| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
੩. ਪਚ੍ਚਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
3. Paccayavāravaṇṇanā
੨੪੩. ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਤਿ ਅਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਪਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਤਿਟ੍ਠਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ, ਅਯ-ਸਦ੍ਦੋ ਗਤਿਂ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਭੂਤਾ ਗਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ਪਚ੍ਚਯਾ, ਪਚ੍ਚਯਕਰਣਤੋ ਤਦਾਯਤ੍ਤਭਾવਗਮਨਤੋ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
243. Paccayāti ettha pati ayo paccayo. Pati-saddo patiṭṭhatthaṃ dīpeti, aya-saddo gatiṃ, patiṭṭhābhūtā gati nissayo paccayoti vuttaṃ hoti, tato paccayā, paccayakaraṇato tadāyattabhāvagamanato vāti attho.
‘‘ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੨੪੫) ਭੂਤੁਪਾਦਾਰੂਪਾਨਿ ਸਹ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇ ਚ ਮਹਾਭੂਤੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਸਯਂ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਅਹੁਤ੍વਾ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇਨ ਉਪਾਦਾਰੂਪੇਨ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
‘‘Mahābhūte paccayā cittasamuṭṭhānaṃ rūpa’’nti (paṭṭhā. 1.1.245) bhūtupādārūpāni saha saṅgaṇhitvā vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana cittasamuṭṭhāne ca mahābhūte nissāya cittasamuṭṭhānaṃ upādārūpanti sayaṃ nissayo ahutvā nissaye uppajjamānena upādārūpena nidassanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
੨੫੫. ਅਸਞ੍ਞ…ਪੇ॰… ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯੋ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ ਸਹਜਾਤੇ ਕਮ੍ਮਉਤੁਜਾਨਂ, ਕਮ੍ਮੇ ਚ ਏਕਨ੍ਤਾਨੇਕਨ੍ਤਕਮ੍ਮਜਾਨਂ વਸੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਏવ ‘‘ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸੇવ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਚ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਤਂ ਪਹਾਯ ਯਥਾਗਹਿਤਸ੍ਸ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨવਸੇਨ ‘‘ਉਪਾਦਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਮਾਹ। ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਨ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਾ ਚ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨ ਨਿવਾਰੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਉਪਾਦਾਰੂਪਗ੍ਗਹਣੇਨ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਗ੍ਗਹਣਂ ਅવਿਸੇਸੇਤ੍વਾ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਉਪਾਦਾਰੂਪਗ੍ਗਹਣਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
255. Asañña…pe… kaṭattārūpaṃ upādārūpanti ettha yo paṭiccavāre sahajāte kammautujānaṃ, kamme ca ekantānekantakammajānaṃ vasena attho vutto, so nādhippeto eva ‘‘kaṭattārūpa’’nti kammasamuṭṭhānarūpasseva sabbassa ca gahitattāti taṃ pahāya yathāgahitassa kaṭattārūpassa visesanavasena ‘‘upādārūpasaṅkhātaṃ kaṭattārūpa’’nti atthamāha. Mahābhūte pana paṭicca paccayā ca mahābhūtānaṃ uppatti na nivāretabbāti upādārūpaggahaṇena kaṭattārūpaggahaṇaṃ avisesetvā upādārūpānaṃ nivattetabbānaṃ atthitāya kaṭattārūpaggahaṇeneva upādārūpaggahaṇassa visesanaṃ daṭṭhabbaṃ.
੨੬੯-੨੭੬. ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤ’’ਨ੍ਤਿ, ‘‘ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਕੁਸਲੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਚ ਪੁਰਿਮਪਾਠੇ ਪਮਾਦਲੇਖਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ।
269-276. ‘‘Abyākatena abyākataṃ, kusalaṃ, akusala’’nti vattabbe ‘‘abyākatena kusalaṃ, akusalaṃ, abyākata’’nti, ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo ca akusalo ca dhammā kusalassāti anāmasitvā’’ti ca purimapāṭhe pamādalekhā daṭṭhabbā.
੨੮੬-੨੮੭. ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਦ੍વੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਪਨ ਅਹੇਤੁਕਮੋਹਸ੍ਸ ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ ਦ੍વੇਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਦ੍વੇਤਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਅਹੇਤੁਕਾਕੁਸਲਕਿਰਿਯવਸੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨੇਸੁ ਏਕਦੇਸੇਨ ਨਿਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਪਨ ਅਹੇਤੁਕਮੋਹਸ੍ਸ ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਾਯ ਅਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਚ ਰੂਪਸ੍ਸ વਸੇਨ ਦ੍વੇ વੁਤ੍ਤਾਤਿ, ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਦ੍વੇਤਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਅਹੇਤੁਕਾਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਏਕਚ੍ਚਰੂਪਾਨਂ વਸੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨੋਨਤ੍ਥਿਨੋવਿਗਤੇਸੁ ਏਕਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਰੂਪਸ੍ਸ વਸੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਤ੍ਤਾ ਇਮਸ੍ਸ ਨਯਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਨ੍ਤਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ‘‘ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ વਸੇਨਾ’’ਤਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਚਕ੍ਖਾਦਿਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਦਿਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਰੂਪਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਸਿਯਾ।
286-287. Nahetupaccayā napurejāte dveti ettha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘āruppe pana ahetukamohassa ahetukakiriyassa ca vasena dveti vuttā, navippayutte dveti āruppe ahetukākusalakiriyavasenā’’ti vuttaṃ, taṃ labbhamānesu ekadesena nidassanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ. Āruppe pana ahetukamohassa ahetukakiriyāya ahetukapaṭisandhiyā ekaccassa ca rūpassa vasena dve vuttāti, navippayutte dveti āruppe ahetukākusalakiriyāekaccarūpānaṃ vasenāti vuttanti. ‘‘Nonatthinovigatesu ekanti sabbarūpassa vasenā’’ti vuttaṃ, nahetumūlakattā imassa nayassa hetupaccayaṃ labhantaṃ na labbhatīti ‘‘ekaccassa rūpassa vasenā’’ti bhavitabbaṃ. Cakkhādidhammavasena pana cittasamuṭṭhānādikoṭṭhāsavasena vā sabbaṃ labbhatīti ‘‘sabbarūpassā’’ti vuttaṃ siyā.
੨੮੯-੨੯੬. ਆਗਤਾਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਲਬ੍ਭਮਾਨਨ੍ਤਿ ਆਗਤੇ ਚ ਪਞ੍ਹੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਲਬ੍ਭਮਾਨਧਮ੍ਮવਸੇਨ।
289-296. Āgatānāgatanti pañhavasena vuttaṃ, labbhamānālabbhamānanti āgate ca pañhe labbhamānālabbhamānadhammavasena.
ਪਚ੍ਚਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Paccayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / ੧. ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਂ • 1. Kusalattikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੩. ਪਚ੍ਚਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • 3. Paccayavāravaṇṇanā
