| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੮. ਪਚਲਾਯਮਾਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
੬੧. ਅਟ੍ਠਮੇ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਂ ਮਨਸਿ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਦਿવਾ વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ વਾ ਸੂਰਿਯਪਜ੍ਜੋਤਚਨ੍ਦਮਣਿਆਦੀਨਂ ਆਲੋਕਂ ‘‘ਆਲੋਕੋ’’ਤਿ ਮਨਸਿ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਸੂਰਿਯਚਨ੍ਦਾਲੋਕਾਦਿਂ ਦਿવਾ ਰਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਉਪਲਦ੍ਧਂ ਯਥਾਲਦ੍ਧવਸੇਨੇવ ਮਨਸਿ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਚਿਤ੍ਤੇ ਠਪੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਤੇ ਸੁਭਾવਿਤਾਲੋਕਕਸਿਣਸ੍ਸ વਿਯ ਕਸਿਣਾਲੋਕੋ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਯਾવਦਿਚ੍ਛਕਞ੍ਚ ਸੋ ਆਲੋਕੋ ਰਤ੍ਤਿਯਂ ਉਪਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਯੇਨ ਤਤ੍ਥ ਦਿવਾਸਞ੍ਞਂ ਠਪੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਦਿવਾ વਿਯ વਿਗਤਥਿਨਮਿਦ੍ਧੋવ ਭવੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾ ਦਿવਾ ਤਥਾ ਰਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ વਿવਟੇਨ ਚੇਤਸਾਤਿ ਏવਂ ਅਪਿਹਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਪਿਧਾਨੇਨ ਅਪਿਹਿਤਤ੍ਤਾ। ਅਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਅਨੋਨਦ੍ਧੇਨ ਅਸਞ੍ਛਾਦਿਤੇਨ। ਸਹੋਭਾਸਨ੍ਤਿ ਸਞਾਣੋਭਾਸਂ। ਥਿਨਮਿਦ੍ਧવਿਨੋਦਨਆਲੋਕੋਪਿ વਾ ਹੋਤੁ ਕਸਿਣਾਲੋਕੋਪਿ વਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਾਲੋਕੋਪਿ વਾ, ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾਲੋਕੋ વਿਯ ਸਬ੍ਬੋਯਂ ਆਲੋਕੋ ਞਾਣਸਮੁਟ੍ਠਾਨੋવਾਤਿ। ਯੇਸਂ ਅਕਰਣੇ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਹਾਜਾਨਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਾਨਿ ਅવਸ੍ਸਂ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਾਨਿ ਅਕਾਤੁਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, ਸਤਿ ਸਮવਾਯੇ ਕਾਤਬ੍ਬਤੋ ਤਾਨਿ ਕਰਣੀਯਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਇਤਰਾਨਿ ਕਰਣੀਯਾਨੀ’’ਤਿ। ਅਥ વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰਣਂ ਅਰਹਨ੍ਤੀਤਿ ਕਰਣੀਯਾਨਿ। ਇਤਰਾਨਿ ਕਿਚ੍ਚਾਨੀਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ।
61. Aṭṭhame ālokasaññaṃ manasi kareyyāsīti divā vā rattiṃ vā sūriyapajjotacandamaṇiādīnaṃ ālokaṃ ‘‘āloko’’ti manasi kareyyāsi. Idaṃ vuttaṃ hoti – sūriyacandālokādiṃ divā rattiñca upaladdhaṃ yathāladdhavaseneva manasi kareyyāsi, citte ṭhapeyyāsi. Yathā te subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yadicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati, yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeyyāsi, divā viya vigatathinamiddhova bhaveyyāsīti. Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti. Iti vivaṭena cetasāti evaṃ apihitena cittena thinamiddhapidhānena apihitattā. Apariyonaddhenāti samantato anonaddhena asañchāditena. Sahobhāsanti sañāṇobhāsaṃ. Thinamiddhavinodanaālokopi vā hotu kasiṇālokopi vā parikammālokopi vā, upakkilesāloko viya sabboyaṃ āloko ñāṇasamuṭṭhānovāti. Yesaṃ akaraṇe puggalo mahājāniyo hoti, tāni avassaṃ kātabbāni. Yāni akātumpi vaṭṭanti, sati samavāye kātabbato tāni karaṇīyānīti āha ‘‘itarāni karaṇīyānī’’ti. Atha vā kattabbāni kammāni karaṇaṃ arahantīti karaṇīyāni. Itarāni kiccānītipi vadanti.
ਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਾ વਿਗ੍ਗਾਹਿਕਕਥਾਤਿ ‘‘ਨ ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਂ ਆਜਾਨਾਸਿ, ਅਹਂ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਂ ਆਜਾਨਾਮਿ, ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਂ ਆਜਾਨਿਸ੍ਸਸਿ, ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਤ੍વਮਸਿ, ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨੋ, ਸਹਿਤਂ ਮੇ, ਅਸਹਿਤਂ ਤੇ, ਪੁਰੇવਚਨੀਯਂ ਪਚ੍ਛਾ ਅવਚ, ਪਚ੍ਛਾવਚਨੀਯਂ ਪੁਰੇ ਅવਚ, ਅਧਿਚਿਣ੍ਣਂ ਤੇ વਿਪਰਾવਤ੍ਤਂ, ਆਰੋਪਿਤੋ ਤੇ વਾਦੋ, ਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਤ੍વਮਸਿ। ਚਰ વਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਾਯ, ਨਿਬ੍ਬੇਠੇਹਿ વਾ ਸਚੇ ਪਹੋਸੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੪੧) ਏવਂਪવਤ੍ਤਾ ਕਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਿਤਂ ਮੇਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੮) ਮਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਸਹਿਤਂ ਸਿਲਿਟ੍ਠਂ, ਅਤ੍ਥਯੁਤ੍ਤਂ ਕਾਰਣਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਹਿਤਨ੍ਤਿ વਾ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਾવਿਰੁਦ੍ਧਂ। ਅਸਹਿਤਂ ਤੇਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਅਸਹਿਤਂ ਅਸਿਲਿਟ੍ਠਂ। ਅਧਿਚਿਣ੍ਣਂ ਤੇ વਿਪਰਾવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਾਚਿਣ੍ਣવਸੇਨ ਸੁਪ੍ਪਗੁਣਂ, ਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਏਕવਚਨੇਨੇવ વਿਪਰਾવਤ੍ਤਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਜਾਨਾਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਰੋਪਿਤੋ ਤੇ વਾਦੋਤਿ ਮਯਾ ਤવ વਾਦੇ ਦੋਸੋ ਆਰੋਪਿਤੋ। ਚਰ વਾਦਪ੍ਪਮੋਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ਦੋਸਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਚਰ વਿਚਰ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਿਕ੍ਖਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਬ੍ਬੇਠੇਹਿ વਾ ਸਚੇ ਪਹੋਸੀਤਿ ਅਥ ਸਯਂ ਪਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਏવ ਨਿਬ੍ਬੇਠੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Ādinayappavattā viggāhikakathāti ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi, ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi, kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi, micchāpaṭipanno tvamasi, ahamasmi sammāpaṭipanno, sahitaṃ me, asahitaṃ te, purevacanīyaṃ pacchā avaca, pacchāvacanīyaṃ pure avaca, adhiciṇṇaṃ te viparāvattaṃ, āropito te vādo, niggahito tvamasi. Cara vādappamokkhāya, nibbeṭhehi vā sace pahosī’’ti (dī. ni. 1.18; ma. ni. 3.41) evaṃpavattā kathā. Tattha sahitaṃ meti (dī. ni. aṭṭha. 1.18) mayhaṃ vacanaṃ sahitaṃ siliṭṭhaṃ, atthayuttaṃ kāraṇayuttanti attho. Sahitanti vā pubbāparāviruddhaṃ. Asahitaṃ teti tuyhaṃ vacanaṃ asahitaṃ asiliṭṭhaṃ. Adhiciṇṇaṃ te viparāvattanti yaṃ tuyhaṃ dīgharattāciṇṇavasena suppaguṇaṃ, taṃ mayhaṃ ekavacaneneva viparāvattaṃ parivattitvā ṭhitaṃ, na kiñci jānāsīti attho. Āropito te vādoti mayā tava vāde doso āropito. Cara vādappamokkhāyāti dosamocanatthaṃ cara vicara, tattha tattha gantvā sikkhāti attho. Nibbeṭhehi vā sace pahosīti atha sayaṃ pahosi, idāni eva nibbeṭhehīti attho.
ਤਣ੍ਹਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਖੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਯੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ। ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਯੇਤਿ ਚ ਇਦਂ વਿਸਯੇ ਭੁਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਤਾਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸਂਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਤਾਯ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਟਿਪਦਾ ਨਾਮ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯੋ। ਸਾ ਸਾਸਨਚਾਰਿਗੋਚਰਾ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪ੍ਪਟਿਪਦਂ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਦੇਸੇਥਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ। ਅਕੁਪ੍ਪਧਮ੍ਮਤਾਯ ਖਯવਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਨ੍ਤਂ ਅਤੀਤਾਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਾ, ਸੋ ਏવ ਅਪਰਿਹਾਯਨਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਾ ਨਿਟ੍ਠਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਨਿਟ੍ਠਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਕਨ੍ਤਨਿਟ੍ਠੋ ਸਤਤਨਿਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਨ ਹਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਕੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਚਤੂਹਿ ਯੋਗੇਹਿ ਖੇਮੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਯੋਗਕ੍ਖੇਮੀ। ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਸ੍ਸ વੁਸਿਤਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਪਰਿਹਾਯਨਸਭਾવਤ੍ਤਾ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਚ੍ਚਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਪਰਿਯੋਸਾਨਞ੍ਚ।
Taṇhā sabbaso khīyanti etthāti taṇhāsaṅkhayo, tasmiṃ. Taṇhāsaṅkhayeti ca idaṃ visaye bhummanti āha ‘‘taṃ ārammaṇaṃ katvā’’ti. Vimuttacittatāyāti sabbasaṃkilesehi vippayuttacittatāya. Aparabhāge paṭipadā nāma ariyasaccābhisamayo. Sā sāsanacārigocarā paccattaṃ veditabbatoti āha ‘‘pubbabhāgappaṭipadaṃ saṃkhittena desethāti pucchatī’’ti. Akuppadhammatāya khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītāti accantā, so eva aparihāyanasabhāvattā accantā niṭṭhā assāti accantaniṭṭhā. Tenāha ‘‘ekantaniṭṭho satataniṭṭhoti attho’’ti. Na hi paṭividdhassa lokuttaradhammassa dassannaṃ kuppannaṃ nāma atthi. Accantameva catūhi yogehi khemo etassa atthīti accantayogakkhemī. Maggabrahmacariyassa vusitattā tassa ca aparihāyanasabhāvattā accantaṃ brahmacārīti accantabrahmacārī. Tenāha ‘‘niccabrahmacārīti attho’’ti. Pariyosānanti maggabrahmacariyapariyapariyosānaṃ vaṭṭadukkhapariyosānañca.
ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਸਕ੍ਕਾਯਸਬ੍ਬਞ੍ਹਿ ਸਨ੍ਧਾਯ ਇਧ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਿਸਯਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਆਯਤਨਧਾਤੁਯੋਪਿ ਤਗ੍ਗਤਿਕਾ ਏવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ ‘‘ਨਾਲਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਾਯਾ’’ਤਿ। ਨ ਯੁਤ੍ਤਾ ਅਭਿਨਿવੇਸਾਯ ‘‘ਏਤਂ ਮਮ, ਏਸੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਾਯ। ‘‘ਅਲਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੭੨; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੨੪, ੧੨੮, ੧੩੪, ੧੪੩) વਿਯ ਅਲਂ-ਸਦ੍ਦੋ ਯੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਨ ਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਭવਨ੍ਤਿ। ਯਦਿਪਿ ‘‘ਤਤਿਯਾ ਚਤੁਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਇਦਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦ੍વਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਾ, ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸਪਚ੍ਚਯਨਾਮਰੂਪਦਸ੍ਸਨਭਾવਤੋ ਸਤਿ ਚ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਗ੍ਗਹੇ ਸਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਂ ਸੁਪਾਕਟਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਅਭਿਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ। ਤਥੇવ ਤੀਰਣਪਰਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਭਾવੇਨ ਨਾਲਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਾਯਾਤਿ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਸ ਉਪਸਂਹਰਤਿ, ਨ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮ੍ਭਾਰਧਮ੍ਮਾਨਂ। ਪੁਰਿਮਾਯ ਹਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਆਪਨ੍ਨਂ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਸਲਕ੍ਖਣਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਪਰਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸਾ। ਦੁਤਿਯਾਯ ਸਰੂਪਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਾਰੋਪਨવਸੇਨ ਸਮ੍ਮਸਨਭਾવਤੋ। ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਤਾਯ ਅਭਿਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ। ਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹਸ੍ਸ ਓਲ਼ਾਰਿਕਭਾવਤੋ ਅਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਚ વੇਦਨਾਯ ਆਸਨ੍ਨਭਾવਤੋ, વਿਸੇਸਤੋ ਸੁਖਸਾਰਾਗਿਤਾਯ, ਭવਸ੍ਸਾਦਗਧਿਤਮਾਨਸਤਾਯ ਚ ਥੇਰਸ੍ਸ વੇਦਨਾવਸੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Pañcakkhandhāti pañcupādānakkhandhā. Sakkāyasabbañhi sandhāya idha ‘‘sabbe dhammā’’ti vuttaṃ vipassanāvisayassa adhippetattā. Tasmā āyatanadhātuyopi taggatikā eva daṭṭhabbā. Tenāha bhagavā ‘‘nālaṃ abhinivesāyā’’ti. Na yuttā abhinivesāya ‘‘etaṃ mama, eso me attā’’ti ajjhosānāya. ‘‘Alameva nibbindituṃ alaṃ virajjitu’’ntiādīsu (dī. ni. 2.272; saṃ. ni. 2.124, 128, 134, 143) viya alaṃ-saddo yuttatthopi hotīti āha ‘‘na yuttā’’ti. Sampajjantīti bhavanti. Yadipi ‘‘tatiyā catutthī’’ti idaṃ visuddhidvayaṃ abhiññāpaññā, tassa pana sapaccayanāmarūpadassanabhāvato sati ca paccayapariggahe sapaccayattā aniccanti, nāmarūpassa aniccatāya dukkhaṃ, dukkhañca anattāti atthato lakkhaṇattayaṃ supākaṭameva hotīti āha ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ñātapariññāya abhijānātī’’ti. Tatheva tīraṇapariññāyāti iminā aniccādibhāvena nālaṃ abhinivesāyāti nāmarūpassa upasaṃharati, na abhiññāpaññānaṃ sambhāradhammānaṃ. Purimāya hi atthato āpannaṃ lakkhaṇattayaṃ gaṇhāti salakkhaṇasallakkhaṇaparattā tassā. Dutiyāya sarūpato tassā lakkhaṇattayāropanavasena sammasanabhāvato. Ekacittakkhaṇikatāya abhinipātamattatāya ca appamattakampi. Rūpapariggahassa oḷārikabhāvato arūpapariggahaṃ dasseti. Dassento ca vedanāya āsannabhāvato, visesato sukhasārāgitāya, bhavassādagadhitamānasatāya ca therassa vedanāvasena nibbattetvā dasseti.
ਖਯવਿਰਾਗੋਤਿ ਖਯਸਙ੍ਖਾਤੋ વਿਰਾਗੋ ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਪਲੁਜ੍ਜਨਾ। ਯਂ ਆਗਮ੍ਮ ਸਬ੍ਬਸੋ ਸਙ੍ਖਾਰੇਹਿ વਿਰਜ੍ਜਨਾ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤવਿਰਾਗੋ। ਨਿਰੋਧਾਨੁਪਸ੍ਸਿਮ੍ਹਿਪੀਤਿ ਨਿਰੋਧਾਨੁਪਸ੍ਸਿਪਦੇਪਿ। ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ ਅਤਿਦਿਸਿਤ੍વਾ ਤਂ ਏਕਦੇਸੇਨ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਿਰੋਧੋਪਿ ਹਿ…ਪੇ॰… ਦੁવਿਧੋਯੇવਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨਂ ਤਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨਾਤਿ ਯੇਨਾਕਾਰੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹਤਿ, ਤੇਨਾਕਾਰੇਨ ਤਂਨਿਮਿਤ੍ਤਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਚ ਪਜਹਤੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਾ ਹਿ…ਪੇ॰… વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਤੋਤਿ ਕਿਚ੍ਚਸਾਧਨવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣਤੋ। ਏવਞ੍ਹਿ ਮਗ੍ਗਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸ੍ਸਗ੍ਗਾਭਾવੋ ਸਿਦ੍ਧੋવ ਹੋਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਚਜਨੇਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨੇਨ ਚਾਤਿ ਦ੍વੀਹਿਪਿ વਾ ਕਾਰਣੇਹਿ। ਸੋਤਿ ਮਗ੍ਗੋ। ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਤਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਸਂਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਸ੍ਮਾ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਚਿਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤੀਤਿ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਮਗ੍ਗੋ ਚ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਕਿਲੇਸੇ ਖਨ੍ਧੇ ਚ ਪਰਿਚ੍ਚਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੋਸ੍ਸਗ੍ਗਾਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਦੁਭਯਸਮਙ੍ਗੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਮਙ੍ਗੀ ਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗੀ ਚ। ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੫੨) ਹਿ ਯਥਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਪ੍ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਏવਂ ਆਯਤਿਂ ਤੇਹਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਮ੍ਪਿ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਪਨ ਮਗ੍ਗੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਯ ਏਕਨ੍ਤਕਾਰਣਭੂਤਾਯ વੁਟ੍ਠਾਨਗਾਮਿਨਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਮਗ੍ਗੇ ਪਨ ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਞਾਯਾਗਤਮੇવ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਤੋવ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਦੁਭਯਸਮਙ੍ਗੀਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ‘‘ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ ਉਪਾਦਿਯਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨવਸੇਨ ਉਪਾਦਿਯਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਨ ਉਪਾਦਿਯਤੀ’’ਤਿ। ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ વਾ ਅਸਤਿ ਉਪਾਦਿਯਨੇ ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਉਪਾਦਿਯਨਂ ਅਨવਕਾਸਮੇવਾਤਿ ‘‘ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ’’ਇਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਪਰਾਮਸਤੀਤਿ ਨਾਦਿਯਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਪਰਾਮਾਸવਸੇਨ વਾ ‘‘ਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨ ਪਰਾਮਸਤਿ। ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨੇવ ਕਥੇਸੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਪਪਞ੍ਚਂ ਅਕਤ੍વਾ ਕਥੇਸਿ।
Khayavirāgoti khayasaṅkhāto virāgo saṅkhārānaṃ palujjanā. Yaṃ āgamma sabbaso saṅkhārehi virajjanā hoti, taṃ nibbānaṃ accantavirāgo. Nirodhānupassimhipīti nirodhānupassipadepi. Eseva nayoti atidisitvā taṃ ekadesena vivaranto ‘‘nirodhopi hi…pe… duvidhoyevā’’ti āha. Khandhānaṃ pariccajanaṃ tappaṭibaddhakilesappahānavasenāti yenākārena vipassanā kilese pajahati, tenākārena taṃnimittakkhandhe ca pajahatīti vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘sā hi…pe… vossajjatī’’ti. Ārammaṇatoti kiccasādhanavasena ārammaṇakaraṇato. Evañhi maggato aññesaṃ nibbānārammaṇānaṃ pakkhandanavossaggābhāvo siddhova hoti. Pariccajanena pakkhandanena cāti dvīhipi vā kāraṇehi. Soti maggo. Sabbesaṃ khandhānaṃ vossajjanaṃ tappaṭibaddhasaṃkilesappahānena daṭṭhabbaṃ. Yasmā vā vipassanācittaṃ pakkhandatīti maggasampayuttacittaṃ sandhāyāha. Maggo ca samucchedavasena kilese khandhe ca pariccajati, tasmā yathākkamaṃ vipassanāmaggānañca vasena pakkhandanapariccāgavossaggāpi veditabbā. Tadubhayasamaṅgīti vipassanāsamaṅgī maggasamaṅgī ca. ‘‘Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatī’’tiādivacanato (paṭi. ma. 1.52) hi yathā vipassanāya kilesānaṃ pariccāgappaṭinissaggo labbhati, evaṃ āyatiṃ tehi kilesehi uppādetabbakkhandhānampi pariccāgapaṭinissaggo vattabbo. Pakkhandanapaṭinissaggo pana magge labbhamānāya ekantakāraṇabhūtāya vuṭṭhānagāminivipassanāya vasena veditabbo. Magge pana tadubhayampi ñāyāgatameva nippariyāyatova labbhamānattā. Tenāha ‘‘tadubhayasamaṅgīpuggalo’’tiādi. Pucchantassa ajjhāsayavasena ‘‘na kiñci loke upādiyatī’’ti ettha kāmupādānavasena upādiyanaṃ paṭikkhipatīti āha ‘‘taṇhāvasena na upādiyatī’’ti. Taṇhāvasena vā asati upādiyane diṭṭhivasena upādiyanaṃ anavakāsamevāti ‘‘taṇhāvasena’’icceva vuttaṃ. Na parāmasatīti nādiyati. Diṭṭhiparāmāsavasena vā ‘‘nicca’’ntiādinā na parāmasati. Saṃkhitteneva kathesīti tassa ajjhāsayavasena papañcaṃ akatvā kathesi.
ਪਚਲਾਯਮਾਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pacalāyamānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੮. ਪਚਲਾਯਮਾਨਸੁਤ੍ਤਂ • 8. Pacalāyamānasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੮. ਪਚਲਾਯਮਾਨਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Pacalāyamānasuttavaṇṇanā
