Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
૮. પચલાયમાનસુત્તવણ્ણના
8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
૬૧. અટ્ઠમે પચલાયમાનોતિ તં ગામં ઉપનિસ્સાય એકસ્મિં વનસણ્ડે સમણધમ્મં કરોન્તો સત્તાહં ચઙ્કમનવીરિયેન નિમ્મથિતત્તા કિલન્તગત્તો ચઙ્કમનકોટિયં પચલાયમાનો નિસિન્નો હોતિ. પચલાયસિ નોતિ નિદ્દાયસિ નુ. અનુમજ્જિત્વાતિ પરિમજ્જિત્વા. આલોકસઞ્ઞન્તિ મિદ્ધવિનોદનઆલોકસઞ્ઞં. દિવાસઞ્ઞન્તિ દિવાતિસઞ્ઞં. યથા દિવા તથા રત્તિન્તિ યથા દિવા આલોકસઞ્ઞા અધિટ્ઠિતા, તથા નં રત્તિમ્પિ અધિટ્ઠહેય્યાસિ. યથા રત્તિં તથા દિવાતિ યથા ચ તે રત્તિં આલોકસઞ્ઞા અધિટ્ઠિતા, તથા નં દિવાપિ અધિટ્ઠહેય્યાસિ. સપ્પભાસન્તિ દિબ્બચક્ખુઞાણત્થાય સહોભાસં. પચ્છાપુરેસઞ્ઞીતિ પુરતો ચ પચ્છતો ચ અભિહરણસઞ્ઞાય સઞ્ઞાવા. અન્તોગતેહિ ઇન્દ્રિયેહીતિ બહિ અવિક્ખિત્તેહિ અન્તો અનુપવિટ્ઠેહેવ પઞ્ચહિ ઇન્દ્રિયેહિ. મિદ્ધસુખન્તિ નિદ્દાસુખં. એત્તકેન ઠાનેન ભગવા થેરસ્સ મિદ્ધવિનોદનકમ્મટ્ઠાનં કથેસિ. સોણ્ડન્તિ માનસોણ્ડં. કિચ્ચકરણીયાનીતિ એત્થ અવસ્સં કત્તબ્બાનિ કિચ્ચાનિ, ઇતરાનિ કરણીયાનિ. મઙ્કુભાવોતિ નિત્તેજતા દોમનસ્સતા. એત્તકેન ઠાનેન સત્થારા થેરસ્સ ભિક્ખાચારવત્તં કથિતં.
61. Aṭṭhame pacalāyamānoti taṃ gāmaṃ upanissāya ekasmiṃ vanasaṇḍe samaṇadhammaṃ karonto sattāhaṃ caṅkamanavīriyena nimmathitattā kilantagatto caṅkamanakoṭiyaṃ pacalāyamāno nisinno hoti. Pacalāyasi noti niddāyasi nu. Anumajjitvāti parimajjitvā. Ālokasaññanti middhavinodanaālokasaññaṃ. Divāsaññanti divātisaññaṃ. Yathā divā tathā rattinti yathā divā ālokasaññā adhiṭṭhitā, tathā naṃ rattimpi adhiṭṭhaheyyāsi. Yathā rattiṃ tathā divāti yathā ca te rattiṃ ālokasaññā adhiṭṭhitā, tathā naṃ divāpi adhiṭṭhaheyyāsi. Sappabhāsanti dibbacakkhuñāṇatthāya sahobhāsaṃ. Pacchāpuresaññīti purato ca pacchato ca abhiharaṇasaññāya saññāvā. Antogatehi indriyehīti bahi avikkhittehi anto anupaviṭṭheheva pañcahi indriyehi. Middhasukhanti niddāsukhaṃ. Ettakena ṭhānena bhagavā therassa middhavinodanakammaṭṭhānaṃ kathesi. Soṇḍanti mānasoṇḍaṃ. Kiccakaraṇīyānīti ettha avassaṃ kattabbāni kiccāni, itarāni karaṇīyāni. Maṅkubhāvoti nittejatā domanassatā. Ettakena ṭhānena satthārā therassa bhikkhācāravattaṃ kathitaṃ.
