ussukkakaraṇaṃ ‘‘kinti nu kho upajjhāyo sammā vatteyya, lomaṃ pāteyya, netthāraṃ vatteyya, saṅgho taṃ kammaṃ paṭippassambheyyā’’ti, sace upajjhāyassa cīvaraṃ dhovitabbaṃ hoti , saddhivihārikena dhovanaṃ ussukkakaraṇaṃ vā ‘‘kinti nu kho upajjhāyassa cīvaraṃ dhoviyethā’’ti, sace upajjhāyassa cīvaraṃ kātabbaṃ hoti, saddhivihārikena karaṇaṃ ussukkakaraṇaṃ vā ‘‘kinti nu kho upajjhāyassa cīvaraṃ kariyethā’’ti, sace upajjhāyassa rajanaṃ pacitabbaṃ hoti, saddhivihārikena pacanaṃ ussukkakaraṇaṃ vā ‘‘kinti nu kho upajjhāyassa rajanaṃ paciyethā’’ti, sace upajjhāyassa cīvaraṃ rajetabbaṃ hoti, saddhivihārikena rajanaṃ ussukkakaraṇaṃ vā ‘‘kinti nu kho upajjhāyassa cīvaraṃ rajiyethā’’ti, cīvaraṃ rajantena sādhukaṃ samparivattakaṃ samparivattakaṃ rajanaṃ, na ca acchinne theve pakkamanaṃ, upajjhāyaṃ anāpucchā na ekaccassa pattadānaṃ, na ekaccassa pattapaṭiggahaṇaṃ, na ekaccassa cīvaradānaṃ, na ekaccassa cīvarapaṭiggahaṇaṃ, na ekaccassa parikkhāradānaṃ, na ekaccassa parikkhārapaṭiggahaṇaṃ, na ekaccassa kesacchedanaṃ, na ekaccena kesānaṃ chedāpanaṃ, na ekaccassa parikammakaraṇaṃ, na ekaccena parikammassa kārāpanaṃ, na ekaccassa veyyāvaccakaraṇaṃ, na ekaccena veyyāvaccassa kārāpanaṃ, na ekaccassa pacchāsamaṇena gamanaṃ, na ekaccassa pacchāsamaṇassa ādānaṃ, na ekaccassa piṇḍapātassa nīharaṇaṃ, na ekaccena piṇḍapātanīharāpanaṃ, na upajjhāyaṃ anāpucchā gāmappavesanaṃ, na susānagamanaṃ, na disāpakkamanaṃ, sace upajjhāyo gilāno hoti, yāvajīvaṃ upaṭṭhānaṃ, vuṭṭhānamassa āgamananti tesu kānici vattāni savibhattikāni, kānici avibhattikāni, tesu avibhattikānaṃ vibhāge vuccamāne yathāvuttagaṇanāya atirekatarāni honti, taṃ pana vibhāgaṃ anāmasitvā piṇḍavasena gahetvā yathā ayaṃ gaṇanā dassitāti veditabbā.
૨૪૭૬. અકરોન્તસ્સાતિ એત્થ ‘‘વત્ત’’ન્તિ સેસો. અનાદરવસેનેવ વત્તં અકરોન્તસ્સ ભિક્ખુનો તેન વત્તભેદેન વત્તાકરણેન સબ્બત્થ સત્તતિંસાધિકસતપ્પભેદટ્ઠાને તત્તકંયેવ દુક્કટં પકાસિતન્તિ યોજના.
2476.Akarontassāti ettha ‘‘vatta’’nti seso. Anādaravaseneva vattaṃ akarontassa bhikkhuno tena vattabhedena vattākaraṇena sabbattha sattatiṃsādhikasatappabhedaṭṭhāne tattakaṃyeva dukkaṭaṃ pakāsitanti yojanā.
ઉપજ્ઝાયાચરિયવત્તકથાવણ્ણના.
Upajjhāyācariyavattakathāvaṇṇanā.
૨૪૭૭. એવં ઉપજ્ઝાયાચરિયવત્તાનિ સઙ્ખેપેન દસ્સેત્વા ઉપજ્ઝાયાચરિયેહિ સદ્ધિવિહારિકન્તેવાસીનં કાતબ્બવત્તાનિ દસ્સેતુમાહ ‘‘ઉપજ્ઝાયસ્સ વત્તાની’’તિઆદિ. ઉપજ્ઝાયસ્સ વત્તાનીતિ ઉપજ્ઝાયેન સદ્ધિવિહારિકસ્સ યુત્તપત્તકાલે કત્તબ્બત્તા ઉપજ્ઝાયાયત્તવત્તાનીતિ અત્થો. તથા સદ્ધિવિહારિકેતિ યથા સદ્ધિવિહારિકેન ઉપજ્ઝાયસ્સ કાતબ્બાનિ, તથા ઉપજ્ઝાયેન સદ્ધિવિહારિકે કાતબ્બાનિ.
2477. Evaṃ upajjhāyācariyavattāni saṅkhepena dassetvā upajjhāyācariyehi saddhivihārikantevāsīnaṃ kātabbavattāni dassetumāha ‘‘upajjhāyassa vattānī’’tiādi. Upajjhāyassa vattānīti upajjhāyena saddhivihārikassa yuttapattakāle kattabbattā upajjhāyāyattavattānīti attho. Tathā saddhivihāriketi yathā saddhivihārikena upajjhāyassa kātabbāni, tathā upajjhāyena saddhivihārike kātabbāni.
ઉપજ્ઝાયાચરિયવત્તેસુ ગામપ્પવેસે પચ્છાસમણેન હુત્વા નાતિદૂરનચ્ચાસન્નગમનં, ન અન્તરન્તરા કથાઓપાતનં, આપત્તિસામન્તા ભણમાનસ્સ નિવારણં, પત્તપરિયાપન્નપટિગ્ગહણન્તિ ચત્તારિ વત્તાનિ, ન એકચ્ચસ્સ પત્તદાનાદિઅનાપુચ્છાદિસાપક્કમનાવસાનાનિ વીસતિ પટિક્ખેપા ચેતિ એતાનિ ચતુવીસતિ વત્તાનિ ઠપેત્વા અવસેસાનિ તેરસાધિકસતવત્તાનિ સન્ધાયાહ ‘‘સતં તેરસ હોન્તેવા’’તિ, તેરસાધિકસતવત્તાનિ હોન્તીતિ અત્થો. આચરિયેન અન્તેવાસિકેપિ ચ કાતબ્બવત્તાનિ તથા તત્તકાનેવાતિ અત્થો.
Upajjhāyācariyavattesu gāmappavese pacchāsamaṇena hutvā nātidūranaccāsannagamanaṃ, na antarantarā kathāopātanaṃ, āpattisāmantā bhaṇamānassa nivāraṇaṃ, pattapariyāpannapaṭiggahaṇanti cattāri vattāni, na ekaccassa pattadānādianāpucchādisāpakkamanāvasānāni vīsati paṭikkhepā ceti etāni catuvīsati vattāni ṭhapetvā avasesāni terasādhikasatavattāni sandhāyāha ‘‘sataṃ terasa hontevā’’ti, terasādhikasatavattāni hontīti attho. Ācariyena antevāsikepi ca kātabbavattāni tathā tattakānevāti attho.
સદ્ધિવિહારિકન્તેવાસિકવત્તકથાવણ્ણના.
Saddhivihārikantevāsikavattakathāvaṇṇanā.
૨૪૭૮. ઉપજ્ઝાયાચરિયેહિ સદ્ધિવિહારિકન્તેવાસિકાનં નિસ્સયપટિપ્પસ્સદ્ધિપ્પકારં દસ્સેતુમાહ ‘‘પક્કન્તે વાપી’’તિઆદિ. પક્કન્તે વાપિ વિબ્ભન્તે વાપિ પક્ખસઙ્કન્તે વાપિ મતે વાપિ આણત્તિયા વાપિ એવં પઞ્ચધા ઉપજ્ઝાયા સદ્ધિવિહારિકેન ગહિતો નિસ્સયો પટિપ્પસ્સમ્ભતીતિ યોજના. પક્કન્તેતિ તદહુ અપચ્ચાગન્તુકામતાય દિસં ગતે. વિબ્ભન્તેતિ ગિહિભાવં પત્તે. પક્ખસઙ્કન્તકેતિ તિત્થિયાયતનં ગતે. મતેતિ કાલકતે. આણત્તિયાતિ નિસ્સયપણામનેન.
2478. Upajjhāyācariyehi saddhivihārikantevāsikānaṃ nissayapaṭippassaddhippakāraṃ dassetumāha ‘‘pakkante vāpī’’tiādi. Pakkante vāpi vibbhante vāpi pakkhasaṅkante vāpi mate vāpi āṇattiyā vāpi evaṃ pañcadhā upajjhāyā saddhivihārikena gahito nissayo paṭippassambhatīti yojanā. Pakkanteti tadahu apaccāgantukāmatāya disaṃ gate. Vibbhanteti gihibhāvaṃ patte. Pakkhasaṅkantaketi titthiyāyatanaṃ gate. Mateti kālakate. Āṇattiyāti nissayapaṇāmanena.
૨૪૭૯-૮૦. આચરિયમ્હાપિ અન્તેવાસિકેન ગહિતનિસ્સયસ્સ ભેદનં છધા છપ્પકારેન હોતીતિ યોજના. કથન્તિ આહ ‘‘પક્કન્તે ચા’’તિઆદિ. તં ઉપજ્ઝાયતો નિસ્સયભેદે વુત્તનયમેવ. વિસેસં પન સયમેવ વક્ખતિ ‘‘આણત્તિય’’ન્તિઆદિના. આણત્તિયન્તિ એત્થ વિસેસત્થજોતકો પન-સદ્દો લુત્તનિદ્દિટ્ઠો. ઉભિન્નમ્પિ ધુરનિક્ખેપનેપિ ચાતિ આચરિયસ્સ નિસ્સયપણામને પન ઉભિન્નં આચરિયન્તેવાસિકાનંયેવ અઞ્ઞમઞ્ઞનિરાલયભાવે સતિ નિસ્સયભેદો હોતિ, ન એકસ્સાતિ અત્થો. તમેવત્થં બ્યતિરેકતો દળ્હીકરોતિ ‘‘એકેકસ્સા’’તિઆદિના. એકેકસ્સ વા ઉભિન્નં વા આલયે સતિ ન ભિજ્જતીતિ યોજના. યથાહ –
2479-80. Ācariyamhāpi antevāsikena gahitanissayassa bhedanaṃ chadhā chappakārena hotīti yojanā. Kathanti āha ‘‘pakkante cā’’tiādi. Taṃ upajjhāyato nissayabhede vuttanayameva. Visesaṃ pana sayameva vakkhati ‘‘āṇattiya’’ntiādinā. Āṇattiyanti ettha visesatthajotako pana-saddo luttaniddiṭṭho. Ubhinnampi dhuranikkhepanepi cāti ācariyassa nissayapaṇāmane pana ubhinnaṃ ācariyantevāsikānaṃyeva aññamaññanirālayabhāve sati nissayabhedo hoti, na ekassāti attho. Tamevatthaṃ byatirekato daḷhīkaroti ‘‘ekekassā’’tiādinā. Ekekassa vā ubhinnaṃ vā ālaye sati na bhijjatīti yojanā. Yathāha –
‘‘આણત્તિયં પન સચેપિ આચરિયો મુઞ્ચિતુકામોવ હુત્વા નિસ્સયપણામનાય પણામેતિ, અન્તેવાસિકો ચ ‘કિઞ્ચાપિ મં આચરિયો પણામેતિ, અથ ખો હદયેન મુદુકો’તિ સાલયોવ હોતિ, નિસ્સયો ન પટિપ્પસ્સમ્ભતિયેવ. સચેપિ આચરિયો સાલયો, અન્તેવાસિકો નિરાલયો ‘ન દાનિ ઇમં નિસ્સાય વસિસ્સામી’તિ ધુરં નિક્ખિપતિ, એવમ્પિ ન પટિપ્પસ્સમ્ભતિ. ઉભિન્નં સાલયભાવે પન ન પટિપ્પસ્સમ્ભતિયેવ. ઉભિન્નં ધુરનિક્ખેપેન પટિપ્પસ્સમ્ભતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૮૩).
‘‘Āṇattiyaṃ pana sacepi ācariyo muñcitukāmova hutvā nissayapaṇāmanāya paṇāmeti, antevāsiko ca ‘kiñcāpi maṃ ācariyo paṇāmeti, atha kho hadayena muduko’ti sālayova hoti, nissayo na paṭippassambhatiyeva. Sacepi ācariyo sālayo, antevāsiko nirālayo ‘na dāni imaṃ nissāya vasissāmī’ti dhuraṃ nikkhipati, evampi na paṭippassambhati. Ubhinnaṃ sālayabhāve pana na paṭippassambhatiyeva. Ubhinnaṃ dhuranikkhepena paṭippassambhatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 83).
અયં પન વિસેસો આચરિયાણત્તિયા નિસ્સયભેદેયેવ દસ્સિતો, ન ઉપજ્ઝાયાણત્તિયા. સારત્થદીપનિયં પન ‘‘સચેપિ આચરિયો મુઞ્ચિતુકામોવ હુત્વા નિસ્સયપણામનાય પણામેતીતિઆદિ સબ્બં ઉપજ્ઝાયસ્સ આણત્તિયમ્પિ વેદિતબ્બ’’ન્તિ વુત્તં.
Ayaṃ pana viseso ācariyāṇattiyā nissayabhedeyeva dassito, na upajjhāyāṇattiyā. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘sacepi ācariyo muñcitukāmova hutvā nissayapaṇāmanāya paṇāmetītiādi sabbaṃ upajjhāyassa āṇattiyampi veditabba’’nti vuttaṃ.
૨૪૮૧. એવં પઞ્ચ સાધારણઙ્ગાનિ દસ્સેત્વા અસાધારણઙ્ગં દસ્સેતુમાહ ‘‘ઉપજ્ઝાયસમોધાન-ગતસ્સાપિ ચ ભિજ્જતી’’તિ. તત્થ સમોધાનગમનં સરૂપતો, પભેદતો ચ દસ્સેતુમાહ ‘‘દસ્સનં સવનઞ્ચાતિ, સમોધાનં દ્વિધા મત’’ન્તિ. અયમેત્થ સઙ્ખેપો, વિત્થારો પન સમન્તપાસાદિકાયં (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૮૩) ગહેતબ્બો. ગન્થવિત્થારભીરૂનં અનુગ્ગહાય પન ઇધ ન વિત્થારિતો.
2481. Evaṃ pañca sādhāraṇaṅgāni dassetvā asādhāraṇaṅgaṃ dassetumāha ‘‘upajjhāyasamodhāna-gatassāpi ca bhijjatī’’ti. Tattha samodhānagamanaṃ sarūpato, pabhedato ca dassetumāha ‘‘dassanaṃ savanañcāti, samodhānaṃ dvidhā mata’’nti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 83) gahetabbo. Ganthavitthārabhīrūnaṃ anuggahāya pana idha na vitthārito.
૨૪૮૨-૩. સભાગે દાયકે અસન્તે અદ્ધિકસ્સ ચ ગિલાનસ્સ ચ ‘‘ગિલાનેન મં ઉપટ્ઠહા’’તિ યાચિતસ્સ ગિલાનુપટ્ઠાકસ્સ ચ નિસ્સયં વિના વસિતું દોસો નત્થીતિ યોજના . ‘‘ગિલાનુપટ્ઠાકસ્સા’’તિ વત્તબ્બે ગાથાબન્ધવસેન રસ્સત્તં. ઇમિના સભાગે નિસ્સયદાયકે સન્તે એકદિવસમ્પિ પરિહારો ન લબ્ભતીતિ દીપેતિ. અત્તનો વને ફાસુવિહારતં જાનતાતિ અત્તનો સમથવિપસ્સનાપટિલાભસ્સ વને ફાસુવિહારં જાનન્તેનપિ. ‘‘સભાગે દાયકે અસન્તે’’તિ પદચ્છેદો. સબ્બમેતં વિધાનં અન્તોવસ્સતો અઞ્ઞસ્મિં કાલે વેદિતબ્બં. અયમેત્થ સઙ્ખેપો, વિત્થારો પન સમન્તપાસાદિકાય ગહેતબ્બો.
2482-3. Sabhāge dāyake asante addhikassa ca gilānassa ca ‘‘gilānena maṃ upaṭṭhahā’’ti yācitassa gilānupaṭṭhākassa ca nissayaṃ vinā vasituṃ doso natthīti yojanā . ‘‘Gilānupaṭṭhākassā’’ti vattabbe gāthābandhavasena rassattaṃ. Iminā sabhāge nissayadāyake sante ekadivasampi parihāro na labbhatīti dīpeti. Attano vane phāsuvihārataṃ jānatāti attano samathavipassanāpaṭilābhassa vane phāsuvihāraṃ jānantenapi. ‘‘Sabhāge dāyake asante’’ti padacchedo. Sabbametaṃ vidhānaṃ antovassato aññasmiṃ kāle veditabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya gahetabbo.
નિસ્સયપટિપ્પસ્સમ્ભનકથાવણ્ણના.
Nissayapaṭippassambhanakathāvaṇṇanā.
૨૪૮૪. કુટ્ઠમસ્સ અત્થીતિ કુટ્ઠી, તં. ‘‘ગણ્ડિ’’ન્તિઆદીસુપિ એસેવ નયો. રત્તસેતાદિભેદેન યેન કેનચિ કુટ્ઠેન વેવણ્ણિયં પત્તસરીરન્તિ અત્થો. યથાહ –
2484. Kuṭṭhamassa atthīti kuṭṭhī, taṃ. ‘‘Gaṇḍi’’ntiādīsupi eseva nayo. Rattasetādibhedena yena kenaci kuṭṭhena vevaṇṇiyaṃ pattasarīranti attho. Yathāha –
‘‘રત્તકુટ્ઠં વા હોતુ કાળકુટ્ઠં વા, યં કિઞ્ચિ કિટિભદદ્દુકચ્છુઆદિપ્પભેદમ્પિ સબ્બં કુટ્ઠમેવાતિ વુત્તં. તઞ્ચે નખપિટ્ઠિપ્પમાણમ્પિ વડ્ઢનકપક્ખે ઠિતં હોતિ, ન પબ્બાજેતબ્બો. સચે પન નિવાસનપારુપનેહિ પકતિપટિચ્છન્નટ્ઠાને નખપિટ્ઠિપ્પમાણં અવડ્ઢનકપક્ખે ઠિતં હોતિ, વટ્ટતિ. મુખે, પન હત્થપાદપિટ્ઠેસુ વા સચેપિ અવડ્ઢનકપક્ખે ઠિતં નખપિટ્ઠિતો ખુદ્દકપમાણમ્પિ ન વટ્ટતિયેવાતિ કુરુન્દિયં વુત્તં. તં તિકિચ્છાપેત્વા પબ્બાજેન્તેનાપિ પકતિવણ્ણે જાતેયેવ પબ્બાજેતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૮૮).
‘‘Rattakuṭṭhaṃ vā hotu kāḷakuṭṭhaṃ vā, yaṃ kiñci kiṭibhadaddukacchuādippabhedampi sabbaṃ kuṭṭhamevāti vuttaṃ. Tañce nakhapiṭṭhippamāṇampi vaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ hoti, na pabbājetabbo. Sace pana nivāsanapārupanehi pakatipaṭicchannaṭṭhāne nakhapiṭṭhippamāṇaṃ avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ hoti, vaṭṭati. Mukhe, pana hatthapādapiṭṭhesu vā sacepi avaḍḍhanakapakkhe ṭhitaṃ nakhapiṭṭhito khuddakapamāṇampi na vaṭṭatiyevāti kurundiyaṃ vuttaṃ. Taṃ tikicchāpetvā pabbājentenāpi pakativaṇṇe jāteyeva pabbājetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 88).
નખપિટ્ઠિપ્પમાણન્તિ એત્થ ‘‘કનિટ્ઠઙ્ગુલિનખપિટ્ઠિ અધિપ્પેતા’’તિ તીસુપિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં.
