Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમાનવત્થુ-અટ્ઠકથા • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
૨. પભસ્સરવિમાનવણ્ણના
2. Pabhassaravimānavaṇṇanā
પભસ્સરવરવણ્ણનિભેતિ પભસ્સરવિમાનં. તસ્સ કા ઉપ્પત્તિ? ભગવા રાજગહે વિહરતિ. તેન ચ સમયેન રાજગહે અઞ્ઞતરો ઉપાસકો મહામોગ્ગલ્લાનત્થેરે અભિપ્પસન્નો હોતિ. તસ્સેકા ધીતા સદ્ધા પસન્ના, સાપિ થેરે ગરુચિત્તીકારબહુલા હોતિ. અથેકદિવસં આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો રાજગહે પિણ્ડાય ચરન્તો તં કુલં ઉપસઙ્કમિ. સા થેરં દિસ્વા સોમનસ્સજાતા આસનં પઞ્ઞાપેત્વા થેરે તત્થ નિસિન્ને સુમનમાલાય પૂજેત્વા મધુરં ગુળફાણિતં થેરસ્સ પત્તે આકિરિ, થેરો અનુમોદિતુકામો નિસીદિ. સા ઘરાવાસસ્સ બહુકિચ્ચતાય અનોકાસતં પવેદેત્વા ‘‘અઞ્ઞસ્મિં દિવસે ધમ્મં સોસ્સામી’’તિ થેરં વન્દિત્વા ઉય્યોજેસિ. તદહેવ ચ સા કાલં કત્વા તાવતિંસેસુ નિબ્બત્તિ. તં આયસ્મા મહામોગ્ગલ્લાનો ઉપસઙ્કમિત્વા ઇમાહિ ગાથાહિ પુચ્છિ –
Pabhassaravaravaṇṇanibheti pabhassaravimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharati. Tena ca samayena rājagahe aññataro upāsako mahāmoggallānatthere abhippasanno hoti. Tassekā dhītā saddhā pasannā, sāpi there garucittīkārabahulā hoti. Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno rājagahe piṇḍāya caranto taṃ kulaṃ upasaṅkami. Sā theraṃ disvā somanassajātā āsanaṃ paññāpetvā there tattha nisinne sumanamālāya pūjetvā madhuraṃ guḷaphāṇitaṃ therassa patte ākiri, thero anumoditukāmo nisīdi. Sā gharāvāsassa bahukiccatāya anokāsataṃ pavedetvā ‘‘aññasmiṃ divase dhammaṃ sossāmī’’ti theraṃ vanditvā uyyojesi. Tadaheva ca sā kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti. Taṃ āyasmā mahāmoggallāno upasaṅkamitvā imāhi gāthāhi pucchi –
૬૯૭.
697.
‘‘પભસ્સરવરવણ્ણનિભે, સુરત્તવત્થવસને;
‘‘Pabhassaravaravaṇṇanibhe, surattavatthavasane;
મહિદ્ધિકે ચન્દનરુચિરગત્તે,
Mahiddhike candanaruciragatte,
કા ત્વં સુભે દેવતે વન્દસે મમં.
Kā tvaṃ subhe devate vandase mamaṃ.
૬૯૮.
698.
‘‘પલ્લઙ્કો ચ તે મહગ્ઘો, નાનારતનચિત્તિતો રુચિરો;
‘‘Pallaṅko ca te mahaggho, nānāratanacittito ruciro;
યત્થ ત્વં નિસિન્ના વિરોચસિ, દેવરાજારિવ નન્દને વને.
Yattha tvaṃ nisinnā virocasi, devarājāriva nandane vane.
૬૯૯.
699.
‘‘કિં ત્વં પુરે સુચરિતમાચરી ભદ્દે, કિસ્સ કમ્મસ્સ વિપાકં;
‘‘Kiṃ tvaṃ pure sucaritamācarī bhadde, kissa kammassa vipākaṃ;
અનુભોસિ દેવલોકસ્મિં, દેવતે પુચ્છિતાચિક્ખ;
Anubhosi devalokasmiṃ, devate pucchitācikkha;
કિસ્સ કમ્મસ્સિદં ફલ’’ન્તિ.