ઇદાનિ ભસ્સે પરિયન્તકારિતાય સમાદપેતું તસ્માતિહાતિઆદિમાહ. તત્થ વિગ્ગાહિકકથન્તિ ‘‘ન ત્વં ઇમં ધમ્મવિનયં આજાનાસી’’તિઆદિનયપ્પવત્તા વિગ્ગાહિકકથા. નાહં મોગ્ગલ્લાનાતિઆદિ પાપમિત્તસંસગ્ગવિવજ્જનત્થં વુત્તં. કિત્તાવતા નુ ખોતિ કિત્તકેન નુ ખો. તણ્હાસઙ્ખયવિમુત્તો હોતીતિ તણ્હાસઙ્ખયે નિબ્બાને તં આરમ્મણં કત્વા વિમુત્તચિત્તતાય તણ્હાસઙ્ખયવિમુત્તો નામ સંખિત્તેન કિત્તાવતા હોતિ. યાય પટિપત્તિયા તણ્હાસઙ્ખયવિમુત્તો હોતિ, તમેવ ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો પુબ્બભાગપટિપદં સંખિત્તેન દેસેથાતિ પુચ્છતિ. અચ્ચન્તનિટ્ઠોતિ ખયવયસઙ્ખાતં અન્તં અતીતાતિ અચ્ચન્તા, અચ્ચન્તા નિટ્ઠા અસ્સાતિ અચ્ચન્તનિટ્ઠો, એકન્તનિટ્ઠો સતતનિટ્ઠોતિ અત્થો. અચ્ચન્તયોગક્ખેમીતિ અચ્ચન્તં યોગક્ખેમી, નિચ્ચયોગક્ખેમીતિ અત્થો. અચ્ચન્તબ્રહ્મચારીતિ અચ્ચન્તં બ્રહ્મચારી, નિચ્ચબ્રહ્મચારીતિ અત્થો. અચ્ચન્તં પરિયોસાનમસ્સાતિ પુરિમનયેનેવ અચ્ચન્તપરિયોસાનો. સેટ્ઠો દેવમનુસ્સાનન્તિ દેવાનઞ્ચ મનુસ્સાનઞ્ચ સેટ્ઠો ઉત્તમો. એવરૂપો ભિક્ખુ કિત્તાવતા હોતિ, સઙ્ખેપેનેવ તસ્સ પટિપત્તિં કથેથાતિ યાચતિ.
Idāni bhasse pariyantakāritāya samādapetuṃ tasmātihātiādimāha. Tattha viggāhikakathanti ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādinayappavattā viggāhikakathā. Nāhaṃ moggallānātiādi pāpamittasaṃsaggavivajjanatthaṃ vuttaṃ. Kittāvatā nu khoti kittakena nu kho. Taṇhāsaṅkhayavimutto hotīti taṇhāsaṅkhaye nibbāne taṃ ārammaṇaṃ katvā vimuttacittatāya taṇhāsaṅkhayavimutto nāma saṃkhittena kittāvatā hoti. Yāya paṭipattiyā taṇhāsaṅkhayavimutto hoti, tameva khīṇāsavassa bhikkhuno pubbabhāgapaṭipadaṃ saṃkhittena desethāti pucchati. Accantaniṭṭhoti khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītāti accantā, accantā niṭṭhā assāti accantaniṭṭho, ekantaniṭṭho satataniṭṭhoti attho. Accantayogakkhemīti accantaṃ yogakkhemī, niccayogakkhemīti attho. Accantabrahmacārīti accantaṃ brahmacārī, niccabrahmacārīti attho. Accantaṃ pariyosānamassāti purimanayeneva accantapariyosāno. Seṭṭho devamanussānanti devānañca manussānañca seṭṭho uttamo. Evarūpo bhikkhu kittāvatā hoti, saṅkhepeneva tassa paṭipattiṃ kathethāti yācati.