Nakhapiṭṭhippamāṇanti ettha ‘‘kaniṭṭhaṅgulinakhapiṭṭhi adhippetā’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
ગણ્ડિન્તિ મેદગણ્ડાદિગણ્ડભેદવન્તં. યથાહ ‘‘મેદગણ્ડો વા હોતુ અઞ્ઞો વા, યો કોચિ કોલટ્ઠિમત્તકોપિ ચે વડ્ઢનકપક્ખે ઠિતો ગણ્ડો હોતિ, ન પબ્બાજેતબ્બો’’તિઆદિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૮૮). કોલટ્ઠીતિ બદરટ્ઠિ. કિલાસિન્તિ કિલાસવન્તં. યથાહ – ‘‘કિલાસોતિ નભિજ્જનકં નપગ્ઘરણકં પદુમપુણ્ડરીકપત્તવણ્ણં કુટ્ઠં, યેન ગુન્નં વિય સબલં સરીરં હોતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૮૮). ચ-સદ્દો સબ્બેહિ ઉપયોગવન્તેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બો. સોસિન્તિ ખયરોગવન્તં. યથાહ – ‘‘સોસોતિ સોસબ્યાધિ. તસ્મિં સતિ ન પબ્બાજેતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૮૮). અપમારિકન્તિ અપમારવન્તં. યથાહ – ‘‘અપમારોતિ પિત્તુમ્મારો વા યક્ખુમ્મારો વા. તત્થ પુબ્બવેરિકેન અમનુસ્સેન ગહિતો દુત્તિકિચ્છો હોતિ, અપ્પમત્તકેપિ પન અપમારે સતિ ન પબ્બાજેતબ્બો’’તિ.
Gaṇḍinti medagaṇḍādigaṇḍabhedavantaṃ. Yathāha ‘‘medagaṇḍo vā hotu añño vā, yo koci kolaṭṭhimattakopi ce vaḍḍhanakapakkhe ṭhito gaṇḍo hoti, na pabbājetabbo’’tiādi (mahāva. aṭṭha. 88). Kolaṭṭhīti badaraṭṭhi. Kilāsinti kilāsavantaṃ. Yathāha – ‘‘kilāsoti nabhijjanakaṃ napaggharaṇakaṃ padumapuṇḍarīkapattavaṇṇaṃ kuṭṭhaṃ, yena gunnaṃ viya sabalaṃ sarīraṃ hotī’’ti (mahāva. aṭṭha. 88). Ca-saddo sabbehi upayogavantehi paccekaṃ yojetabbo. Sosinti khayarogavantaṃ. Yathāha – ‘‘sosoti sosabyādhi. Tasmiṃ sati na pabbājetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 88). Apamārikanti apamāravantaṃ. Yathāha – ‘‘apamāroti pittummāro vā yakkhummāro vā. Tattha pubbaverikena amanussena gahito duttikiccho hoti, appamattakepi pana apamāre sati na pabbājetabbo’’ti.
રાજભટન્તિ રઞ્ઞો ભત્તવેતનભટં વા ઠાનન્તરં પત્તં વા અપ્પત્તં વા રાજપુરિસં. યથાહ – ‘‘અમચ્ચો વા હોતુ મહામત્તો વા સેવકો વા કિઞ્ચિ ઠાનન્તરં પત્તો વા અપ્પત્તો વા, યો કોચિ રઞ્ઞો ભત્તવેતનભટો. સબ્બો ‘રાજભટો’તિ સઙ્ખ્યં ગચ્છતી’’તિ. ચોરન્તિ મનુસ્સેહિ અપ્પમાદનં ગામઘાતપન્થઘાતાદિકમ્મેન પાકટં ચોરઞ્ચ. લિખિતકન્તિ યં કઞ્ચિ ચોરિકં વા અઞ્ઞં વા ગરું રાજાપરાધં કત્વા પલાતં, રાજા ચ નં પણ્ણે વા પોત્થકે વા ‘‘ઇત્થન્નામો યત્થ દિસ્સતિ, તત્થ ગહેત્વા મારેતબ્બો’’તિ વા ‘‘હત્થપાદાદીનિસ્સ છિન્દિતબ્બાની’’તિ વા ‘‘એત્તકં નામ દણ્ડં હરાપેતબ્બો’’તિ વા લિખાપેતિ, એવરૂપં લિખિતકં.
Rājabhaṭanti rañño bhattavetanabhaṭaṃ vā ṭhānantaraṃ pattaṃ vā appattaṃ vā rājapurisaṃ. Yathāha – ‘‘amacco vā hotu mahāmatto vā sevako vā kiñci ṭhānantaraṃ patto vā appatto vā, yo koci rañño bhattavetanabhaṭo. Sabbo ‘rājabhaṭo’ti saṅkhyaṃ gacchatī’’ti. Coranti manussehi appamādanaṃ gāmaghātapanthaghātādikammena pākaṭaṃ corañca. Likhitakanti yaṃ kañci corikaṃ vā aññaṃ vā garuṃ rājāparādhaṃ katvā palātaṃ, rājā ca naṃ paṇṇe vā potthake vā ‘‘itthannāmo yattha dissati, tattha gahetvā māretabbo’’ti vā ‘‘hatthapādādīnissa chinditabbānī’’ti vā ‘‘ettakaṃ nāma daṇḍaṃ harāpetabbo’’ti vā likhāpeti, evarūpaṃ likhitakaṃ.
‘‘કારભેદક’’ન્તિ ગાથાબન્ધવસેન રસ્સો કતો. કારભેદકન્તિ દાતબ્બકરસ્સ વા કતચોરકમ્મસ્સ વા કારણા કારાઘરે પક્ખિત્તો વા નિગળબન્ધનાદીહિ બદ્ધો વા, તતો સો મુચ્ચિત્વા પલાયતિ, એવરૂપં કારાભેદકઞ્ચ. યથાહ – ‘‘કારા વુચ્ચતિ બન્ધનાગારં, ઇધ પન અન્દુબન્ધનં વા હોતુ સઙ્ખલિકબન્ધનં વા રજ્જુબન્ધનં વા ગામબન્ધનં વા નિગમબન્ધનં વા નગરબન્ધનં વા પુરિસગુત્તિ વા જનપદબન્ધનં વા દીપબન્ધનં વા, યો એતેસુ યં કિઞ્ચિ બન્ધનં છિન્દિત્વા ભિન્દિત્વા મુઞ્ચિત્વા વિવરિત્વા વા પસ્સમાનાનં વા અપસ્સમાનાનં વા પલાયતિ, સો ‘કારાભેદકો’તિ સઙ્ખ્યં ગચ્છતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૯૨).
‘‘Kārabhedaka’’nti gāthābandhavasena rasso kato. Kārabhedakanti dātabbakarassa vā katacorakammassa vā kāraṇā kārāghare pakkhitto vā nigaḷabandhanādīhi baddho vā, tato so muccitvā palāyati, evarūpaṃ kārābhedakañca. Yathāha – ‘‘kārā vuccati bandhanāgāraṃ, idha pana andubandhanaṃ vā hotu saṅkhalikabandhanaṃ vā rajjubandhanaṃ vā gāmabandhanaṃ vā nigamabandhanaṃ vā nagarabandhanaṃ vā purisagutti vā janapadabandhanaṃ vā dīpabandhanaṃ vā, yo etesu yaṃ kiñci bandhanaṃ chinditvā bhinditvā muñcitvā vivaritvā vā passamānānaṃ vā apassamānānaṃ vā palāyati, so ‘kārābhedako’ti saṅkhyaṃ gacchatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 92).
૨૪૮૫. કસાહતન્તિ ઇણં ગહેત્વા દાતું અસમત્થત્તા ‘‘અયમેવ તે દણ્ડો હોતૂ’’તિ કસાદિના દિન્નપ્પહારં અવૂપસન્તવણં. યથાહ –
2485.Kasāhatanti iṇaṃ gahetvā dātuṃ asamatthattā ‘‘ayameva te daṇḍo hotū’’ti kasādinā dinnappahāraṃ avūpasantavaṇaṃ. Yathāha –
‘‘યો વચનપેસનાદીનિ અકરોન્તો હઞ્ઞતિ, ન સો કતદણ્ડકમ્મો. યો પન કેણિયા વા અઞ્ઞથા વા કિઞ્ચિ ગહેત્વા ખાદિત્વા પુન દાતું અસક્કોન્તો ‘અયમેવ તે દણ્ડો હોતૂ’તિ કસાહિ હઞ્ઞતિ, અયં કસાહતો કતદણ્ડકમ્મો. યો ચ કસાહિ વા હતો હોતુ અદ્ધદણ્ડકાદીનં વા અઞ્ઞતરેન, યાવ અલ્લવણો હોતિ, તાવ ન પબ્બાજેતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૯૪).
‘‘Yo vacanapesanādīni akaronto haññati, na so katadaṇḍakammo. Yo pana keṇiyā vā aññathā vā kiñci gahetvā khāditvā puna dātuṃ asakkonto ‘ayameva te daṇḍo hotū’ti kasāhi haññati, ayaṃ kasāhato katadaṇḍakammo. Yo ca kasāhi vā hato hotu addhadaṇḍakādīnaṃ vā aññatarena, yāva allavaṇo hoti, tāva na pabbājetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 94).
લક્ખણાહતન્તિ એકંસં કત્વા પારુતેન ઉત્તરાસઙ્ગેન અપ્પટિચ્છાદનીયટ્ઠાને તત્તેન લોહેન આહતં અસચ્છવિભૂતલક્ખણેન સમન્નાગતં. યથાહ –
Lakkhaṇāhatanti ekaṃsaṃ katvā pārutena uttarāsaṅgena appaṭicchādanīyaṭṭhāne tattena lohena āhataṃ asacchavibhūtalakkhaṇena samannāgataṃ. Yathāha –
‘‘યસ્સ પન નલાટે વા ઉરાદીસુ વા તત્તેન લોહેન લક્ખણં આહતં હોતિ, સો સચે ભુજિસ્સો, યાવ અલ્લવણો હોતિ, તાવ ન પબ્બાજેતબ્બો. સચેપિસ્સ વણા રુળ્હા હોન્તિ છવિયા સમપરિચ્છેદા, લક્ખણં પન પઞ્ઞાયતિ, તિમણ્ડલં નિવત્થસ્સ ઉત્તરાસઙ્ગે કતે પટિચ્છન્નોકાસે ચે હોતિ, પબ્બાજેતું વટ્ટતિ. અપ્પટિચ્છન્નોકાસે ચે, ન વટ્ટતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૯૫).
‘‘Yassa pana nalāṭe vā urādīsu vā tattena lohena lakkhaṇaṃ āhataṃ hoti, so sace bhujisso, yāva allavaṇo hoti, tāva na pabbājetabbo. Sacepissa vaṇā ruḷhā honti chaviyā samaparicchedā, lakkhaṇaṃ pana paññāyati, timaṇḍalaṃ nivatthassa uttarāsaṅge kate paṭicchannokāse ce hoti, pabbājetuṃ vaṭṭati. Appaṭicchannokāse ce, na vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 95).
ઇણાયિકઞ્ચાતિ માતાપિતુપિતામહાદીહિ વા અત્તના વા ગહિતઇણં. યથાહ –
Iṇāyikañcāti mātāpitupitāmahādīhi vā attanā vā gahitaiṇaṃ. Yathāha –
‘‘ઇણાયિકો નામ યસ્સ પિતિપિતામહેહિ વા ઇણં ગહિતં હોતિ, સયં વા ઇણં ગહિતં હોતિ, યં વા આઠપેત્વા માતાપિતૂહિ કિઞ્ચિ ગહિતં હોતિ, સો તં ઇણં પરેસં ધારેતીતિ ઇણાયિકો. યં પન અઞ્ઞે ઞાતકા આઠપેત્વા કિઞ્ચિ ગણ્હન્તિ, સો ન ઇણાયિકો. ન હિ તે તં આઠપેતું ઇસ્સરા. તસ્મા તં પબ્બાજેતું વટ્ટતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૯૬).
‘‘Iṇāyiko nāma yassa pitipitāmahehi vā iṇaṃ gahitaṃ hoti, sayaṃ vā iṇaṃ gahitaṃ hoti, yaṃ vā āṭhapetvā mātāpitūhi kiñci gahitaṃ hoti, so taṃ iṇaṃ paresaṃ dhāretīti iṇāyiko. Yaṃ pana aññe ñātakā āṭhapetvā kiñci gaṇhanti, so na iṇāyiko. Na hi te taṃ āṭhapetuṃ issarā. Tasmā taṃ pabbājetuṃ vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 96).
દાસન્તિ અન્તોજાતો, ધનક્કીતો, કરમરાનીતો, સયં વા દાસબ્યં ઉપગતોતિ ચતુન્નં દાસાનં અઞ્ઞતરં. દાસવિનિચ્છયો પનેત્થ સમન્તપાસાદિકાય (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૯૭) વિત્થારતો ગહેતબ્બો. પબ્બાજેન્તસ્સ દુક્કટન્તિ ‘‘કુટ્ઠિ’’ન્તિઆદીહિ ઉપયોગવન્તપદેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બં.
Dāsanti antojāto, dhanakkīto, karamarānīto, sayaṃ vā dāsabyaṃ upagatoti catunnaṃ dāsānaṃ aññataraṃ. Dāsavinicchayo panettha samantapāsādikāya (mahāva. aṭṭha. 97) vitthārato gahetabbo. Pabbājentassa dukkaṭanti ‘‘kuṭṭhi’’ntiādīhi upayogavantapadehi paccekaṃ yojetabbaṃ.
૨૪૮૬. હત્થચ્છિન્નન્તિ હત્થતલે વા મણિબન્ધે વા કપ્પરે વા યત્થ કત્થચિ છિન્નહત્થં. અટ્ઠચ્છિન્નન્તિ યથા નખં ન પઞ્ઞાયતિ, એવં ચતૂસુ અઙ્ગુટ્ઠકેસુ અઞ્ઞતરં વા સબ્બે વા યસ્સ છિન્ના હોન્તિ, એવરૂપં. પાદચ્છિન્નન્તિ યસ્સ અગ્ગપાદેસુ વા ગોપ્ફકેસુ વા જઙ્ઘાય વા યત્થ કત્થચિ એકો વા દ્વે વા પાદા છિન્ના હોન્તિ. હત્થપાદછિન્નસ્સાપિ પાળિયં (મહાવ॰ ૧૧૯) આગતત્તા સોપિ ઇધ વત્તબ્બો, યથાવુત્તનયેનેવ તસ્સ દુક્કટવત્થુતા પઞ્ઞાયતીતિ ન વુત્તોતિ દટ્ઠબ્બં.
2486.Hatthacchinnanti hatthatale vā maṇibandhe vā kappare vā yattha katthaci chinnahatthaṃ. Aṭṭhacchinnanti yathā nakhaṃ na paññāyati, evaṃ catūsu aṅguṭṭhakesu aññataraṃ vā sabbe vā yassa chinnā honti, evarūpaṃ. Pādacchinnanti yassa aggapādesu vā gopphakesu vā jaṅghāya vā yattha katthaci eko vā dve vā pādā chinnā honti. Hatthapādachinnassāpi pāḷiyaṃ (mahāva. 119) āgatattā sopi idha vattabbo, yathāvuttanayeneva tassa dukkaṭavatthutā paññāyatīti na vuttoti daṭṭhabbaṃ.
કણ્ણનાસઙ્ગુલિચ્છિન્નન્તિ એત્થ ‘‘કણ્ણચ્છિન્નં નાસચ્છિન્નં કણ્ણનાસચ્છિન્નં અઙ્ગુલિચ્છિન્ન’’ન્તિ યોજના. કણ્ણચ્છિન્નન્તિ યસ્સ કણ્ણમૂલે વા કણ્ણસક્ખલિકાય વા એકો વા દ્વે વા કણ્ણા છિન્ના હોન્તિ. યસ્સ પન કણ્ણાવટ્ટે છિન્ના હોન્તિ, સક્કા ચ હોન્તિ સઙ્ઘાટેતું, સો કણ્ણં સઙ્ઘાટેત્વા પબ્બાજેતબ્બો. નાસચ્છિન્નન્તિ યસ્સ અજપદકે વા અગ્ગે વા એકપુટે વા યત્થ કત્થચિ નાસા છિન્ના હોતિ. યસ્સ પન નાસિકા સક્કા હોતિ સન્ધેતું, સો તં ફાસુકં કત્વા પબ્બાજેતબ્બો. કણ્ણનાસચ્છિન્નન્તિ તદુભયચ્છિન્નં. અઙ્ગુલિચ્છિન્નન્તિ યસ્સ નખસેસં અદસ્સેત્વા એકા વા બહૂ વા અઙ્ગુલિયો છિન્ના હોન્તિ. યસ્સ પન સુત્તતન્તુમત્તમ્પિ નખસેસં પઞ્ઞાયતિ, તં પબ્બાજેતું વટ્ટતિ. કણ્ડરચ્છિન્નમેવ ચાતિ યસ્સ કણ્ડરનામકા મહાન્હારૂ પુરતો વા પચ્છતો વા છિન્ના હોન્તિ, યેસુ એકસ્સાપિ છિન્નત્તા અગ્ગપાદેન વા ચઙ્કમતિ, મૂલેન વા ચઙ્કમતિ, ન વા પાદં પતિટ્ઠાપેતું સક્કોતિ.
Kaṇṇanāsaṅgulicchinnanti ettha ‘‘kaṇṇacchinnaṃ nāsacchinnaṃ kaṇṇanāsacchinnaṃ aṅgulicchinna’’nti yojanā. Kaṇṇacchinnanti yassa kaṇṇamūle vā kaṇṇasakkhalikāya vā eko vā dve vā kaṇṇā chinnā honti. Yassa pana kaṇṇāvaṭṭe chinnā honti, sakkā ca honti saṅghāṭetuṃ, so kaṇṇaṃ saṅghāṭetvā pabbājetabbo. Nāsacchinnanti yassa ajapadake vā agge vā ekapuṭe vā yattha katthaci nāsā chinnā hoti. Yassa pana nāsikā sakkā hoti sandhetuṃ, so taṃ phāsukaṃ katvā pabbājetabbo. Kaṇṇanāsacchinnanti tadubhayacchinnaṃ. Aṅgulicchinnanti yassa nakhasesaṃ adassetvā ekā vā bahū vā aṅguliyo chinnā honti. Yassa pana suttatantumattampi nakhasesaṃ paññāyati, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Kaṇḍaracchinnameva cāti yassa kaṇḍaranāmakā mahānhārū purato vā pacchato vā chinnā honti, yesu ekassāpi chinnattā aggapādena vā caṅkamati, mūlena vā caṅkamati, na vā pādaṃ patiṭṭhāpetuṃ sakkoti.
૨૪૮૭. કાણન્તિ પસન્નન્ધો વા હોતુ પુપ્ફાદીહિ વા ઉપહતપસાદો, યો દ્વીહિ વા એકેન વા અક્ખિના ન પસ્સતિ, તં કાણં. કુણિન્તિ હત્થકુણી વા પાદકુણી વા અઙ્ગુલિકુણી વા, યસ્સ એતેસુ હત્થાદીસુ યં કિઞ્ચિ વઙ્કં પઞ્ઞાયતિ, સો કુણી. ખુજ્જઞ્ચાતિ યો ઉરસ્સ વા પિટ્ઠિયા વા પસ્સસ્સ વા નિક્ખન્તત્તા ખુજ્જસરીરો, તં ખુજ્જં. યસ્સ પન કિઞ્ચિ કિઞ્ચિ અઙ્ગપચ્ચઙ્ગં ઈસકં વઙ્કં, તં પબ્બાજેતું વટ્ટતિ. મહાપુરિસો એવ હિ બ્રહ્મુજુગત્તો, અવસેસો સત્તો અખુજ્જો નામ નત્થિ.
2487.Kāṇanti pasannandho vā hotu pupphādīhi vā upahatapasādo, yo dvīhi vā ekena vā akkhinā na passati, taṃ kāṇaṃ. Kuṇinti hatthakuṇī vā pādakuṇī vā aṅgulikuṇī vā, yassa etesu hatthādīsu yaṃ kiñci vaṅkaṃ paññāyati, so kuṇī. Khujjañcāti yo urassa vā piṭṭhiyā vā passassa vā nikkhantattā khujjasarīro, taṃ khujjaṃ. Yassa pana kiñci kiñci aṅgapaccaṅgaṃ īsakaṃ vaṅkaṃ, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Mahāpuriso eva hi brahmujugatto, avaseso satto akhujjo nāma natthi.
