| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೮. ಪಚಲಾಯಮಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
೬೧. ಅಟ್ಠಮೇ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ದಿವಾ ವಾ ರತ್ತಿಂ ವಾ ಸೂರಿಯಪಜ್ಜೋತಚನ್ದಮಣಿಆದೀನಂ ಆಲೋಕಂ ‘‘ಆಲೋಕೋ’’ತಿ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಸೂರಿಯಚನ್ದಾಲೋಕಾದಿಂ ದಿವಾ ರತ್ತಿಞ್ಚ ಉಪಲದ್ಧಂ ಯಥಾಲದ್ಧವಸೇನೇವ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಚಿತ್ತೇ ಠಪೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯಥಾ ತೇ ಸುಭಾವಿತಾಲೋಕಕಸಿಣಸ್ಸ ವಿಯ ಕಸಿಣಾಲೋಕೋ ಯದಿಚ್ಛಕಂ ಯಾವದಿಚ್ಛಕಞ್ಚ ಸೋ ಆಲೋಕೋ ರತ್ತಿಯಂ ಉಪತಿಟ್ಠತಿ, ಯೇನ ತತ್ಥ ದಿವಾಸಞ್ಞಂ ಠಪೇಯ್ಯಾಸಿ, ದಿವಾ ವಿಯ ವಿಗತಥಿನಮಿದ್ಧೋವ ಭವೇಯ್ಯಾಸೀತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾ ದಿವಾ ತಥಾ ರತ್ತಿ’’ನ್ತಿ। ಇತಿ ವಿವಟೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಏವಂ ಅಪಿಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಥಿನಮಿದ್ಧಪಿಧಾನೇನ ಅಪಿಹಿತತ್ತಾ। ಅಪರಿಯೋನದ್ಧೇನಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಅನೋನದ್ಧೇನ ಅಸಞ್ಛಾದಿತೇನ। ಸಹೋಭಾಸನ್ತಿ ಸಞಾಣೋಭಾಸಂ। ಥಿನಮಿದ್ಧವಿನೋದನಆಲೋಕೋಪಿ ವಾ ಹೋತು ಕಸಿಣಾಲೋಕೋಪಿ ವಾ ಪರಿಕಮ್ಮಾಲೋಕೋಪಿ ವಾ, ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾಲೋಕೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬೋಯಂ ಆಲೋಕೋ ಞಾಣಸಮುಟ್ಠಾನೋವಾತಿ। ಯೇಸಂ ಅಕರಣೇ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಹಾಜಾನಿಯೋ ಹೋತಿ, ತಾನಿ ಅವಸ್ಸಂ ಕಾತಬ್ಬಾನಿ। ಯಾನಿ ಅಕಾತುಮ್ಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಸತಿ ಸಮವಾಯೇ ಕಾತಬ್ಬತೋ ತಾನಿ ಕರಣೀಯಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇತರಾನಿ ಕರಣೀಯಾನೀ’’ತಿ। ಅಥ ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರಣಂ ಅರಹನ್ತೀತಿ ಕರಣೀಯಾನಿ। ಇತರಾನಿ ಕಿಚ್ಚಾನೀತಿಪಿ ವದನ್ತಿ।
61. Aṭṭhame ālokasaññaṃ manasi kareyyāsīti divā vā rattiṃ vā sūriyapajjotacandamaṇiādīnaṃ ālokaṃ ‘‘āloko’’ti manasi kareyyāsi. Idaṃ vuttaṃ hoti – sūriyacandālokādiṃ divā rattiñca upaladdhaṃ yathāladdhavaseneva manasi kareyyāsi, citte ṭhapeyyāsi. Yathā te subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yadicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati, yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeyyāsi, divā viya vigatathinamiddhova bhaveyyāsīti. Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti. Iti vivaṭena cetasāti evaṃ apihitena cittena thinamiddhapidhānena apihitattā. Apariyonaddhenāti samantato anonaddhena asañchāditena. Sahobhāsanti sañāṇobhāsaṃ. Thinamiddhavinodanaālokopi vā hotu kasiṇālokopi vā parikammālokopi vā, upakkilesāloko viya sabboyaṃ āloko ñāṇasamuṭṭhānovāti. Yesaṃ akaraṇe puggalo mahājāniyo hoti, tāni avassaṃ kātabbāni. Yāni akātumpi vaṭṭanti, sati samavāye kātabbato tāni karaṇīyānīti āha ‘‘itarāni karaṇīyānī’’ti. Atha vā kattabbāni kammāni karaṇaṃ arahantīti karaṇīyāni. Itarāni kiccānītipi vadanti.
ಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾ ವಿಗ್ಗಾಹಿಕಕಥಾತಿ ‘‘ನ ತ್ವಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ ಆಜಾನಾಸಿ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ ಆಜಾನಾಮಿ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ ಆಜಾನಿಸ್ಸಸಿ, ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನೋ ತ್ವಮಸಿ, ಅಹಮಸ್ಮಿ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪನ್ನೋ, ಸಹಿತಂ ಮೇ, ಅಸಹಿತಂ ತೇ, ಪುರೇವಚನೀಯಂ ಪಚ್ಛಾ ಅವಚ, ಪಚ್ಛಾವಚನೀಯಂ ಪುರೇ ಅವಚ, ಅಧಿಚಿಣ್ಣಂ ತೇ ವಿಪರಾವತ್ತಂ, ಆರೋಪಿತೋ ತೇ ವಾದೋ, ನಿಗ್ಗಹಿತೋ ತ್ವಮಸಿ। ಚರ ವಾದಪ್ಪಮೋಕ್ಖಾಯ, ನಿಬ್ಬೇಠೇಹಿ ವಾ ಸಚೇ ಪಹೋಸೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೪೧) ಏವಂಪವತ್ತಾ ಕಥಾ। ತತ್ಥ ಸಹಿತಂ ಮೇತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೮) ಮಯ್ಹಂ ವಚನಂ ಸಹಿತಂ ಸಿಲಿಟ್ಠಂ, ಅತ್ಥಯುತ್ತಂ ಕಾರಣಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಹಿತನ್ತಿ ವಾ ಪುಬ್ಬಾಪರಾವಿರುದ್ಧಂ। ಅಸಹಿತಂ ತೇತಿ ತುಯ್ಹಂ ವಚನಂ ಅಸಹಿತಂ ಅಸಿಲಿಟ್ಠಂ। ಅಧಿಚಿಣ್ಣಂ ತೇ ವಿಪರಾವತ್ತನ್ತಿ ಯಂ ತುಯ್ಹಂ ದೀಘರತ್ತಾಚಿಣ್ಣವಸೇನ ಸುಪ್ಪಗುಣಂ, ತಂ ಮಯ್ಹಂ ಏಕವಚನೇನೇವ ವಿಪರಾವತ್ತಂ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಠಿತಂ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಜಾನಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆರೋಪಿತೋ ತೇ ವಾದೋತಿ ಮಯಾ ತವ ವಾದೇ ದೋಸೋ ಆರೋಪಿತೋ। ಚರ ವಾದಪ್ಪಮೋಕ್ಖಾಯಾತಿ ದೋಸಮೋಚನತ್ಥಂ ಚರ ವಿಚರ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಬ್ಬೇಠೇಹಿ ವಾ ಸಚೇ ಪಹೋಸೀತಿ ಅಥ ಸಯಂ ಪಹೋಸಿ, ಇದಾನಿ ಏವ ನಿಬ್ಬೇಠೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Ādinayappavattā viggāhikakathāti ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi, ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi, kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi, micchāpaṭipanno tvamasi, ahamasmi sammāpaṭipanno, sahitaṃ me, asahitaṃ te, purevacanīyaṃ pacchā avaca, pacchāvacanīyaṃ pure avaca, adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ, āropito te vādo, niggahito tvamasi. Cara vādappamokkhāya, nibbeṭhehi vā sace pahosī’’ti (dī. ni. 1.18; ma. ni. 3.41) evaṃpavattā kathā. Tattha sahitaṃ meti (dī. ni. aṭṭha. 1.18) mayhaṃ vacanaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ, atthayuttaṃ kāraṇayuttanti attho. Sahitanti vā pubbāparāviruddhaṃ. Asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīgharattāciṇṇavasena suppaguṇaṃ, taṃ mayhaṃ ekavacaneneva viparāvattaṃ parivattitvā ṭhitaṃ, na kiñci jānāsīti attho. Āropito te vādoti mayā tava vāde doso āropito. Cara vādappamokkhāyāti dosamocanatthaṃ cara vicara, tattha tattha gantvā sikkhāti attho. Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayaṃ pahosi, idāni eva nibbeṭhehīti attho.
ತಣ್ಹಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಖೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯೋ, ತಸ್ಮಿಂ। ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯೇತಿ ಚ ಇದಂ ವಿಸಯೇ ಭುಮ್ಮನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತತಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಸಂಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತತಾಯ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪಟಿಪದಾ ನಾಮ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾಭಿಸಮಯೋ। ಸಾ ಸಾಸನಚಾರಿಗೋಚರಾ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪಟಿಪದಂ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ದೇಸೇಥಾತಿ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ಅಕುಪ್ಪಧಮ್ಮತಾಯ ಖಯವಯಸಙ್ಖಾತಂ ಅನ್ತಂ ಅತೀತಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಾ, ಸೋ ಏವ ಅಪರಿಹಾಯನಸಭಾವತ್ತಾ ಅಚ್ಚನ್ತಾ ನಿಟ್ಠಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅಚ್ಚನ್ತನಿಟ್ಠಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕನ್ತನಿಟ್ಠೋ ಸತತನಿಟ್ಠೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ನ ಹಿ ಪಟಿವಿದ್ಧಸ್ಸ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ದಸ್ಸನ್ನಂ ಕುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ। ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ಚತೂಹಿ ಯೋಗೇಹಿ ಖೇಮೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಯೋಗಕ್ಖೇಮೀ। ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ವುಸಿತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಚ ಅಪರಿಹಾಯನಸಭಾವತ್ತಾ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಅಚ್ಚನ್ತಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಿಚ್ಚಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಪರಿಯೋಸಾನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಪರಿಯೋಸಾನಞ್ಚ।
Taṇhā sabbaso khīyanti etthāti taṇhāsaṅkhayo, tasmiṃ. Taṇhāsaṅkhayeti ca idaṃ visaye bhummanti āha ‘‘taṃ ārammaṇaṃ katvā’’ti. Vimuttacittatāyāti sabbasaṃkilesehi vippayuttacittatāya. Aparabhāge paṭipadā nāma ariyasaccābhisamayo. Sā sāsanacārigocarā paccattaṃ veditabbatoti āha ‘‘pubbabhāgappaṭipadaṃ saṃkhittena desethāti pucchatī’’ti. Akuppadhammatāya khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītāti accantā, so eva aparihāyanasabhāvattā accantā niṭṭhā assāti accantaniṭṭhā. Tenāha ‘‘ekantaniṭṭho satataniṭṭhoti attho’’ti. Na hi paṭividdhassa lokuttaradhammassa dassannaṃ kuppannaṃ nāma atthi. Accantameva catūhi yogehi khemo etassa atthīti accantayogakkhemī. Maggabrahmacariyassa vusitattā tassa ca aparihāyanasabhāvattā accantaṃ brahmacārīti accantabrahmacārī. Tenāha ‘‘niccabrahmacārīti attho’’ti. Pariyosānanti maggabrahmacariyapariyapariyosānaṃ vaṭṭadukkhapariyosānañca.
ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ। ಸಕ್ಕಾಯಸಬ್ಬಞ್ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ಇಧ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಿಸಯಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ಆಯತನಧಾತುಯೋಪಿ ತಗ್ಗತಿಕಾ ಏವ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ನಾಲಂ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯಾ’’ತಿ। ನ ಯುತ್ತಾ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯ ‘‘ಏತಂ ಮಮ, ಏಸೋ ಮೇ ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಅಜ್ಝೋಸಾನಾಯ। ‘‘ಅಲಮೇವ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಿತುಂ ಅಲಂ ವಿರಜ್ಜಿತು’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೨೭೨; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೨೪, ೧೨೮, ೧೩೪, ೧೪೩) ವಿಯ ಅಲಂ-ಸದ್ದೋ ಯುತ್ತತ್ಥೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಯುತ್ತಾ’’ತಿ। ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಭವನ್ತಿ। ಯದಿಪಿ ‘‘ತತಿಯಾ ಚತುತ್ಥೀ’’ತಿ ಇದಂ ವಿಸುದ್ಧಿದ್ವಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞಾ, ತಸ್ಸ ಪನ ಸಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪದಸ್ಸನಭಾವತೋ ಸತಿ ಚ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ, ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚತಾಯ ದುಕ್ಖಂ, ದುಕ್ಖಞ್ಚ ಅನತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥತೋ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಂ ಸುಪಾಕಟಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ ಅಭಿಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ತಥೇವ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಭಾವೇನ ನಾಲಂ ಅಭಿನಿವೇಸಾಯಾತಿ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಉಪಸಂಹರತಿ, ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಞ್ಞಾನಂ ಸಮ್ಭಾರಧಮ್ಮಾನಂ। ಪುರಿಮಾಯ ಹಿ ಅತ್ಥತೋ ಆಪನ್ನಂ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಸಲಕ್ಖಣಸಲ್ಲಕ್ಖಣಪರತ್ತಾ ತಸ್ಸಾ। ದುತಿಯಾಯ ಸರೂಪತೋ ತಸ್ಸಾ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಾರೋಪನವಸೇನ ಸಮ್ಮಸನಭಾವತೋ। ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣಿಕತಾಯ ಅಭಿನಿಪಾತಮತ್ತತಾಯ ಚ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ। ರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಭಾವತೋ ಅರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಚ ವೇದನಾಯ ಆಸನ್ನಭಾವತೋ, ವಿಸೇಸತೋ ಸುಖಸಾರಾಗಿತಾಯ, ಭವಸ್ಸಾದಗಧಿತಮಾನಸತಾಯ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ವೇದನಾವಸೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ।
Pañcakkhandhāti pañcupādānakkhandhā. Sakkāyasabbañhi sandhāya idha ‘‘sabbe dhammā’’ti vuttaṃ vipassanāvisayassa adhippetattā. Tasmā āyatanadhātuyopi taggatikā eva daṭṭhabbā. Tenāha bhagavā ‘‘nālaṃ abhinivesāyā’’ti. Na yuttā abhinivesāya ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti ajjhosānāya. ‘‘Alameva nibbindituṃ alaṃ virajjitu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.272; saṃ. ni. 2.124, 128, 134, 143) viya alaṃ-saddo yuttatthopi hotīti āha ‘‘na yuttā’’ti. Sampajjantīti bhavanti. Yadipi ‘‘tatiyā catutthī’’ti idaṃ visuddhidvayaṃ abhiññāpaññā, tassa pana sapaccayanāmarūpadassanabhāvato sati ca paccayapariggahe sapaccayattā aniccanti, nāmarūpassa aniccatāya dukkhaṃ, dukkhañca anattāti atthato lakkhaṇattayaṃ supākaṭameva hotīti āha ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ñātapariññāya abhijānātī’’ti. Tatheva tīraṇapariññāyāti iminā aniccādibhāvena nālaṃ abhinivesāyāti nāmarūpassa upasaṃharati, na abhiññāpaññānaṃ sambhāradhammānaṃ. Purimāya hi atthato āpannaṃ lakkhaṇattayaṃ gaṇhāti salakkhaṇasallakkhaṇaparattā tassā. Dutiyāya sarūpato tassā lakkhaṇattayāropanavasena sammasanabhāvato. Ekacittakkhaṇikatāya abhinipātamattatāya ca appamattakampi. Rūpapariggahassa oḷārikabhāvato arūpapariggahaṃ dasseti. Dassento ca vedanāya āsannabhāvato, visesato sukhasārāgitāya, bhavassādagadhitamānasatāya ca therassa vedanāvasena nibbattetvā dasseti.
ಖಯವಿರಾಗೋತಿ ಖಯಸಙ್ಖಾತೋ ವಿರಾಗೋ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಲುಜ್ಜನಾ। ಯಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ವಿರಜ್ಜನಾ ಹೋತಿ, ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗೋ। ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸಿಮ್ಹಿಪೀತಿ ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸಿಪದೇಪಿ। ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಅತಿದಿಸಿತ್ವಾ ತಂ ಏಕದೇಸೇನ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ನಿರೋಧೋಪಿ ಹಿ…ಪೇ॰… ದುವಿಧೋಯೇವಾ’’ತಿ ಆಹ। ಖನ್ಧಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಜನಂ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನವಸೇನಾತಿ ಯೇನಾಕಾರೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹತಿ, ತೇನಾಕಾರೇನ ತಂನಿಮಿತ್ತಕ್ಖನ್ಧೇ ಚ ಪಜಹತೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಅರಹತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾ ಹಿ…ಪೇ॰… ವೋಸ್ಸಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ಕಿಚ್ಚಸಾಧನವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣಕರಣತೋ। ಏವಞ್ಹಿ ಮಗ್ಗತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಪಕ್ಖನ್ದನವೋಸ್ಸಗ್ಗಾಭಾವೋ ಸಿದ್ಧೋವ ಹೋತಿ। ಪರಿಚ್ಚಜನೇನ ಪಕ್ಖನ್ದನೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ವಾ ಕಾರಣೇಹಿ। ಸೋತಿ ಮಗ್ಗೋ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವೋಸ್ಸಜ್ಜನಂ ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಸಂಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಮಾ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಮಗ್ಗೋ ಚ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಖನ್ಧೇ ಚ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ಪಕ್ಖನ್ದನಪರಿಚ್ಚಾಗವೋಸ್ಸಗ್ಗಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತದುಭಯಸಮಙ್ಗೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮಙ್ಗೀ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗೀ ಚ। ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಪಜಹತೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೫೨) ಹಿ ಯಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪರಿಚ್ಚಾಗಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಏವಂ ಆಯತಿಂ ತೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಕ್ಖನ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಪಕ್ಖನ್ದನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಪನ ಮಗ್ಗೇ ಲಬ್ಭಮಾನಾಯ ಏಕನ್ತಕಾರಣಭೂತಾಯ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮಗ್ಗೇ ಪನ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಞಾಯಾಗತಮೇವ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋವ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ತದುಭಯಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿಆದಿ। ಪುಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ‘‘ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ಉಪಾದಿಯತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಮುಪಾದಾನವಸೇನ ಉಪಾದಿಯನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಣ್ಹಾವಸೇನ ನ ಉಪಾದಿಯತೀ’’ತಿ। ತಣ್ಹಾವಸೇನ ವಾ ಅಸತಿ ಉಪಾದಿಯನೇ ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಉಪಾದಿಯನಂ ಅನವಕಾಸಮೇವಾತಿ ‘‘ತಣ್ಹಾವಸೇನ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ। ನ ಪರಾಮಸತೀತಿ ನಾದಿಯತಿ। ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸವಸೇನ ವಾ ‘‘ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನ ಪರಾಮಸತಿ। ಸಂಖಿತ್ತೇನೇವ ಕಥೇಸೀತಿ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಪಪಞ್ಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ।
Khayavirāgoti khayasaṅkhāto virāgo saṅkhārānaṃ palujjanā. Yaṃ āgamma sabbaso saṅkhārehi virajjanā hoti, taṃ nibbānaṃ accantavirāgo. Nirodhānupassimhipīti nirodhānupassipadepi. Eseva nayoti atidisitvā taṃ ekadesena vivaranto ‘‘nirodhopi hi…pe… duvidhoyevā’’ti āha. Khandhānaṃ pariccajanaṃ tappaṭibaddhakilesappahānavasenāti yenākārena vipassanā kilese pajahati, tenākārena taṃnimittakkhandhe ca pajahatīti vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘sā hi…pe… vossajjatī’’ti. Ārammaṇatoti kiccasādhanavasena ārammaṇakaraṇato. Evañhi maggato aññesaṃ nibbānārammaṇānaṃ pakkhandanavossaggābhāvo siddhova hoti. Pariccajanena pakkhandanena cāti dvīhipi vā kāraṇehi. Soti maggo. Sabbesaṃ khandhānaṃ vossajjanaṃ tappaṭibaddhasaṃkilesappahānena daṭṭhabbaṃ. Yasmā vā vipassanācittaṃ pakkhandatīti maggasampayuttacittaṃ sandhāyāha. Maggo ca samucchedavasena kilese khandhe ca pariccajati, tasmā yathākkamaṃ vipassanāmaggānañca vasena pakkhandanapariccāgavossaggāpi veditabbā. Tadubhayasamaṅgīti vipassanāsamaṅgī maggasamaṅgī ca. ‘‘Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatī’’tiādivacanato (paṭi. ma. 1.52) hi yathā vipassanāya kilesānaṃ pariccāgappaṭinissaggo labbhati, evaṃ āyatiṃ tehi kilesehi uppādetabbakkhandhānampi pariccāgapaṭinissaggo vattabbo. Pakkhandanapaṭinissaggo pana magge labbhamānāya ekantakāraṇabhūtāya vuṭṭhānagāminivipassanāya vasena veditabbo. Magge pana tadubhayampi ñāyāgatameva nippariyāyatova labbhamānattā. Tenāha ‘‘tadubhayasamaṅgīpuggalo’’tiādi. Pucchantassa ajjhāsayavasena ‘‘na kiñci loke upādiyatī’’ti ettha kāmupādānavasena upādiyanaṃ paṭikkhipatīti āha ‘‘taṇhāvasena na upādiyatī’’ti. Taṇhāvasena vā asati upādiyane diṭṭhivasena upādiyanaṃ anavakāsamevāti ‘‘taṇhāvasena’’icceva vuttaṃ. Na parāmasatīti nādiyati. Diṭṭhiparāmāsavasena vā ‘‘nicca’’ntiādinā na parāmasati. Saṃkhitteneva kathesīti tassa ajjhāsayavasena papañcaṃ akatvā kathesi.
ಪಚಲಾಯಮಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pacalāyamānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೮. ಪಚಲಾಯಮಾನಸುತ್ತಂ • 8. Pacalāyamānasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೮. ಪಚಲಾಯಮಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