સબ્બે ધમ્મા નાલં અભિનિવેસાયાતિ એત્થ સબ્બે ધમ્મા નામ પઞ્ચક્ખન્ધા દ્વાદસાયતનાનિ અટ્ઠારસ ધાતુયો, તે સબ્બેપિ તણ્હાદિટ્ઠિવસેન અભિનિવેસાય નાલં ન પરિયત્તા ન સમત્તા ન યુત્તા. કસ્મા? ગહિતાકારેન અતિટ્ઠનતો. તે હિ નિચ્ચા સુખા અત્તાતિ ગહિતાપિ અનિચ્ચા દુક્ખા અનત્તાવ સમ્પજ્જન્તિ. તસ્મા નાલં અભિનિવેસાય. અભિજાનાતીતિ અનિચ્ચં દુક્ખં અનત્તાતિ ઞાતપરિઞ્ઞાય અભિજાનાતિ. પરિજાનાતીતિ તથેવ તીરણપરિઞ્ઞાય પરિજાનાતિ. યંકિઞ્ચિ વેદનન્તિ અન્તમસો પઞ્ચવિઞ્ઞાણસમ્પયુત્તં યંકિઞ્ચિ અપ્પમત્તકમ્પિ વેદનં અનુભવતિ. ઇમિના ભગવા થેરસ્સ વેદનાવસેન ચ વિનિવટ્ટેત્વા અરૂપપરિગ્ગહં દસ્સેસિ.
Sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyāti ettha sabbe dhammā nāma pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo, te sabbepi taṇhādiṭṭhivasena abhinivesāya nālaṃ na pariyattā na samattā na yuttā. Kasmā? Gahitākārena atiṭṭhanato. Te hi niccā sukhā attāti gahitāpi aniccā dukkhā anattāva sampajjanti. Tasmā nālaṃ abhinivesāya. Abhijānātīti aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ñātapariññāya abhijānāti. Parijānātīti tatheva tīraṇapariññāya parijānāti. Yaṃkiñci vedananti antamaso pañcaviññāṇasampayuttaṃ yaṃkiñci appamattakampi vedanaṃ anubhavati. Iminā bhagavā therassa vedanāvasena ca vinivaṭṭetvā arūpapariggahaṃ dassesi.
અનિચ્ચાનુપસ્સીતિ અનિચ્ચતો અનુપસ્સન્તો. વિરાગાનુપસ્સીતિ એત્થ દ્વે વિરાગા ખયવિરાગો ચ અચ્ચન્તવિરાગો ચ. તત્થ સઙ્ખારાનં ખયં ખયતો પસ્સના વિપસ્સનાપિ, અચ્ચન્તવિરાગં નિબ્બાનં વિરાગતો દસ્સનમગ્ગઞાણમ્પિ વિરાગાનુપસ્સના. તદુભયસમઙ્ગિપુગ્ગલો વિરાગાનુપસ્સી નામ. તં સન્ધાય વુત્તં – ‘‘વિરાગાનુપસ્સી’’તિ, વિરાગતો અનુપસ્સન્તોતિ અત્થો. નિરોધાનુપસ્સિમ્હિપિ એસેવ નયો. નિરોધોપિ હિ ખયનિરોધો અચ્ચન્તનિરોધોતિ દુવિધોયેવ. પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સીતિ એત્થ પટિનિસ્સગ્ગો વુચ્ચતિ વોસ્સગ્ગો. સો ચ પરિચ્ચાગવોસ્સગ્ગો પક્ખન્દનવોસ્સગ્ગોતિ દુવિધો હોતિ. તત્થ પરિચ્ચાગવોસ્સગ્ગોતિ વિપસ્સના. સા હિ તદઙ્ગવસેન કિલેસે ચ ખન્ધે ચ વોસ્સજતિ. પક્ખન્દનવોસ્સગ્ગોતિ મગ્ગો. સો હિ નિબ્બાનં આરમ્મણતો પક્ખન્દતિ. દ્વીહિપિ વા કારણેહિ સો વોસ્સગ્ગોયેવ, સમુચ્છેદવસેન ખન્ધાનં કિલેસાનઞ્ચ વોસ્સજનતો નિબ્બાને ચ પક્ખન્દનતો. તસ્મા કિલેસે ચ ખન્ધે ચ પરિચ્ચજતીતિ પરિચ્ચાગવોસ્સગ્ગો. નિરોધાય નિબ્બાનધાતુયા ચિત્તં પક્ખન્દતીતિ પક્ખન્દનવોસ્સગ્ગોતિ ઉભયમ્પેતં મગ્ગે સમેતિ. તદુભયસમઙ્ગી પુગ્ગલો ઇમાય પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સનાય સમન્નાગતત્તા પટિનિસ્સગ્ગાનુપસ્સી નામ હોતિ. તં સન્ધાયેતં વુત્તં. ન કિઞ્ચિ લોકે ઉપાદિયતીતિ કિઞ્ચિ એકમ્પિ સઙ્ખારગતં