વામનન્તિ યો જઙ્ઘવામનો વા કટિવામનો વા ઉભયવામનો વા, તં. તત્થ જઙ્ઘવામનસ્સ કટિતો પટ્ઠાય હેટ્ઠિમકાયો રસ્સો હોતિ, ઉપરિમકાયો પરિપુણ્ણો. કટિવામનસ્સ કટિતો પટ્ઠાય ઉપરિમકાયો રસ્સો હોતિ, હેટ્ઠિમકાયો પરિપુણ્ણો હોતિ. ઉભયવામનસ્સ ઉભોપિ કાયા રસ્સા હોન્તિ. યેસં કાયરસ્સત્તા ભૂતાનં વિય પરિવટુમો મહાકુચ્છિઘટસદિસો અત્તભાવો હોતિ. તં તિવિધમ્પિ પબ્બાજેતું ન વટ્ટતિ.
Vāmananti yo jaṅghavāmano vā kaṭivāmano vā ubhayavāmano vā, taṃ. Tattha jaṅghavāmanassa kaṭito paṭṭhāya heṭṭhimakāyo rasso hoti, uparimakāyo paripuṇṇo. Kaṭivāmanassa kaṭito paṭṭhāya uparimakāyo rasso hoti, heṭṭhimakāyo paripuṇṇo hoti. Ubhayavāmanassa ubhopi kāyā rassā honti. Yesaṃ kāyarassattā bhūtānaṃ viya parivaṭumo mahākucchighaṭasadiso attabhāvo hoti. Taṃ tividhampi pabbājetuṃ na vaṭṭati.
ફણહત્થકન્તિ યસ્સ વગ્ગુલિપક્ખકા વિય અઙ્ગુલિયો સમ્બદ્ધા હોન્તિ, તં. એતં પબ્બાજેતુકામેન અઙ્ગુલન્તરિકાયો ફાલેત્વા સબ્બં અન્તરચમ્મં અપનેત્વા ફાસુકં કત્વા પબ્બાજેતબ્બો. યસ્સાપિ છ અઙ્ગુલિયો હોન્તિ, તં પબ્બાજેતુકામેન અધિકં અઙ્ગુલિં છિન્દિત્વા ફાસુકં કત્વા પબ્બાજેતબ્બો.
Phaṇahatthakanti yassa vaggulipakkhakā viya aṅguliyo sambaddhā honti, taṃ. Etaṃ pabbājetukāmena aṅgulantarikāyo phāletvā sabbaṃ antaracammaṃ apanetvā phāsukaṃ katvā pabbājetabbo. Yassāpi cha aṅguliyo honti, taṃ pabbājetukāmena adhikaṃ aṅguliṃ chinditvā phāsukaṃ katvā pabbājetabbo.
ખઞ્જન્તિ યો નતજાણુકો વા ભિન્નજઙ્ઘો વા મજ્ઝે સંકુટિતપાદત્તા કુણ્ડપાદકો વા પિટ્ઠિપાદમજ્ઝેન ચઙ્કમન્તો અગ્ગે સંકુટિતપાદત્તા કુણ્ડપાદકો વા પિટ્ઠિપાદગ્ગેન ચઙ્કમન્તો અગ્ગપાદેનેવ ચઙ્કમનખઞ્જો વા પણ્હિકાય ચઙ્કમનખઞ્જો વા પાદસ્સ બાહિરન્તેન ચઙ્કમનખઞ્જો વા પાદસ્સ અબ્ભન્તરન્તેન ચઙ્કમનખઞ્જો વા ગોપ્ફકાનં ઉપરિ ભગ્ગત્તા સકલેન પિટ્ઠિપાદેન ચઙ્કમનખઞ્જો વા, તં પબ્બાજેતું ન વટ્ટતિ. એત્થ નતજાણુકોતિ અન્તોપવિટ્ઠઆનતપાદો. પક્ખહતન્તિ યસ્સ એકો હત્થો વા પાદો વા અડ્ઢસરીરં વા સુખં ન વહતિ.
Khañjanti yo natajāṇuko vā bhinnajaṅgho vā majjhe saṃkuṭitapādattā kuṇḍapādako vā piṭṭhipādamajjhena caṅkamanto agge saṃkuṭitapādattā kuṇḍapādako vā piṭṭhipādaggena caṅkamanto aggapādeneva caṅkamanakhañjo vā paṇhikāya caṅkamanakhañjo vā pādassa bāhirantena caṅkamanakhañjo vā pādassa abbhantarantena caṅkamanakhañjo vā gopphakānaṃ upari bhaggattā sakalena piṭṭhipādena caṅkamanakhañjo vā, taṃ pabbājetuṃ na vaṭṭati. Ettha natajāṇukoti antopaviṭṭhaānatapādo. Pakkhahatanti yassa eko hattho vā pādo vā aḍḍhasarīraṃ vā sukhaṃ na vahati.
સીપદિન્તિ ભારપાદં. યસ્સ પાદો થૂલો હોતિ સઞ્જાતપીળકો ખરો, સો ન પબ્બાજેતબ્બો. યસ્સ પન ન તાવ ખરભાવં ગણ્હાતિ, સક્કા હોતિ ઉપનાહં બન્ધિત્વા ઉદકઆવાટે પવેસેત્વા ઉદકવાલિકાય પૂરેત્વા યથા સિરા પઞ્ઞાયન્તિ, જઙ્ઘા ચ તેલનાળિકા વિય હોન્તિ, એવં મિલાપેતું સક્કા, તસ્સ પાદં ઈદિસં કત્વા તં પબ્બાજેતું વટ્ટતિ. સચે પુન વડ્ઢતિ, ઉપસમ્પાદેન્તેનાપિ તથા કત્વાવ ઉપસમ્પાદેતબ્બો. પાપરોગિનન્તિ યો અરિસભગન્દરપિત્તસેમ્હકાસસોસાદીસુ યેન કેનચિ રોગેન નિચ્ચાતુરો અતેકિચ્છરોગો જેગુચ્છો અમનાપો, તં.
Sīpadinti bhārapādaṃ. Yassa pādo thūlo hoti sañjātapīḷako kharo, so na pabbājetabbo. Yassa pana na tāva kharabhāvaṃ gaṇhāti, sakkā hoti upanāhaṃ bandhitvā udakaāvāṭe pavesetvā udakavālikāya pūretvā yathā sirā paññāyanti, jaṅghā ca telanāḷikā viya honti, evaṃ milāpetuṃ sakkā, tassa pādaṃ īdisaṃ katvā taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Sace puna vaḍḍhati, upasampādentenāpi tathā katvāva upasampādetabbo. Pāparoginanti yo arisabhagandarapittasemhakāsasosādīsu yena kenaci rogena niccāturo atekiccharogo jeguccho amanāpo, taṃ.
૨૪૮૮. જરાય દુબ્બલન્તિ યો જિણ્ણભાવેન દુબ્બલો અત્તનો ચીવરરજનાદિકમ્મમ્પિ કાતું અસમત્થો, તં. યો પન મહલ્લકોપિ બલવા હોતિ અત્તાનં પટિજગ્ગિતું સક્કોતિ, સો પબ્બાજેતબ્બો. અન્ધન્તિ જચ્ચન્ધં. પધિરઞ્ચેવાતિ યો સબ્બેન સબ્બં ન સુણાતિ, તં. યો પન મહાસદ્દં સુણાતિ, તં પબ્બાજેતું વટ્ટતિ. મમ્મનન્તિ યસ્સ વચીભેદો વત્તતિ, સરણગમનં પરિપુણ્ણં ભાસિતું ન સક્કોતિ, તાદિસં મમ્મનમ્પિ પબ્બાજેતું ન વટ્ટતિ. યો પન સરણગમનમત્તં પરિપુણ્ણં ભાસિતું સક્કોતિ, તં પબ્બાજેતું વટ્ટતિ. અથ વા મમ્મનન્તિ ખલિતવચનં, યો એકમેવ અક્ખરં ચતુપઞ્ચક્ખત્તું વદતિ, તસ્સેતમધિવચનં. પીઠસપ્પિન્તિ છિન્નિરિયાપથં. મૂગન્તિ યસ્સ વચીભેદો નપ્પવત્તતિ.
2488.Jarāya dubbalanti yo jiṇṇabhāvena dubbalo attano cīvararajanādikammampi kātuṃ asamattho, taṃ. Yo pana mahallakopi balavā hoti attānaṃ paṭijaggituṃ sakkoti, so pabbājetabbo. Andhanti jaccandhaṃ. Padhirañcevāti yo sabbena sabbaṃ na suṇāti, taṃ. Yo pana mahāsaddaṃ suṇāti, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Mammananti yassa vacībhedo vattati, saraṇagamanaṃ paripuṇṇaṃ bhāsituṃ na sakkoti, tādisaṃ mammanampi pabbājetuṃ na vaṭṭati. Yo pana saraṇagamanamattaṃ paripuṇṇaṃ bhāsituṃ sakkoti, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Atha vā mammananti khalitavacanaṃ, yo ekameva akkharaṃ catupañcakkhattuṃ vadati, tassetamadhivacanaṃ. Pīṭhasappinti chinniriyāpathaṃ. Mūganti yassa vacībhedo nappavattati.
૨૪૮૯. અત્તનો વિરૂપભાવેન પરિસં દૂસેન્તેન પરિસદૂસકે (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૯) દસ્સેતુમાહ ‘‘અતિદીઘો’’તિઆદિ. અતિદીઘોતિ અઞ્ઞેસં સીસપ્પમાણનાભિપ્પદેસો. અતિરસ્સોતિ વુત્તપ્પકારો ઉભયવામનો વિય અતિરસ્સો. અતિકાળો વાતિ ઝાપિતખેત્તે ખાણુકો વિય અતિકાળવણ્ણો. મટ્ઠતમ્બલોહનિદસ્સનો અચ્ચોદાતોપિ વાતિ સમ્બન્ધો, દધિતક્કાદીહિ મજ્જિતમટ્ઠતમ્બલોહવણ્ણો અતીવ ઓદાતસરીરોતિ અત્થો.
2489. Attano virūpabhāvena parisaṃ dūsentena parisadūsake (mahāva. aṭṭha. 119) dassetumāha ‘‘atidīgho’’tiādi. Atidīghoti aññesaṃ sīsappamāṇanābhippadeso. Atirassoti vuttappakāro ubhayavāmano viya atirasso. Atikāḷo vāti jhāpitakhette khāṇuko viya atikāḷavaṇṇo. Maṭṭhatambalohanidassano accodātopi vāti sambandho, dadhitakkādīhi majjitamaṭṭhatambalohavaṇṇo atīva odātasarīroti attho.
૨૪૯૦. અતિથૂલો વાતિ ભારિયમંસો મહોદરો મહાભૂતસદિસો. અતિકિસોતિ મન્દમંસલોહિતો અટ્ઠિસિરાચમ્મસરીરો વિય. અતિમહાસીસો વાતિ યોજના. અતિમહાસીસો વાતિ પચ્છિં સીસે કત્વા ઠિતો વિય. ‘‘અતિખુદ્દકસીસેન અસહિતેના’’તિ પદચ્છેદો. અસહિતેનાતિ સરીરસ્સ અનનુરૂપેન. ‘‘અતિખુદ્દકસીસેના’’તિ એતસ્સ વિસેસનં. અસહિતેન અતિખુદ્દકસીસેન સમન્નાગતોતિ યોજના. યથાહ – ‘‘અતિખુદ્દકસીસો વા સરીરસ્સ અનનુરૂપેન અતિખુદ્દકેન સીસેન સમન્નાગતો’’તિ.
2490.Atithūlovāti bhāriyamaṃso mahodaro mahābhūtasadiso. Atikisoti mandamaṃsalohito aṭṭhisirācammasarīro viya. Atimahāsīso vāti yojanā. Atimahāsīso vāti pacchiṃ sīse katvā ṭhito viya. ‘‘Atikhuddakasīsena asahitenā’’ti padacchedo. Asahitenāti sarīrassa ananurūpena. ‘‘Atikhuddakasīsenā’’ti etassa visesanaṃ. Asahitena atikhuddakasīsena samannāgatoti yojanā. Yathāha – ‘‘atikhuddakasīso vā sarīrassa ananurūpena atikhuddakena sīsena samannāgato’’ti.
૨૪૯૧. કુટકુટકસીસોતિ તાલફલપિણ્ડિસદિસેન સીસેન સમન્નાગતો. સિખરસીસકોતિ ઉદ્ધં અનુપુબ્બતનુકેન સીસેન સમન્નાગતો, મત્થકતો સંકુટિકો મૂલતો વિત્થતો હુત્વા ઠિતપબ્બતસિખરસદિસસીસોતિ અત્થો. વેળુનાળિસમાનેનાતિ મહાવેળુપબ્બસદિસેન. સીસેનાતિ દીઘસીસેન. યથાહ – ‘‘નાળિસીસો વા મહાવેળુપબ્બસદિસેન સીસેન સમન્નાગતો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૯).
2491.Kuṭakuṭakasīsoti tālaphalapiṇḍisadisena sīsena samannāgato. Sikharasīsakoti uddhaṃ anupubbatanukena sīsena samannāgato, matthakato saṃkuṭiko mūlato vitthato hutvā ṭhitapabbatasikharasadisasīsoti attho. Veḷunāḷisamānenāti mahāveḷupabbasadisena. Sīsenāti dīghasīsena. Yathāha – ‘‘nāḷisīso vā mahāveḷupabbasadisena sīsena samannāgato’’ti (mahāva. aṭṭha. 119).
૨૪૯૨. કપ્પસીસોપીતિ મજ્ઝે દિસ્સમાનઆવાટેન હત્થિકુમ્ભસદિસેન દ્વિધાભૂતસીસેન સમન્નાગતો. પબ્ભારસીસો વાતિ ચતૂસુ પસ્સેસુ યેન કેનચિ પસ્સેન ઓણતેન સીસેન સમન્નાગતો. વણસીસકોતિ વણેહિ સમન્નાગતસીસો. કણ્ણિકકેસો વાતિ પાણકેહિ ખાયિતકેદારે સસ્સસદિસેહિ તહિં તહિં ઉટ્ઠિતેહિ કેસેહિ સમન્નાગતો. થૂલકેસોપિ વાતિ તાલહીરસદિસેહિ કેસેહિ સમન્નાગતો.
2492.Kappasīsopīti majjhe dissamānaāvāṭena hatthikumbhasadisena dvidhābhūtasīsena samannāgato. Pabbhārasīso vāti catūsu passesu yena kenaci passena oṇatena sīsena samannāgato. Vaṇasīsakoti vaṇehi samannāgatasīso. Kaṇṇikakeso vāti pāṇakehi khāyitakedāre sassasadisehi tahiṃ tahiṃ uṭṭhitehi kesehi samannāgato. Thūlakesopi vāti tālahīrasadisehi kesehi samannāgato.
૨૪૯૩. પૂતિસીસોતિ દુગ્ગન્ધસીસો. નિલ્લોમસીસો વાતિ લોમરહિતસીસો. જાતિપણ્ડરકેસકોતિ જાતિફલિતેહિ પણ્ડરકેસો વા. જાતિયા તમ્બકેસો વાતિ આદિત્તેહિ વિય તમ્બવણ્ણેહિ કેસેહિ સમન્નાગતો. આવટ્ટસીસકોતિ ગુન્નં સરીરે આવટ્ટસદિસેહિ ઉદ્ધગ્ગેહિ કેસાવટ્ટેહિ સમન્નાગતો.
2493.Pūtisīsoti duggandhasīso. Nillomasīso vāti lomarahitasīso. Jātipaṇḍarakesakoti jātiphalitehi paṇḍarakeso vā. Jātiyā tambakeso vāti ādittehi viya tambavaṇṇehi kesehi samannāgato. Āvaṭṭasīsakoti gunnaṃ sarīre āvaṭṭasadisehi uddhaggehi kesāvaṭṭehi samannāgato.
૨૪૯૪. સીસલોમેકબદ્ધેહિ ભમુકેહિ યુતોપીતિ સીસલોમેહિ સદ્ધિં એકાબદ્ધલોમેહિ ભમુકેહિ સમન્નાગતો. સમ્બદ્ધભમુકો વાતિ એકાબદ્ધઉભયભમુકો, મજ્ઝે સઞ્જાતલોમેહિ ભમુકેહિ સમન્નાગતોતિ અત્થો. નિલ્લોમભમુકોપિ વાતિ ભમુલોમરહિતો. નિલ્લોમભમુકોપિ વાતિ પિ-સદ્દેન અવુત્તસમુચ્ચયત્થેન મક્કટભમુકો સઙ્ગહિતો.
2494.Sīsalomekabaddhehi bhamukehi yutopīti sīsalomehi saddhiṃ ekābaddhalomehi bhamukehi samannāgato. Sambaddhabhamuko vāti ekābaddhaubhayabhamuko, majjhe sañjātalomehi bhamukehi samannāgatoti attho. Nillomabhamukopi vāti bhamulomarahito. Nillomabhamukopi vāti pi-saddena avuttasamuccayatthena makkaṭabhamuko saṅgahito.
૨૪૯૫. મહન્તખુદ્દનેત્તો વાતિ એત્થ નેત્ત-સદ્દો મહન્તખુદ્દ-સદ્દેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બો, મહન્તનેત્તો વા ખુદ્દકનેત્તો વાતિ અત્થો. મહન્તનેત્તો વાતિ અતિમહન્તેહિ નેત્તેહિ સમન્નાગતો. ખુદ્દકનેત્તો વાતિ મહિંસચમ્મે વાસિકોણેન પહરિત્વા કતછિદ્દસદિસેહિ અતિખુદ્દકક્ખીહિ સમન્નાગતો. વિસમલોચનોતિ એકેન મહન્તેન, એકેન ખુદ્દકેન અક્ખિના સમન્નાગતો. કેકરો વાપીતિ તિરિયં પસ્સન્તો. એત્થ અપિ-સદ્દેન નિક્ખન્તક્ખિં સમ્પિણ્ડેતિ, યસ્સ કક્કટકસ્સેવ અક્ખિતારકા નિક્ખન્તા હોન્તિ. ગમ્ભીરનેત્તોતિ યસ્સ ગમ્ભીરે ઉદપાને ઉદકતારકા વિય અક્ખિતારકા પઞ્ઞાયન્તિ. એત્થ ચ ઉદકતારકા નામ ઉદકપુબ્બુળં. અક્ખિતારકાતિ અક્ખિગેણ્ડકા. વિસમચક્કલોતિ એકેન ઉદ્ધં, એકેન અધોતિ એવં વિસમજાતેહિ અક્ખિચક્કેહિ સમન્નાગતો.
2495.Mahantakhuddanettovāti ettha netta-saddo mahantakhudda-saddehi paccekaṃ yojetabbo, mahantanetto vā khuddakanetto vāti attho. Mahantanetto vāti atimahantehi nettehi samannāgato. Khuddakanetto vāti mahiṃsacamme vāsikoṇena paharitvā katachiddasadisehi atikhuddakakkhīhi samannāgato. Visamalocanoti ekena mahantena, ekena khuddakena akkhinā samannāgato. Kekaro vāpīti tiriyaṃ passanto. Ettha api-saddena nikkhantakkhiṃ sampiṇḍeti, yassa kakkaṭakasseva akkhitārakā nikkhantā honti. Gambhīranettoti yassa gambhīre udapāne udakatārakā viya akkhitārakā paññāyanti. Ettha ca udakatārakā nāma udakapubbuḷaṃ. Akkhitārakāti akkhigeṇḍakā. Visamacakkaloti ekena uddhaṃ, ekena adhoti evaṃ visamajātehi akkhicakkehi samannāgato.
૨૪૯૬. જતુકણ્ણો વાતિ અતિખુદ્દિકાહિ કણ્ણસક્ખલીહિ સમન્નાગતો. મૂસિકકણ્ણો વાતિ મૂસિકાનં કણ્ણસદિસેહિ કણ્ણેહિ સમન્નાગતો. હત્થિકણ્ણોપિ વાતિ અનનુરૂપાહિ મહન્તાહિ હત્થિકણ્ણસદિસાહિ કણ્ણસક્ખલીહિ સમન્નાગતો. છિદ્દમત્તકકણ્ણો વાતિ યસ્સ વિના કણ્ણસક્ખલીહિ કણ્ણચ્છિદ્દમેવ હોતિ. અવિદ્ધકણ્ણકોતિ કણ્ણબન્ધત્થાય અવિદ્ધેન કણ્ણેન સમન્નાગતો.
2496.Jatukaṇṇovāti atikhuddikāhi kaṇṇasakkhalīhi samannāgato. Mūsikakaṇṇo vāti mūsikānaṃ kaṇṇasadisehi kaṇṇehi samannāgato. Hatthikaṇṇopi vāti ananurūpāhi mahantāhi hatthikaṇṇasadisāhi kaṇṇasakkhalīhi samannāgato. Chiddamattakakaṇṇo vāti yassa vinā kaṇṇasakkhalīhi kaṇṇacchiddameva hoti. Aviddhakaṇṇakoti kaṇṇabandhatthāya aviddhena kaṇṇena samannāgato.
૨૪૯૭. ટઙ્કિતકણ્ણો વાતિ ગોભત્તનાળિકાય અગ્ગસદિસેહિ કણ્ણેહિ સમન્નાગતો, ગોહનુકોટિસણ્ઠાનેહિ કણ્ણેહિ સમન્નાગતોતિ અત્થો. પૂતિકણ્ણોપિ વાતિ સદા પગ્ઘરિતપુબ્બેન કણ્ણેન સમન્નાગતો. પૂતિકણ્ણોપીતિ અપિ-સદ્દેન કણ્ણભગન્દરિકો ગહિતો. કણ્ણભગન્દરિકોતિ નિચ્ચપૂતિના કણ્ણેન સમન્નાગતો. અવિદ્ધકણ્ણો પરિસદૂસકો વુત્તો, કથં યોનકજાતીનં પબ્બજ્જાતિ આહ ‘‘યોનકાદિપ્પભેદોપિ, નાયં પરિસદૂસકો’’તિ, કણ્ણાવેધનં યોનકાનં સભાવો, અયં યોનકાદિપ્પભેદો પરિસદૂસકો ન હોતીતિ વુત્તં હોતિ.
2497.Ṭaṅkitakaṇṇo vāti gobhattanāḷikāya aggasadisehi kaṇṇehi samannāgato, gohanukoṭisaṇṭhānehi kaṇṇehi samannāgatoti attho. Pūtikaṇṇopi vāti sadā paggharitapubbena kaṇṇena samannāgato. Pūtikaṇṇopīti api-saddena kaṇṇabhagandariko gahito. Kaṇṇabhagandarikoti niccapūtinā kaṇṇena samannāgato. Aviddhakaṇṇo parisadūsako vutto, kathaṃ yonakajātīnaṃ pabbajjāti āha ‘‘yonakādippabhedopi, nāyaṃ parisadūsako’’ti, kaṇṇāvedhanaṃ yonakānaṃ sabhāvo, ayaṃ yonakādippabhedo parisadūsako na hotīti vuttaṃ hoti.
૨૪૯૮. અતિપિઙ્ગલનેત્તોતિ અતિસયેન પિઙ્ગલેહિ નેત્તેહિ સમન્નાગતો. મધુપિઙ્ગલં પન પબ્બાજેતું વટ્ટતિ. નિપ્પખુમક્ખિ વાતિ અક્ખિદલરોમેહિ વિરહિતઅક્ખિકો. પખુમ-સદ્દો હિ લોકે અક્ખિદલરોમેસુ નિરુળ્હો. અસ્સુપગ્ઘરનેત્તો વાતિ પગ્ઘરણસ્સૂહિ નેત્તેહિ સમન્નાગતો. પક્કપુપ્ફિતલોચનોતિ પક્કલોચનો પુપ્ફિતલોચનોતિ યોજના. પરિપક્કનેત્તો સઞ્જાતપુપ્ફનેત્તોતિ અત્થો.
2498.Atipiṅgalanettoti atisayena piṅgalehi nettehi samannāgato. Madhupiṅgalaṃ pana pabbājetuṃ vaṭṭati. Nippakhumakkhi vāti akkhidalaromehi virahitaakkhiko. Pakhuma-saddo hi loke akkhidalaromesu niruḷho. Assupaggharanetto vāti paggharaṇassūhi nettehi samannāgato. Pakkapupphitalocanoti pakkalocano pupphitalocanoti yojanā. Paripakkanetto sañjātapupphanettoti attho.
૨૪૯૯. મહાનાસોતિ સરીરસ્સ અનનુરૂપાય મહતિયા નાસાય સમન્નાગતો. અતિખુદ્દકનાસિકોતિ તથા અતિખુદ્દિકાય નાસાય સમન્નાગતો. ચિપિટનાસો વાતિ ચિપિટાય અન્તો પવિટ્ઠાય વિય અલ્લિનાસાય સમન્નાગતો. ચિપિટનાસો વાતિ અવુત્તવિકપ્પત્થેન વા-સદ્દેન દીઘનાસિકો સઙ્ગય્હતિ. સો ચ સુકતુણ્ડસદિસાય જિવ્હાય લેહિતું સક્કુણેય્યાય નાસિકાય સમન્નાગતો. કુટિલનાસિકોતિ મુખમજ્ઝે અપ્પતિટ્ઠહિત્વા એકપસ્સે ઠિતનાસિકો.
2499.Mahānāsoti sarīrassa ananurūpāya mahatiyā nāsāya samannāgato. Atikhuddakanāsikoti tathā atikhuddikāya nāsāya samannāgato. Cipiṭanāso vāti cipiṭāya anto paviṭṭhāya viya allināsāya samannāgato. Cipiṭanāso vāti avuttavikappatthena vā-saddena dīghanāsiko saṅgayhati. So ca sukatuṇḍasadisāya jivhāya lehituṃ sakkuṇeyyāya nāsikāya samannāgato. Kuṭilanāsikoti mukhamajjhe appatiṭṭhahitvā ekapasse ṭhitanāsiko.
૨૫૦૦. નિચ્ચવિસ્સવનાસો વાતિ નિચ્ચપગ્ઘરિતસિઙ્ઘાણિકનાસો વા. મહામુખોતિ યસ્સ પટઙ્ગમણ્ડુકસ્સેવ મુખનિમિત્તંયેવ મહન્તં હોતિ, મુખં પન લાબુસદિસં અતિખુદ્દકં. પટઙ્ગમણ્ડુકો નામ મહામુખમણ્ડુકો. વઙ્કભિન્નમુખો વાપીતિ એત્થ ‘‘વઙ્કમુખો વા ભિન્નમુખો વાપી’’તિ યોજના. વઙ્કમુખોતિ ભમુકસ્સ, નલાતસ્સ વા એકપસ્સે નિન્નતાય વઙ્કમુખો. ભિન્નમુખો વાતિ મક્કટસ્સેવ ભિન્નમુખો. મહાઓટ્ઠોપિ વાતિ ઉક્ખલિમુખવટ્ટિસદિસેહિ ઓટ્ઠેહિ સમન્નાગતો.
2500.Niccavissavanāso vāti niccapaggharitasiṅghāṇikanāso vā. Mahāmukhoti yassa paṭaṅgamaṇḍukasseva mukhanimittaṃyeva mahantaṃ hoti, mukhaṃ pana lābusadisaṃ atikhuddakaṃ. Paṭaṅgamaṇḍuko nāma mahāmukhamaṇḍuko. Vaṅkabhinnamukho vāpīti ettha ‘‘vaṅkamukho vā bhinnamukho vāpī’’ti yojanā. Vaṅkamukhoti bhamukassa, nalātassa vā ekapasse ninnatāya vaṅkamukho. Bhinnamukho vāti makkaṭasseva bhinnamukho. Mahāoṭṭhopi vāti ukkhalimukhavaṭṭisadisehi oṭṭhehi samannāgato.
૨૫૦૧. તનુકઓટ્ઠો વાતિ ભેરિચમ્મસદિસેહિ દન્તે પિદહિતું અસમત્થેહિ ઓટ્ઠેહિ સમન્નાગતો. ભેરિચમ્મસદિસેહીતિ ભેરિમુખચમ્મસદિસેહિ. તનુકઓટ્ઠો વાતિ એત્થ વા-સદ્દેન મહાધરોટ્ઠો વા તનુકઉત્તરોટ્ઠો વા તનુકઅધરોટ્ઠો વાતિ તયો વિકપ્પા સઙ્ગહિતા. વિપુલુત્તરઓટ્ઠકોતિ મહાઉત્તરોટ્ઠો. ઓટ્ઠછિન્નોતિ યસ્સ એકો વા દ્વે વા ઓટ્ઠા છિન્ના હોન્તિ. ઉપ્પક્કમુખોતિ પક્કમુખો. એળમુખોપિ વાતિ નિચ્ચપગ્ઘરણમુખો.
2501.Tanukaoṭṭho vāti bhericammasadisehi dante pidahituṃ asamatthehi oṭṭhehi samannāgato. Bhericammasadisehīti bherimukhacammasadisehi. Tanukaoṭṭho vāti ettha vā-saddena mahādharoṭṭho vā tanukauttaroṭṭho vā tanukaadharoṭṭho vāti tayo vikappā saṅgahitā. Vipuluttaraoṭṭhakoti mahāuttaroṭṭho. Oṭṭhachinnoti yassa eko vā dve vā oṭṭhā chinnā honti. Uppakkamukhoti pakkamukho. Eḷamukhopi vāti niccapaggharaṇamukho.
૨૫૦૨-૩. સઙ્ખતુણ્ડોપીતિ બહિ સેતેહિ અન્તો અતિરત્તેહિ ઓટ્ઠેહિ સમન્નાગતો. દુગ્ગન્ધમુખોતિ દુગ્ગન્ધકુણપમુખો. મહાદન્તોપીતિ અટ્ઠકદન્તસદિસેહિ સમન્નાગતો . અચ્ચન્તન્તિ અતિસયેન. ‘‘હેટ્ઠા ઉપરિતો વાપિ, બહિ નિક્ખન્તદન્તકો’’તિ ઇદં ‘‘અસુરદન્તકો’’તિ એતસ્સ અત્થપદં. અસુરોતિ દાનવો. ‘‘સિપ્પિદન્તો વા ઓટ્ઠદન્તો વા’’તિ ગણ્ઠિપદે લિખિતો. યસ્સ પન સક્કા હોન્તિ ઓટ્ઠેહિ પિદહિતું, કથેન્તસ્સેવ પઞ્ઞાયતિ, નો અકથેન્તસ્સ, તં પબ્બાજેતું વટ્ટતિ. અદન્તોતિ દન્તરહિતો. પૂતિદન્તોતિ પૂતિભૂતેહિ દન્તેહિ સમન્નાગતો.
2502-3.Saṅkhatuṇḍopīti bahi setehi anto atirattehi oṭṭhehi samannāgato. Duggandhamukhoti duggandhakuṇapamukho. Mahādantopīti aṭṭhakadantasadisehi samannāgato . Accantanti atisayena. ‘‘Heṭṭhā uparito vāpi, bahi nikkhantadantako’’ti idaṃ ‘‘asuradantako’’ti etassa atthapadaṃ. Asuroti dānavo. ‘‘Sippidanto vā oṭṭhadanto vā’’ti gaṇṭhipade likhito. Yassa pana sakkā honti oṭṭhehi pidahituṃ, kathentasseva paññāyati, no akathentassa, taṃ pabbājetuṃ vaṭṭati. Adantoti dantarahito. Pūtidantoti pūtibhūtehi dantehi samannāgato.
૨૫૦૪. ‘‘અતિખુદ્દકદન્તકો’’તિ ઇમસ્સ ‘‘યસ્સા’’તિઆદિ અપવાદો. યસ્સ દન્તન્તરે કાળકદન્તસન્નિભો કલન્દકદન્તસદિસો દન્તો સુખુમોવ ઠિતો ચે, તં તુ પબ્બાજેતું વટ્ટતીતિ યોજના. પબ્બાજેતુમ્પીતિ એત્થ પિ-સદ્દો તુ-સદ્દત્થો.
2504. ‘‘Atikhuddakadantako’’ti imassa ‘‘yassā’’tiādi apavādo. Yassa dantantare kāḷakadantasannibho kalandakadantasadiso danto sukhumova ṭhito ce, taṃ tu pabbājetuṃ vaṭṭatīti yojanā. Pabbājetumpīti ettha pi-saddo tu-saddattho.
૨૫૦૫. યો પોસોતિ સમ્બન્ધો. મહાહનુકોતિ ગોહનુસદિસેન હનુના સમન્નાગતો. ‘‘રસ્સેન હનુના યુતો’’તિ ઇદં ‘‘ચિપિટહનુકો વા’’તિ ઇમસ્સ અત્થપદં. યથાહ – ‘‘ચિપિટહનુકો વા અન્તોપવિટ્ઠેન વિય અતિરસ્સેન હનુકેન સમન્નાગતો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૯). ચિપિટહનુકો વાપીતિ એત્થ પિ-સદ્દેન ‘‘ભિન્નહનુકો વા વઙ્કહનુકો વા’’તિ વિકપ્પદ્વયં સઙ્ગણ્હાતિ.
2505. Yo posoti sambandho. Mahāhanukoti gohanusadisena hanunā samannāgato. ‘‘Rassena hanunā yuto’’ti idaṃ ‘‘cipiṭahanuko vā’’ti imassa atthapadaṃ. Yathāha – ‘‘cipiṭahanuko vā antopaviṭṭhena viya atirassena hanukena samannāgato’’ti (mahāva. aṭṭha. 119). Cipiṭahanuko vāpīti ettha pi-saddena ‘‘bhinnahanuko vā vaṅkahanuko vā’’ti vikappadvayaṃ saṅgaṇhāti.
૨૫૦૬. નિમ્મસ્સુદાઠિકો વાપીતિ ભિક્ખુનિસદિસમુખો. અતિદીઘગલોપિ વાતિ બકગલસદિસેન ગલેન સમન્નાગતો. અતિરસ્સગલોપિ વાતિ અન્તોપવિટ્ઠેન વિય ગલેન સમન્નાગતો. ભિન્નગલો વા ગણ્ડગલોપિ વાતિ યોજના, ભિન્નગલટ્ઠિકો વા ગણ્ડેન સમન્નાગતગલોપિ વાતિ અત્થો.
2506.Nimmassudāṭhiko vāpīti bhikkhunisadisamukho. Atidīghagalopi vāti bakagalasadisena galena samannāgato. Atirassagalopi vāti antopaviṭṭhena viya galena samannāgato. Bhinnagalo vā gaṇḍagalopi vāti yojanā, bhinnagalaṭṭhiko vā gaṇḍena samannāgatagalopi vāti attho.
૨૫૦૭. ભટ્ઠંસકૂટો વાતિ માતુગામસ્સ વિય ભટ્ઠેન અંસકૂટેન સમન્નાગતો. ભિન્નપિટ્ઠિ વા ભિન્નઉરોપિ વાતિ યોજના, સુદીઘહત્થો વા સુરસ્સહત્થો વાતિ યોજના, અતિદીઘહત્થો વા અતિરસ્સહત્થો વાતિ અત્થો. વા-સદ્દેન અહત્થએકહત્થાનં ગહણં. કચ્છુસમાયુતો વા કણ્ડુસમાયુતો વાતિ યોજના. વા-સદ્દેન ‘‘દદ્દુગત્તો વા ગોધાગત્તો વા’’તિ ઇમે દ્વે સઙ્ગણ્હાતિ. તત્થ ગોધાગત્તો વાતિ યસ્સ ગોધાય વિય ગત્તતો ચુણ્ણાનિ પતન્તિ.
2507.Bhaṭṭhaṃsakūṭovāti mātugāmassa viya bhaṭṭhena aṃsakūṭena samannāgato. Bhinnapiṭṭhi vā bhinnauropi vāti yojanā, sudīghahattho vā surassahattho vāti yojanā, atidīghahattho vā atirassahattho vāti attho. Vā-saddena ahatthaekahatthānaṃ gahaṇaṃ. Kacchusamāyuto vā kaṇḍusamāyuto vāti yojanā. Vā-saddena ‘‘daddugatto vā godhāgatto vā’’ti ime dve saṅgaṇhāti. Tattha godhāgatto vāti yassa godhāya viya gattato cuṇṇāni patanti.
૨૫૦૮. મહાનિસદમંસોતિ ઇમસ્સ અત્થપદં ‘‘ઉદ્ધનગ્ગુપમાયુતો’’તિ. યથાહ – ‘‘મહાઆનિસદો વા ઉદ્ધનકૂટસદિસેહિ આનિસદમંસેહિ અચ્ચુગ્ગતેહિ સમન્નાગતો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૯). મહાનિસદમંસો વાતિ એત્થ વા-સદ્દેન ભટ્ઠકટિકો સઙ્ગહિતો. વાતણ્ડિકોતિ અણ્ડકોસેસુ વુદ્ધિરોગેન સમન્નાગતો. મહાઊરૂતિ સરીરસ્સ અનનુરૂપેહિ મહન્તેહિ સત્તીહિ સમન્નાગતો. સઙ્ઘટ્ટનકજાણુકોતિ અઞ્ઞમઞ્ઞં સઙ્ઘટ્ટેહિ જાણૂહિ સમન્નાગતો.
2508.Mahānisadamaṃsoti imassa atthapadaṃ ‘‘uddhanaggupamāyuto’’ti. Yathāha – ‘‘mahāānisado vā uddhanakūṭasadisehi ānisadamaṃsehi accuggatehi samannāgato’’ti (mahāva. aṭṭha. 119). Mahānisadamaṃso vāti ettha vā-saddena bhaṭṭhakaṭiko saṅgahito. Vātaṇḍikoti aṇḍakosesu vuddhirogena samannāgato. Mahāūrūti sarīrassa ananurūpehi mahantehi sattīhi samannāgato. Saṅghaṭṭanakajāṇukoti aññamaññaṃ saṅghaṭṭehi jāṇūhi samannāgato.
૨૫૦૯. ભિન્નજાણૂતિ યસ્સ એકો વા દ્વે વા જાણૂ ભિન્ના હોન્તિ. મહાજાણૂતિ મહન્તેન જાણુના સમન્નાગતો. દીઘજઙ્ઘોતિ યટ્ઠિસદિસજઙ્ઘો. વિકટો વાતિ તિરિયં ગમનપાદેહિ સમન્નાગતો, યસ્સ ચઙ્કમતો જાણુકા બહિ નિગ્ગચ્છન્તિ. પણ્હો વાતિ પચ્છતો પરિવત્તપાદેહિ સમન્નાગતો, યસ્સ ચઙ્કમતો જાણુકા અન્તો પવિસન્તિ. ‘‘પન્તો’’તિ ચ ‘‘સણ્હો’’તિ ચ એતસ્સેવ વેવચનાનિ. ઉબ્બદ્ધપિણ્ડિકોતિ હેટ્ઠા ઓરુળ્હાહિ વા ઉપરિ આરુળ્હાહિ વા મહતીહિ જઙ્ઘપિણ્ડિકાહિ સમન્નાગતો.
2509.Bhinnajāṇūti yassa eko vā dve vā jāṇū bhinnā honti. Mahājāṇūti mahantena jāṇunā samannāgato. Dīghajaṅghoti yaṭṭhisadisajaṅgho. Vikaṭo vāti tiriyaṃ gamanapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā bahi niggacchanti. Paṇho vāti pacchato parivattapādehi samannāgato, yassa caṅkamato jāṇukā anto pavisanti. ‘‘Panto’’ti ca ‘‘saṇho’’ti ca etasseva vevacanāni. Ubbaddhapiṇḍikoti heṭṭhā oruḷhāhi vā upari āruḷhāhi vā mahatīhi jaṅghapiṇḍikāhi samannāgato.
૨૫૧૦. યટ્ઠિજઙ્ઘોતિ યટ્ઠિસદિસાય જઙ્ઘાય સમન્નાગતો. મહાજઙ્ઘોતિ સરીરસ્સ અનનુરૂપાય મહતિયા જઙ્ઘાય સમન્નાગતો. મહાપાદોપિ વાતિ સરીરસ્સ અનનુરૂપેહિ મહન્તેહિ પાદેહિ સમન્નાગતો. અપિ-સદ્દેન થૂલજઙ્ઘપિણ્ડિકો સઙ્ગહિતો, ભત્તપુટસદિસાય થૂલાય જઙ્ઘપિણ્ડિયા સમન્નાગતોતિ અત્થો. પિટ્ઠિકપાદો વાતિ પાદવેમજ્ઝતો ઉટ્ઠિતજઙ્ઘો. મહાપણ્હિપિ વાતિ અનનુરૂપેહિ અતિમહન્તેહિ પણ્હીહિ સમન્નાગતો.
2510.Yaṭṭhijaṅghoti yaṭṭhisadisāya jaṅghāya samannāgato. Mahājaṅghoti sarīrassa ananurūpāya mahatiyā jaṅghāya samannāgato. Mahāpādopi vāti sarīrassa ananurūpehi mahantehi pādehi samannāgato. Api-saddena thūlajaṅghapiṇḍiko saṅgahito, bhattapuṭasadisāya thūlāya jaṅghapiṇḍiyā samannāgatoti attho. Piṭṭhikapādo vāti pādavemajjhato uṭṭhitajaṅgho. Mahāpaṇhipi vāti ananurūpehi atimahantehi paṇhīhi samannāgato.
૨૫૧૧. વઙ્કપાદોતિ અન્તો વા બહિ વા પરિવત્તપાદવસેન દુવિધો વઙ્કપાદો. ગણ્ઠિકઙ્ગુલિકોતિ સિઙ્ગિવેરફણસદિસાહિ અઙ્ગુલીહિ સમન્નાગતો. ‘‘અન્ધનખો વાપી’’તિ એતસ્સ અત્થપદં ‘‘કાળપૂતિનખોપિ ચા’’તિ. યથાહ – ‘‘અન્ધનખો વા કાળવણ્ણેહિ પૂતિનખેહિ સમન્નાગતો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૯).
2511.Vaṅkapādoti anto vā bahi vā parivattapādavasena duvidho vaṅkapādo. Gaṇṭhikaṅgulikoti siṅgiveraphaṇasadisāhi aṅgulīhi samannāgato. ‘‘Andhanakho vāpī’’ti etassa atthapadaṃ ‘‘kāḷapūtinakhopi cā’’ti. Yathāha – ‘‘andhanakho vā kāḷavaṇṇehi pūtinakhehi samannāgato’’ti (mahāva. aṭṭha. 119).
૨૫૧૨. ઇચ્ચેવન્તિ યથાવુત્તવચનીયનિદસ્સનત્થોયં નિપાતસમુદાયો. અઙ્ગવેકલ્લતાય બહુવિધત્તા અનવસેસં વેકલ્લપ્પકારં સઙ્ગણ્હિતુમાહ ‘‘ઇચ્ચેવમાદિક’’ન્તિ.
2512.Iccevanti yathāvuttavacanīyanidassanatthoyaṃ nipātasamudāyo. Aṅgavekallatāya bahuvidhattā anavasesaṃ vekallappakāraṃ saṅgaṇhitumāha ‘‘iccevamādika’’nti.
પરિસદૂસકકથાવણ્ણના.
Parisadūsakakathāvaṇṇanā.
૨૫૧૪. પત્તચીવરન્તિ એત્થ ‘‘સામણેરસ્સા’’તિ અધિકારતો લબ્ભતિ. અન્તો નિક્ખિપતોતિ ઓવરકાદીનં અન્તો નિક્ખિપન્તસ્સ. સબ્બપયોગેસૂતિ પત્તચીવરસ્સ આમસનાદિસબ્બપયોગેસુ.
2514.Pattacīvaranti ettha ‘‘sāmaṇerassā’’ti adhikārato labbhati. Anto nikkhipatoti ovarakādīnaṃ anto nikkhipantassa. Sabbapayogesūti pattacīvarassa āmasanādisabbapayogesu.
૨૫૧૫-૬. દણ્ડકમ્મં કત્વાતિ દણ્ડકમ્મં યોજેત્વા. દણ્ડેન્તિ વિનેન્તિ એતેનાતિ દણ્ડો, સોયેવ કત્તબ્બત્તા કમ્મન્તિ દણ્ડકમ્મં, આવરણાદિ. અનાચારસ્સ દુબ્બચસામણેરસ્સ કેવલં હિતકામેન ભિક્ખુના દણ્ડકમ્મં કત્વા દણ્ડકમ્મં યોજેત્વા યાગું વા ભત્તં વા વા-સદ્દેન પત્તં વા ચીવરં વા દસ્સેત્વા ‘‘દણ્ડકમ્મે આહટે ત્વં ઇદં લચ્છસિ’’ ઇતિ ભાસિતું વટ્ટતીતિ યોજના. કિરાતિ પદપૂરણત્થે નિપાતો.
2515-6.Daṇḍakammaṃ katvāti daṇḍakammaṃ yojetvā. Daṇḍenti vinenti etenāti daṇḍo, soyeva kattabbattā kammanti daṇḍakammaṃ, āvaraṇādi. Anācārassa dubbacasāmaṇerassa kevalaṃ hitakāmena bhikkhunā daṇḍakammaṃ katvā daṇḍakammaṃ yojetvā yāguṃ vā bhattaṃ vā vā-saddena pattaṃ vā cīvaraṃ vā dassetvā ‘‘daṇḍakamme āhaṭe tvaṃ idaṃ lacchasi’’ iti bhāsituṃ vaṭṭatīti yojanā. Kirāti padapūraṇatthe nipāto.
૨૫૧૭. ધમ્મસઙ્ગાહકત્થેરેહિ ઠપિતદણ્ડકમ્મં દસ્સેતુમાહ ‘‘અપરાધાનુરૂપેના’’તિઆદિ. તં અપરાધાનુરૂપદણ્ડકમ્મં નામ વાલિકાસલિલાદીનં આહરાપનમેવાતિ યોજેતબ્બં. આદિ-સદ્દેન દારુઆદીનં આહરાપનં ગણ્હાતિ. તઞ્ચ ખો ‘‘ઓરમિસ્સતી’’તિ અનુકમ્પાય, ન ‘‘નસ્સિસ્સતિ વિબ્ભમિસ્સતી’’તિઆદિનયપ્પવત્તેન પાપજ્ઝાસયેન.
2517. Dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitadaṇḍakammaṃ dassetumāha ‘‘aparādhānurūpenā’’tiādi. Taṃ aparādhānurūpadaṇḍakammaṃ nāma vālikāsalilādīnaṃ āharāpanamevāti yojetabbaṃ. Ādi-saddena dāruādīnaṃ āharāpanaṃ gaṇhāti. Tañca kho ‘‘oramissatī’’ti anukampāya, na ‘‘nassissati vibbhamissatī’’tiādinayappavattena pāpajjhāsayena.
૨૫૧૮-૯. અકત્તબ્બં દણ્ડકમ્મં દસ્સેતુમાહ ‘‘સીસે વા’’તિઆદિ. સીસે વાતિ એત્થ ‘‘સામણેરસ્સા’’તિ અધિકારતો લબ્ભતિ. પાસાણાદીનીતિ એત્થ આદિ-સદ્દેન ઇટ્ઠકાદીનં ગહણં. સામણેરં ઉણ્હે પાસાણે નિપજ્જાપેતું વા ઉણ્હાય ભૂમિયા નિપજ્જાપેતું વા ઉદકં પવેસેતું વા ભિક્ખુનો ન વટ્ટતીતિ યોજના.
2518-9. Akattabbaṃ daṇḍakammaṃ dassetumāha ‘‘sīse vā’’tiādi. Sīse vāti ettha ‘‘sāmaṇerassā’’ti adhikārato labbhati. Pāsāṇādīnīti ettha ādi-saddena iṭṭhakādīnaṃ gahaṇaṃ. Sāmaṇeraṃ uṇhe pāsāṇe nipajjāpetuṃ vā uṇhāya bhūmiyā nipajjāpetuṃ vā udakaṃ pavesetuṃ vā bhikkhuno na vaṭṭatīti yojanā.
ભગવતા અનુઞ્ઞાતદણ્ડકમ્મં દસ્સેતુમાહ ‘‘ઇધા’’તિઆદિ. ઇધાતિ ઇમસ્મિં દણ્ડકમ્માધિકારે. આવરણમત્તન્તિ ‘‘મા ઇધ પાવિસી’’તિ નિવારણમત્તં. પકાસિતન્તિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, યત્થ વા વસતિ, યત્થ વા પટિક્કમતિ, તત્થ આવરણં કાતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૦૭) ભાસિતં.
Bhagavatā anuññātadaṇḍakammaṃ dassetumāha ‘‘idhā’’tiādi. Idhāti imasmiṃ daṇḍakammādhikāre. Āvaraṇamattanti ‘‘mā idha pāvisī’’ti nivāraṇamattaṃ. Pakāsitanti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yattha vā vasati, yattha vā paṭikkamati, tattha āvaraṇaṃ kātu’’nti (mahāva. 107) bhāsitaṃ.
‘‘યત્થ વા વસતિ, યત્થ વા પટિક્કમતીતિ યત્થ વસતિ વા પવિસતિ વા, ઉભયેનાપિ અત્તનો પરિવેણઞ્ચ વસ્સગ્ગેન પત્તસેનાસનઞ્ચ વુત્ત’’ન્તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૦૭) અટ્ઠકથાય વુત્તત્તા યાવ યોજિતં દણ્ડકમ્મં કરોન્તિ, તાવ અત્તનો પુગ્ગલિકપરિવેણં વા વસ્સગ્ગેન પત્તસેનાસનં વા પવિસિતું અદત્વા નિવારણં આવરણં નામ. અટ્ઠકથાયં ‘‘અત્તનો’’તિ વચનં યે આવરણં કરોન્તિ, તે આચરિયુપજ્ઝાયે સન્ધાય વુત્તન્તિ વિઞ્ઞાયતિ. કેચિ પનેત્થ ‘‘અત્તનો’’તિ ઇદં યસ્સ આવરણં કરોન્તિ, તં સન્ધાય વુત્તન્તિ ગહેત્વા તત્થ વિનિચ્છયં વદન્તિ. કેચિ ઉભયથાપિ અત્થં ગહેત્વા ઉભયત્થાપિ આવરણં કાતબ્બન્તિ વદન્તિ. વીમંસિત્વા યમેત્થ યુત્તતરં, તં ગહેતબ્બં.
‘‘Yattha vā vasati, yattha vā paṭikkamatīti yattha vasati vā pavisati vā, ubhayenāpi attano pariveṇañca vassaggena pattasenāsanañca vutta’’nti (mahāva. aṭṭha. 107) aṭṭhakathāya vuttattā yāva yojitaṃ daṇḍakammaṃ karonti, tāva attano puggalikapariveṇaṃ vā vassaggena pattasenāsanaṃ vā pavisituṃ adatvā nivāraṇaṃ āvaraṇaṃ nāma. Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘attano’’ti vacanaṃ ye āvaraṇaṃ karonti, te ācariyupajjhāye sandhāya vuttanti viññāyati. Keci panettha ‘‘attano’’ti idaṃ yassa āvaraṇaṃ karonti, taṃ sandhāya vuttanti gahetvā tattha vinicchayaṃ vadanti. Keci ubhayathāpi atthaṃ gahetvā ubhayatthāpi āvaraṇaṃ kātabbanti vadanti. Vīmaṃsitvā yamettha yuttataraṃ, taṃ gahetabbaṃ.
નિવારણકથાવણ્ણના.
Nivāraṇakathāvaṇṇanā.
૨૫૨૦. પક્ખો ચ ઓપક્કમિકો ચ આસિત્તો ચાતિ વિગ્ગહો. એત્થ ચ ‘‘અનુપોસથે ઉપોસથં કરોતી’’તિઆદીસુ યથા ઉપોસથદિને કત્તબ્બકમ્મં ‘‘ઉપોસથો’’તિ વુચ્ચતિ, તથા માસસ્સ પક્ખે પણ્ડકભાવમાપજ્જન્તો ‘‘પક્ખો’’તિ વુત્તો. અથ વા પક્ખપણ્ડકો પક્ખો ઉત્તરપદલોપેન યથા ‘‘ભીમસેનો ભીમો’’તિ. ઇદઞ્ચ પાપાનુભાવેન કણ્હપક્ખેયેવ પણ્ડકભાવમાપજ્જન્તસ્સ અધિવચનં. યથાહ ‘‘અકુસલવિપાકાનુભાવેન કાળપક્ખે કાળપક્ખે પણ્ડકો હોતિ, જુણ્હપક્ખે પનસ્સ પરિળાહો વૂપસમ્મતિ, અયં પક્ખપણ્ડકો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૦૯).
2520. Pakkho ca opakkamiko ca āsitto cāti viggaho. Ettha ca ‘‘anuposathe uposathaṃ karotī’’tiādīsu yathā uposathadine kattabbakammaṃ ‘‘uposatho’’ti vuccati, tathā māsassa pakkhe paṇḍakabhāvamāpajjanto ‘‘pakkho’’ti vutto. Atha vā pakkhapaṇḍako pakkho uttarapadalopena yathā ‘‘bhīmaseno bhīmo’’ti. Idañca pāpānubhāvena kaṇhapakkheyeva paṇḍakabhāvamāpajjantassa adhivacanaṃ. Yathāha ‘‘akusalavipākānubhāvena kāḷapakkhe kāḷapakkhe paṇḍako hoti, juṇhapakkhe panassa pariḷāho vūpasammati, ayaṃ pakkhapaṇḍako’’ti (mahāva. aṭṭha. 109).
યસ્સ ઉપક્કમેન બીજાનિ અપનીતાનિ, અયં ઓપક્કમિકપણ્ડકો. યસ્સ પરેસં અઙ્ગજાતં મુખેન ગહેત્વા અસુચિના આસિત્તસ્સ પરિળાહો વૂપસમ્મતિ, અયં આસિત્તપણ્ડકો. ઉસૂયકોતિ યસ્સ પરેસં અજ્ઝાચારં પસ્સતો ઉસૂયાય ઉપ્પન્નાય પરિળાહો વૂપસમ્મતિ, અયં ઉસૂયપણ્ડકો. યો પટિસન્ધિયંયેવ અભાવકો ઉપ્પન્નો, અયં નપુંસકપણ્ડકો.
Yassa upakkamena bījāni apanītāni, ayaṃ opakkamikapaṇḍako. Yassa paresaṃ aṅgajātaṃ mukhena gahetvā asucinā āsittassa pariḷāho vūpasammati, ayaṃ āsittapaṇḍako. Usūyakoti yassa paresaṃ ajjhācāraṃ passato usūyāya uppannāya pariḷāho vūpasammati, ayaṃ usūyapaṇḍako. Yo paṭisandhiyaṃyeva abhāvako uppanno, ayaṃ napuṃsakapaṇḍako.
૨૫૨૧. તેસૂતિ તેસુ પઞ્ચસુ પણ્ડકેસુ. ‘‘પક્ખપણ્ડકસ્સ યસ્મિંપક્ખે પણ્ડકો હોતિ, તસ્મિંયેવસ્સ પક્ખે પબ્બજ્જા વારિતા’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૦૯) કુરુન્દિયં વુત્તત્તા ‘‘તિણ્ણં નિવારિતા’’તિ ઇદં તસ્સ પણ્ડકસ્સ પણ્ડકપક્ખં સન્ધાય વુત્તન્તિ ગહેતબ્બં.
2521.Tesūti tesu pañcasu paṇḍakesu. ‘‘Pakkhapaṇḍakassa yasmiṃpakkhe paṇḍako hoti, tasmiṃyevassa pakkhe pabbajjā vāritā’’ti (mahāva. aṭṭha. 109) kurundiyaṃ vuttattā ‘‘tiṇṇaṃ nivāritā’’ti idaṃ tassa paṇḍakassa paṇḍakapakkhaṃ sandhāya vuttanti gahetabbaṃ.
૨૫૨૨. ‘‘નાસેતબ્બો’’તિ ઇદં લિઙ્ગનાસનં સન્ધાય વુત્તં. યથાહ ‘‘સોપિ લિઙ્ગનાસનેનેવ નાસેતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૦૯). એસ નયો ઉપરિપિ ઈદિસેસુ ઠાનેસુ.
2522.‘‘Nāsetabbo’’ti idaṃ liṅganāsanaṃ sandhāya vuttaṃ. Yathāha ‘‘sopi liṅganāsaneneva nāsetabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 109). Esa nayo uparipi īdisesu ṭhānesu.
પણ્ડકકથાવણ્ણના.
Paṇḍakakathāvaṇṇanā.
૨૫૨૩. થેનેતીતિ થેનો, લિઙ્ગસ્સ પબ્બજિતવેસસ્સ થેનો લિઙ્ગથેનો. સંવાસસ્સ ભિક્ખુવસ્સગણનાદિકસ્સ થેનો સંવાસથેનો. તદુભયસ્સ ચાતિ તસ્સ લિઙ્ગસ્સ, સંવાસસ્સ ચ ઉભયસ્સ થેનોતિ સમ્બન્ધો. એસ તિવિધોપિ થેય્યસંવાસકો નામ પવુચ્ચતીતિ યોજના.
2523. Thenetīti theno, liṅgassa pabbajitavesassa theno liṅgatheno. Saṃvāsassa bhikkhuvassagaṇanādikassa theno saṃvāsatheno. Tadubhayassa cāti tassa liṅgassa, saṃvāsassa ca ubhayassa thenoti sambandho. Esa tividhopi theyyasaṃvāsako nāma pavuccatīti yojanā.
૨૫૨૪-૬. તત્થ તેસુ તીસુ થેય્યસંવાસકેસુ યો સયમેવ પબ્બજિત્વા ભિક્ખુવસ્સાનિ ન ગણ્હતિ, યથાવુડ્ઢં વન્દનમ્પિ નેવ ગણ્હતિ, અપિ-સદ્દેન આસનેન નેવ પટિબાહતિ ઉપોસથપવારણાદીસુ નેવ સન્દિસ્સતીતિ સઙ્ગણ્હનતો તદુભયમ્પિ ન કરોતિ, અયં લિઙ્ગમત્તસ્સ પબ્બજિતવેસમત્તસ્સ થેનતો ચોરિકાય ગહણતો લિઙ્ગત્થેનો સિયાતિ યોજના.
2524-6.Tattha tesu tīsu theyyasaṃvāsakesu yo sayameva pabbajitvā bhikkhuvassāni na gaṇhati, yathāvuḍḍhaṃ vandanampi neva gaṇhati, api-saddena āsanena neva paṭibāhati uposathapavāraṇādīsu neva sandissatīti saṅgaṇhanato tadubhayampi na karoti, ayaṃ liṅgamattassa pabbajitavesamattassa thenato corikāya gahaṇato liṅgattheno siyāti yojanā.
યો ચ પબ્બજિતો હુત્વા ભિક્ખુવસ્સાનિ ગણ્હતિ, સો યથાવુડ્ઢવન્દનાદિકં સંવાસં સાદિયન્તોવ સંવાસત્થેનકો મતોતિ યોજના. યથાહ – ‘‘ભિક્ખુવસ્સગણનાદિકો હિ સબ્બોપિ કિરિયભેદો ઇમસ્મિં અત્થે ‘સંવાસો’તિ વેદિતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૦).
Yo ca pabbajito hutvā bhikkhuvassāni gaṇhati, so yathāvuḍḍhavandanādikaṃ saṃvāsaṃ sādiyantova saṃvāsatthenako matoti yojanā. Yathāha – ‘‘bhikkhuvassagaṇanādiko hi sabbopi kiriyabhedo imasmiṃ atthe ‘saṃvāso’ti veditabbo’’ti (mahāva. aṭṭha. 110).
વુત્તનયોયેવાતિ ઉભિન્નં પચ્ચેકં વુત્તલક્ખણમેવ એતસ્સ લક્ખણન્તિ કત્વા વુત્તં. અયં તિવિધોપિ થેય્યસંવાસકો અનુપસમ્પન્નો ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, ઉપસમ્પન્નો નાસેતબ્બો, પુન પબ્બજ્જં યાચન્તોપિ ન પબ્બાજેતબ્બો. બ્યતિરેકમુખેન થેય્યસંવાસલક્ખણં નિયમેતું અટ્ઠકથાય (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૦) વુત્તગાથાદ્વયં ઉદાહરન્તો આહ ‘‘યથાહ ચા’’તિ. યથા અટ્ઠકથાચરિયો રાજદુબ્ભિક્ખાદિગાથાદ્વયમાહ, તથાયમત્થો બ્યતિરેકતો વેદિતબ્બોતિ અધિપ્પાયો.
Vuttanayoyevāti ubhinnaṃ paccekaṃ vuttalakkhaṇameva etassa lakkhaṇanti katvā vuttaṃ. Ayaṃ tividhopi theyyasaṃvāsako anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo, puna pabbajjaṃ yācantopi na pabbājetabbo. Byatirekamukhena theyyasaṃvāsalakkhaṇaṃ niyametuṃ aṭṭhakathāya (mahāva. aṭṭha. 110) vuttagāthādvayaṃ udāharanto āha ‘‘yathāha cā’’ti. Yathā aṭṭhakathācariyo rājadubbhikkhādigāthādvayamāha, tathāyamattho byatirekato veditabboti adhippāyo.
૨૫૨૭-૮. રાજદુબ્ભિક્ખકન્તાર-રોગવેરિભયેહિ વાતિ એત્થ ભય-સદ્દો પચ્ચેકં યોજેતબ્બો ‘‘રાજભયેન દુબ્ભિક્ખભયેના’’તિઆદિના. ચીવરાહરણત્થં વાતિ અત્તના પરિચ્ચત્તચીવરં પુન વિહારં આહરણત્થાય. ઇધ ઇમસ્મિં સાસને. સંવાસં નાધિવાસેતિ, યાવ સો સુદ્ધમાનસોતિ રાજભયાદીહિ ગહિતલિઙ્ગતાય સો સુદ્ધમાનસો યાવ સંવાસં નાધિવાસેતીતિ અત્થો.
2527-8.Rājadubbhikkhakantāra-rogaveribhayehi vāti ettha bhaya-saddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘rājabhayena dubbhikkhabhayenā’’tiādinā. Cīvarāharaṇatthaṃ vāti attanā pariccattacīvaraṃ puna vihāraṃ āharaṇatthāya. Idha imasmiṃ sāsane. Saṃvāsaṃ nādhivāseti, yāva so suddhamānasoti rājabhayādīhi gahitaliṅgatāya so suddhamānaso yāva saṃvāsaṃ nādhivāsetīti attho.
યો હિ રાજભયાદીહિ વિના કેવલં ભિક્ખૂ વઞ્ચેત્વા તેહિ સદ્ધિં વસિતુકામતાય લિઙ્ગં ગણ્હાતિ, સો અસુદ્ધચિત્તતાય લિઙ્ગગ્ગહણેનેવ થેય્યસંવાસકો નામ હોતિ. અયં પન તાદિસેન અસુદ્ધચિત્તેન ભિક્ખૂ વઞ્ચેતુકામતાય અભાવતો યાવ સંવાસં નાધિવાસેતિ, તાવ થેય્યસંવાસકો નામ ન હોતિ. તેનેવ ‘‘રાજભયાદીહિ ગહિતલિઙ્ગાનં ‘ગિહી મં સમણોતિ જાનન્તૂ’તિ વઞ્ચનાચિત્તે સતિપિ ભિક્ખૂનં વઞ્ચેતુકામતાય અભાવા દોસો ન જાતો’’તિ તીસુપિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં.
Yo hi rājabhayādīhi vinā kevalaṃ bhikkhū vañcetvā tehi saddhiṃ vasitukāmatāya liṅgaṃ gaṇhāti, so asuddhacittatāya liṅgaggahaṇeneva theyyasaṃvāsako nāma hoti. Ayaṃ pana tādisena asuddhacittena bhikkhū vañcetukāmatāya abhāvato yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako nāma na hoti. Teneva ‘‘rājabhayādīhi gahitaliṅgānaṃ ‘gihī maṃ samaṇoti jānantū’ti vañcanācitte satipi bhikkhūnaṃ vañcetukāmatāya abhāvā doso na jāto’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
કેચિ પન ‘‘વૂપસન્તભયતા ઇધ સુદ્ધચિત્તતા’’તિ વદન્તિ, એવઞ્ચ સતિ સો વૂપસન્તભયો યાવ સંવાસં નાધિવાસેતિ, તાવ થેય્યસંવાસકો નામ ન હોતીતિ અયમત્થો વિઞ્ઞાયતિ. ઇમસ્મિઞ્ચ અત્થે વિઞ્ઞાયમાને અવૂપસન્તભયસ્સ સંવાસસાદિયનેપિ થેય્યસંવાસકતા ન હોતીતિ આપજ્જેય્ય, ન ચ અટ્ઠકથાયં અવૂપસન્તભયસ્સ સંવાસસાદિયને અથેય્યસંવાસકતા દસ્સિતા. ‘‘સબ્બપાસણ્ડિયભત્તાનિ ભુઞ્જન્તો’’તિ ચ ઇમિના અવૂપસન્તભયેનાપિ સંવાસં અસાદિયન્તેનેવ વસિતબ્બન્તિ દીપેતિ. તેનેવ તીસુપિ ગણ્ઠિપદેસુ વુત્તં ‘‘યસ્મા વિહારં આગન્ત્વા સઙ્ઘિકં ગણ્હન્તસ્સ સંવાસં પરિહરિતું દુક્કરં, તસ્મા ‘સબ્બપાસણ્ડિયભત્તાનિ ભુઞ્જન્તો’તિ ઇદં વુત્ત’’ન્તિ. તસ્મા રાજભયાદીહિ ગહિતલિઙ્ગતા ચેત્થ સુદ્ધચિત્તતાતિ ગહેતબ્બં.
Keci pana ‘‘vūpasantabhayatā idha suddhacittatā’’ti vadanti, evañca sati so vūpasantabhayo yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva theyyasaṃvāsako nāma na hotīti ayamattho viññāyati. Imasmiñca atthe viññāyamāne avūpasantabhayassa saṃvāsasādiyanepi theyyasaṃvāsakatā na hotīti āpajjeyya, na ca aṭṭhakathāyaṃ avūpasantabhayassa saṃvāsasādiyane atheyyasaṃvāsakatā dassitā. ‘‘Sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjanto’’ti ca iminā avūpasantabhayenāpi saṃvāsaṃ asādiyanteneva vasitabbanti dīpeti. Teneva tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ ‘‘yasmā vihāraṃ āgantvā saṅghikaṃ gaṇhantassa saṃvāsaṃ pariharituṃ dukkaraṃ, tasmā ‘sabbapāsaṇḍiyabhattāni bhuñjanto’ti idaṃ vutta’’nti. Tasmā rājabhayādīhi gahitaliṅgatā cettha suddhacittatāti gahetabbaṃ.
તાવ એસ થેય્યસંવાસકો નામ ન વુચ્ચતીતિ યોજના. અયમેત્થ સઙ્ખેપો, વિત્થારો પન ‘‘તત્રાયં વિત્થારનયો’’તિ અટ્ઠકથાયં (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૦) આગતનયેન વેદિતબ્બો.
Tāva esa theyyasaṃvāsako nāma na vuccatīti yojanā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana ‘‘tatrāyaṃ vitthāranayo’’ti aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 110) āgatanayena veditabbo.
થેય્યસંવાસકકથાવણ્ણના.
Theyyasaṃvāsakakathāvaṇṇanā.
૨૫૨૯-૩૦. યો ઉપસમ્પન્નો ભિક્ખુ ‘‘અહં તિત્થિયો ભવિસ્સ’’ન્તિ સલિઙ્ગેનેવ અત્તનો ભિક્ખુવેસેનેવ તિત્થિયાનં ઉપસ્સયં યાતિ ચેતિ સમ્બન્ધો. તિત્થિયેસુ પક્કન્તકો પવિટ્ઠો તિત્થિયપક્કન્તકો. તેસં લિઙ્ગે નિસ્સિતેતિ તેસં તિત્થિયાનં વેસે ગહિતે.
2529-30. Yo upasampanno bhikkhu ‘‘ahaṃ titthiyo bhavissa’’nti saliṅgeneva attano bhikkhuveseneva titthiyānaṃ upassayaṃ yāti ceti sambandho. Titthiyesu pakkantako paviṭṭho titthiyapakkantako. Tesaṃ liṅge nissiteti tesaṃ titthiyānaṃ vese gahite.
૨૫૩૧. ‘‘અહં તિત્થિયો ભવિસ્સ’’ન્તિ કુસચીરાદિકં યો સયમેવ નિવાસેતિ, સોપિ પક્કન્તકો તિત્થિયપક્કન્તકો સિયાતિ યોજના.
2531. ‘‘Ahaṃ titthiyo bhavissa’’nti kusacīrādikaṃ yo sayameva nivāseti, sopi pakkantako titthiyapakkantako siyāti yojanā.
૨૫૩૨-૪. નગ્ગો તેસં આજીવકાદીનં ઉપસ્સયં ગન્ત્વાતિ યોજના. કેસે લુઞ્ચાપેતીતિ અત્તનો કેસે લુઞ્ચાપેતિ. તેસં વતાનિ આદિયતિ વાતિ યોજના. વતાનિ આદિયતીતિ ઉક્કુટિકપ્પધાનાદીનિ વા વતાનિ આદિયતિ. તેસં તિત્થિયાનં મોરપિઞ્છાદિકં લિઙ્ગં સઞ્ઞાણં સચે ગણ્હાતિ વા તેસં પબ્બજ્જં, લદ્ધિમેવ વા સારતો વા એતિ ઉપગચ્છતિ વાતિ યોજના. ‘‘અયં પબ્બજ્જા સેટ્ઠાતિ સેટ્ઠભાવં વા ઉપગચ્છતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૦ તિત્થિયપક્કન્તકકથા) અટ્ઠકથાયં વુત્તં. એસ તિત્થિયપક્કન્તકો હોતિ એવ, ન પન વિમુચ્ચતિ તિત્થિયપક્કન્તભાવતો. નગ્ગસ્સ ગચ્છતોતિ ‘‘આજીવકો ભવિસ્સ’’ન્તિ કાસાયાદીનિ અનાદાય નગ્ગસ્સ આજીવકાનં ઉપસંગચ્છતો.
2532-4. Naggo tesaṃ ājīvakādīnaṃ upassayaṃ gantvāti yojanā. Kese luñcāpetīti attano kese luñcāpeti. Tesaṃ vatāni ādiyati vāti yojanā. Vatāni ādiyatīti ukkuṭikappadhānādīni vā vatāni ādiyati. Tesaṃ titthiyānaṃ morapiñchādikaṃ liṅgaṃ saññāṇaṃ sace gaṇhāti vā tesaṃ pabbajjaṃ, laddhimeva vā sārato vā eti upagacchati vāti yojanā. ‘‘Ayaṃ pabbajjā seṭṭhāti seṭṭhabhāvaṃ vā upagacchatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 110 titthiyapakkantakakathā) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Esa titthiyapakkantako hoti eva, na pana vimuccati titthiyapakkantabhāvato. Naggassa gacchatoti ‘‘ājīvako bhavissa’’nti kāsāyādīni anādāya naggassa ājīvakānaṃ upasaṃgacchato.
૨૫૩૫. થેય્યસંવાસકો અનુપસમ્પન્નવસેન વુત્તો, નો ઉપસમ્પન્નવસેન. ઇમિના ‘‘ઉપસમ્પન્નો ભિક્ખુ કૂટવસ્સં ગણ્હન્તોપિ અસ્સમણો ન હોતિ. લિઙ્ગે સઉસ્સાહો પારાજિકં આપજ્જિત્વા ભિક્ખુવસ્સાદીનિ ગણેન્તોપિ થેય્યસંવાસકો ન હોતી’’તિ અટ્ઠકથાગતવિનિચ્છયં દીપેતિ. તથા વુત્તોતિ યોજના. ‘‘ઉપસમ્પન્નભિક્ખુના’’તિ ઇમિના અનુપસમ્પન્નં નિવત્તેતિ. તેન ચ ‘‘સામણેરો સલિઙ્ગેન તિત્થાયતનં ગતોપિ પુન પબ્બજ્જઞ્ચ ઉપસમ્પદઞ્ચ લભતી’’તિ કુરુન્દટ્ઠકથાગતવિનિચ્છયં દસ્સેતિ.
2535.Theyyasaṃvāsakoanupasampannavasena vutto, no upasampannavasena. Iminā ‘‘upasampanno bhikkhu kūṭavassaṃ gaṇhantopi assamaṇo na hoti. Liṅge saussāho pārājikaṃ āpajjitvā bhikkhuvassādīni gaṇentopi theyyasaṃvāsako na hotī’’ti aṭṭhakathāgatavinicchayaṃ dīpeti. Tathā vuttoti yojanā. ‘‘Upasampannabhikkhunā’’ti iminā anupasampannaṃ nivatteti. Tena ca ‘‘sāmaṇero saliṅgena titthāyatanaṃ gatopi puna pabbajjañca upasampadañca labhatī’’ti kurundaṭṭhakathāgatavinicchayaṃ dasseti.
તિત્થિયપક્કન્તકસ્સ કિં કાતબ્બન્તિ? ન પબ્બાજેતબ્બો, પબ્બાજિતોપિ ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, ઉપસમ્પાદિતો ચ કાસાયાનિ અપનેત્વા સેતકાનિ દત્વા ગિહિભાવં ઉપનેતબ્બો. અયમત્થો ચ ‘‘તિત્થિયપક્કન્તકો ભિક્ખવે અનુપસમ્પન્નો ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, ઉપસમ્પન્નો નાસેતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ ૧૧૦) પાળિતો ચ ‘‘સો ન કેવલં ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, અથ ખો ન પબ્બાજેતબ્બોપી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૦ તિત્થિયપક્કન્તકકથા) અટ્ઠકથાવચનતો ચ વેદિતબ્બો.
Titthiyapakkantakassa kiṃ kātabbanti? Na pabbājetabbo, pabbājitopi na upasampādetabbo, upasampādito ca kāsāyāni apanetvā setakāni datvā gihibhāvaṃ upanetabbo. Ayamattho ca ‘‘titthiyapakkantako bhikkhave anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’ti (mahāva. 110) pāḷito ca ‘‘so na kevalaṃ na upasampādetabbo, atha kho na pabbājetabbopī’’ti (mahāva. aṭṭha. 110 titthiyapakkantakakathā) aṭṭhakathāvacanato ca veditabbo.
તિત્થિયપક્કન્તકકથાવણ્ણના.
Titthiyapakkantakakathāvaṇṇanā.
૨૫૩૬. ઇધાતિ ઇમસ્મિં પબ્બજ્જૂપસમ્પદાધિકારે. મનુસ્સજાતિકતો અઞ્ઞસ્સ તિરચ્છાનગતેયેવ અન્તોગધત્તં દસ્સેતુમાહ ‘‘યક્ખો સક્કોપિ વા’’તિ. તિરચ્છાનગતો વુત્તોતિ એત્થ ઇતિ-સદ્દો લુત્તનિદ્દિટ્ઠો. ‘‘તિરચ્છાનગતો, ભિક્ખવે, અનુપસમ્પન્નો ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, ઉપસમ્પન્નો નાસેતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ ૧૧૧) વચનતો પબ્બજ્જાપિ ઉપલક્ખણતો નિવારિતાયેવાતિ કત્વા વુત્તં ‘‘પબ્બાજેતું ન વટ્ટતી’’તિ. તેન તિરચ્છાનગતો ચ ભગવતો અધિપ્પાયઞ્ઞૂહિ અટ્ઠકથાચરિયેહિ ન પબ્બાજેતબ્બોતિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૧) વુત્તં.
2536.Idhāti imasmiṃ pabbajjūpasampadādhikāre. Manussajātikato aññassa tiracchānagateyeva antogadhattaṃ dassetumāha ‘‘yakkho sakkopi vā’’ti. Tiracchānagato vuttoti ettha iti-saddo luttaniddiṭṭho. ‘‘Tiracchānagato, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’ti (mahāva. 111) vacanato pabbajjāpi upalakkhaṇato nivāritāyevāti katvā vuttaṃ ‘‘pabbājetuṃ na vaṭṭatī’’ti. Tena tiracchānagato ca bhagavato adhippāyaññūhi aṭṭhakathācariyehi na pabbājetabboti (mahāva. aṭṭha. 111) vuttaṃ.
તિરચ્છાનકથાવણ્ણના.
Tiracchānakathāvaṇṇanā.
૨૫૩૭. પઞ્ચાનન્તરિકે પોસેતિ માતુઘાતકો, પિતુઘાતકો, અરહન્તઘાતકો, લોહિતુપ્પાદકો, સઙ્ઘભેદકોતિ આનન્તરિયકમ્મેહિ સમન્નાગતે પઞ્ચ પુગ્ગલે.
2537.Pañcānantarike poseti mātughātako, pitughātako, arahantaghātako, lohituppādako, saṅghabhedakoti ānantariyakammehi samannāgate pañca puggale.
તત્થ માતુઘાતકો (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૨) નામ યેન મનુસ્સિત્થિભૂતા જનિકા માતા સયમ્પિ મનુસ્સજાતિકેનેવ સતા સઞ્ચિચ્ચ જીવિતા વોરોપિતા, અયં આનન્તરિયેન માતુઘાતકકમ્મેન માતુઘાતકો, એતસ્સ પબ્બજ્જા ચ ઉપસમ્પદા ચ પટિક્ખિત્તા. યેન પન મનુસ્સિત્થિભૂતાપિ અજનિકા પોસાવનિકમાતા વા ચૂળમાતા વા મહામાતા વા જનિકાપિ વા નમનુસ્સિત્થિભૂતા માતાઘાતિતા, તસ્સ પબ્બજ્જા ન વારિતા, ન ચ આનન્તરિયો હોતિ. યેન સયં તિરચ્છાનભૂતેન મનુસ્સિત્થિભૂતા માતા ઘાતિતા, સોપિ આનન્તરિયો ન હોતિ, તિરચ્છાનગતત્તા પનસ્સ પબ્બજ્જા પટિક્ખિત્તાવ. પિતુઘાતકેપિ એસેવ નયો. સચેપિ હિ વેસિયા પુત્તો હોતિ, ‘‘અયં મે પિતા’’તિ ન જાનાતિ, યસ્સ સમ્ભવેન નિબ્બત્તો, સો ચે અનેન ઘાતિતો, ‘‘પિતુઘાતકો’’ત્વેવ સઙ્ખ્યં ગચ્છતિ, આનન્તરિયઞ્ચ ફુસતિ.
Tattha mātughātako (mahāva. aṭṭha. 112) nāma yena manussitthibhūtā janikā mātā sayampi manussajātikeneva satā sañcicca jīvitā voropitā, ayaṃ ānantariyena mātughātakakammena mātughātako, etassa pabbajjā ca upasampadā ca paṭikkhittā. Yena pana manussitthibhūtāpi ajanikā posāvanikamātā vā cūḷamātā vā mahāmātā vā janikāpi vā namanussitthibhūtā mātāghātitā, tassa pabbajjā na vāritā, na ca ānantariyo hoti. Yena sayaṃ tiracchānabhūtena manussitthibhūtā mātā ghātitā, sopi ānantariyo na hoti, tiracchānagatattā panassa pabbajjā paṭikkhittāva. Pitughātakepi eseva nayo. Sacepi hi vesiyā putto hoti, ‘‘ayaṃ me pitā’’ti na jānāti, yassa sambhavena nibbatto, so ce anena ghātito, ‘‘pitughātako’’tveva saṅkhyaṃ gacchati, ānantariyañca phusati.
અરહન્તઘાતકોપિ મનુસ્સઅરહન્તવસેનેવ વેદિતબ્બો. મનુસ્સજાતિયઞ્હિ અન્તમસો અપબ્બજિતમ્પિ ખીણાસવં દારકં વા દારિકં વા સઞ્ચિચ્ચ જીવિતા વોરોપેન્તો અરહન્તઘાતકોવ હોતિ, આનન્તરિયઞ્ચ ફુસતિ, પબ્બજ્જા ચસ્સ વારિતા. અમનુસ્સજાતિકં પન અરહન્તં, મનુસ્સજાતિકં વા અવસેસં અરિયપુગ્ગલં ઘાતેત્વા આનન્તરિયો ન હોતિ, પબ્બજ્જાપિસ્સ ન વારિતા, કમ્મં પન બલવં હોતિ. તિરચ્છાનો મનુસ્સઅરહન્તમ્પિ ઘાતેત્વા આનન્તરિયો ન હોતિ, કમ્મં પન ભારિયં.
Arahantaghātakopi manussaarahantavaseneva veditabbo. Manussajātiyañhi antamaso apabbajitampi khīṇāsavaṃ dārakaṃ vā dārikaṃ vā sañcicca jīvitā voropento arahantaghātakova hoti, ānantariyañca phusati, pabbajjā cassa vāritā. Amanussajātikaṃ pana arahantaṃ, manussajātikaṃ vā avasesaṃ ariyapuggalaṃ ghātetvā ānantariyo na hoti, pabbajjāpissa na vāritā, kammaṃ pana balavaṃ hoti. Tiracchāno manussaarahantampi ghātetvā ānantariyo na hoti, kammaṃ pana bhāriyaṃ.
યો દેવદત્તો વિય દુટ્ઠચિત્તેન વધકચિત્તેન તથાગતસ્સ જીવમાનકસરીરે ખુદ્દકમક્ખિકાય પિવનકમત્તમ્પિ લોહિતં ઉપ્પાદેતિ, અયં લોહિતુપ્પાદકો નામ, એતસ્સ પબ્બજ્જા ચ ઉપસમ્પદા ચ વારિતા. યો પન રોગવૂપસમનત્થં જીવકો વિય સત્થેન ફાલેત્વા પૂતિમંસઞ્ચ લોહિતઞ્ચ નીહરિત્વા ફાસું કરોતિ, બહું સો પુઞ્ઞં પસવતિ.
Yo devadatto viya duṭṭhacittena vadhakacittena tathāgatassa jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanakamattampi lohitaṃ uppādeti, ayaṃ lohituppādako nāma, etassa pabbajjā ca upasampadā ca vāritā. Yo pana rogavūpasamanatthaṃ jīvako viya satthena phāletvā pūtimaṃsañca lohitañca nīharitvā phāsuṃ karoti, bahuṃ so puññaṃ pasavati.
યો દેવદત્તો વિય સાસનં ઉદ્ધમ્મં ઉબ્બિનયં કત્વા ચતુન્નં કમ્માનં અઞ્ઞતરવસેન સઙ્ઘં ભિન્દતિ, અયં સઙ્ઘભેદકો નામ, એતસ્સ પબ્બજ્જા ચ ઉપસમ્પદા ચ વારિતા. ‘‘માતુઘાતકો, ભિક્ખવે, અનુપસમ્પન્નો ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, ઉપસમ્પન્નો નાસેતબ્બો’’તિઆદિકાય (મહાવ॰ ૧૧૨) પાળિયા ઉપસમ્પદાપટિક્ખેપો પબ્બજ્જાપટિક્ખેપસ્સ ઉપલક્ખણન્તિ આહ ‘‘પબ્બાજેન્તસ્સ દુક્કટ’’ન્તિ.
Yo devadatto viya sāsanaṃ uddhammaṃ ubbinayaṃ katvā catunnaṃ kammānaṃ aññataravasena saṅghaṃ bhindati, ayaṃ saṅghabhedako nāma, etassa pabbajjā ca upasampadā ca vāritā. ‘‘Mātughātako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’tiādikāya (mahāva. 112) pāḷiyā upasampadāpaṭikkhepo pabbajjāpaṭikkhepassa upalakkhaṇanti āha ‘‘pabbājentassa dukkaṭa’’nti.
ઉભતોબ્યઞ્જનઞ્ચેવ ભિક્ખુનિદૂસકઞ્ચ તથા પબ્બાજેન્તસ્સ દુક્કટન્તિ સમ્બન્ધો. ઉભતોબ્યઞ્જનન્તિ ક-કારલોપેન નિદ્દેસો. ઇત્થિનિમિત્તુપ્પાદનકમ્મતો ચ પુરિસનિમિત્તુપ્પાદનકમ્મતો ચ ઉભતો બ્યઞ્જનમસ્સ અત્થીતિ ઉભતોબ્યઞ્જનકો. સો દુવિધો હોતિ ઇત્થિઉભતોબ્યઞ્જનકો, પુરિસઉભતોબ્યઞ્જનકોતિ.
Ubhatobyañjanañceva bhikkhunidūsakañca tathā pabbājentassa dukkaṭanti sambandho. Ubhatobyañjananti ka-kāralopena niddeso. Itthinimittuppādanakammato ca purisanimittuppādanakammato ca ubhato byañjanamassa atthīti ubhatobyañjanako. So duvidho hoti itthiubhatobyañjanako, purisaubhatobyañjanakoti.
તત્થ ઇત્થિઉભતોબ્યઞ્જનકસ્સ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૬) ઇત્થિનિમિત્તં પાકટં હોતિ, પુરિસનિમિત્તં પટિચ્છન્નં. પુરિસઉભતોબ્યઞ્જનકસ્સ પુરિસનિમિત્તં પાકટં હોતિ, ઇત્થિનિમિત્તં પટિચ્છન્નં. ઇત્થિઉભતોબ્યઞ્જનકસ્સ ઇત્થીસુ પુરિસત્તં કરોન્તસ્સ ઇત્થિનિમિત્તં પટિચ્છન્નં હોતિ, પુરિસનિમિત્તં પાકટં હોતિ. પુરિસઉભતોબ્યઞ્જનકસ્સ પુરિસાનં ઇત્થિભાવં ઉપગચ્છન્તસ્સ પુરિસનિમિત્તં પટિચ્છન્નં હોતિ, ઇત્થિનિમિત્તં પાકટં હોતિ. ઇત્થિઉભતોબ્યઞ્જનકો સયઞ્ચ ગબ્ભં ગણ્હાતિ, પરઞ્ચ ગબ્ભં ગણ્હાપેતિ. પુરિસઉભતોબ્યઞ્જનકો સયં ન ગણ્હાતિ, પરં ગણ્હાપેતીતિ ઇદમેતેસં નાનાકરણં. ઇમસ્સ પન દુવિધસ્સાપિ ઉભતોબ્યઞ્જનકસ્સનેવ પબ્બજ્જા અત્થિ, ન ઉપસમ્પદાતિ ઇદમિધ સન્નિટ્ઠાનં વેદિતબ્બં.
Tattha itthiubhatobyañjanakassa (mahāva. aṭṭha. 116) itthinimittaṃ pākaṭaṃ hoti, purisanimittaṃ paṭicchannaṃ. Purisaubhatobyañjanakassa purisanimittaṃ pākaṭaṃ hoti, itthinimittaṃ paṭicchannaṃ. Itthiubhatobyañjanakassa itthīsu purisattaṃ karontassa itthinimittaṃ paṭicchannaṃ hoti, purisanimittaṃ pākaṭaṃ hoti. Purisaubhatobyañjanakassa purisānaṃ itthibhāvaṃ upagacchantassa purisanimittaṃ paṭicchannaṃ hoti, itthinimittaṃ pākaṭaṃ hoti. Itthiubhatobyañjanako sayañca gabbhaṃ gaṇhāti, parañca gabbhaṃ gaṇhāpeti. Purisaubhatobyañjanako sayaṃ na gaṇhāti, paraṃ gaṇhāpetīti idametesaṃ nānākaraṇaṃ. Imassa pana duvidhassāpi ubhatobyañjanakassaneva pabbajjā atthi, na upasampadāti idamidha sanniṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
યો પકતત્તં ભિક્ખુનિં (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૫) તિણ્ણં મગ્ગાનં અઞ્ઞતરસ્મિં દૂસેતિ, અયં ભિક્ખુનિદૂસકો નામ, એતસ્સ પબ્બજ્જા ચ ઉપસમ્પદા ચ વારિતા. યો પન કાયસંસગ્ગેન સીલવિનાસં પાપેતિ, તસ્સ પબ્બજ્જા ચ ઉપસમ્પદા ચ ન વારિતા. બલક્કારેન પન ઓદાતવત્થવસનં કત્વા અનિચ્છમાનંયેવ દૂસેન્તોપિ ભિક્ખુનિદૂસકોયેવ. બલક્કારેન પન ઓદાતવત્થવસનં કત્વા ઇચ્છમાનં દૂસેન્તો ભિક્ખુનિદૂસકો ન હોતિ. કસ્મા? યસ્મા ગિહિભાવે સમ્પટિચ્છિતમત્તેયેવ સા અભિક્ખુની હોતિ. સકિં સીલવિપન્નં પન પચ્છા દૂસેન્તો નેવ ભિક્ખુનિદૂસકો હોતિ, પબ્બજ્જમ્પિ ઉપસમ્પદમ્પિ લભતિ.
Yo pakatattaṃ bhikkhuniṃ (mahāva. aṭṭha. 115) tiṇṇaṃ maggānaṃ aññatarasmiṃ dūseti, ayaṃ bhikkhunidūsako nāma, etassa pabbajjā ca upasampadā ca vāritā. Yo pana kāyasaṃsaggena sīlavināsaṃ pāpeti, tassa pabbajjā ca upasampadā ca na vāritā. Balakkārena pana odātavatthavasanaṃ katvā anicchamānaṃyeva dūsentopi bhikkhunidūsakoyeva. Balakkārena pana odātavatthavasanaṃ katvā icchamānaṃ dūsento bhikkhunidūsako na hoti. Kasmā? Yasmā gihibhāve sampaṭicchitamatteyeva sā abhikkhunī hoti. Sakiṃ sīlavipannaṃ pana pacchā dūsento neva bhikkhunidūsako hoti, pabbajjampi upasampadampi labhati.
૨૫૩૮. પાળિઅટ્ઠકથાવિમુત્તં આચરિયપરમ્પરાભતવિનિચ્છયં દસ્સેતુમાહ ‘‘એકતો’’તિઆદિ. ‘‘એકતો’’તિ ઇમિના ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સાપિ ગહણં ભવેય્યાતિ તં પરિવજ્જેતું ‘‘ભિક્ખુનીનં તુ સન્તિકે’’તિ વુત્તં. એતેન તંદૂસકસ્સ ભબ્બતં દીપેતિ. સો નેવ ભિક્ખુનિદૂસકો સિયા, ‘‘ઉપસમ્પદં લભતેવ ચ પબ્બજ્જં, સા ચ નેવ પરાજિતા’’તિ ઇદં દુતિયગાથાય ઇધાનેત્વા યોજેતબ્બં. કેવલં ભિક્ખુનિસઙ્ઘે ઉપસમ્પન્ના નામ ન હોતીતિ અધિપ્પાયેનેવ વુત્તં. ‘‘સા ચ નેવ પરાજિતા’’તિ ઇમિના તસ્સા ચ પુન પબ્બજ્જૂપસમ્પદાય ભબ્બતં દીપેતિ. અયમત્થો અટ્ઠકથાગણ્ઠિપદેપિ વુત્તોયેવ ‘‘ભિક્ખુનીનં વસેન એકતોઉપસમ્પન્નં દૂસેત્વા ભિક્ખુનિદૂસકો ન હોતિ, પબ્બજ્જાદીનિ લભતિ, સા ચ પારાજિકા ન હોતીતિ વિનિચ્છયો’’તિ.
2538. Pāḷiaṭṭhakathāvimuttaṃ ācariyaparamparābhatavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘ekato’’tiādi. ‘‘Ekato’’ti iminā bhikkhusaṅghassāpi gahaṇaṃ bhaveyyāti taṃ parivajjetuṃ ‘‘bhikkhunīnaṃ tu santike’’ti vuttaṃ. Etena taṃdūsakassa bhabbataṃ dīpeti. So neva bhikkhunidūsako siyā, ‘‘upasampadaṃ labhateva ca pabbajjaṃ, sā ca neva parājitā’’ti idaṃ dutiyagāthāya idhānetvā yojetabbaṃ. Kevalaṃ bhikkhunisaṅghe upasampannā nāma na hotīti adhippāyeneva vuttaṃ. ‘‘Sā ca neva parājitā’’ti iminā tassā ca puna pabbajjūpasampadāya bhabbataṃ dīpeti. Ayamattho aṭṭhakathāgaṇṭhipadepi vuttoyeva ‘‘bhikkhunīnaṃ vasena ekatoupasampannaṃ dūsetvā bhikkhunidūsako na hoti, pabbajjādīni labhati, sā ca pārājikā na hotīti vinicchayo’’ti.
૨૫૩૯. ‘‘સિક્ખમાનાસામણેરીસુ ચ વિપ્પટિપજ્જન્તો નેવ ભિક્ખુનિદૂસકો હોતિ, પબ્બજ્જમ્પિ ઉપસમ્પદમ્પિ લભતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૫) અટ્ઠકથાગતવિનિચ્છયં દસ્સેતુમાહ ‘‘સચે અનુપસમ્પન્નદૂસકો’’તિ. ‘‘ઉપસમ્પદં લભતેવ ચ પબ્બજ્જ’’ન્તિ ઇદં યથાઠાનેપિ યોજેતબ્બં. સા ચ નેવ પરાજિતાતિ ઇદં પન અટ્ઠકથાય અનાગતત્તા ચ અનુપસમ્પન્નાય ઉપસમ્પન્નવિકપ્પાભાવા ચ ન યોજેતબ્બં. અસતિ હિ ઉપસમ્પન્નવિકપ્પે પરાજિતવિકપ્પાસઙ્ગહો પટિસેધો નિરત્થકોતિ સા પબ્બજ્જૂપસમ્પદાનં ભબ્બાયેવાતિ દટ્ઠબ્બા. ઇમે પન પણ્ડકાદયો એકાદસ પુગ્ગલા ‘‘પણ્ડકો, ભિક્ખવે, અનુપસમ્પન્નો ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, ઉપસમ્પન્નો નાસેતબ્બો’’તિઆદિવચનતો (મહાવ॰ ૧૦૯) અભબ્બાયેવ, નેસં પબ્બજ્જા ચ ઉપસમ્પદા ચ ન રુહતિ, તસ્મા ન પબ્બાજેતબ્બા. જાનિત્વા પબ્બાજેન્તો, ઉપસમ્પાદેન્તો ચ દુક્કટં આપજ્જતિ. અજાનિત્વાપિ પબ્બાજિતા, ઉપસમ્પાદિતા ચ જાનિત્વા લિઙ્ગનાસનાય નાસેતબ્બા.
2539. ‘‘Sikkhamānāsāmaṇerīsu ca vippaṭipajjanto neva bhikkhunidūsako hoti, pabbajjampi upasampadampi labhatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 115) aṭṭhakathāgatavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘sace anupasampannadūsako’’ti. ‘‘Upasampadaṃ labhateva ca pabbajja’’nti idaṃ yathāṭhānepi yojetabbaṃ. Sā ca neva parājitāti idaṃ pana aṭṭhakathāya anāgatattā ca anupasampannāya upasampannavikappābhāvā ca na yojetabbaṃ. Asati hi upasampannavikappe parājitavikappāsaṅgaho paṭisedho niratthakoti sā pabbajjūpasampadānaṃ bhabbāyevāti daṭṭhabbā. Ime pana paṇḍakādayo ekādasa puggalā ‘‘paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’tiādivacanato (mahāva. 109) abhabbāyeva, nesaṃ pabbajjā ca upasampadā ca na ruhati, tasmā na pabbājetabbā. Jānitvā pabbājento, upasampādento ca dukkaṭaṃ āpajjati. Ajānitvāpi pabbājitā, upasampāditā ca jānitvā liṅganāsanāya nāsetabbā.
એકાદસઅભબ્બપુગ્ગલકથાવણ્ણના.
Ekādasaabhabbapuggalakathāvaṇṇanā.
૨૫૪૦. નૂપસમ્પાદનીયોવાતિ ન ઉપસમ્પાદેતબ્બોવ. અનુપજ્ઝાયકોતિ અસન્નિહિતઉપજ્ઝાયો વા અગ્ગહિતઉપજ્ઝાયગ્ગહણો વા. કરોતોતિ અનુપજ્ઝાયકં ઉપસમ્પાદયતો. દુક્કટં હોતીતિ આચરિયસ્સ ચ ગણસ્સ ચ દુક્કટાપત્તિ હોતિ. ન કુપ્પતિ સચે કતન્તિ સચે અનુપજ્ઝાયકસ્સ ઉપસમ્પદાકમ્મં કતં ભવેય્ય, તં ન કુપ્પતિ સમગ્ગેન સઙ્ઘેન અકુપ્પેન ઠાનારહેન કતત્તા.
2540.Nūpasampādanīyovāti na upasampādetabbova. Anupajjhāyakoti asannihitaupajjhāyo vā aggahitaupajjhāyaggahaṇo vā. Karototi anupajjhāyakaṃ upasampādayato. Dukkaṭaṃ hotīti ācariyassa ca gaṇassa ca dukkaṭāpatti hoti. Na kuppati sace katanti sace anupajjhāyakassa upasampadākammaṃ kataṃ bhaveyya, taṃ na kuppati samaggena saṅghena akuppena ṭhānārahena katattā.
૨૫૪૧. એકેતિ અભયગિરિવાસિનો. ‘‘ન ગહેતબ્બમેવા’’તિ અટ્ઠકથાય દળ્હં વુત્તત્તા વુત્તં. તં વચનં. એત્થ ચ ઉપજ્ઝાયે અસન્નિહિતેપિ ઉપજ્ઝાયગ્ગહણે અકતેપિ કમ્મવાચાયં પન ઉપજ્ઝાયકિત્તનં કતંયેવાતિ દટ્ઠબ્બં. અઞ્ઞથા ‘‘પુગ્ગલં ન પરામસતી’’તિ વુત્તાય કમ્મવિપત્તિયા સમ્ભવતો કમ્મં કુપ્પેય્ય. તેનેવ ‘‘ઉપજ્ઝાયં અકિત્તેત્વા’’તિ અવત્વા ‘‘ઉપજ્ઝં અગ્ગાહાપેત્વા’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૧૭) અટ્ઠકથાયં વુત્તં. યથા ચ અપરિપુણ્ણપત્તચીવરસ્સ ઉપસમ્પદાકાલે કમ્મવાચાયં ‘‘પરિપુણ્ણસ્સ પત્તચીવર’’ન્તિ અસન્તં વત્થું કિત્તેત્વા કમ્મવાચાય કતાયપિ ઉપસમ્પદા રુહતિ, એવં ‘‘અયં બુદ્ધરક્ખિતો આયસ્મતો ધમ્મરક્ખિતસ્સ ઉપસમ્પદાપેક્ખો’’તિ અસન્તં પુગ્ગલં કિત્તેત્વા કેવલં સન્તપદનીહારેન કમ્મવાચાય કતાય ઉપસમ્પદા રુહતિયેવાતિ દટ્ઠબ્બં. તેનેવાહ ‘‘ન કુપ્પતિ સચે કત’’ન્તિ. ‘‘ન, ભિક્ખવે, અનુપજ્ઝાયકો ઉપસમ્પાદેતબ્બો, યો ઉપસમ્પાદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૧૧૭) એત્તકમેવ વત્વા ‘‘સો ચ પુગ્ગલો અનુપસમ્પન્નો’’તિ અવુત્તત્તા, કમ્મવિપત્તિલક્ખણસ્સ ચ અસમ્ભવતો ‘‘ન ગહેતબ્બમેવ ત’’ન્તિ વુત્તં.
2541.Eketi abhayagirivāsino. ‘‘Na gahetabbamevā’’ti aṭṭhakathāya daḷhaṃ vuttattā vuttaṃ. Taṃ vacanaṃ. Ettha ca upajjhāye asannihitepi upajjhāyaggahaṇe akatepi kammavācāyaṃ pana upajjhāyakittanaṃ kataṃyevāti daṭṭhabbaṃ. Aññathā ‘‘puggalaṃ na parāmasatī’’ti vuttāya kammavipattiyā sambhavato kammaṃ kuppeyya. Teneva ‘‘upajjhāyaṃ akittetvā’’ti avatvā ‘‘upajjhaṃ aggāhāpetvā’’ti (mahāva. aṭṭha. 117) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. Yathā ca aparipuṇṇapattacīvarassa upasampadākāle kammavācāyaṃ ‘‘paripuṇṇassa pattacīvara’’nti asantaṃ vatthuṃ kittetvā kammavācāya katāyapi upasampadā ruhati, evaṃ ‘‘ayaṃ buddharakkhito āyasmato dhammarakkhitassa upasampadāpekkho’’ti asantaṃ puggalaṃ kittetvā kevalaṃ santapadanīhārena kammavācāya katāya upasampadā ruhatiyevāti daṭṭhabbaṃ. Tenevāha ‘‘na kuppati sace kata’’nti. ‘‘Na, bhikkhave, anupajjhāyako upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 117) ettakameva vatvā ‘‘so ca puggalo anupasampanno’’ti avuttattā, kammavipattilakkhaṇassa ca asambhavato ‘‘na gahetabbameva ta’’nti vuttaṃ.
સેસેસુ સબ્બત્થપીતિ સઙ્ઘગણપણ્ડકથેય્યસંવાસકતિત્થિયપક્કન્તકતિરચ્છાનગતમાતુપિતુઅરહન્તઘાતકભિક્ખુનિદૂસકસઙ્ઘભેદકલોહિતુપ્પાદકઉભતોબ્યઞ્જનકસઙ્ખાતેહિ ઉપજ્ઝાયેહિ ઉપસમ્પાદિતેસુ સબ્બેસુ તેરસસુ વિકપ્પેસુ. વુત્તઞ્હિ ભગવતા ‘‘ન, ભિક્ખવે, સઙ્ઘેન ઉપજ્ઝાયેન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, યો ઉપસમ્પાદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિઆદિ. ન કેવલં એતેસુયેવ તેરસસુ, અથ ‘‘અપત્તકઅચીવરકઅચીવરપત્તકયાચિતકપત્તયાચિતકચીવરયાચિતકપત્તચીવરકા’’તિ એતેસુ છસુ વિકપ્પેસુ અયં નયો યોજેતબ્બોતિ. સેસ-ગ્ગહણેન એતેસમ્પિ સઙ્ગહો. વુત્તઞ્હેતં ભગવતા ‘‘ન, ભિક્ખવે, અપત્તકો ઉપસમ્પાદેતબ્બો, યો ઉપસમ્પાદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિઆદિ (મહાવ॰ ૧૧૮). અયં નયોતિ ‘‘ન કુપ્પતિ સચે કત’’ન્તિ વુત્તનયો.
Sesesu sabbatthapīti saṅghagaṇapaṇḍakatheyyasaṃvāsakatitthiyapakkantakatiracchānagatamātupituarahantaghātakabhikkhunidūsakasaṅghabhedakalohituppādakaubhatobyañjanakasaṅkhātehi upajjhāyehi upasampāditesu sabbesu terasasu vikappesu. Vuttañhi bhagavatā ‘‘na, bhikkhave, saṅghena upajjhāyena upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādi. Na kevalaṃ etesuyeva terasasu, atha ‘‘apattakaacīvarakaacīvarapattakayācitakapattayācitakacīvarayācitakapattacīvarakā’’ti etesu chasu vikappesu ayaṃ nayo yojetabboti. Sesa-ggahaṇena etesampi saṅgaho. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘na, bhikkhave, apattako upasampādetabbo, yo upasampādeyya, āpatti dukkaṭassā’’tiādi (mahāva. 118). Ayaṃ nayoti ‘‘na kuppati sace kata’’nti vuttanayo.
૨૫૪૨. પઞ્ચવીસતીતિ ચતુવીસતિ પારાજિકા, ઊનવીસતિવસ્સો ચાતિ પઞ્ચવીસતિ. વુત્તઞ્હિ ‘‘ન, ભિક્ખવે, જાનં ઊનવીસતિવસ્સો પુગ્ગલો ઉપસમ્પાદેતબ્બો. યો ઉપસમ્પાદેય્ય, યથાધમ્મો કારેતબ્બો’’તિ (મહાવ॰ ૯૯). ઓસારોતિ ઉપસમ્પદાસઙ્ખાતો ઓસારો. તેનેવ ચમ્પેય્યક્ખન્ધકે ‘‘તઞ્ચે સઙ્ઘો ઓસારેતિ, એકચ્ચો સોસારિતો’’તિઆદિપાઠસ્સ (મહાવ॰ ૩૯૬) અટ્ઠકથાયં ‘‘ઓસારેતીતિ ઉપસમ્પદાકમ્મવસેન પવેસેતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૯૬) વુત્તં. ‘‘નાસનારહો’’તિ ઇમિના ‘‘પણ્ડકો, ભિક્ખવે, અનુપસમ્પન્નો ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો’’તિઆદિવચનતો (મહાવ॰ ૧૦૯) ઉપસમ્પાદિતસ્સાપિ સેતકાનિ દત્વા ગિહિભાવં પાપેતબ્બતં દીપેતિ.
2542.Pañcavīsatīti catuvīsati pārājikā, ūnavīsativasso cāti pañcavīsati. Vuttañhi ‘‘na, bhikkhave, jānaṃ ūnavīsativasso puggalo upasampādetabbo. Yo upasampādeyya, yathādhammo kāretabbo’’ti (mahāva. 99). Osāroti upasampadāsaṅkhāto osāro. Teneva campeyyakkhandhake ‘‘tañce saṅgho osāreti, ekacco sosārito’’tiādipāṭhassa (mahāva. 396) aṭṭhakathāyaṃ ‘‘osāretīti upasampadākammavasena pavesetī’’ti (mahāva. aṭṭha. 396) vuttaṃ. ‘‘Nāsanāraho’’ti iminā ‘‘paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo’’tiādivacanato (mahāva. 109) upasampāditassāpi setakāni datvā gihibhāvaṃ pāpetabbataṃ dīpeti.
૨૫૪૩. હત્થચ્છિન્નાદિ બાત્તિંસાતિ ચમ્પેય્યક્ખન્ધકે –
2543.Hatthacchinnādibāttiṃsāti campeyyakkhandhake –
‘‘હત્થચ્છિન્નો, ભિક્ખવે, અપ્પત્તો ઓસારણં, તઞ્ચે સઙ્ઘો ઓસારેતિ, સોસારિતો. પાદચ્છિન્નો…પે॰… હત્થપાદચ્છિન્નો… કણ્ણચ્છિન્નો… નાસચ્છિન્નો… કણ્ણનાસચ્છિન્નો… અઙ્ગુલિચ્છિન્નો… અળચ્છિન્નો… કણ્ડરચ્છિન્નો… ફણહત્થકો… ખુજ્જો… વામનો… ગલગણ્ડી… લક્ખણાહતો… કસાહતો… લિખિતકો… સીપદિકો… પાપરોગી… પરિસદૂસકો… કાણો… કુણી… ખઞ્જો… પક્ખહતો… છિન્નિરિયાપથો… જરાદુબ્બલો… અન્ધો… મૂગો… પધિરો… અન્ધમૂગો… અન્ધપધિરો… મૂગપધિરો… અન્ધમૂગપધિરો, ભિક્ખવે, અપ્પત્તો ઓસારણં, તઞ્ચે સઙ્ઘો ઓસારેતિ, સોસારિતો’’તિ (મહાવ॰ ૩૯૬) બાત્તિંસ.
‘‘Hatthacchinno, bhikkhave, appatto osāraṇaṃ, tañce saṅgho osāreti, sosārito. Pādacchinno…pe… hatthapādacchinno… kaṇṇacchinno… nāsacchinno… kaṇṇanāsacchinno… aṅgulicchinno… aḷacchinno… kaṇḍaracchinno… phaṇahatthako… khujjo… vāmano… galagaṇḍī… lakkhaṇāhato… kasāhato… likhitako… sīpadiko… pāparogī… parisadūsako… kāṇo… kuṇī… khañjo… pakkhahato… chinniriyāpatho… jarādubbalo… andho… mūgo… padhiro… andhamūgo… andhapadhiro… mūgapadhiro… andhamūgapadhiro, bhikkhave, appatto osāraṇaṃ, tañce saṅgho osāreti, sosārito’’ti (mahāva. 396) bāttiṃsa.
કુટ્ઠિઆદિ ચ તેરસાતિ મહાખન્ધકે આગતા –
Kuṭṭhiādi ca terasāti mahākhandhake āgatā –
‘‘કુટ્ઠિં ગણ્ડિં કિલાસિઞ્ચ, સોસિઞ્ચ અપમારિકં;
‘‘Kuṭṭhiṃ gaṇḍiṃ kilāsiñca, sosiñca apamārikaṃ;
તથા રાજભટં ચોરં, લિખિતં કારભેદકં.
Tathā rājabhaṭaṃ coraṃ, likhitaṃ kārabhedakaṃ.
‘‘કસાહતં નરઞ્ચેવ, પુરિસં લક્ખણાહતં;
‘‘Kasāhataṃ narañceva, purisaṃ lakkhaṇāhataṃ;
ઇણાયિકઞ્ચ દાસઞ્ચ, પબ્બાજેન્તસ્સ દુક્કટ’’ન્તિ. –
Iṇāyikañca dāsañca, pabbājentassa dukkaṭa’’nti. –
યથાવુત્તા તેરસ.
Yathāvuttā terasa.
એવમેતે પઞ્ચચત્તાલીસ વુત્તા. તેસુ કસાહતલક્ખણાહતલિખિતકાનં તિણ્ણં ઉભયત્થ આગતત્તા અગ્ગહિતગ્ગહણેન દ્વાચત્તાલીસેવ દટ્ઠબ્બા.
Evamete pañcacattālīsa vuttā. Tesu kasāhatalakkhaṇāhatalikhitakānaṃ tiṇṇaṃ ubhayattha āgatattā aggahitaggahaṇena dvācattālīseva daṭṭhabbā.
‘‘હત્થચ્છિન્નાદિબાત્તિંસ , કુટ્ઠિઆદિ ચ તેરસા’’તિ યે પુગ્ગલા વુત્તા, તેસં. ઓસારો અપ્પત્તોતિ ઉપસમ્પદાઅનનુરૂપાતિ અત્થો. કતો ચેતિ અકત્તબ્બભાવમસલ્લક્ખન્તેહિ ભિક્ખૂહિ યદિ ઉપસમ્પદાસઙ્ખાતો ઓસારો કતો ભવેય્ય. રૂહતીતિ સિજ્ઝતિ, તે પુગ્ગલા ઉપસમ્પન્નાયેવાતિ અધિપ્પાયો. આચરિયાદયો પન આપત્તિં આપજ્જન્તિ. યથાહ ચમ્પેય્યક્ખન્ધકટ્ઠકથાયં – ‘‘હત્થચ્છિન્નાદયો પન દ્વત્તિંસ સુઓસારિતા, ઉપસમ્પાદિતા ઉપસમ્પન્નાવ હોન્તિ, ન તે લબ્ભા કિઞ્ચિ વત્તું. આચરિયુપજ્ઝાયા, પન કારકસઙ્ઘો ચ સાતિસારા, ન કોચિ આપત્તિતો મુચ્ચતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૩૯૬).
‘‘Hatthacchinnādibāttiṃsa , kuṭṭhiādi ca terasā’’ti ye puggalā vuttā, tesaṃ. Osāro appattoti upasampadāananurūpāti attho. Kato ceti akattabbabhāvamasallakkhantehi bhikkhūhi yadi upasampadāsaṅkhāto osāro kato bhaveyya. Rūhatīti sijjhati, te puggalā upasampannāyevāti adhippāyo. Ācariyādayo pana āpattiṃ āpajjanti. Yathāha campeyyakkhandhakaṭṭhakathāyaṃ – ‘‘hatthacchinnādayo pana dvattiṃsa suosāritā, upasampāditā upasampannāva honti, na te labbhā kiñci vattuṃ. Ācariyupajjhāyā, pana kārakasaṅgho ca sātisārā, na koci āpattito muccatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 396).
૨૫૪૪-૫. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દ્વે તયો એકાનુસ્સાવને કાતું, તઞ્ચ ખો એકેન ઉપજ્ઝાયેના’’તિ (મહાવ॰ ૧૨૩) વચનતો સચે તયો આચરિયા એકસીમાયં નિસિન્ના એકસ્સ ઉપજ્ઝાયસ્સ નામં ગહેત્વા તિણ્ણં ઉપસમ્પદાપેક્ખાનં વિસું વિસુંયેવ કમ્મવાચં એકક્ખણે વત્વા તયો ઉપસમ્પાદેન્તિ, વટ્ટતીતિ દસ્સેતુમાહ ‘‘એકૂપજ્ઝાયકો હોતી’’તિઆદિ.
2544-5. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dve tayo ekānussāvane kātuṃ, tañca kho ekena upajjhāyenā’’ti (mahāva. 123) vacanato sace tayo ācariyā ekasīmāyaṃ nisinnā ekassa upajjhāyassa nāmaṃ gahetvā tiṇṇaṃ upasampadāpekkhānaṃ visuṃ visuṃyeva kammavācaṃ ekakkhaṇe vatvā tayo upasampādenti, vaṭṭatīti dassetumāha ‘‘ekūpajjhāyako hotī’’tiādi.
‘‘તયો’’તિ ઇદં અટ્ઠુપ્પત્તિયં ‘‘સમ્બહુલાનં થેરાન’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૨૩) આગતત્તા વુત્તં. એકતોતિ એકક્ખણે. અનુસાવનન્તિ કમ્મવાચં. ઓસારેત્વાતિ વત્વા. કમ્મન્તિ ઉપસમ્પદાકમ્મં. ન ચ કુપ્પતીતિ ન વિપજ્જતિ. કપ્પતીતિ અવિપજ્જનતો એવં કાતું વટ્ટતિ.
‘‘Tayo’’ti idaṃ aṭṭhuppattiyaṃ ‘‘sambahulānaṃ therāna’’nti (mahāva. 123) āgatattā vuttaṃ. Ekatoti ekakkhaṇe. Anusāvananti kammavācaṃ. Osāretvāti vatvā. Kammanti upasampadākammaṃ. Na ca kuppatīti na vipajjati. Kappatīti avipajjanato evaṃ kātuṃ vaṭṭati.
૨૫૪૬-૭. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દ્વે તયો એકાનુસ્સાવને કાતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૧૨૩) વચનતો સચે એકો આચરિયો ‘‘બુદ્ધરક્ખિતો ચ ધમ્મરક્ખિતો ચ સઙ્ઘરક્ખિતો ચ આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ ઉપસમ્પદાપેક્ખો’’તિ ઉપસમ્પદાપેક્ખાનં પચ્ચેકં નામં ગહેત્વા કમ્મવાચં વત્વા દ્વે તયોપિ ઉપસમ્પાદેતિ, વટ્ટતીતિ દસ્સેતુમાહ ‘‘એકૂપજ્ઝાયકો હોતી’’તિઆદિ.
2546-7. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, dve tayo ekānussāvane kātu’’nti (mahāva. 123) vacanato sace eko ācariyo ‘‘buddharakkhito ca dhammarakkhito ca saṅgharakkhito ca āyasmato sāriputtassa upasampadāpekkho’’ti upasampadāpekkhānaṃ paccekaṃ nāmaṃ gahetvā kammavācaṃ vatvā dve tayopi upasampādeti, vaṭṭatīti dassetumāha ‘‘ekūpajjhāyako hotī’’tiādi.
ઉપસમ્પદં અપેક્ખન્તીતિ ‘‘ઉપસમ્પદાપેક્ખા’’તિ ઉપસમ્પજ્જનકા વુચ્ચન્તિ. તેસં નામન્તિ તેસં ઉપસમ્પજ્જન્તાનઞ્ચેવ ઉપજ્ઝાયાનઞ્ચ નામં. અનુપુબ્બેન સાવેત્વાતિ યોજના, ‘‘બુદ્ધરક્ખિતો’’તિઆદિના યથાવુત્તનયેન કમ્મવાચાયં સકટ્ઠાને વત્વા સાવેત્વાતિ વુત્તં હોતિ. તેનાતિ એકેન આચરિયેન. એકતોતિ દ્વે તયો જને એકતો કત્વા. અનુસાવેત્વાતિ કમ્મવાચં વત્વા. કતં ઉપસમ્પદાકમ્મં.
Upasampadaṃ apekkhantīti ‘‘upasampadāpekkhā’’ti upasampajjanakā vuccanti. Tesaṃ nāmanti tesaṃ upasampajjantānañceva upajjhāyānañca nāmaṃ. Anupubbena sāvetvāti yojanā, ‘‘buddharakkhito’’tiādinā yathāvuttanayena kammavācāyaṃ sakaṭṭhāne vatvā sāvetvāti vuttaṃ hoti. Tenāti ekena ācariyena. Ekatoti dve tayo jane ekato katvā. Anusāvetvāti kammavācaṃ vatvā. Kataṃ upasampadākammaṃ.
૨૫૪૮. અઞ્ઞમઞ્ઞાનુસાવેત્વાતિ અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ નામં અનુસાવેત્વા, ગહેત્વાતિ અત્થો, અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ નામં ગહેત્વા કમ્મવાચં વત્વાતિ વુત્તં હોતિ.
2548.Aññamaññānusāvetvāti aññamaññassa nāmaṃ anusāvetvā, gahetvāti attho, aññamaññassa nāmaṃ gahetvā kammavācaṃ vatvāti vuttaṃ hoti.
૨૫૪૯. તં વિધિં દસ્સેતુમાહ ‘‘સુમનો’’તિઆદિ. સુમનોતિ આચરિયો. તિસ્સથેરસ્સ ઉપજ્ઝાયસ્સ. સિસ્સકં સદ્ધિવિહારિકં. અનુસાવેતીતિ કમ્મવાચં સાવેતિ. તિસ્સોતિ પઠમં ઉપજ્ઝાયભૂતસ્સ ગહણં. સુમનથેરસ્સાતિ પઠમં આચરિયત્થેરમાહ. ઇમે દ્વે એકસીમાયં નિસીદિત્વા એકક્ખણે અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ સદ્ધિવિહારિકાનં કમ્મવાચં વદન્તા અત્તનો અત્તનો સદ્ધિવિહારિકં પટિચ્ચ ઉપજ્ઝાયાપિ હોન્તિ, અન્તેવાસિકે પટિચ્ચ આચરિયાપિ હોન્તિ, અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ ગણપૂરકા ચ હોન્તીતિ વુત્તં હોતિ. યથાહ –
2549. Taṃ vidhiṃ dassetumāha ‘‘sumano’’tiādi. Sumanoti ācariyo. Tissatherassa upajjhāyassa. Sissakaṃ saddhivihārikaṃ. Anusāvetīti kammavācaṃ sāveti. Tissoti paṭhamaṃ upajjhāyabhūtassa gahaṇaṃ. Sumanatherassāti paṭhamaṃ ācariyattheramāha. Ime dve ekasīmāyaṃ nisīditvā ekakkhaṇe aññamaññassa saddhivihārikānaṃ kammavācaṃ vadantā attano attano saddhivihārikaṃ paṭicca upajjhāyāpi honti, antevāsike paṭicca ācariyāpi honti, aññamaññassa gaṇapūrakā ca hontīti vuttaṃ hoti. Yathāha –
‘‘સચે પન નાનાચરિયા નાનાઉપજ્ઝાયા હોન્તિ, તિસ્સત્થેરો સુમનત્થેરસ્સ સદ્ધિવિહારિકં, સુમનત્થેરો તિસ્સત્થેરસ્સ સદ્ધિવિહારિકં અનુસ્સાવેતિ , અઞ્ઞમઞ્ઞઞ્ચ ગણપૂરકા હોન્તિ, વટ્ટતી’’તિ (મહાવ॰ અટ્ઠ॰ ૧૨૩).
‘‘Sace pana nānācariyā nānāupajjhāyā honti, tissatthero sumanattherassa saddhivihārikaṃ, sumanatthero tissattherassa saddhivihārikaṃ anussāveti , aññamaññañca gaṇapūrakā honti, vaṭṭatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 123).
૨૫૫૦. ઇધાતિ ઇમસ્મિં ઉપસમ્પદાધિકારે. પટિક્ખિત્તાતિ ‘‘ન ત્વેવ નાનુપજ્ઝાયેના’’તિ (મહાવ॰ ૧૨૩) પટિસિદ્ધા. લોકિયેહિ આદિચ્ચપુત્તો મનૂતિ યો પઠમકપ્પિકો મનુસ્સાનં આદિરાજા વુચ્ચતિ, તસ્સ વંસે જાતત્તા આદિચ્ચો બન્ધુ એતસ્સાતિ આદિચ્ચબન્ધુ, ભગવા, તેન.
2550.Idhāti imasmiṃ upasampadādhikāre. Paṭikkhittāti ‘‘na tveva nānupajjhāyenā’’ti (mahāva. 123) paṭisiddhā. Lokiyehi ādiccaputto manūti yo paṭhamakappiko manussānaṃ ādirājā vuccati, tassa vaṃse jātattā ādicco bandhu etassāti ādiccabandhu, bhagavā, tena.
મહાખન્ધકકથાવણ્ણના.
Mahākhandhakakathāvaṇṇanā.