Kissa kammassidaṃ phala’’nti.
૬૯૭. તત્થ પભસ્સરવરવણ્ણનિભેતિ નિભાતિ દિબ્બતીતિ નિભા, વણ્ણોવ નિભા વણ્ણનિભા, અતિવિય ઓભાસનતો પભસ્સરા છવિદોસાભાવેન વરા ઉત્તમા વણ્ણનિભા એતિસ્સાતિ પભસ્સરવરવણ્ણનિભા. આમન્તનવસેન ‘‘પભસ્સરવરવણ્ણનિભે’’તિ વુત્તં. સુરત્તવત્થવસનેતિ સુટ્ઠુ રત્તવત્થનિવત્થે. ચન્દનરુચિરગત્તેતિ ચન્દનાનુલિત્તં વિય રુચિરગત્તે, ગોસીતચન્દનેન બહલતરાનુલિત્તં વિય સુરત્તમનુઞ્ઞસરીરાવયવેતિ અત્થો, ચન્દનાનુલેપેન વા રુચિરગત્તે.
697. Tattha pabhassaravaravaṇṇanibheti nibhāti dibbatīti nibhā, vaṇṇova nibhā vaṇṇanibhā, ativiya obhāsanato pabhassarā chavidosābhāvena varā uttamā vaṇṇanibhā etissāti pabhassaravaravaṇṇanibhā. Āmantanavasena ‘‘pabhassaravaravaṇṇanibhe’’ti vuttaṃ. Surattavatthavasaneti suṭṭhu rattavatthanivatthe. Candanaruciragatteti candanānulittaṃ viya ruciragatte, gosītacandanena bahalatarānulittaṃ viya surattamanuññasarīrāvayaveti attho, candanānulepena vā ruciragatte.
એવં થેરેન પુટ્ઠા દેવતા ઇમાહિ ગાથાહિ બ્યાકાસિ –
Evaṃ therena puṭṭhā devatā imāhi gāthāhi byākāsi –
૭૦૦.
700.
‘‘પિણ્ડાય તે ચરન્તસ્સ, માલં ફાણિતઞ્ચ અદદં ભન્તે;
‘‘Piṇḍāya te carantassa, mālaṃ phāṇitañca adadaṃ bhante;
તસ્સ કમ્મસ્સિદં વિપાકં, અનુભોમિ દેવલોકસ્મિં.
Tassa kammassidaṃ vipākaṃ, anubhomi devalokasmiṃ.
૭૦૧.
701.
‘‘હોતિ ચ મે અનુતાપો, અપરદ્ધં દુક્ખિતઞ્ચ મે ભન્તે;
‘‘Hoti ca me anutāpo, aparaddhaṃ dukkhitañca me bhante;
સાહં ધમ્મં નાસ્સોસિં, સુદેસિતં ધમ્મરાજેન.
Sāhaṃ dhammaṃ nāssosiṃ, sudesitaṃ dhammarājena.
૭૦૨.
702.
‘‘તં તં વદામિ ભદ્દન્તે, યસ્સ મે અનુકમ્પિયો કોચિ;
‘‘Taṃ taṃ vadāmi bhaddante, yassa me anukampiyo koci;
ધમ્મેસુ તં સમાદપેથ, સુદેસિતં ધમ્મરાજેન.
Dhammesu taṃ samādapetha, sudesitaṃ dhammarājena.
૭૦૩.
703.
‘‘યેસં અત્થિ સદ્ધા બુદ્ધે, ધમ્મે ચ સઙ્ઘરતને;
‘‘Yesaṃ atthi saddhā buddhe, dhamme ca saṅgharatane;
તે મં અતિવિરોચન્તિ, આયુના યસસા સિરિયા.
Te maṃ ativirocanti, āyunā yasasā siriyā.
૭૦૪.
704.
‘‘પતાપેન વણ્ણેન ઉત્તરિતરા, અઞ્ઞે મહિદ્ધિકતરા મયા દેવા’’તિ.
‘‘Patāpena vaṇṇena uttaritarā, aññe mahiddhikatarā mayā devā’’ti.
૭૦૦. તત્થ માલન્તિ સુમનપુપ્ફં. ફાણિતન્તિ ઉચ્છુરસં ગહેત્વા કતફાણિતં.
700. Tattha mālanti sumanapupphaṃ. Phāṇitanti ucchurasaṃ gahetvā kataphāṇitaṃ.
૭૦૧. અનુતાપોતિ વિપ્પટિસારો. તસ્સ કારણમાહ ‘‘અપરદ્ધં દુક્ખતઞ્ચ મે ભન્તે’’તિ . ઇદાનિ તં સરૂપતો દસ્સેતિ ‘‘સાહં ધમ્મં નાસ્સોસિ’’ન્તિ, સા અહં તદા તવ દેસેતુકામસ્સ ધમ્મં ન સુણિં. કીદિસં? સુદેસિતં ધમ્મરાજેનાતિ, સમ્માસમ્બુદ્ધેન આદિકલ્યાણાદિતાય એકન્તનિય્યાનિકતાય ચ સ્વાખાતન્તિ અત્થો.
701.Anutāpoti vippaṭisāro. Tassa kāraṇamāha ‘‘aparaddhaṃ dukkhatañca me bhante’’ti . Idāni taṃ sarūpato dasseti ‘‘sāhaṃ dhammaṃ nāssosi’’nti, sā ahaṃ tadā tava desetukāmassa dhammaṃ na suṇiṃ. Kīdisaṃ? Sudesitaṃ dhammarājenāti, sammāsambuddhena ādikalyāṇāditāya ekantaniyyānikatāya ca svākhātanti attho.
૭૦૨. તન્તિ તસ્મા ધમ્મરાજેન સુદેસિતત્તા અસવનસ્સ ચ માદિસાનં અનુતાપહેતુભાવતો. તન્તિ તુવં, તુય્હન્તિ અત્થો. યસ્સાતિ યો અસ્સ. અનુકમ્પિયોતિ અનુકમ્પિતબ્બો. કોચીતિ યો કોચિ. ધમ્મેસૂતિ સીલાદિધમ્મેસુ. ‘‘ધમ્મે હી’’તિ વા પાઠો, સાસનધમ્મેતિ અત્થો. હીતિ નિપાતમત્તં, વચનવિપલ્લાસો વા. તન્તિ અનુકમ્પિતબ્બપુગ્ગલં. સુદેસિતન્તિ સુટ્ઠુ દેસિતં.
702.Tanti tasmā dhammarājena sudesitattā asavanassa ca mādisānaṃ anutāpahetubhāvato. Tanti tuvaṃ, tuyhanti attho. Yassāti yo assa. Anukampiyoti anukampitabbo. Kocīti yo koci. Dhammesūti sīlādidhammesu. ‘‘Dhamme hī’’ti vā pāṭho, sāsanadhammeti attho. Hīti nipātamattaṃ, vacanavipallāso vā. Tanti anukampitabbapuggalaṃ. Sudesitanti suṭṭhu desitaṃ.
૭૦૩-૪. તે મં અતિવિરોચન્તીતિ તે રતનત્તયે પસન્ના દેવપુત્તા મં અતિક્કમિત્વા વિરોચન્તિ. પતાપેનાતિ તેજસા આનુભાવેન. અઞ્ઞેતિ યે અઞ્ઞે. મયાતિ નિસ્સક્કે કરણવચનં. વણ્ણેન ઉત્તરિતરા મહિદ્ધિકતરા ચ દેવા, તે રતનત્તયે અભિપ્પસન્નાયેવાતિ દસ્સેતિ. સેસં વુત્તનયમેવ.
703-4.Te maṃ ativirocantīti te ratanattaye pasannā devaputtā maṃ atikkamitvā virocanti. Patāpenāti tejasā ānubhāvena. Aññeti ye aññe. Mayāti nissakke karaṇavacanaṃ. Vaṇṇena uttaritarā mahiddhikatarā ca devā, te ratanattaye abhippasannāyevāti dasseti. Sesaṃ vuttanayameva.
પભસ્સરવિમાનવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Pabhassaravimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / વિમાનવત્થુપાળિ • Vimānavatthupāḷi / ૨. પભસ્સરવિમાનવત્થુ • 2. Pabhassaravimānavatthu