તણ્હાવસેન ન ઉપાદિયતિ ન ગણ્હાતિ ન પરામસતિ. અનુપાદિયં ન પરિતસ્સતીતિ અગ્ગણ્હન્તો તણ્હાપરિતસ્સનાય ન પરિતસ્સતિ. પચ્ચત્તંયેવ પરિનિબ્બાયતીતિ સયમેવ કિલેસપરિનિબ્બાનેન પરિનિબ્બાયતિ. ખીણા જાતીતિઆદિના પનસ્સ પચ્ચવેક્ખણા દસ્સિતા. ઇતિ ભગવા સંખિત્તેન ખીણાસવસ્સ પુબ્બભાગપ્પટિપદં પુચ્છિતો સંખિત્તેનેવ કથેસિ. ઇદં પન સુત્તં થેરસ્સ ઓવાદોપિ અહોસિ વિપસ્સનાપિ. સો ઇમસ્મિંયેવ સુત્તે વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પત્તોતિ.
Aniccānupassīti aniccato anupassanto. Virāgānupassīti ettha dve virāgā khayavirāgo ca accantavirāgo ca. Tattha saṅkhārānaṃ khayaṃ khayato passanā vipassanāpi, accantavirāgaṃ nibbānaṃ virāgato dassanamaggañāṇampi virāgānupassanā. Tadubhayasamaṅgipuggalo virāgānupassī nāma. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘virāgānupassī’’ti, virāgato anupassantoti attho. Nirodhānupassimhipi eseva nayo. Nirodhopi hi khayanirodho accantanirodhoti duvidhoyeva. Paṭinissaggānupassīti ettha paṭinissaggo vuccati vossaggo. So ca pariccāgavossaggo pakkhandanavossaggoti duvidho hoti. Tattha pariccāgavossaggoti vipassanā. Sā hi tadaṅgavasena kilese ca khandhe ca vossajati. Pakkhandanavossaggoti maggo. So hi nibbānaṃ ārammaṇato pakkhandati. Dvīhipi vā kāraṇehi so vossaggoyeva, samucchedavasena khandhānaṃ kilesānañca vossajanato nibbāne ca pakkhandanato. Tasmā kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo. Nirodhāya nibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggoti ubhayampetaṃ magge sameti. Tadubhayasamaṅgī puggalo imāya paṭinissaggānupassanāya samannāgatattā paṭinissaggānupassī nāma hoti. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Na kiñci loke upādiyatīti kiñci ekampi saṅkhāragataṃ taṇhāvasena na upādiyati na gaṇhāti na parāmasati. Anupādiyaṃ na paritassatīti aggaṇhanto taṇhāparitassanāya na paritassati. Paccattaṃyeva parinibbāyatīti sayameva kilesaparinibbānena parinibbāyati. Khīṇā jātītiādinā panassa paccavekkhaṇā dassitā. Iti bhagavā saṃkhittena khīṇāsavassa pubbabhāgappaṭipadaṃ pucchito saṃkhitteneva kathesi. Idaṃ pana suttaṃ therassa ovādopi ahosi vipassanāpi. So imasmiṃyeva sutte vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattoti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૮. પચલાયમાનસુત્તં • 8. Pacalāyamānasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૮. પચલાયમાનસુત્તવણ્ણના • 8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā